Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

Transkript

1 ISSN: Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science Yıl: 5, Sayı: 19, Ocak 2018, s Doç. Dr. Jale DENİZ Meltem ÇİMEN Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, GSEB Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı, jdeniz@marmara.edu.tr Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, GSEB Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı, meltemcimen@hotmail.com ORTAOKUL MEZUNU ÖĞRENCĠLERĠN MÜZĠK OKURYAZARLIK DÜZEYLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ: KOCAELĠ ĠLĠ ÖRNEĞĠ 1 Özet Araştırma, ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıklarını ve bunun farklı değişkenlerle (cinsiyet, devam edilen lise türü, okul dışında özel müzik dersi alma, çalgı çalma, müzik dersinden yararlanma, müzik öğretmenlerini yeterli bulma) olan ilişkilerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, karşılaştırma türü ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Kocaeli ili, İzmit ve Gebze ilçelerinden seçilen 8 lisenin 9.sınıflarından, 176 sı kız, 187 si erkek olmak üzere 363 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Marmara Müzik Okuryazarlığı Testi kullanılmıştır. Araştırmanın belli başlı sonuçları şunlardır: (1) Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık seviyeleri düşük bulunmuştur. (2) Kız öğrenciler erkek öğrencilere göre daha yüksek müzik okuryazarlığına sahiptir. (3) Fen Lisesi öğrencilerinin müzik okuryazarlıkları, Anadolu Lisesi ve Meslek Lisesi öğrencilerinden daha yüksektir. (4) Okul dışında özel müzik dersi alanların müzik okuryazarlıkları almayanlara göre daha yüksektir. (5) Çalgı çalanların müzik okuryazarlıkları, çalmayanlara göre daha yüksektir. Anahtar Kelimeler: Müzik okuryazarlığı, müzik dersi kazanımları, müzik öğretim programı, müzik eğitimi. 1 Bu çalışma ikinci yazarın yüksek lisans tezinin bir kısmına dayanmaktadır.

2 INVESTIGATION OF MUSICAL LITERACY LEVELS OF MIDDLE SCHOOL GRADUATE STUDENTS: THE CASE OF KOCAELĠ PROVINCE Abstract This research was carried out to determine the music literacy of secondary school graduates and to examine their relation with different variables (gender, high school type, getting private music lessons out of school, playing musical instrument, benefiting from music lessons, being satisfied with music teachers). In the study, a comparison type relational research model was used. The sample of the study consisted of 363 students, 176 of whom were female and 187 were male, from the 9th grade of 8 high schools selected from the provinces of Kocaeli, Izmit and Gebze. Marmara Music Literacy Test was used as data collection tool in the research. Some of the main results of the research are as follows: (1) The music literacy levels of secondary school graduates are low; (2) Female students music literacy levels are higher than male students; (3) Science high school students music literacy levels are higher than the students of Anatolian High Schools and Vocational High Schools; (4) Music literacy levels of students having private music lessons/courses as out of school activities are higher than having no private music lessons; (5) Music literacy levels of students playing an instrument are higher than the students who do not play any instrument. 553 Key Words: Musical literacy, music class learning outcomes, music education program, music education. GĠRĠġ Bir çocuk, anadilinin basit gramer kurallarını öğrenmeden çok önce, sözcükleri, sesleri, ses değişimlerini ve cümle yapılarını öğrenmiş bulunur. Bu da, dilin, çocuğun gözünde kağıt üzerinde cansız bir takım kurallar biçiminde değil, ses ve duygu ile yaşadığını göstermektedir. Müzik de buna benzer (Lobos, 1996). Cooper (2003, akt, Mills ve McPherson, 2006, s.156) çocukların okuryazarlık deneyimlerine, dinleme ve konuşma etkinlikleriyle başlamaları gerektiğini ve bunun da okuma ve yazmayla sonuçlanacağını belirtmiştir. Bu bilginin büyük bir kısmı müzik okur-yazarlığının genişletilmiş bir halinin ölçüt olduğu bir müzik gelişiminin teorik algılarıyla paralellik gösterir (McPherson & Gabrielsson, 2002, akt, Mills ve McPherson, 2006, s.156). Müziksel iletişim sağlamak amacıyla kullanılan müziksel semboller sistemi ve anlatım yöntemi müzik dili olarak adlandırılır. Müzik okuryazarlığı, müzik dili eğitiminin ya da bir başka deyişle müzikçe eğitiminin bir sonucudur. Müziksel iletişimin yolu müzik dilinden, müzikçeden geçer. Çocuklar önceleri, konuşma dilini öğrenir gibi, şarkı söyleme dilini öğrenirler. Şarkı söyleme dilini öğrenirken, dolaylı olarak ezgi söyleme dilini de öğrenmiş olurlar. Sonraları ise bu dili, yavaş yavaş çalgı çalma diline dönüştürürler. Bu bağlamda konuşma dili, şarkı söyleme dili, ezgi söyleme dili ve çalgı çalma dili arasında çok sıkı bir ilişki vardır. Çocuklar

3 sözel anadillerini öğrenir gibi müziksel anadillerini ve dolayısıyla müzik okuryazarlığını öğrenmek durumundadırlar (Uçan, 1996). Müzik okuryazarlığı dendiğinde kastedilen, çocukların müzik yapma, meşgul oldukları müzik üzerine düşünme, çaldıkları, duydukları ya da ürettikleri müzikle alakalı görüş bildirme, yargılar üretmek adına müzik hakkında konuşma ve dinleme, dizek notalandırmayı okuma, yazma, anlama ve yorumlama olduğudur (Mills ve McPherson, 2006). Müzik okuryazarlığı, müzik dilinin gerektirdiği öğeleri kapsar. Gardner (2004, s.137), çoklu zekada müzik ve dil yetenekleri arasında bağ kurar ve müzikal zekadan bahsederken, insanların anlam ve önemi ritmik olarak düzenlenmiş notalar haline getirme, başka insanlarla iletişim kurmak için metrik açıdan düzenlenmiş bu tür diziler üretme becerisinden bahseder. Müzikte, dil becerileri olarak, notaları okuma, tranzpoze etme, anahtarları ve armoniyi anlama, müziği analiz etme, müziğin ve bestecinin içinde yer aldığı tarihsel içeriği anlama, müzik sesleri ile anlamı ifade etme, ses niteliği vb. sayılabilir (Hallam, 1998, s.35). Bireylerde müziksel dil bilincini oluşturup geliştirmeyi amaçlayan bir müzik eğitimi, bireylerin müziksel algılayış ve kavrayışlarını daha olumlu yönde etkiler; müziksel beğeni, kültür ve kişiliklerini daha çok geliştirir; müziksel çaba ve etkinliklerini çok daha başarılı, etkili ve verimli kılar; müzik yaşamlarının çok daha anlamlı ve kendilerinin çok daha sağlıklı, mutlu olmalarını sağlar (Uçan, 1996). Bu sebepledir ki, müzik okuryazarlığı, müzik eğitiminin ana odağı, hedefi olmalıdır. Müzik okur-yazarlığı genellikle yazılı dizek notalandırması okuması ve doğru bir şekilde sese dökme becerisi üzerinde odaklanır. Ancak dizek notalandırmasına çok erken maruz kalmak insanların müziğin odağında olmayan özelliklerini küçümsemesine yol açabilir. Bir melodinin dizek notalandırması, hangi notanın ne zaman başlaması gerektiği ve bir sonraki notanın ne zaman başlaması gerektiği bilgilerini sağlarken; tını, ifade, kendisine ayrılan zaman aralığında bir notanın ne kadar devam ettirilmesi gerektiği, dinamikler, tempo değişiklikleri vb. hakkında çok az bir veri sağlar. Ayrıca dizek notalandırmasına gereksiz vurgu müzisyenlerin yaratıcılık ve ezber yeteneklerinde körelmeye yol açabilir. Dolayısıyla, müzik okuryazarlığını geliştirme sürecinde, kulakla çalabilme yetisini ve müzik hafızasını geliştirmesine, yaratıcı ve ifadesel yeteneklerine herhangi bir engel oluşturulmadan ve örnek olabilecek rol model tanımalarına imkan sağlandığında daha sağlıklı şekillenecektir (Mills ve McPherson, 2006). Çocukların önce müziği deneyimleyip tadını çıkarmaya teşvik edilmeleri, böylelikle formal müzik becerileri bu sürecin doğal bir çıktısı olarak tüme varmalarını kolaylaştıracaktır (Hargreaves, 1986, akt. Mills ve McPherson, 2006, s.158). 554 Bu görüşlere paralel olarak MEB (2006, 2017) ilköğretim müzik dersinin öğrenme ve öğretme sürecinde öğrenci merkezli eğitim anlayışı ile paralellik gösteren müzik dersine yönelik aktif öğrenme yöntemleri (Dalcroze, Orff, Kodaly vb.) ile birlikte genel öğrenme yöntemlerine de yer verilmiştir. Müzik eğitiminde kazanımlara uygun olarak, Oyun, Dans, Devinim ekseninde ilgili yöntemlerden yararlanılması, dersin işlenişinde ayrı bir önem taşımaktadır. Genel müzik eğitiminde nota öğretiminin amaç değil de, araç olduğu ilkesinden hareketle; programda nota öğretimi 4.sınıftan başlatılmıştır. Kulaktan şarkı öğretimi yöntemi ise 4.sınıf düzeyine kadar aktif olarak uygulanmakla birlikte nota öğretiminin yanında ilköğretim süreci boyunca her düzeyde mutlaka kullanılmalıdır.

4 MEB (2006, 2017) müzik dersi programı, müziksel okuma yazmayı, müzik dersinde kazanılması ve geliştirilmesi gereken temel beceriler arasında saymaktadır. MEB müzik dersi öğretim programındaki temel müzik yazı ve öğelerini kullanır kazanımına dayalı olarak yapılan etkinlikler müzik okuryazarlığını geliştirmeye yöneliktir. Bu çalışmalar arasında bir ritim kalıbı oluşturabilme, bir müzik cümlesini tamamlayabilme gibi etkinlikler yer alır. Programın hedeflediği müzik okuryazarlığına ilişkin kazanımların öğrenciler tarafından ne kadar geliştiğinin belirlenmesi, programın değerlendirilmesi açısından geribildirim sağlayacaktır. MEB müzik dersi öğretim programında yer verilen müziksel okuma yazmaya dair öğrencilerin elde etmiş oldukları kazanımların istenilen düzeyde olup olmadığı, yeterince bilinmemektedir. Bu konuda sınırlı da olsa çalışmalar bulunmakla birlikte (Aslan ve Deniz, 2011; Demirci, 2008 ve Helvacı, 2012) MEB müzik dersi müfredatında yer alan okuryazarlık kavramını kapsamlı şekilde araştıran araştırma sayısı yok denecek kadar azdır. Müzik dersleri öğrencilere sanat algısı kazandırma konusunda, müzik okuryazarlığını öğrenmede gerek zevk eğitimiyle gerek bilgi anlamında pek çok yönüyle, çalma, söyleme ve yazma konusunda pek çok kazanım içermektedir. Programda yer alan bu kazanımların öğrenciler tarafından elde edilme seviyesinin bilinmemesi bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıklarının belirlenmesi ve çeşitli değişkenler açısından ilişkilerinin saptanması araştırmanın problemini oluşturmuştur. Buradan hareketle; araştırmanın amacı, ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıklarını belirlemek ve bunun farklı değişkenlerle olan ilişkilerini ortaya koymaktır. Bu amaçla şu sorulara cevap aranmıştır: Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları ne düzeydedir? 2. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları cinsiyetlerine göre farklılaşmakta mıdır? 3. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları devam ettikleri lise türüne göre farklılaşmakta mıdır? 4. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları okul dışında özel müzik dersi almalarına göre farklılaşmakta mıdır? 5. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları çalgı çalma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? 6. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları müzik dersinden yararlanma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? 7. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? YÖNTEM Bu araştırma, 9.sınıfa devam eden ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıklarını çeşitli değişkenler açısından karşılaştırılarak incelediği için karşılaştırma türü ilişkisel tarama

5 modelindedir. Karasar (2000, s.84), karşılaştırma yolu ile ilişki belirlemede en az iki değişken olduğunu, bunlardan birine göre oluşturulan grupların diğer değişkene göre aralarında farklılaşma olup olmadığına bakıldığını belirtmektedir. Örneklem Araştırmanın örneklemini, amaçsal örnekleme yöntemiyle (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2010, s.89) seçilen İzmit Gazi Anadolu Lisesi, İzmit Lisesi (Anadolu), İzmit Cahit Elginkan Anadolu Lisesi, İzmit Muammer Dereli Fen Lisesi, Gebze Anadolu Lisesi, Gebze Süleyman Demirel Anadolu Lisesi, Gebze Anibal Anadolu Lisesi, Gebze Fatih Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi nde 9. sınıfa devam eden 363 öğrenci oluşturmuştur. Örneklemdeki öğrencilerin 176 sı (%48,5) kız, 187 si (%51,5) erkektir. Araştırmada uygulama yapılan okullar seçilirken farklı türlerde olmalarına dikkat edilmiştir. Veri Toplama Aracı Araştırmada veri toplama aracı olarak, Aslan (2011) tarafından geliştirilen ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıklarının düzeyini belirlemek amacıyla Marmara Müzik Okuryazarlığı Testi (MMOT) kullanılmıştır. Marmara Müzik Okuryazarlığı Testi üç bölüm ve 100 sorudan oluşmaktadır. Birinci bölüm olan Müzik Bilgisi (MB) bölümünde çoktan seçmeli 28 soru bulunmaktadır. İkinci bölüm olan Ezgi (E) bölümü 3 kısma (E1, E2, E3) ayrılmış ve sesli olarak sorulan 42 sorudan oluşmuştur. Üçüncü bölüm ise Ritim (R) bölümüdür. Ritim bölümü de yine üç kısma (R1, R2, R3) ayrılmakta ve sesli olarak sorulan 30 sorudan oluşmaktadır. 556 MMOT nin bu araştırma kapsamındaki iç tutarlılık güvenilirliğinin belirlenebilmesi amacıyla Cronbach Alpha katsayısı hesap edilmiş ve MMOT nin geliştirildiği çalışmada elde edilen katsayılarla karşılaştırılarak Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 deki Cronbach Alpha katsayılarının testin orijinaline oranla daha düşük olduğu görülmektedir. Cronbach Alpha katsayılarının aldıkları değerler incelendiğinde (Alpar, 2010, s.350), bu araştırma kapsamında elde edilen katsayıların Müzik Bilgisi Testi için ve Ritim 2 testi için oldukça güvenilir ; Ezgi 1, Ezgi 2, Ezgi 3, Ritim 1 ve Ritim 3 testleri için ise düşük derecede güvenilir olduğu belirlenmiştir. Tablo 1. MMOT Ġçin Elde Edilen Ġç Tutarlılık Katsayıları MMOT Mevcut Araştırma Aslan (2011) MB E E E R R R

6 Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi Uygulamalar eğitim-öğretim yılı Ekim ayı içerisinde tamamlanmıştır. Araştırmada kullanılan MMOT, ilköğretim müzik dersi programının müzik okuryazarlığı bağlamındaki tüm kazanımlarını içerdiğinden, örneklem, ilköğretimi tamamlayan ve orta öğretimde de daha fazla ilerlememiş olan 9.sınıf öğrencileridir. Anket ve MMOT nin Müzik Bilgisi bölümünde öğrenciler soru kağıtlarından cevap kağıtlarına işaretleme yapmış; testin Ezgi ve Ritim bölümlerinde ise sınıflardaki akıllı tahtaya takılan USB bellekten verilen işitmeye ilişkin sesli soruları yine cevap kağıtlarına yanıtlamışlardır. Dokuzuncu sınıfların müzik okuryazarlıklarını ortaya koymak için Müzik Bilgisi(MB), Ezgi(E) ve Ritim(R) testlerinden elde edilen puanların ortalamaları alınmıştır. 363 kişilik örneklem grubunun test ve alt testlerden doğru çözdükleri soruların ortalamaları yüzde puana (Tekin, 1996, s.286) çevrilmiştir. Testte 100 soru bulunmaktadır ve değerlendirme de 100 tam puan (MEB, 2014) üzerinden yapılmıştır. Dokuzuncu sınıf öğrencilerinin MMOT den aldıkları puanların çeşitli değişkenlere göre farklılaşma durumlarını belirlemek için bağımsız grup t testi ve tek yönlü varyans analizi yapılmıştır. Varyans analizi sonucunda fark çıktığı durumlarda farkın hangi gruplardan kaynaklandığını belirlemek amacıyla Post Hoc Schefee testi uygulanmıştır. BULGULAR VE YORUMLAR Araştırmada Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları ne düzeydedir? sorusuna yanıt aranmış ve ortaokul mezunu 9.sınıf öğrencilerinin müzik okuryazarlık düzeyleri MMOT aracılığıyla belirlenmiş; sonuçlar Tablo 2 de verilmiştir. 557 Tablo 2. Ortaokul Mezunu Öğrencilerin MMOT Sonuçları Soru n ss En Az En Çok Yüzde Not* Derece* Sayısı Puan Puan Puan MB ,46 4, ,92 1 Başarısız E ,53 4, ,02 3 Orta E ,41 2, ,23 3 Orta E ,23 2, ,2 3 Orta E ,88 1, ,8 1 Başarısız R ,77 4, ,56 2 Geçer R ,88 2, ,8 3 Orta R ,83 1, ,3 1 Başarısız R ,05 1, ,5 4 İyi MMOT ,77 9, ,77 2 Geçer *(Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 2007, Madde 33 de yer alan puanların not değeri ve derecesi) MMOT de her soru 1 puan olacak şekilde yanıt kağıtları değerlendirilmiş ve Tablo 2 de gösterilen sonuçlara ulaşılmıştır. Tablo 2 den anlaşılacağı gibi öğrenciler MB testinden 40,92 puan alarak başarısız olmuşlardır. Ezgi testinin bütününden 56,02 puan, Ezgi testinin birinci alt testi olan Ezgi 1 testinden 61,23 puan, Ezgi testinin ikinci alt testi olan Ezgi 2 testinden 68,2 puan alarak orta bir dereceyle başarı göstermişlerdir. Öğrencilerin Ezgi testinin üçüncü alt testi olan Ezgi 3 testinden ise 28,8 puan alarak başarısız oldukları görülmektedir.

7 Ritim testinin bütününden 52,56 puan alan öğrenciler geçer derece bir başarı; Ritim 1 alt testinden 58,8 puan alarak orta derece bir başarı elde etmişler; Ritim 2 alt testinden ise 28,3 puan alarak başarısız olmuşlar ve Ritim 3 testinden ise 70,5 puan alarak iyi derecede başarılı olmuşlardır. MMOT nin geneline bakıldığında öğrencilerin 50,77 puan alarak geçer derecede bir başarı elde ettikleri söylenebilir. Araştırmada Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları cinsiyetlerine göre farklılaşmakta mıdır? sorusuna yanıt aranmış ve ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT ve alt testinden aldıkları puanların cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için t- testi uygulanmış ve sonuçlar Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Ortaokul mezunu öğrencilerin cinsiyetlerine göre MMOT ve alt testlerinden aldıkları puanlara uygulanan t-testi MB E E1 E2 E3 R R1 R2 R3 MMOT Cinsiyet n ss sd t p Kız ,35 3,74 Erkek ,63 4, ,12,000 Kız , 27 4,31 Erkek ,77 4, ,05,292 Kız ,22 2,45 Erkek ,58 2, ,33,183 Kız ,14 2,32 Erkek ,31 2, ,63,525 Kız 176 2,89 1,86 Erkek 187 2,87 1, ,10,918 Kız ,43 3,88 Erkek ,16 4, ,80,005 Kız 176 6,10 1,75 Erkek 187 5,68 2, ,92,055 Kız 176 2,85 1,86 Erkek 187 2,81 1, ,22,822 Kız 176 7,47 1,64 Erkek 187 6,66 1, ,43,000 Kız ,05 8,60 Erkek ,57 10, ,45,015 Tablo 3 de görüldüğü üzere, Müzik Bilgisi testinde, erkek öğrenciler ile kız öğrenciler arasında kızlar lehine anlamlı bir farka rastlanmıştır. Kız öğrenciler erkek öğrencilere oranla Müzik Bilgisi testinde daha başarılıdır (t 361 = 4.12, p<,01). 558 Ritim testinde, erkek öğrenciler ile kız öğrenciler arasında kızlar lehine anlamlı bir fark vardır. Yani kız öğrenciler Ritim testi genelinden daha yüksek puanlar alarak erkeklere oranla daha başarılı olmuşlardır (t 361 = 2.80, p<,01).

8 Ritim 3 testinde erkek öğrenciler ile kız öğrenciler arasında kızlar lehine anlamlı bir farka rastlanmıştır. Yani kızlar Ritim 3 alt testinden daha yüksek puan alarak erkeklere oranla daha başarılı olmuşlardır (t 361 = 4,43, p <,01). Ortaokul mezunu öğrencilerin Ezgi testi toplamından, Ezgi 1, Ezgi 2, Ezgi 3, Ritim 1 ve Ritim 2 alt testlerinde erkek öğrenciler ile kız öğrenciler arasında cinsiyet açısından bir farklılaşma bulunmamıştır. Testin geneline bakılacak olursa, erkek öğrenciler ile kız öğrenciler arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Kız öğrenciler MMOT den daha yüksek puanlar alarak erkek öğrencilere göre daha başarılı olmuşlardır (t 361 =2.45, p<,05). Kız öğrencilerin erkek öğrencilere oranla daha yüksek müzik okuryazarı oldukları anlaşılmaktadır. Araştırmada Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları devam ettikleri lise türüne göre farklılaşmakta mıdır? sorusuna yanıt aranmış; ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Müzik Bilgisi alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için tek yönlü varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. Ortaokul mezunu öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre MMOT nin Müzik Bilgisi alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi 559 Müzik Bilgisi Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi ,46 3,85 Fen L.>Anadolu L.* Fen Lisesi 31 14,93 4,26 25,02 0,000 Fen l. >Meslek L.* Meslek Lisesi 32 8,15 2,62 Anadolu L.>Meslek L.* Toplam ,46 4,04 *p<0,01 Tablo 4 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Müzik Bilgisi testinden aldıkları puanların devam ettikleri lise türüne göre anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup ortaokuldan sonra Fen Lisesine devam eden öğrencilerin Anadolu ve Meslek Lisesine devam eden öğrencilere göre (p<0,01); Anadolu Lisesine devam eden öğrencilerin de Meslek Lisesine devam eden öğrencilere göre (p<0,01) müzik bilgisi testinde anlamlı seviyede daha başarılı oldukları anlaşılmıştır. Diğer bir ifadeyle Müzik Bilgisi testi açısından Meslek Lisesi öğrencilerinin anlamlı seviyede başarısız olduğu saptanmıştır. Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Ezgi alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için tek yönlü varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5 incelendiğinde, öğrencilerin Ezgi testi toplamından ve alt testlerinden aldıkları puanların devam ettikleri lise türüne göre anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir.

9 Tablo 5. Ortaokul mezunu öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre MMOT nin Ezgi alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Ezgi Ezgi 1 Ezgi 2 Ezgi 3 Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi ,51 4,41 Fen Lisesi 31 25,35 4,73 Meslek Lisesi 32 21,93 5,00 Toplam ,53 4,53 4,56 0,011 Fen L. > Meslek L.* Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi ,53 2,49 Fen Lisesi 31 11,06 2,78 Meslek Lisesi 32 8,62 2,53 Toplam ,41 2,57 9,44 0,000 Anadolu L. > Meslek L.** Fen L. > Meslek L.** Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi ,20 2,39 Fen L. > Anadolu L.** Fen Lisesi 31 11,93 2,09 14,02 0,000 Fen L. > Meslek L.** Meslek Lisesi 32 8,81 2,08 Anadolu L. > Meslek L.** Toplam ,23 2,43 Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi 300 2,77 1,78 Fen Lisesi 31 2,35 1,42 Meslek Lisesi 32 4,50 2,71 Toplam 363 2,88 1,92 13,93 0,000 Meslek L.> Anadolu L.** Meslek L. > Fen L.** 560 *P<0,05; **p<0,01 Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup ezgi testinin toplamında ortaokuldan sonra fen lisesine devam eden öğrencilerin meslek lisesine devam eden öğrencilere göre anlamlı seviyede (p<0,05) daha yüksek puan aldıkları belirlenmiştir. Ezgi 1 ve Ezgi 2 alt testlerinde de ortaokuldan sonra Fen Lisesine devam eden öğrencilerin Anadolu ve Meslek Lisesine devam eden öğrencilere göre anlamlı seviyede daha yüksek puanlar alarak bu testlerin kapsamı bakımından daha müzik okuryazarı olduğu anlaşılmıştır. Sadece Ezgi 3 testinde tam tersi bir sonuç çıkmış ve ortaokul sonrası meslek lisesine devam eden öğrencilerin diğer iki okul türündeki öğrencilere oranla anlamlı seviyede yüksek puan alarak bu test kapsamında daha başarılı olduklarını ortaya koymuşlardır. Bununla birlikte Tablo 4 genel olarak değerlendirildiğinde Fen Lisesine devam eden öğrencilerin ezgi testi kapsamında diğer okul türlerine göre daha müzik okuryazarı olduğu söylenebilir. Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Ritim alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için tek yönlü varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 6 te verilmiştir. Tablo 6 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Ritim testi toplamından ve alt testlerinden aldıkları puanların devam ettikleri lise türüne göre anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir.

10 Tablo 6. Ortaokul mezunu öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre MMOT nin Ritim alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Ritim Ritim 1 Ritim 2 Ritim 3 Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi ,71 3,87 Fen Lisesi 31 21,22 3,39 Meslek Lisesi 32 11,15 3,47 Toplam ,77 4,33 55,47 0,000 Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi 300 5,94 1,93 Fen Lisesi 31 7,25 1,69 Meslek Lisesi 32 4,06 2,18 Toplam 363 5,88 2,04 22,10 0,000 Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi 300 2,70 1,75 Fen Lisesi 31 5,29 1,79 Meslek Lisesi 32 1,65 1,40 Toplam 363 2,83 1,90 Anadolu Lisesi 300 7,06 1,68 Fen Lisesi 31 8,67 1,07 Meslek Lisesi 32 5,43 1,74 Toplam 363 7,05 1,77 39,31 0,000 30,31 0,000 Fen L. > Anadolu L.** Fen L. > Meslek L.** Anadolu L. > Meslek L.** Fen L. > Anadolu L.** Fen L. > Meslek L.** Anadolu L. > Meslek L.** Fen L. > Anadolu L.** Fen L. > Meslek L.** Anadolu L. > Meslek L.** Fen L. > Anadolu L.** Fen L. > Meslek L.** Anadolu L. > Meslek L.** 561 **p<0,01 Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup Ritim testinin toplamında ortaokuldan sonra Fen Lisesine devam eden öğrencilerin meslek lisesine devam eden öğrencilere göre anlamlı seviyede (p<0,01) daha yüksek puan aldıkları belirlenmiştir. Ritim 1, Ritim 2 ve Ritim 3 alt testlerinde de ortaokuldan sonra Fen Lisesine devam eden öğrencilerin Anadolu ve Meslek Lisesine devam eden öğrencilere göre anlamlı seviyede daha yüksek puanlar alarak bu testlerin kapsamı bakımından daha müzik okuryazarı olduğu anlaşılmıştır. Tabloda görüldüğü üzere Anadolu Lisesine devam eden öğrencilerin Meslek Lisesine devam eden öğrencilere göre daha müzik okuryazarı oldukları anlaşılmaktadır.

11 Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin toplamından aldıkları puanların öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için tek yönlü varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 7. Ortaokul mezunu öğrencilerin devam ettikleri lise türüne göre MMOT nin toplamından aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi MMOT Okul Türü n x ss f p Fark Anadolu Lisesi ,68 8,79 Fen L. > Anadolu L.** Fen Lisesi 31 61,51 9,35 42,40 0,000 Fen L. > Meslek L.** Meslek Lisesi 32 41,25 7,48 Anadolu L. > Meslek L.** Toplam ,77 9,69 **p<0,01 Tablo 7 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT testi toplamından aldıkları puanların müzik dersinden yararlanmalarına göre anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup ortaokuldan sonra Fen Lisesine devam eden öğrencilerin Anadolu ve Meslek Lisesine devam eden öğrencilere göre (p<0,01); Anadolu Lisesine devam eden öğrencilerin de Meslek Lisesine devam eden öğrencilere göre (p<0,01) MMOT toplamında daha başarılı oldukları anlaşılmıştır. Diğer bir ifadeyle MMOT test toplamı açısından Meslek Lisesi öğrencilerinin daha başarısız olduğu saptanmıştır. 562 Araştırmada, Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları okul dışında özel müzik dersi almalarına göre farklılaşmakta mıdır? sorusuna yanıt aranmış; ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT ve alt testlerinden aldıkları puanların öğrencilerin okul dışında özel müzik dersi alma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için t-testi yapılmış ve sonuçlar Tablo 8 de verilmiştir. Tablo 8. Ortaokul mezunu öğrencilerin okul dıģında özel müzik dersi alma durumlarına göre MMOT ve alt testlerinden aldıkları puanlara uygulanan t-testi MB E E1 E2 E3 R Özel Müzik Eğitimi Alma n ss sd t p Evet 44 13,27 4,45 Hayır ,21 3, ,19 0,002 Evet 44 25,31 4,91 Hayır ,28 4, ,81 0,005 Evet 44 11,11 2,81 Hayır ,31 2, ,92 0,055 Evet 44 11,15 2,97 Hayır ,10 2, ,72 0,007 Evet 44 3,04 2,19 Hayır 319 2,86 1, ,58 0,561 Evet 44 17,54 4,83 Hayır ,53 4, ,91 0,004

12 R1 R2 R3 MMOT Evet 44 6,50 2,14 Hayır 319 5,80 2,02 Evet 44 3,40 1,99 Hayır 319 2,75 1,88 Evet 44 7,63 1,71 Hayır 319 6,97 1,77 Evet 44 56,13 11,26 Hayır ,04 9, ,12 0, ,14 0, ,32 0, ,99 0,000 Tablo 8 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT testi toplamından ve alt testlerinden (Müzik Bilgisi, Ezgi ve Ritim) aldıkları puanların okul dışında müzik dersi alma durumlarına göre birçok boyutta anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmektedir. Tablo genel olarak incelendiğinde Ezgi 1 ve Ezgi 3 testleri hariç tüm testlerde okul dışında müzik dersi alanların daha yüksek müzik okuryazarı oldukları anlaşılmaktadır. Araştırmada Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları çalgı çalma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? sorusuna yanıt aranmış; ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT ve alt testlerinden aldıkları puanların öğrencilerin çalgı çalma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için t-testi yapılmış ve sonuçlar Tablo 9 da verilmiştir. Tablo 9. Ortaokul mezunu öğrencilerin çalgı çalma durumlarına göre MMOT ve alt testlerinden aldıkları puanlara uygulanan t-testi MB E E1 E2 E3 R R1 R2 R3 MMOT Çalgı Çalma n ss sd t p Evet ,75 4,18 Hayır ,84 3, ,30 0,000 Evet ,18 4,34 Hayır ,73 4, ,97 0,000 Evet ,05 2,44 Hayır ,10 2, ,35 0,001 Evet ,03 2,43 Hayır 245 9,84 2, ,47 0,000 Evet 118 3,09 2,03 Hayır 245 2,78 1, ,42 0,15 Evet ,33 4,44 Hayır ,03 4, ,87 0,000 Evet 118 6,47 1,92 Hayır 245 5,60 2, ,85 0,000 Evet 118 3,31 2,05 Hayır 245 2,60 1, ,36 0,001 Evet 118 7,54 1,66 Hayır 245 6,82 1, ,68 0,000 Evet ,27 9,92 Hayır ,61 8, ,46 0,

13 Tablo 9 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT testi toplamından ve alt testlerinden aldıkları puanların çalgı çalma durumlarına göre sadece bir boyut hariç (E3) tüm boyutlarda anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir. Tablo genel olarak incelendiğinde çalgı çaldıklarını ifade edenlerin daha yüksek müzik okuryazarı oldukları anlaşılmaktadır. Araştırmada Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları müzik dersinden yararlanma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? sorusuna yanıt aranmış; ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Müzik Bilgisi alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin müzik dersinden yararlanmalarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 10 da verilmiştir. Tablo 10. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik derslerinden yararlanma durumlarına göre MMOT nin Müzik Bilgisi alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Müzik Bilgisi *p<0,05 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az ,93 3,91 Orta 77 12,12 4,18 5,306 0,005 Çok>Az* Çok 64 12,53 4,07 Toplam ,46 4,04 Tablo 10 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Müzik Bilgisi testinden aldıkları puanların ortaokuldaki müzik derslerinden ne kadar yararlandıklarına yönelik algılarına göre anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup müzik dersinden çok yararlandıklarını ifade eden öğrencilerin müzik bilgilerinin, müzik dersinden az yararlandıklarını ifade edenlere göre anlamlı seviyede (p<0,05) daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. 564 Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Ezgi alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin müzik dersinden yararlanma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 11 de verilmiştir. Tablo 11. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik derslerinden yararlanma durumlarına göre MMOT nin Ezgi alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Ezgi Ezgi 1 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az ,27 4,70 Orta 77 23,77 4,07 1,017 0,363 - Çok 64 24,12 4,47 Toplam ,53 4,53 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az ,27 2,60 Orta 77 10,75 2,21 0,983 0,375 - Çok 64 10,46 2,88 Toplam ,41 2,57

14 Ezgi 2 Ezgi 3 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az ,01 2,46 Orta 77 10,32 2,23 3,232 0,041 Çok>Az* Çok 64 10,87 2,43 Toplam ,23 2,43 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az 222 2,98 1,98 Orta 77 2,70 1,79 0,726 0,485 - Çok 64 2,78 1,84 Toplam 363 2,88 1,92 *p<0,05 Tablo 11 genel olarak incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Ezgi 2 alt testinden aldıkları puanların ortaokuldaki müzik derslerinden ne kadar yararlandıklarına yönelik algılarına göre anlamlı düzeyde (p<0,05) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup müzik dersinden çok yararlandıklarını ifade eden öğrencilerin Ezgi 2 alt testi başarılarının, müzik dersinden az yararlandıklarını ifade edenlere göre anlamlı seviyede (p<0,05) daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Ezgi testi genelinde, Ezgi 1 ve Ezgi 2 alt testlerinde anlamlı bir farka rastlanmamıştır. 565 Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Ritim alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin müzik dersinden yararlanma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 12 de verilmiştir. Tablo 12. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik derslerinden yararlanma durumlarına göre MMOT nin Ritim alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Ritim Ritim 1 Ritim 2 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az ,37 4,41 Orta 77 16,14 3,97 2,797 0,062 - Çok 64 16,73 4,34 Toplam ,77 4,33 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az 222 5,77 2,09 Orta 77 6,02 1,87 0,862 0,423 Çok 64 6,10 2,03 Toplam 363 5,88 2,04 Yararlanma Durumu n x ss f p Fark Az 222 2,75 1,94 Orta 77 2,89 1,83 0,563 0,570 - Çok 64 3,03 1,87 Toplam 363 2,83 1,90

15 Ritim 3 Yararlanma n x ss f p Fark Durumu Az 222 6,84 1,84 Orta 77 7,22 1,77 Çok 64 7,59 1,41 Toplam 363 7,05 1,77 4,956 0,008 Çok>Az* *p<0,05 Tablo 12 genel olarak incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Ritim 3 alt testinden aldıkları puanların ortaokuldaki müzik derslerinden ne kadar yararlandıklarına yönelik algılarına göre anlamlı düzeyde (p<0,05) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup müzik dersinden çok yararlandıklarını ifade eden öğrencilerin Ritim 3 alt testi başarılarının, müzik dersinden az yararlandıklarını ifade edenlere göre anlamlı seviyede (p<0,05) daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Ritim testi genelinde, Ritim 1 ve Ritim 2 alt testlerinde anlamlı bir farka rastlanmamıştır. Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin toplamından aldıkları puanların öğrencilerin müzik derslerinden yararlanma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 13 de verilmiştir. 566 Tablo 13. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik derslerinden yararlanma durumlarına göre MMOT nin toplamından aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Yararlanma Durumu n x f p Fark Az ,58 MMOT *p<0,01 Orta 77 52,05 Çok 64 53,39 Toplam ,77 4,769 0,009 Çok>Az* Tablo 13 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin genelinden aldıkları puanların ortaokuldaki müzik derslerinden ne kadar yararlandıklarına yönelik algılarına göre anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup müzik dersinden çok yararlandıklarını ifade eden öğrencilerin müzik okuryazarlığının, müzik dersinden az yararlandıklarını ifade edenlere göre anlamlı seviyede (p<0,05) daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Araştırmada Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlıkları müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? sorusuna yanıt aranmış; ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Müzik Bilgisi alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 14 de verilmiştir.

16 Tablo 14. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre MMOT nin Müzik Bilgisi alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Müzik Bilgisi Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az ,83 3,66 Orta 90 12,01 4,44 4,745 0,009 Çok>Az* Çok 88 12,23 4,22 Toplam ,46 4,04 *p<0,05 Tablo 14 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Müzik Bilgisi testinden aldıkları puanların ortaokul dönemlerindeki müzik öğretmenlerini ne kadar yeterli bulduklarına yönelik algılarına göre anlamlı düzeyde (p<0,01) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup müzik öğretmenlerini çok yeterli bulan öğrencilerin az yeterli bulan öğrencilere göre Müzik Bilgisi testinde daha başarılı oldukları görülmüştür. Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Ezgi alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 15 de verilmiştir. 567 Tablo 15. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre MMOT nin Ezgi alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi Ezgi Ezgi 1 Ezgi 2 Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az ,20 4,57 Orta 90 24,14 4,43 Çok 88 23,60 4,56 Toplam ,53 4,53 1,327 0,267 - Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az ,33 2,45 Orta 90 10,67 2,75 Çok 88 10,30 2,66 Toplam ,41 2,57 0,632 0,532 - Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az ,02 2,40 Orta 90 10,45 2,29 Çok 88 10,43 2,60 Toplam ,23 2,43 1,338 0,264 -

17 Ezgi 3 Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az 185 2,83 1,95 Orta 90 3,01 1,88 Çok 88 2,86 1,91 Toplam 363 2,88 1,92 0,253 0,776 - Tablo 15 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Ezgi testi genelinden ve Ezgi 1, Ezgi 2, Ezgi 3 alt testlerinden aldıkları puanların ortaokul dönemlerindeki müzik öğretmenlerini ne kadar yeterli bulduklarına yönelik algılarına göre anlamlı bir fark görülmemektedir. Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin Ritim alt testinden aldıkları puanların öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 16 da verilmiştir. Tablo 16 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin Ritim testi genelinden ve Ritim 1, Ritim 2, Ritim 3 alt testlerinden aldıkları puanların ortaokul dönemlerindeki müzik öğretmenlerini ne kadar yeterli bulduklarına yönelik algılarına göre anlamlı bir fark görülmemektedir. Tablo 16. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre MMOT nin Ritim alt testinden aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi 568 Ritim Ritim 1 Ritim 2 Ritim 3 Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az ,49 4,39 Orta 90 16,21 4,17 0,914 0,402 - Çok 88 15,94 4,37 Toplam ,77 4,33 Öğretmeni n x Ss f p Fark Yeterli Bulma Az 185 5,86 2,05 Orta 90 6,03 1,83 0,327 0,721 - Çok 88 5,79 2,23 Toplam 363 5,88 2,04 Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az 185 2,67 1,89 Orta 90 3,16 2,02 2,016 0,135 - Çok 88 2,82 1,77 Toplam 363 2,83 1,90 Öğretmeni n x ss f p Fark Yeterli Bulma Az 185 6,95 1,88 Orta 90 7,01 1,64 1,305 0,272 - Çok 88 7,31 1,67 Toplam 363 7,05 1,77

18 Ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin toplamından aldıkları puanların öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirleyebilmek için varyans analizi yapılmış ve sonuçlar Tablo 17 de verilmiştir. Tablo 17. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumlarına göre MMOT nin toplamından aldıkları puanlara uygulanan varyans analizi MMOT Öğretmeni Yeterli Bulma n x ss f p Fark Az ,52 9,30 Orta 90 52,36 9,92 3,259 0,040 - Çok 88 51,78 9,98 Toplam ,77 9,69 Tablo 17 incelendiğinde, ortaokul mezunu öğrencilerin MMOT nin genelinden aldıkları puanların ortaokul dönemlerindeki müzik öğretmenlerini ne kadar yeterli bulduklarına yönelik algılarına göre anlamlı düzeyde (p<0,05) farklılaştığı görülmektedir. Bu farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Scheffe testi uygulanmış olup test sonucunda anlamlı bir farklılık ortaya çıkmamıştır. Bununla birlikte müzik öğretmenlerini az yeterli bulan öğrencilerin MMOT aritmetik ortalamalarının daha düşük olduğu görülmektedir. 569 SONUÇ ve TARTIġMA Araştırmada ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık düzeyleri MMOT ile ölçülmüştür. Testin geneline bakıldığında öğrencilerin aldığı puanlar, MEB İlköğretim Kurumları Yönetmeliğindeki (2014) yüzlük puan sistemine göre geçme puanının çok az üstündedir. MEB yüzlük puan sisteminde 0-44,99 puanlar başarısız, 45,00 ve üzeri puanlar başarılı olarak değerlendirildiğinden, öğrencilerin MMOT nin toplamından aldıkları puanlar (50,77), düşük seviyede bir başarı olarak kabul edilebilir. Öğrenciler, MMOT nin alt testleri olan Müzik Bilgisi testinde MEB geçme puanının altında kalarak başarısız olmuşlar; Ezgi testinde orta not seviyesinde; Ritim testinde ise geçer not seviyesinde kalmışlardır. MMOT alt testlerine bakıldığında bu notlar düşük bir başarı olarak değerlendirilebilir. Araştırmadan elde edilen bu sonuç; Aslan ve Deniz (2011) in yaptıkları araştırmayla da paralellik göstermektedir. Onların araştırmasında da dokuzuncu sınıf öğrencilerinin müzik okuryazarlık düzeyleri Marmara Müzik Okuryazarlığı Testi ile ölçülmüş ve öğrenciler yüzlük sisteme göre testin genelinden 50 ortalama puan almışlardır. Bu puanlar geçer nota denk gelen ortanın altında bir başarı olarak değerlendirilmiştir. Sonuçlar incelendiğinde, puanlar geçme puanının çok az üstünde olmasından dolayı ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık seviyelerinin yetersiz olduğu söylenebilir. Sonuçların düşük çıkmasının birçok nedeni olabilir. Müzik öğretmeni yetiştirmede karşılaşılan sorunlar ve öğretmen yeterliliklerinin az oluşu bunlardan biridir. Uçan (1996), genel, özengen ve mesleksel müzik eğitiminde yapılan müziksel çözümleme dersleri veya çalışmalarının, her şey-

19 den önce müziksel dil çözümleme temeline dayandırılması, diğer çözümleme boyut, katman ve aşamaları bu temel üzerine oturtulması, bu temel ile olan ilişkileri içinde, gerektiğinde ayrı ayrı, gerektiğinde birlikte ve iç içe gerçekleştirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Müzik dili eğitiminin temelde en yaygın ve dolayısıyla en gerekli olduğu eğitim türü genel müzik eğitimidir. Bu bakımdan bir yandan ilköğretim öncesinden yükseköğretim sonrasına kadar her düzeydeki örgün genel müzik eğitimi buna göre yeniden düzenlenip gerçekleştirilmeye çalışılırken, diğer yandan da müzik öğretmeni veya genel müzik eğitimcisi yetiştirilen eğitim fakülteleri müzik eğitimi bölümlerinde ve bunların lisansüstü uzantıları olan bölümler ile anabilim/anasanat dallarında müzik dili eğitimine şimdiye değin olduğundan çok ayrı, özel bir yer, önem ve değer verilmelidir. Saruhan ve Deniz (2011) in araştırmalarında, okullarımızda müzik dersine ayrılan sürenin yetersiz olduğu belirtilmiştir. Bunun en önemli nedenleri arasında öğretmenin verdiği eğitim sırasında her konuyu yeterince geniş bir şekilde işlemeye fırsat bulamaması, her bir öğrencinin derse aktif olarak katılımına vakit bulunamaması ve haftada sadece bir kez bir saat müzik dersi işleyen öğrencinin müzik dersini yaşamında yeterince yoğun bir şekilde hissedememesi yer almıştır. Levent ve Umuzdaş (2012) ın araştırmalarında elde edilen bulgulara göre, müzik öğretmenleri; 2006 müzik öğretim programını kullanışlı bulmakla beraber, var olan bazı sorunlar nedeniyle uygulama zorlukları yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Bu sorunların başında, kalabalık sınıflar, müzik ders süresi ve fiziki şartların yetersiz olması gelmektedir. 570 Benzer şekilde Kocabaş ve Selçioğlu (2006) nun araştırmalarında müzik dersinin gerçekleşme ve gereklilik düzeyi öğrencilerin müzik dersini yaptıkları öğretmen değişkeni ile karşılaştırılmıştır. Müzik dersinin gerçekleşme düzeyi derse giren öğretmen değişkenine göre anlamlı farklılık göstermiş, müzik dersini müzik öğretmeniyle işleyen öğrenci görüşleri dersin daha anlamlı işlendiği belirtilmiştir. Aynı araştırmada ilköğretim okullarına devlet ve özel okul ayrımı yapılmaksızın müzik dersinin hedeflerine ve içeriğine uygun olarak gerekli araç, gereç ve çalgı donanımı sağlanması ve ilköğretim müzik ders saatlerinin arttırılması gerektiği ifade edilmiştir. Araştırmada üzerinde durulan diğer konu ise müzik derslerine bazı okullarda branş öğretmenlerinin girmeyişidir. Alanı olmadığı halde müzik dersine giren öğretmenlerin olması halinde öğretim programında yer alan kazanımlara ulaşılması mümkün olmayacaktır. Ayrıca programda yer alan kazanımlara haftada 1 ders saati olan müzik dersi içerisinde ulaşılması çok zor olmaktadır. Ders saatinin arttırılması gerekmektedir. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık düzeyleri cinsiyete göre anlamlı seviyede farklılaşmıştır. Testin geneline bakıldığında kız öğrencilerin testten daha yüksek puanlar alarak daha başarılı oldukları görülmüştür. Kız öğrencilerin erkek öğrencilere oranla daha yüksek müzik okuryazarı oldukları anlaşılmaktadır. Aslan ve Deniz (2011) ise dokuzuncu sınıf öğrencilerinin müzik okuryazarlık düzeylerinin cinsiyete göre farklılaşmadığını bulmuştur. Müzik dersine öğrenciler tarafından gösterilecek olan tutumun derse yönelik başarıyı dolayısıyla da müzik okuryazarlığını artıracağı düşünülürse müzik dersi tutumları da önem kazanmaktadır. Kız öğrencilerin erkek öğrencilere oranla müzik dersi tutumlarının Otacıoğlu nun

20 (2010) araştırmasında daha olumlu bir tutum içerisinde oldukları görülmüştür. Öğrencilerin müzik dersine karşı olan olumlu tutumları arttıkça, müzik dersindeki başarılarının da arttığı gözlenmektedir. Bu araştırmaya benzer şekilde, Nacakcı (2006) nın araştırmasında da belirtildiği üzere, kızların erkeklere göre müzik dersine karşı daha olumu bir tutum geliştirdikleri görülmektedir. Eldeki bulgular bu konu hakkındaki genel yargıyı destekler niteliktedir. Kız öğrencilerin bu müzik okuryazarlık düzeyleri erkek öğrencilere oranla daha yüksektir. Bu araştırmalardaki sonuçları destekler bir şekilde, kız öğrencilerin Türkçe (Bölükbaş, 2010), Sosyal Bilgiler (Çetingöz ve Özkal), Fen (Bilgin ve Karaduman, 2005) ve Matematik (Gülten, Poyraz ve Soytürk, 2012) derslerindeki başarılarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık düzeyleri devam ettikleri lise türüne göre anlamlı seviyede farklılaşmıştır. Ortaokuldan sonra fen lisesine devam eden öğrencilerin anadolu ve meslek lisesine devam eden öğrencilere göre; anadolu lisesine devam eden öğrencilerin de meslek lisesine devam eden öğrencilere göre MMOT toplamından ve alt testlerde (Ezgi 3 hariç) anlamlı seviyede daha başarılı oldukları anlaşılmıştır. Fen lisesine devam eden öğrencilerin diğer okul türlerine göre daha iyi müzik okuryazarı olduğu söylenebilir. Fen lisesi öğrencileri TEOG sınavı sonrası liselere öğrenci alımında, sınavlarda en yüksek puanlar ile başarıyı yakalayan öğrencilerden oluşmaktadır. Bu öğrencilerin genel ders başarıları ile müzik dersi başarıları arasında bir doğru orantı söz konusudur. Yani fen lisesi öğrencilerinin genel ders başarılarının müzik derslerini de kapsadığı düşünülmektedir. 571 Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık düzeylerinin okul dışında özel müzik dersi alma durumlarına göre farklılaştığı görülmüştür. Buna göre, okul dışında özel müzik dersi alan öğrencilerin müzik okuryazarlıklarının daha iyi seviyede olduğu söylenebilir. Barış ve Şendurur (2002) yaptıkları araştırmada müzik eğitimi alan ve almayan öğrencilerin, yılsonunda tüm derslerden not ortalamalarını karşılaştırmıştır. Araştırma sonucunda müzik eğitimi alan grubun tüm derslerden daha başarılı olduğu saptanmıştır. Saruhan ve Deniz in (2011) yaptığı araştırmada, okul dışında ayrıca müzik dersi alan öğrencilerin müzikle daha fazla vakit geçirmenin katkısıyla müziği yaşamlarında daha yoğun olarak hissettikleri, çoğunlukla da bireysel katılım imkânı bularak olumlu yönde tutum geliştirdikleri belirtilmiştir. Görüldüğü üzere yapılan bu araştırmayla benzer olarak diğer araştırmalarda da okul dışında müzik eğitimi alan öğrencilerin müzik dersi başarıları artmaktadır. Buna paralel olarak müzik eğitimi almayan öğrencilere oranla okul dışında müzik eğitimi alan öğrencilerin daha yüksek müzik okuryazarı oldukları anlaşılmaktadır. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık düzeylerinin öğrencilerin çalgı çalma durumlarına göre anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmektedir. Elde edilen veriler ışığında çalgı çaldıklarını ifade eden öğrencilerin daha yüksek müzik okuryazarı oldukları anlaşılmaktadır.

21 Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık düzeyleri müzik dersinden ne kadar yararlandıklarına yönelik algılarına göre anlamlı düzeyde farklılık göstermiştir. Elde edilen verilere göre müzik dersinden çok yararlandıklarını ifade eden ortaokul mezunu öğrencilerin müzik bilgilerinin, müzik dersinden az yararlandıklarını ifade edenlere göre anlamlı seviyede daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Ortaokul mezunu öğrencilerin müzik okuryazarlık düzeyleri müzik öğretmenlerini yeterli bulma durumuna göre anlamlı olarak farklılık göstermiştir. Elde edilen verilere göre, müzik öğretmenlerini az yeterli bulan öğrencilerin diğer öğrencilere göre Müzik Bilgisi testinden ve MMOT nin genelinden daha az başarılı oldukları görülmüştür. Koç (2010) da çalışmasında, yapılandırmacı öğrenme sınıflarındaki öğretmen-öğrenen rolleri ile etkileşim sisteminin özelliklerini belirlemeyi amaçlamıştır. Öğrenciler, nitelikli etkileşimin dersi sevmelerine ve zevk almalarına yardımcı olduğunu ve derste çok fazla şey öğrendiklerini belirtmişlerdir. Öğrencilerin öğretmenlerini yeterli bulmaları ve sevmeleri müzik dersi başarısı için çok önemlidir. Bu noktada müzik öğretmeni yeterliklerine yönelik yapılacak araştırmalar önem taşımaktadır. Öğrencilerin öğretmenlerini sevmeleri ve yeterli bulmaları müzik dersine karşı tutumları ile doğrudan ilişkili olup müzik dersindeki başarılarını artırmaktadır. Öğrencilerin öğretmenlerini yeterli bulmaları ders başarılarını etkilemektedir. Öğretmenlerin de kendi mesleki alanlarındaki yeterlilik algılarının öğrencilere yansıyacağı düşünülebilir. 572 ÖNERĠLER Araştırma sonucunda ortaokul mezunu öğrencilerini müzik okuryazarlıklarının düşük olduğu görüldüğünden aşağıda yer alan önerileri dikkate almak ilgililere yararlı olacaktır: Fen liselerine giren öğrencilerin diğer liselere göre genel akademik başarıları daha yüksek olması bu öğrencilerin müzik okuryazarlıklarına da yansımıştır. Dolayısıyla öğrencilerin genel akademik başarılarının artırılması yönünde yapılacak iyileştirmeler müzik dersi başarısını da etkileyecektir. Öğrencilerin okul dışında özel müzik dersi almaları ve bir müzik aleti çalmaları müzik dersi kazanımlarını artırıp pekiştirdiğinden dolayı müzik okuryazarlık seviyesini yükseltmektedir. Bu nedenle okul idarecileri, öğretmenler ve ailelerin öğrencilerin okul dışı müzik faaliyetlerini (çocuk ve gençlik koroları, çalgı toplulukları, çalgı çalma vb.) desteklemeleri ve yönlendirmeleri yararlı olacaktır. MEB in (2015) orta öğretim kurumlarına geçişte müzik faaliyetlerine verileceğini açıkladığı ek puanlar bunu destekleyecektir. Müzik dersi saatlerinin ve müzik dersi dışında yapılacak okul içi faaliyetler ve müzik sınıflarının donanımının artırılması verimliliği sağlayacaktır. Müzik öğretmenlerinin yeterliliğine yönelik öğrenci algısının yükselmesine göre öğrencilerin müzik okuryazarlık seviyelerinin artması sebebiyle; öğretmenlerin hizmet içi eğitimlere, Orff seminerlerine, müzik workshoplarına, müzik forumları, kongre, sempozyum gibi etkinliklere katılarak kendilerini geliştirmeleri ve bu etkinliklere yönlendirilerek müzik eğitimindeki yeni gelişmeleri takip edebilmeleri ve öğrenmeleri sağlanmalıdır.