Eğitim ve Öğretim Kavramları

Transkript

1

2 Eğitim ve Öğretim Kavramları Eğitim, en genel anlamda bireyde davranış değiştirme sürecidir. Eğitim sürecinden geçen bireyin davranışlarında bir değişme olması beklenir. Varış; eğitim yoluyla kişinin amaçları, bilgileri, davranışları, tavırları ve aklâk ölçülerinin değiştiğini ifade etmektedir. Eğitim sürecine giren kişilerde bu değişmenin istenen yönde olması beklenir. Ertürk; eğitimi bireylerin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci olarak ifade eder. 2

3 Bilim ve sanayi devrimleri ve demokratik hayatın gelişmesi, eğitim-öğretim programlarında çeşitlenmeye gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Psikolojinin ve Çağdaş Eğitim Akımlarının gelişmesi ile çocuğun incelenmesi ve okulların bireysel ihtiyaçları dikkate alacak şekilde organize olması görüşü önem kazanmıştır.

4 Herkes için zorunlu eğitime geçişin yarattığı öğrenci sayısındaki artışa paralel olarak okula gelen öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarındaki büyük boyutlardaki farklılıklar da bu ihtiyacı pekiştirmiş ve okul programlarında farklılıkların yaratılmasını gerekli kılmıştır. Hızla artan bilgi ve gelişen teknolojinin de eğitim uygulamaları üzerinde önemli etkisi olduğunu belirtmek gerekir.

5 Türkiye de müfredat programı, eğitim programı, öğretim programı, ders programı gibi kavramlarla karşılaşılmaktadır.

6 E ğ i t i m P r o g r a m ı Öğrenene, okulda ve okul dışında öğretmenin rehberliğinde planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir. Bir eğitim kurumunun, çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı milli eğitim ve kurumun amaçlarının gerçekleştirmesine yönelik tüm etkinlikleri kapsar. Geçerli öğrenme yaşantıları düzeneği, YETİŞEK

7 Eğitim programı, okulun ve öğretmenin yol göstericiliği altında, okul içi ve okul dışındaki bütün öğrenme ve öğretim faaliyetlerini içine alır. Dersler kol faaliyetleri, geziler, anma günleri, kurslar, ders dışı etkinlikler, okul-endüstri veya işyeri ilişkileri, rehberlik, sağlık v.b. hizmetler ve etkinlikler ve hatta ev ve işyerine kadar uzanan planlanmış çalışmalar bu çerçeve içinde düşünülür.

8 EĞİTİM PROGRAMININ YARARLARI 1. Eğitim faaliyetlerine yön verir. 2. Eşgüdüm sağlar. 3. Eğitimde verimi arttırır. 4. Öğretmenlere rehberlik eder. 5. Zamandan tasarruf sağlar. 6. Öğrenmeyi kolaylaştırır.

9 EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ; 1. İşlevsel olmalıdır. 2. Uygulanabilir ve uygulayıcılara yardımcı olmalıdır. 3. Esnek ve çerçeve olmalıdır. 4. Değişmez ve genel olma özelliği olmalıdır. 5. Bilimsel olmalıdır. 6. Bir amaca yönelik olmalıdır. 7. Ekonomik olmalıdır. 8. Toplumun değer, görüş ve isteklerine uygun olmalıdır.

10 Öğretim Programı Eğitim programının amaçları doğrultusunda, belli bir öğretim basamağındaki sınıflarda ve derslerde, okulda ya da okul dışında belirlenen hedefleri gerçekleştirmeye yönelik olarak, bireye kazandırılması planlanan bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneğidir. Öğretim Programı, okul içi deneyimlerle sınırlıdır ve okulda okutulan dersleri veya kursları kapsayan bir kılavuz kitap veya dokümandır.

11 ÖĞRETİM PROGRAMI; * Belli bir öğretim basamağındaki çeşitli sınıflarda okutulacak konuları, bunların amaçlarını, her dersin sınıflara göre haftada kaç saat okutulacağını, öğretim metotları ve tekniklerini gösteren bir kılavuz olarak kabul edilir. Talim Terbiye Kurumu'nun denetiminde uzmanlardan oluşan özel bir komisyonca hazırlanır, belirlenen pilot okullarda en az 1 yıl süreyle denenir, geliştirilir ve ülke genelinde kullanılmaya başlanır.

12 Ders Programı Bir ders süresi içinde planlanan hedeflerin bireye nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinliklerin yer aldığı bir plandır. Öğretim programı içinde yer alan, her bir ders kapsamında ulaşılacak hedeflerin, içeriğin, öğrenme öğretme sürecinin ve değerlendirme etkinliklerinin programlanmasıdır.

13 Ders Programı Öğretim programında yer alan bir dersin amaçlarının öğrenci davranışına dönüştürülmesini, bunların gerçekleşmesi için içeriğin konulara ve alt başlıklara ayrıştırılmasını, buna dayalı öğrenim ortamının organizasyonunun ve değerlendirme araçlarını kapsayan detaylı bir plandır. Konuların alt kategorilerini ve değerlendirme esaslarını içeren, öğretim programındaki esasları, öğrenci davranışına dönüştüren programdır. Örnek: Lise 11. Sınıf Coğrafya Ders Programı

14 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN; Öğretmenin bir öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü bulunduğu sınıflarda, program uyarınca belirli üniteleri ya da konuları hangi aylarda, yaklaşık olarak ne kadar zamanda işleyeceğini gösteren Tebliğler Dergisi ndeki son yönergeye uygun şekilde (bireysel ya da zümre olarak) hazırlayıp ders yılı başında onaylaması için okul yönetimine sunduğu çalışma planıdır. Eskiden yıllık, ünite, günlük diye ayrılırken bu ayrım 2003 yılında kalkmış ve ünite planı ile yıllık plan birleştirilerek ünitelendirilmiş yıllık plan ortaya çıkmıştır.

15 DERS PLANI; Bir ders için o dersle ilgili eğitim programlarında yer alan ve birbirleriyle ilişkili öğrenci kazanımlarını bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konu örüntüsünü, konuya ilişkin deneyi, tartışma sorularını, proje ve ödevleri, uygulama çalışmalarını, ders araç-gereçlerini içine alan, bireysel ya da zümre öğretmenleri ile şube öğretmenlerinin ortak katkısıyla birinci derecede sorumlu olan; ders öğretmenlerince önceden hazırlanan plândır yılında yayınlanan yönergeyle Öğretmen Kılavuz Kitabı bulunan derslerde, kılavuz kitap, ders planı yerine geçerken, olmadığı durumlarda ders planının öğretmen tarafından hazırlanması gerekmektedir.

16 Konu Ders Planı Ünite. Yıllık Programı Ders Programı Öğretim Programı Eğitim Programı

17 Ayrıntı Artar EĞİTİM PROGRAMI ÖĞRETİM PROGRAMI DERS PROGRAMI ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN Kapsam Artar DERS PLANI

18 POSNER E GÖRE RESMİ PROGRAM UYGULAMADAKİ PROGRAM ÖRTÜK PROGRAM EKSTRA (FAZLADAN) PROGRAM İHMAL EDİLEN PROGRAM 18

19 POSNER in Program Çeşitleri; Resmi Program: Tanımlanmış, tüm boyutları açıklanarak yazılı bir doküman haline getirilmiş, eğitim otoritesince onaylanarak okullara gönderilmiş programdır. Uygulamadaki Program: Okulda öğretmen elinde hayat bulan programdır. Resmi programı okulun ve öğretmenin algılayışı ve uygulayışı ile ilgilidir. İhmal Edilen Program: Resmi programın kasıtlı, bilinçli bir biçimde öğretilmeyen, atlanan, üstün körü geçiştirilen boyutlarını oluşturur. Örtük Program: Bu program okuldaki sosyal ve psikolojik etkileşimle oluşan yan ve informal öğrenmeleri kapsar. Ekstra Program: Resmi programın dışındaki planlı sosyal, kültürel, sportif, sanatsal etkinliklerdir. Katılımlar seçmeli ve gönüllüdür. Posner in eğitim programı hazırlama yaklaşımları da vardır: 1- Geleneksel 2- Deneyimsel 3- Disiplin Yapılı 4- Davranışçı 5- Bilişsel

20 Örtük Program Ders dışı etkinlikleri de içine alan programdır. Bireylerin değişik ihtiyaçlarını karşılama ve yaratıcılıklarını geliştirme amacıyla düzenlenen ders dışı faaliyetlerin tümünün yer aldığı programdır. Ders içinde ya da dışındaki yaşantılar yoluyla kazandırılan, toplumdaki baskın olan görüş, ahlaki inanış, değer ve normları yansıtan yazılı programda belirtilen amaç ve faaliyetlerin dışında ortaya çıkan uygulamalardır.

21 ÖRTÜK PROGRAM: Eğitim sistemlerinde açık olarak yazılan ve ders planlarında görülen programın yanında bir de örtük (gizli-hidden) program vardır. Ders dışı etkinlikleri de içine alan çok geniş bir kavramdır. Okul dışı faaliyetler örtük program çerçevesinde ele alınır. Program geliştirme uzmanlarının son dönemde bireyin yaratıcı etkinliklerini geliştirmek üzere önem vermeye başladıkları bir program türüdür. * Örtük program, okullarda uygulanan resmi programlarda belirtilen amaç ve etkinliklerin dışında öğrenme-öğretme süreci içerisinde ortaya çıkan bilgi, düşünce, uygulamalar ve bu uygulamalar sonucunda öğrencilerin kazandıkları özellikler ile ilgilidir.

22 Açıkça belirli ve yazılı olmayan bir programdır. Okulun düzeni, kuralları, fiziksel ve psikolojik çevresi, okuldaki yönetici ve öğretmenlerin üstü kapalı olarak verdikleri mesajlar örtük programı oluşturmaktadır. Bütün bu etkenler sonucunda da öğrenciler programlarda belirtilmemiş öğrenmelere sahip olabilirler. Örneğin; yönetici ya da öğretmenlere karşı çıkmazlarsa başarılı olabileceklerini, karşı çıkarlarsa cezalandırılabileceklerini, öğretmenlerin davranışlarından sınavlarda çıkabilecek yerlere ilişkin anlamlar çıkarmayı öğrenebilirler. Bu nedenle örtük program, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından hazırlanarak uygulamaya konan öğretim programlarında belirtilen amaç ve etkinlikleri kapsamaz.

23 Konu Ders Planı Ünite Programı Ders Programı Öğretim Programı Eğitim Programı Örtük Program

24 Eğitim Programı Öğretim Programı Örtük Program Ders Prog Ders Prog Ders Prog Ders Prog Ders Prog Ders Prog

25 EĞİTİM (ÖĞRETİM) PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ İyi (etkili) bir eğitim programı aşağıdaki Özelliklere sahip olmalıdır: Görevsel (işlevsel) olmalıdır; Konuların toplumun ve bireylerin ihtiyaçlarına cevap verebilmesi Özelliğidir (yaşama dönüklük). Çerçeve Program özelliği: Öğrenme-öğretme etkinliklerine ilişkin konuların genel hatlarıyla belirlenmesi ve ayrıntılara girmemesi durumudur. Konular, üniteler ve genel başlıklar şeklinde belirlenir. Çerçeve program hem değişmez ve genel olma hem de esneklik özelliğini kapsar. 25

26 Esnek Olmalıdır. Öğretmen eğitim programındaki konulan ve etkinlikleri görev yaptığı yörenin ekonomik, sosyal Özellikleri ile Öğrencilerin İlgi, ihtiyaç, beklenti ve seviyelerine göre düzenlenmesidir. Değişmez ve genel olma Özelliği: Belli konuların ülkemizdeki bütün okullarda işlenmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Örnek : 10 Kasım'ın olduğu haftada ülkemizdeki bütün okullarda Atatürk'ü anma etkinliklerinin yapılması zorunluluğu bulunmaktadır. UygulayıcıIara yardımcı olmalıdır. Toplumun değer görüş ve isteklerine uygun olmalıdır. Bilimsel olmalıdır: 26

27 Eğitim Programı Öğeleri ve Aralarındaki İlişkiler AMAÇ DEĞER- LENDİR- ME Ne Oldu? Niçin? ÖĞRETME ÖĞRENME SÜREÇLERİ Nasıl? İÇERİK Ne?

28 EĞİTİM PROGRAMININ ÖGELERİ Hedef Yetiştirilecek bireyde bulunması uygun görülen, eğitim yoluyla kazandırılabilir istendik özelliklerdir. İçerik Bir programın içinde bulunması gereken, öğretilecek konuların düzenlenmiş bütünüdür. Öğretme Öğrenme Süreci Eğitim durumlarıdır. Belli bir zaman süresi içinde bireyi etkileme gücünde olan dış şartlardır. Değerlendirme (Sınama Durumları) Öğrencide gözlenmeye karar verilen istendik davranışların kazanılıp kazanılmadığı hakkında bir yargıya varma işidir.

29 EĞİTİM PROGRAMININ ÖĞELERİ Niçin öğreteceğiz? Ne öğreteceğiz? Nasıl öğreteceğiz? Ne kadar öğrettik? HEDEFLERİN İÇERİĞİN EĞİTİM DURUMLARININ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖĞELERİNİN KARŞILIKLARIDIR

30 BLOOM UN TAKSONOMİSİ (AŞAMALI SINIFLANDIRMASI) BİLİŞSEL DAVRANIŞLAR DUYUŞSAL DAVRANIŞLAR PSİKO-MOTOR DAVRANIŞLAR Bilgi Alma Algılama Kavrama Tepkide Bulunma Kılavuzla Yapma Uygulama Değer Verme Beceri Haline Getirme Analiz Örgütleme Duruma Uydurma Sentez Nitelenme Yaratma Değerlendirme

31 BİLİŞSEL HEDEFLER ANALİZ SENTEZ DEĞERLEN- DİRME UYGULAMA KAVRAMA BİLGİ

32 DUYUŞSAL HEDEFLER NİTELENME ÖRGÜTLEME DEĞER VERME TEPKİDE BULUNMA ALMA

33 PSİKO-MOTOR HEDEFLER YARATMA KLAVUZ DENETİMİNDE YAPMA BECERİ HALİNE GETİRME DURUMA UYDURMA UYARILMA

34 Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri Tarihi Temeller Psikolojik Temeller Felsefi Temeller Toplumsal Temeller

35 Program Geliştirme Süreci PLANLAMA UYGULAMA Konu Alanı Birey Toplum Çevre A D A Y H E D E F L E R SÜZGEÇ Eğitim Psikolojisi Eğitim Felsefesi Eğitim Sosyolojisi Eğitim Ekonomisi EĞİTİM PROGRAMI Özel Hedefler Hedef Davranışlar Eğitim Durumu Sınama Durumu Davranışları Saptama Eğitim Durumlarını Saptama Sınama Araçlarını Saptama DEĞERLENDİRME Sınama Durumları - Sınama Araçları Uygulama - Yorumlama

36 Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri Tarihi Temeller Psikolojik Temeller Felsefi Temeller Toplumsal Temeller

37 1. Tarihi Temeller Bir konuda daha önce düşünülen ve yapılanları bilmek, o konuda şimdi ya da gelecekte yapılacaklara ışık tutar. Program geliştirme çalışmaları da bunun istinası değildir. İlk Eğitim Programı kitabı 1918 yılında Amarikalı yazar Bobbit tarafından yayınlanmıştır. Bu eser, eğitimde program geliştirme çalışmalarını tüm aşamaları ile ele alan ilk kitap olmuştur. Bobbit ile Charters program geliştirmede davranışçı yaklaşımı savunmuşlardır. Ralph Tyler, 1949 yılında yayınladığı Eğitim Programı ve Öğretimin Temel İlkeleri adlı kitabında eğitim yaşantılarının nasıl organize edilebileceği, hedeflere ulaşma derecesinin nasıl belirlenebileceği soruları üzerinde durmuştur.

38 Hilda Taba, 1962 de Program Geliştirme: Kuram ve Uygulama adlı kitabı yayınlamıştır. Taba ve Tyler, program geliştirmeye sistematik bir bakış açısı getirmişlerdir. Pestalozzi, 19. yüzyılda ilkokullardaki uygulamaların ve eğitim programlarının yenileşmesine katkıda bulunmuş, eğitim sürecinin çocuğun doğal gelişimine ve duyumsal etkilerine bağlı olması gerektiğini savunmuştur. Frobel, anokulu çalışmalarıyla öne çıkmış, eğitim sürecinin 3 4 yaşlarında başlaması ve öğrencinin kendi etkinliklerine dayanması gerektiği üzerinde durmuştur.

39 J. Freidrich Herbert, bilgi ve ahlak kavramları üzerinde durmuş, eğitimin çocuğun ön bilgilerine, ilgi ve ihtiyaçlarına dayalı olması gerektiğini dile getirmiştir. Herbert Spencer, eğitimin temel amacını yaşama hazırlık olarak görmüş ve eğitim programlarının bu temel amaca hizmet etmesi gerektiğini ileri sürmüştür.

40 Türkiye de program geliştirme çalışmaları 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile başlamıştır de Türkiye ye çağrılan John Dewey in hazırladığı rapor doğrultusunda daha çok ilköğretim programlarının geliştirilmesine ağırlık verilmiştir li yıllara kadar Türkiye de program geliştirme çalışmaları daha çok dersler ve konular listesi hazırlamak şeklinde ele alınmış, 1952 de Türkiye ye gelerek köy okullarında incelemeler yapan K. V. Wofford un hazırladığı raporla daha sistematik bir yaklaşımla yapılmaya başlanmıştır de kabul edilen 222 sayılı İlköğretim Kanunu ile ilköğretim programlarının değiştirilip geliştirilmesi zorunlu hale gelmiştir.

41 1970 li yıllarda 8 yıllık ilköğretim okulu denemesi ve program çalışmaları gündeme gelmiş ve bu çalışmalara hız verilmiştir de Milli Eğitim Bakanlığı program geliştirme konusunda bir model oluşturmuş ve bu model 2142 sayılı Tebliğler Dergisinde yayınlanmıştır. Bu modelin hazırlama ilkeleri 1984 de yeniden belirlenmiştir. Bu model, amaç-davranış-işleyiş-değerlendirme boyutları içinde programların derslere göre hazırlanması esasını getirmektedir lı yıllara gelindiğinde Milli Eğitim sistemimizi yeniden düzenleme çalışmaları içinde program geliştirme ve ölçmedeğerlendirmeye ayrı bir önem verildiği görülmektedir.

42 2. Psikolojik Temeller Oluşturulan eğitim programlarının, öğrencilerin bedensel ve zihinsel gelişimine uygunluğunu sağlama açısından psikolojiden önemli ölçüde yararlanılmaktadır. Eğitim programları üzerinde en çok davranışçılık ve bilişsel alan kuramları etkili olmuşlardır. Psikolojik temel bilimsel temel olarak da bilinir.

43 3. Toplumsal Temeller Eğitim programları bireyin sosyal gelişimini ve topluma uyumunu sağlayacak biçimde hazırlanmalıdır. Toplumsal değişimler analiz edilip değerlendirilmeli ve değişme yönelimleri programlara belli ölçüde yansıtılmalıdır. Bir eğitim programı o toplumu yansıtacak biçimde hazırlanmalıdır. Bu nedenle bir program, toplumdan ve toplumsal yapıdan uzak kalmamalıdır. Okul, toplumun ihtiyaçlarını karşılamada en yetkili kurumdur. Buralarda toplumun istediği bireyler yetiştirilerek topluma kazandırılmaktadır.

44 4. Felsefi Temeller Her eğitim programının dayandığı bir felsefe olmalıdır. Program geliştirme çalışmalarında felsefeden program tasarımı hazırlamada ve özellikle de hedeflerin belirlenmesi aşamalarında yararlanılmalıdır. Hedeflerin topluma, bireye uygunluk derecesinin tayin edilmesinde ve hedefler arasındaki tutarlılığın kontrol edilmesinde de felsefeden yararlanılır.

45 Phillia: Sevgi Sophia: Bilgi, bilgelik Filozof: Bilgelik, hikmet yolunu arayanlar FELSEFE GERÇEĞİ TÜMÜYLE ELE ALIP İNCELEYEN VE BUNUN SONUCUNDA ULAŞILAN BİLGİLERİ YORUMLAYAN VE SİSTEMLEŞTİREN BİR UĞRAŞ ALANIDIR.

46 FELSEFE BİLİM İLİŞKİSİ BİLİM, gerçeği parçalara ayırarak, FELSEFE, gerçeği bir bütün olarak ele alır ve inceler. Bilim bilgiyi araştırırken, Felsefe bilginin ne olduğunu, neyi ve nasıl bileceğimizi araştırır. Felsefe, evren ve insana ilişkin gerçeklerin neler olduğunu bu alandaki bilgilere nasıl ulaşılacağını ve insan davranışlarını inceleyerek çeşitli ilkelere ulaşmak ister.

47 FELSEFENİN ALANLARI Varlık (Ontoloji) Felsefesi İlk büyük araştırmacısı Aristoteles tir. Varlığın kendisini, temel özelliklerini ve varlıkları soyut bir şekilde araştırır; varlığın doğasının ne olduğu, varlığın kendi başına ne olduğu soruları ile ilgilenir. Madde, insan, hayat, dünya ve evrenle ilgili bir bütünlük arayışı içerisindedir. Var olanın ilk kaynağının veya başlangıcının ne olduğu üzerinde yoğunlaşır. Bu var olanlar maddi olabileceği gibi manevi de olabilir.

48 Evrende var olan her şeyi inceler; insan ve evren ile ilgili hakikati arar. Var olmanın doğasını, kaynağını ve sınırlarını araştırır; varolanın ortaya çıkarılamayan yönlerini düşünsel olarak ortaya koymaya ve hakikatlere ulaşmaya çalışır. Bilimsel bilgileri temel olarak alır ve bilimlere yol gösterici görüşler ve hipotezler ortaya koyar. Evren akıllıca bir düzen içerisinde midir? Olaylar önceden belirlenen bir düzen içerisinde mi meydana geliyor; yoksa raslantısal mı? İnsanın evrendeki yeri ve önemi nedir? Bir amaç için mi yaratıldı? gibi soruları tartışır.

49 Bilgi (Epistemoloji)Felsefesi Bilgiyi genel olarak ele alır ve bilgi ile ilgili problemleri; bilginin kaynağını, doğasını, doğruluğunu, sınırlarını ve geçerliliğini araştırır. Bilginin oluşumu ve sınırları gibi sorunlarla uğraşmaktadır. Bilginin bir ucunda bilen insan, diğer ucunda ise her türlü olay, olgu ve nesne yani gerçek vardır. Bilgi felsefesi insanın nasıl bilebildiğini incelemektedir.

50 Felsefede bilme, özne ile nesne arasında bir bağ kurmaktır. Özne insanı, nesne ise evrendeki her şeyi karşılamaktadır. İnsan hem özne, hem de nesne olabilir. Bu durumda insan hem bilen hem de bilinen konumunda olabilir. Çünkü insanın bilmek istediklerinden biriside kendisidir.

51 Değerler (Aksiyoloji) Felsefesi Etik ve estetik konularını kapsar; insanın davranışlarının dayandığı ilkeleri ve değerleri araştırır. İyi-kötü, güzel-çirkin, doğru-yanlış, ahlaklı-ahlaksız, vicdanlı-vicdansız Değerlerin insan hayatında önemli bir yeri bulunmaktadır. İnsanların davranışlarının temelinde değerlerin yer aldığı kabul edilmektedir. Değerlerin kaynağı var mı, yok mu; varsa bunlar insanda doğuştan mı? Yoksa içinde yaşadığı çevreden mi kaynaklanıyor? gibi soruları tartışır.

52 Değerler felsefesi, etik ve estetik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Etik, ahlaki değerleri, estetik ise sanatsal değerleri konu edinmektedir. Felsefenin, ödev, yükümlülük, sorumluluk, gereklilik ve erdem gibi kavramları analiz eden, doğruluk ya da yanlışlıkla, iyi ve kötüyle ilgili ahlaki yargıları ele alan, ahlaki eylemin doğasını soruşturan ve iyi bir yaşamın nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalışan felsefenin bir dalıdır.

53 FELSEFİ AKIMLAR İDEALİZM REALİZM PROGMATİZM VAROLUŞÇULUK

54 İDEALİZM İdealizm, evreni ve gerçeği açıklamada temele, metafizik, ahlâk, ruh zihin ve düşünce kavramlarını alır. Gerçek ve değerler; mutlak, zamanla değişmeyen ve evrensel özellik taşır. İdealizme göre gerçek bilgi aklın ürünüdür. Çünkü asıl gerçek, fizik alemde değil, aklın içerisindedir. Batıda idealizmin temellerini Platon atmıştır. Platon a göre gerçek düşünsel ve zihinsel yolla keşfedilebilir. Bunun için de en iyi eğitim zihinsel eğitimdir. İdealizmin eğitim anlayışında bilimden, matematik, fizik ve mesleki çalışmalardan çok, toplumsal etkinliklere, felsefe, matematik ve teoloji ve edebi bilimlere önem verir. Gerçek bir eğitim evrensel ve edebidir. Eğitim, çocuğun kendisini ve evreni akıl yada sezgi yoluyla kavrama gücünü sağladığı ölçüde başarılı olabilir.

55 Gerçeğe gözlem ve deneye dayanan bilimsel yöntemlerden çok sezgisel, düşünsel yolla ulaşabileceğini ileri sürmektedir ve eğitimdeki bütün yöntemlerin amacı çocuğun kişiliğini kültürlemektir. Her dersin konuları aşamalı olarak sıralanmalıdır. İdealizme göre en uygun eğitim şekli, öğrenciye seçme fırsatı veren liberal eğitimdir. Öğrenciye kendi yetenekleri dikkate alınarak en geçerli tutum kazandırılmalıdır. İdealizme göre eğitim, bireyi, iyi, doğru ve güzele teşvik etmeli ve bireyin doğuştan getirdiği yetenekleri ortaya çıkarmalıdır. Eğitimde kültürel mirasın aktarılmasına ve değerlerin öğretilmesine önem verilmelidir. Eğitimin merkezinde konular, evrensel doğrular ve bunları öğrencilere sunacak öğretmen bulunmaktadır. Öğretmen bu etkinlikleri yürütürken iyi bir model olmalıdır.

56 REALİZM İdealizmin tam aksi yönde hareket eder. Realizme göre varolan her şey gerçektir; maddeyi gerçek olarak kabul eder. Evrendeki her şey insan zihninden bağımsız olarak vardır ve önce varlık sonra da kavram vardır. Bu görüşün temelleri Aristo ya kadar dayanmaktadır. Realizm, nesnelerin zihnimizden veya düşüncemizden bağımsız olarak var olduğunu, biz insanların bizden tamamen bağımsız olarak varolan bir dünyada yaşadığımızı kabul etmektedir. Realizme göre insan rasyonel bir varlık olarak duygularını ve aklını kullanarak gerçek bilgiye ulaşabilir.

57 Bu felsefeye göre gerçek bilgi, doğruluğu gözlem ve deneylerle kanıtlanabilen bilgidir. Eğitimin temel amacı akıl gücünü geliştirmek olmalıdır. Eğitim, kültürel birikimi yeni kuşaklara aktarma ve onları topluma uyum sağlamaya hazırlama sürecidir. Eğitim sürecinde öğretmen kilit konumundadır ve görevi gerçeğin ortaya çıkmasına olanak ve ortam hazırlamaktır. Eğitimin kapsamı öğrencilerin isteklerine değil, gerçek dünyanın bilgisine bağlanmalıdır. Yürütülen eğitim öğrenciye bilgi aktarmalı ve araştırmaya teşvik etmelidir. Anlatım, tartışma, deney, gözlem gibi yöntemler kullanılarak eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi söz konusudur.

58 PRAGMATİZM 20. yüzyılda Amerika da ortaya çıkmıştır. Geleneksel felsefi görüşler doğrunun insanın deneyimlerinden bağımsız ve zamana göre değişmezliğini ileri sürerken, Pragmatistler, doğrunun insan yaşantısından kaynaklanan deneysel bir olgu olduğunu ileri sürerler. John Dewey in deneyci düşünce sistemi üzerine kurulmuştur. Dünya devamlı değişmektedir ve bu nedenle gerçeğin özü de değişmedir. Bunun için değişmez bir gerçekten söz edilemez. Gerçek, insanın deneyimlerinin ürünüdür. Değerler ve ahlaki ilkeler göreceli olup zamana, topluma ve kültüre göre değişir. İnsan biyolojik ve sosyal ilişkileri olan bir varlıktır.

59 Pragmatizme göre eğitim sosyal bir süreçtir. Okul, deneysel öğrenme için en uygun çevre ve demokratik, özgür bir toplumdur. J. Dewey e göre okulun üç işlevi vardır. 1. Basitleştirilmiş bir çevre sağlamak, 2. Özel olarak düzenlenmiş yaşantı ortam sağlamak, 3. Sosyal çevredeki çeşitli öğeleri dengelemektir. Bilgi bilimsel yöntem ile elde edilebilir. Eğitimin amacı akıl ve zekayı kültürleme ile devamlı değişen şartlara bireyin uyumunu sağlamaktır. Okul, hayata hazırlık değil, hayatın kendisi olmalıdır. Eğitim programları öğrencilerin ilgi, yetenek ve hazırbulunuş düzeyine göre düzenlenmelidir. Etkinlikleri yaparak yaşayarak olacak şekilde yürütülmelidir.

60 EĞİTİM FELSEFELERİ DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEMECİLİK VAROLUŞÇULUK

61 D A İ M İ C İ L İ K Realist ve idealist felsefelerin etkisinde gelişen, MUTLAK, DEĞİŞMEZ İLKELER VE GELENEĞE önem veren bir eğitim akımıdır. R. M. Hutchins, M. C. Adler, R. Livingstone 1. İnsan doğası, ahlaki ilkeler ve değerler, her yerde aynı olup, hiçbir zaman değişmez. Bunun için de eğitim, değişmez bazı gerçek, ilke ve değerler üzerine kurulmalıdır. 2. İnsanların ortak ve en önemli yanı aklıdır. Eğitimde insan aklının geliştirilmesini sağlayacak entelektüel eğitime önem verilmelidir. 3. Eğitimin temel görevi,insana evrensel, değişmez doğruların bilgisini kazandırmaktır.

62 4. Okul, gerçek yaşamın bir parçası, taklidi olmayıp yapay bir ortamdır ve gerçek yaşama hazırlık yeridir. 5. Okulun temel görevi, toplumun kültürel mirasını yeni yetişen kuşaklara aktarmaktır. 6. Programın merkezinde insani bilimler yer almalı, öğrenciler klasik eserleri ve bunlarda ifade edilen değerleri tanıtmalı ve bunları içselleştirmelidir. 7. Çocuklara ve gençlere dünyanın hem maddi hem de manevi gerçeklerini tanıtacak bilgiler verilmelidir.

63 E S A S İ C İ L İ K Realist ve idealist felsefelerin izlerini taşıyan, muhafazakar bir eğitim akımıdır. 1. İnsan, sosyal ve kültürel bir varlıktır ve kafası doğuştan boştur,hiçbir bilgiye sahip değildir. 2. Yeni yetişen kuşaklara insanlığın deneyimlerinden geçmiş bilgi birikimi ve kültürel miras aktarılmalı; insanın zihinsel yönü geliştirilmelidir. 3. Okulun görevi bilgiyi, kültürü aktarmak, bireyin dünyayı tanımasını, topluma uyumunu sağlamaktır.

64 4. Öğrenme zorlu bir iştir. Bunun için öğrencilere, kendilerini disipline etme alışkanlığı kazandırılmalı, çok çalışma ve uygulama yapmaları sağlanmalıdır. 5. Konu merkezli bir eğitim anlayışı temeldir. Temel güç öğretmendedir. Öğretmen entelektüel yönden bir lider olmalıdır. 6. Değişme, bir takım çalışmaların kaynağı olacağından değişmeden kaçınılmalıdır. 7. Klasik eserlerin öğrencilere tanıtılması ve bunlarda ifade edilen değerlerin öğrencilere kazandırılması önemlidir.

65 İ L E R L E M E C İ L İ K Pragmatik felsefenin eğitime uygulanmış halidir. 1. Gerçek ve ahlaki değerler, göreceli ve sürekli değişme özelliğine sahiptir. 2. Okul, çocuğu yaşama hazırlayan bir yer değil, yaşamın kendisi olmalıdır. 3. Eğitim, çocuğun ilgi ve gereksinimlerine göre düzenlenmelidir. 4. Eğitim, insan yaşantılarının sürekli olarak yeniden düzenlenmesidir; eğitimin içeriği değişen bilgi ve çevreye göre sürekli gözden geçirilmeli, güncelleştirilmelidir. 5. Bilgi kullanmak içindir ve öğretilecek bilgilerin bir işe yaraması, yararlı olması gereklidir.

66 6. Eğitimde öğrencilerin öğrenmeye aktif olarak katılmaları, problem çözerek öğrenmeleri sağlanmalıdır. 7. Öğretmenin görevi öğrenciyi yönlendirmek değil; yol göstermek, kendi gelişimlerini planlarına rehberlik yapmaktır. 8. Eğitimde bugünün olduğu kadar, geleceğin de gereksinim ve beklentileri dikkate alınmalıdır. 9. Eğitimde eleştirel düşünceye önem verilmelidir. 10. Okulda bireysel yarışmadan çok yardımlaşma, paylaşma ve işbirliğine önem verilmelidir. 11. Okul, demokrasinin kurallarına göre kurulmalı ve işletilmelidir. Okul ve sınıf içi süreçlerde demokratik ilke ve değerlere önem verilmeli, öğrencilere de bu değerler kazandırılmalıdır.

67 YENİDEN KURMACILIK Pragmatik felsefeye dayanmaktadır. Bilim ve teknikteki gelişmelerin Batı uygarlığında kültürel bunalımlara yolaçtığı ve insan yaşamını tehdit ettiğini ve bundan kurtulmanın da eğitim aracılığı ile olacağını saavunmaktadır. 1. Eğitim, ortak değerlere dayalı, bir dünya toplumu oluşturmanın aracıdır. Kültürel krizden kurtulabilmenin yolu, eğitim aracılığı ile toplumu yeniden oluşturmaktır. 2. Dünyayı paylaşan uluslararasında ve içinde ırk, din, cinsiyet gibi yönlerden ayrım yapılmamalı; sevgi, barış, hoşgörü gibi ortak değerlere dayalı bir dünya kurulmalıdır.

68 3. Okul ve eğitim, toplumsal yapıda geçekleştirilecek reformların bir aracı olmalı; öğretmen, öğrencileri toplumdaki gereğine inandırmalı, bu konuda aktif rol üstlenmelerini sağlamalıdır. 4. Toplumsal değişme sürecinin merkezi okul olmalı, bu süreçte öğretmen de aktif bir rol üstlenmelidir. 5. Okul, toplumda yapılması gereken reformların gereğine halkı inandırmalı, bu amaçla onları da eğitmelidir. 6. Eğitimde toplumun ve dünyanın geleceğine yönelik konulara ağırlık verilmelidir. 7. Toplumda tam demokrasi egemen kılınmalıdır.

69 VAROLUŞÇULUK Özellikle batı dünyasında sanayileşme, ekonomik bunalımlar, I. ve II. dünya savaşları sonrasının getirdiği şartlar sonucu gelişen ancak bütünsel bir düşünce sistemi olmaktan çok bir felsefi eğilimdir. Varoluşçu felsefede toplum karşısında bireyin özgürlüğü ön planda gelir ve bütün insanlar var olma ile kendini tanımlama sorumluluğunu taşırlar anlayışını temel düşünce olarak kabul ederler. Akıl insanı tanımlayan en temel nitelik olarak kabul edildiğinde özgürlük gözardı edilmektedir. Varoluşçulara göre okul, bireyselliği yaratmalı, özgürlüğü geliştirmeli ve bu konulardaki her türlü baskıyı etkisiz hale getirmelidir.

70 VAROLUŞÇU EĞİTİM 1. Her insan eğitimle ilgili kararlarını kendisi vermelidir. 2. Eğitim, öğrenciye sadece seçenekler sunmalı, her konuyu öğretmeli, ancak her öğrencinin kendi gerçek ve doğrularını seçmesine fırsat verilmelidir. 3. Eğitimin içerisinde insancıl psikolojinin konuları ve beşeri bilimlere (felsefe, edebiyat, sanat, tarih...) ağırlık verilmelidir. 4. Eğitim insanın kendisini gerçek özellikleriyle tanımasına fırsat vermelidir.

71 5. Eğitimde en uygun yöntem Sokratik tartışmadır. Ancak, öğretmen tartışmalarda tarafsız olmalı, öğrencilere herhangi bir doğruyu empoze etmemelidir. 6. Öğretmen, ne bir bilgi kaynağı, ne taklit edilebilecek bir model, ne de bir danışmandır. Onun görevi, sadece öğrencinin kendisini tanımasına yardım etmektir. 7. Eğitimde sezgiye ve yaratıcılığa önem verilmelidir. 8. Eğitim, insanın özgürleşmesine, kendisini oluşturup gerçekleştirmesine fırsat vermelidir.

72

73 DAYANDIĞI FELSEFE NEDİR? DAİMİCİLİK Klasik Realizm. İdealistler de destekler. ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Bir felsefeye dayalı olmaktan çok, eğitim hareketidir ve birçok felsefi sistemle uyumludur. Pragmatizm İlerlemecilik akımının devamı olup, dayandığı felsefe pragmatizmdir. Varoluşçuluk 73

74 EĞİTİMİN ÖZÜ / ESASI NEDİR? DAİMİCİLİK Akıl ve zihni geliştirmek. ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Bilgi ve beceri kazandırmak Doğal gelişmeyi sağlamak. Uyum değil deneyimin, eğitim yoluyla sürekli yenilenmesi ve gelişmesi. Gerçeğin esası değişmedir. Toplumun gelişimi ve toplumsal dönüşümleri gerçekleştirmek. Seçenekler sunmak; öğrenci kararları kendisi vermelidir. Her insan kendisinden sorumlu tutulmalıdır. 74

75 ÖĞRENCİNİN DOĞASI NEDİR? DAİMİCİLİK Rasyonel ve ruhsal, zihinsel bir varlıktır. ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Edindiği bilgi ve becerileri kullanan bir varlıktır. Yaşayan organizmadır. Yaşayan organizmadır. Zeka ve duygu sahibi eşsiz, serbest seçim yapan sorumlu bir varlıktır.

76 EĞİTİM İNSANIN GEREKSİNİMLERİNİ NASIL KARŞILAMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK İnsanın ayırdedici özelliği zekadır. Eğitim öğrencilerin entelektüel gereksinimlerini karşılamaya yoğunlaşmalıdır. Her insanın sahip olması gereken temel bilgi ve becerileri kazandırmalıdır. İnsanın gereksinimleri farklı olduğundan eğitim, öğrencilerin bireysel farklılıklarını geliştirmeye yoğunlaşmalıdır. Bireyden çok toplumu öne çıkaran ve kültürel mirası aktaran ya da toplumsal sorunlarla ilgilenen bir kurum değil, bu sorunları çözmeye talip bir kurumdur. Öğrencinin yaşamın sonsuz sorunlarıyla sevginin acısı ve coşkusuyla, gerçeklikle, özgürlükle, eylemlerin sonucuyla, ölümün kaçınılmazlığıyla karşı karşıya getirecek bir arzuya gereksinim vardır.

77 EĞİTİM ORTAMI NE OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Eğitim yaşamın aynen taklidi değildir. Çocuğun entelektüel potansiyelini geliştiren, geleceğe hazırlayan yapay bir ortam hazırlanmalıdır. Öğrencilerin maddi ve sosyal dünyaya gerçekte olduğu gibi kendilerini uyarladıkları bir ortam olmalıdır. Yaşamın kendisi olmalıdır ki, öğrenci yaşayarak öğrensin. Okul yaşama hazırlıktan çok, yaşamın kendisi ve demokratik bir ortam olmalıdır. Toplum merkezli, orta sınıfın gereksinimlerini vurgulayan değil, etnik ve sınıfsal ayrımcılık, işsizlik ve yoksulluk gibi sorunları gözardı etmeyen bir ortam olmalıdır. Serbest girişimi, yaratıcılığı ve bireyselliği teşvik eden; ne grup düşüncesine, ne de normlarına uymayı teşvik eden bir ortam olmalıdır.

78 EĞİTİMİN AMACI NE OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK Eğitim kesin, evrensel değişmez gerçekliği öğrenciye öğretmelidir. Eğitim doğru karakterli öğrenci yetiştirmelidir. Eğitimin amacı, yeni gerçeklerin asimilasyonuna karşı öğrenciler için bir bilgi çerçevesi sağlamak olmalıdır. Gelişim, yaşamın tekrar inşa edilmesi olarak eğitimin doğasını oluşturur. Bu nedenle eğitimin amacı açık uçlu olmalıdır. YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Eğitimin amacı, öğrencilerin eşsiz olan bireyselliklerini geliştirmek olmalı; insanın özgürlüğü esas alınmalıdır. 78

79 OKULUN İLGİ ALANI NE OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK İnsanın farklı kişilik ve zihniyle ilgilenmeli ve rasyonelliğin geliştirilmesine yoğunlaşmalıdır. Çocuk, dışarıdaki gerçek dünyayı anlamak için temel bilgiye ulaşması yönünde eğitilmelidir. Çocuğun tüm gereksinim ve ilgilerini dikkate alan, onu bir bütün olarak ele alan eğitim verilmelidir. Çocuğun kendini gerçekleştirmesi yolunda ona yardım edilmelidir. 79

80 DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK OKULUN HAVASI NE OLMALIDIR? Öğrencileri klasik eserlerle donatmalı, entellektüalizm ve yaratıcı düşünce atmosferinde bireyselliği geliştirmelidir. Öğrencileri, kendisi hakkındaki gerçeklerin algısal incelemesiyle buluşturan yenilikçi teknikleri kapsayan zihinsel bir disiplin atmosferini korumalıdır. Rekabetten çok işbirliğini geliştiren demokratik bir ortamda grup ruhunu sağlamalıdır. Bireysel rekabetten çok toplumsal statüyü öne çıkarmalıdır. Öğrencinin kendi gerçeğini bulmasına ve belli bir akıntıya kapılmadan görevini yerine getirmesini sağlayan otantik bir özgürlük sağlamalıdır. 80

81 UYGUN ÖĞRENME NASIL OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Öğrenme, bazı temel metinler aracılığı ile öğrencileri dünyanın sonsuzluklarıyla ve daha sonraki yaşantılarında uygulayacakları kurumsal ilkelerle tanışık hale getirdikçe oluşur. Öğrenme, yoğun çabalarla, öngörülen ders konusunun öğrenci tarafından özümsenip konuya hakimiyeti sağlamak için oluşur. Öğrenme çocuğu pratik konularda, kuramsal ilkelere (somuttan soyuta...) götüren problem çözme projelerinin yaşanmasıyla oluşur. Öğrenme, öğrencinin bireysel sorumluluklarını ve kişiliğinin olası sonuçlarını tartarken, seçenekler arasından özgürce seçim yapmasından oluşur. 81

82 ÖĞRETMENİN ROLÜ NE OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK İnsanın evrensel ilgilerinin en iyi ifade edildiği literatürdeki büyük / klâsik eserlerin incelenmesi aracılığı ile öğrencileri entelektüel açıdan disipline etmedir. Sorumlu otorite olarak, yetişkin dünyasıyla çocuğun dünyası arasında bir arabulucu olmalıdır. Henüz olgunlaşmamış öğrenciler, yetişkinlerin doğasını ve taleplerini tek başlarına anlayamazlar. Öğrencilere rehberlik edip,örgütlemelerde bulunmalıdırlar. Çocukların kendi ilgi alanlarının, ne öğreneceklerinin belirlenmesi gerekir. Öğrenilecekleri ne otoriteler, ne de ders kitaplarındaki konular belirlememelidir. Öğretmen, öğrencilere ilkeleri, değerleri ve gerçekleri sunmalı; ister kabul etsinler, ister etmesinler, kendileri için seçmeleri amacıyla bunları incelemeye teşvik edilmelidirler. 82

83 PROGRAMIN KAPSAMI NE OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Entellektüel ders ve konularda yoğunlaşmalı; dil, tarih, matematik, doğa bilimleri, sözel sanatlar ve felsefeyi içermelidir. Zaman testinden geçen edebiyat, tarih ve matematiğin sembol ve fikirlerini, fiziksel dünyanın bilimleriyle birleştiren konuları içermelidir. Öğrencilere sosyal bilimler, amprik (görgül) bilimler ve teknolojideki problem çözme etkinlikleriyle değişimi nasıl başarabileceklerini öğretmeye yoğunlaşmalıdır. Tüm sınıfların gereksinimlerini dikkate alan bir düzenlemeye gidilmelidir. Edebiyat, tarih, felsefe, sanat-insan doğasının derinliği gibi dersler aracılığıyla dünya ve insan doğası arasındaki çatışmayı ortaya çıkarmaya yoğunlaşmalıdır. 83

84 TERCİH EDİLEN ÖĞRETİM YÖNTEMİ NE OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK Konferanslar, metinler ve tartışmalar zekayı geliştirmek için tercih edilen yöntemler olmalıdır. Bilgi ve becerileri öğretmek için gösteri (demonstrasyon) yöntemi tercih edilmelidir. Projeler öğrencilerin problem çözme yaşantılarına rehberlik edebilecek yöntem olarak tercih edilmelidir. YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Benliği bulmak için tercih edilen yöntem, sokratik diyalog/tartışma (bilinmeyen gerçekleri keşfeme) olmalıdır.

85 DEĞERLENDİRME NASIL OLMALIDIR? DAİMİCİLİK ESASİCİLİK İLERLEME- CİLİK YENİDEN KURMACILIK VAROLUŞ- CULUK Bilgilerin kazanılıp kazanılmadığının ve akıl yürütme yoluyla bilgilerin ortaya koyulup koyulamadığının saptanmasına yönelik değerlendirme yapılmalıdır. Öğrencinin aklının çalışıp çalışmadığını yoklayan sorular sorulmalıdır. Soruların içeriği gerçek yaşamı değil, ideal ve evrensel gerçekleri kapsamalıdır. Öğrenciye yaşamda karşılaştığı/karşılaşabileceği sorunlar ve doğal problemler sorulmalı; bunların çözümünde bilimsel yöntemi kullanmaları istenmelidir. Gelecekle, toplumsal ve doğal olgularla ilgili; öğrencilerin eleştirel düşünme ve bilimsel yöntemi kullanıp kullanmadığını ölçecek nicelik ve nitelikte ve gizil yeteneklerini ortaya çıkaracak sorular sorulmalıdır. Öğrencinin kendi varoluşunu gerçekleştirip gerçekleştirmediğini yoklaya, sezgiye dayalı, özgürce seçme yapıp yapmadığını, sorumluluk duyup duymadığını, yaratıcılığını ortaya koyup koymadığını ortaya koyacak uygulamalara gidilmelidir.