DH. KMS, 50_3/21_6 Hüdâvendigâr Vilâyeti Mektubî Kalemi 34861/25

Transkript

1 DH. KMS, 50_3/21_6 Hüdâvendigâr Vilâyeti Mektubî Kalemi 34861/25 Dahiliye Nezâret-i Celîlesi'ne Devletli efendim hazretleri Bosphore gazetesinin 3 Kânûn-ı Evvel sene 1920 tarihli nüshasında pek ziyade tahrif ve ı zâm edilen hâdise 28 Kânûn-ı Evvel sene [13]36 tarih ve 34784/1492 numaralı arîzada mebhûs Yeniköy Vak ası'dır. Vak anın ne suretle ibtidâ ve cereyân etmiş olduğuna dair mahallinden ahîren alınan mufassal zabıt varakasıyla müsâdeme mahallerinin krokisi neşriyât-ı bedhâhânenin mahiyetini izaha kâfi olduğundan bu günkü posta ile aynen takdim edilecekdir. Bu müsâdemâtda zâbıta-i adliye sıfatını haiz olan ve jandarma müfrezesine delâletde bulunan köy korucularından ikisi mecrûh ve biri maktûl olmaları ve meyyiten elde edilen iki Ermeni şakîden başka dört Ermeninin de müsellahan ve hayyen derdest edilmiş bulunmaları neşriyât-ı vâkı anın Ermenilerin harekât-ı bâğıyânelerini setr etmek maksadından münba is olduğunu isbata kâfi bulunduğundan tekzib etdirilmesi ma rûzdur. Ol bâbda emr u fermân hazret-i men lehü'l-emrindir. Fî 14 Rebîülâhir sene 1338 ve fî 6 Kânûn-ı Sânî sene 1336 / [6 Ocak 1920] Hüdâvendigâr Valisi Ebubekir Hâzım

2 DH. KMS, 50_3/21_5 Hüdâvendigâr Vilâyeti Mektubî Kalemi 34846/21 Dahiliye Nezâret-i Celîlesi'ne Devletli efendim hazretleri 31 Kânûn-ı Evvel sene 1335 tarihli ve 34784/1492 numaralı tahrirât-ı acizîye zeyldir. Orhangazi Kazası'nın Yeniköy Nahiyesi ahalisinden Topal Vahan nâmındaki şakî ve bunu kaçırıp kurtarmak için müsellahan müdahale eden Ermeniler ile jandarmalar arasında vuku bulan müsâdeme tafsilâtını hâvî kaza-i mezkûr kaymakamlığından gönderilmiş ve Ermeni papasının reis-i ruhânî bulunması gibi garib bir özür dermiyânıyla imzadan imtinâ ına rağmen Ermeni muhtarı tarafından da imza edilmiş olan zabıt varakası ve mahall-i müsâdemeyi müş ir kroki leffen takdim kılındı. Ol bâbda emr u fermân hazret-i men lehü'l-emrindir. Fî 14 Rebîülâhir sene 1338 ve fî 6 Kânûn-ı Sânî sene 1336 / [6 Ocak 1920] Hüdâvendigâr Valisi Ebubekir Hâzım

3 DH. KMS, 50_3/21_2_1 Zabıt Varakası Suret-i Musaddakası Bin üç yüz otuz beş senesi şehr-i Kânûn-ı Evvel'in yirmi üçüncü Salı günü Cedid Nahiyesi'nde Şakî Topal Vahan'ın, muhtefî olduğu hânesinde, derdest etmek üzere giden jandarmalara silah endâht etmek suretiyle vuku bulan hâdise hakkında mahallinde tahkikât ve keşfiyât-ı lâzımenin icrası için şehr-i mezkûr yirmi beşinci Perşembe günü Hüdâvendigâr Vilâyeti Jandarma Tabur kumandanı ile Orhangazi Takım Kumandanı Abdürrezzak ve Tahrirât Kâtibi Mehmed Emin Efendileri bi'l-istishâb Cedid Nahiyesi'ne muvâsalat olundu. Nahiye müdür vekilinin i tâ eylediği fî 25 Kânûn-ı Evvel sene[13]35 tarihli rapor mündericâtında beyân olunduğu vechile karakola taarruz ile jandarmaların silahlarını almaya teşebbüs eden şakî Vahan ve Karabet ve mevkûf Kirkor ve rüfekâsından şakî-i merkûm Vahan'ın şehr-i hâlin yirmi üçüncü Salı günü Berber Simon'un kahvehânesinde oturmakda olduğunu istihbâr eden Nahiye müdürü ile jandarmalar derhal merkûmu derdest etmek üzere tertibât alarak vardıklarında merkûm Vahan mezkûr kahvehâneden hemen firarla yanında bulunan sokağa saparak kahvehânenin üstünde bulunan hâneye, sapdığı sokak içinde bulunan kapıdan duhûl ile iltica eylediği re ye'l-ayn müşahede olundukdan sonra mezkûr hâne hemen jandarmalar tarafından abluka edilip ba dehû celb olunan hey et-i ihtiyariye ile bi'd-duhûl taharrî edilerek üst kata çıkıldıkda yanında merdiven bulunan delikden ittisâlinde bulunan hâneye ve oradan da daima ihtifâ eylediği anlaşılan diğer muttasıl hâneye duhûl eylediği Nahiye müdürü ve jandarmalar tarafından hissedilmesiyle müdür vekili ve Jandarma Ahmed ismindeki neferle mezkûr hânenin arka cihetindeki ufak kapıdan duhûlünü müteâkib şakî-i merkûm diğer bir refîkle mezkûr kapının üst katında ihzâr eylediği mazgaldan müdüre ve jandarmaya iki el silah endâht etmesi üzerine hâne etrafında bulunan diğer jandarmalar derhal ahz-ı mevki ederek başlayan müsâdeme ve bilâhare şakînin firarını teshîl maksadıyla ateşe iştirak eden diğer hâneler mahallerine bi'l-azîme icra edilen keşfiyâtdan istihsâl olunan netâyic ber-vech-i zîr derc olunur. Evvelen: Merbûtu krokide irâe olunan mebânîden bir numaralı hânenin cebhesinde bulunan pencerelerle yan tarafında bulunan diğer ufak bir pencereden endâht edilen silah mermilerinden biri mezkûr bir numaralı hânenin cebhesi mukabilinde bulunan iki numaralı hânenin altındaki kunduracı dükkanının basamaklarına isabet edip mevki -i mezkûrdaki noktada nöbet bekleyen jandarma üzerine ateş edildiği ve yine mezkûr bir numaralı hânenin yan tarafındaki pencereden endâht olunan silah mermisi de işaret olunduğu vechile dört rakamıyla gösterilen hânenin tahtındaki kepengine isabet edip kezâ bunun da mevki -i mezkûrda bulunan dar sokakda nöbet bekleyen diğer jandarmaya atıldığı görüldü. Sâniyen: Üç numaralı ile işaret olunan harâb duvar enkazı üzerinde görülen merminin isabet etdiği mahal açıldıkda zuhur eden bir mermi parçası elde edilmekle mezkûr harâbeye mukabil olup beş rakamıyla irâe olunan hânede taharriyât icra edildikde hâne derûnunda bulunan bir Alman mavzer boş kovanıyla atılmamış fişenk tesadüf edildi ki işbu hâneden de bâlâda beyân olunan dar sokakda nöbet bekleyen jandarmaya atıldığına kanaat hâsıl oldu ve mezkûr kovan ve fişenk delâil-i cürmiyeden olarak ahz olundu.

4 Sâlisen: Yine dört rakamıyla irâe olunan sâlifü'z-zikr hânenin arka tarafında tesadüf olunan merminin de mezkûr cebheye mukabil olup altı rakamıyla işaret olunan hâneden mâadâ endâhta müsaid diğer mahal olmadığından mezkûr merminin de işbu hâne derûnundan bâlâda beyân olunan yine dar sokakdaki nöbetçi jandarmaya endâht edildiğine bu suretle mevki -i mezkûrda bulunan nöbetçi jandarmaya üç hâneden ateş edildiğine kanaat hâsıl oldu.

5 DH. KMS, 50_3/21_2_2 Râbi an: Yedi rakamıyla işaret olunan kahvehânenin üzerinde bulunan sekiz numaralı hâneye şakî Topal Vahan'ın kahveden çıkıp iltica ile firar etmesine mebnî mezkûr sekiz numaralı hâneye bi'd-duhûl üst kata çıkıldıkda duvarda döşeme zemininin iki metre yukarısında bir adam gireceği vüs atinde yeni açılmış bir delik olduğu ve yanında duvara dayalı bir merdiven bulunduğu görüldü. Hâmisen: İşbu menfezden dokuz rakamıyla işaret olunan hânenin arka tarafına geçildiği ve orada ahşab parmaklıklı pencerenin destere ile henüz kesilip bir adam geçecek kadar açıldığı görüldü ve mezkûr pencereden birkaç tane parmaklık parçaları delâil-i cürmiye olarak ahz olundu. Sâdisen: Dokuz rakamıyla işaret olunan hâne ile ittisâlinde bulunup on numara ile irâe edilen her iki hâne beynini fasl eden tahta parçalarından birinin yeni çıkarıldığı ve bu suretle açılan menfezden bir adam geçebilecek derecede olduğu müşahede edildi. Sâbi an: Dokuz ve on numaralarıyla işaret olunan muttasıl hâneler beynindeki işbu menfez vasıtasıyla duhûl edilen mezkûr on numaralı hânenin taharrîsinde yara tedavisine mahsus bir kutu derûnunda iyodoform tozuyla diğer bir kutu derûnundaki iyodoform merhemine tesadüf edilip delâil-i cürmiyeden olmak üzere ahz olundu ve mezkûr hânenin arka tarafındaki kapı aralığına giren müdür vekiline ve jandarmaya mezkûr kapının üst katından ihzâr edilen mazgaldan endâht olunan delik ile mukabilinde bulunan mermi işaretleri müşahede olundu. Sâminen: On bir rakamıyla işaret olunan hânenin hizasına atılmış keresteler aralıklarından merkûm Vahan'ın muhtefî bulunduğu on numaralı hâneyi muhasara eden jandarmaları ric at etdirmek için silah endâht edildiğine mevki -i mezkûra mukabil olan hâneler üzerinde tesadüf olunan mermi işaretleri de görüldü. Tâsi an: Şakînin ihtifâgâhını muhasara etmek için hânelerden haric olup on üç rakamıyla işaret olunan mevkide nöbet bekleyen jandarmalara Çengiler'den gelen kuvve-i imdadiye abluka ederek ateş etmeleri üzerine terk-i mevki e mecbur olan iki jandarma on iki rakamıyla işaret olunan harâb hâneye duhûl ile mukabele etmekdelerken on dört rakamıyla işaret olunan çeşme civarındaki on beş numaralı harâbelerden jandarmaların terk etdikleri on üç numaralı mevkiden ve mezkûr mevkiin civarındaki on yedi numaralı kabristan mahallinden gerek sâlifü'z-zikr on iki numarada bulunan jandarmaları ve gerek sekiz ve dokuz ve on rakamlarıyla işaret olunan yekdiğerine muttasıl hânelerin arka taraflarında ahz-ı mevki eden jandarmaları abluka etdikden sonra her tarafdan ateş açılmasına mebnî müşkil mevkide kalan jandarma efrâdının bi'l-mecburiye ric at eylemeleri suretiyle on numaralı hânenin ablukadan kurtulup şakîlerin firarlarına sebebiyet verdiklerini mübeyyin işbu zabıt ve keşif varakası tanzim kılındı. Fî 26 Kânûn-ı Evvel sene [1]335 / [26 Aralık 1919] Orhangazi Kaymakamı Mehmed Tevfik Hüdavendigar Jandarma Tabur Kumandanı Binbaşı Mehmed Tahir Orhangazi Takım Kumandan-ı Sâbıkı Mülâzım-ı Evvel Abdürrezzak Orhangazi Tahrirat Kâtibi Mehmed Emin

6 Cedid Nahiye Müdür Vekili Kâmil Cedid Nahiyesi Ermeni Muhtarı Çengiler'den kuvvet geldiğinden haberdar değilim, diğerlerini tasdik ederim. Fî 26 Kânûn-ı Evvel sene [1]335 Agop Cedid Nahiyesi İslâm Muhtarı İsmail Hakkı Azâ Agasi Cedid Nahiyesi Rahibi Reis-i ruhanî olmak vesilesiyle imzadan istinkâf etmişdir. Azâ Bayrakçı(?) oğlu Heranik Aslına mutabık olmakla tasdik kılındı. Fî 31 minh. (mühür, imza) Orhangazi Kazası Kaymakamlığı

7 DH. KMS, 50_3/21_3 Numara Aded 1 Silah endâht edilen Vartanuş hânesi 2 Basamaklarına mermi isabet eden kunduracı dükkanı 3 Duvarında mermi parçası bulunan harâb hâne 4 Kepengine mermi isabet eden dükkan 5 Atılmış boş kovan ve fişenk bulunan hâne 6 Dört numaralı dükkanın arka tarafında eseri mevcud merminin atıldığı hâne 7 Şakî Vahan'ın bulunduğu kahvehâne 8 Şakî Vahan'ın kahvehâneden çıkdıkdan sonra iltica etdiği ve firar için üst katında delik açdığı hâne 9 Delik açılan hâneye muttasıl olup ahşab pencere parmaklığı destere ile kesilerek menfez açılan hâne 10 İttisâlindeki dokuz numaralı hânenin tahta perdesi koparılarak menfez açılan ve derûnunda merhem kutuları bulunan ve arka tarafındaki kapı aralığından jandarmaya ve müdür vekiline en evvel ateş edilen şakî Vahan'ın tahassun eylediği ve firarına kadar müdafaa etdiği hâne 11 Ateş edilen keresteler yanındaki hâne 12 On üç numaralı mevkide bulunup etrafdan ateş edilmesi üzerine ric ate mecbur edilen jandarmaların iltica etdikleri harâb hâneler 13 Haricde abluka hattında bulunan jandarmaların bulunduğu nokta 14 Çeşme 15 Jandarmalara ateş edilen harâb hâneler 16 Köy kenarındaki zeytinlikler olup takibe çıkan jandarma müfrezesinin tesadüf etdiği firarî eşkıya ile vuku a gelen müsâdeme mahalli 17 Kabristan mahallidir ki 8, 9, 10 numaralı hânelerin arka tarafında bulunan jandarmalara Çengiler'den gelen kuvve-i imdadiye taraflarından ateş açılarak ric ate mecbur edildikleri mahal 18 Çengiler yolu İşarât Nokta bekleyen jandarmalar Ermeni hânelerinden atılan mermilerin sereyan etdiği istikâmetler Zeytinlikler Firarî Topal Vahan'ın esna-yı firarında takib etdiği tarîkı irâe eden hatt-ı firar olup bilâhare arka kapıdan hurûc ile zeytinliklere kadar devam etmişdir.

8 DH. KMS, 50_3/21_9 Merbût zabıt varakasında ber-tafsil iş âr olunan vak a şehr-i Kânûn-ı Evvel'in 23'ncü Salı günü Cedid Nahiyesi'nde tahaddüs etmiş. Bosphore gazetesinin 3 Kânûn-ı Sânî [1]920 tarihli nüshasında mevzû -ı bahs hâdise ise Kânûn-ı Evvel'in 26'ncı günü Kartisi, Çukur, Şakşak ve Kılıç köylerinde vuku a gelen bir hâdise olup gerek tarih ve gerek mahal itibarıyla yekdiğerleriyle asla münasebeti görülmeyen bu iki vak anın mukayesesi ve zabıt varakasındaki Cedid Nahiyesi Vak ası'na istinâden Kartisi Köyü Vak ası'nın tekzibi maslahaten gayr-ı caiz olacağı ma rûzdur, efendim. Fî 12 Kânûn-ı Sânî sene [1]336 / [12 Ocak 1920]

9 DH. KMS, 50_3/21_1 Dahiliye Nezâreti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti Evrak Umumî Numarası: 28 Tarih: 14 Kânûn-ı Sânî sene [1]336 / [14 Ocak 1920] Hüdâvendigâr Vilâyeti'ne C. Tahrirât 6 Kânûn-ı Sânî sene [1]336. Bosphore gazetesi hâdisenin 26 Kânûn-ı Evvel'de olduğunu ve Kartisi, Çukur, Şakşak ve Kılınç köylerinde vuku a geldiğini yazıyor. Binâenaleyh Cedid Nahiyesi Vak ası'yla bunun arasında tarih ve mahal itibarıyla mutabakat görülemiyor. Ona göre tekzib etdirilmek üzere şu her iki vak anın yekdiğerinin aynı olup olmadığının iş âr buyurulması.

10 DH. KMS, 50_3/21_10 Telgrafnâme Mahreci: Bursa Numarası: 1249 Tarih: 17 / 1 / 1336 / [17 Ocak 1920] Dahiliye Nezâreti'ne Elli beş numara. C. 14 Kânûn-ı Sânî sene [13]36 telgraf. Hakikat-i hâl 28 Kânûn-ı Evvel sene [1]335 tarih ve 34784/1492 numaralı tahrirâtla arz olunan vekâyi den ibaretdir. Derdest olunan eşirrâ miyânında Kılıç karyesinden de üç şahıs bulunduğu tahrirât-ı mezkûre ile arz olunmuşdu. Maa-hâzâ İzmit Sancağı dahilinde Laledere karyesinde vuku bulan müsâdeme Yeniköy müsâdemesinden muahhar olduğu ve her iki müsâdeme mütecâsirleri aynı eşirrâdan ibaret bulunduğu. Fî 17 minh. Hüdâvendigâr Valisi Hâzım