CACABEY GÖKBİLİM MEDRESESİ

Transkript

1 CACABEY GÖKBİLİM MEDRESESİ Kırşehir il merkezinde bulunan Cacabey Gökbilim Medresesi, H.671/ M yılında, Anadolu Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde, Kırşehir Valisi Nureddin Cibril Bin Cacabey tarafından yaptırılmıştır. Yapı, zamanında rasathane olarak kullanılmıştır. 1 / 10

2 Medresenin kuzey cephesinde, girişi sağlayan ve Selçuklu dönemi özelliklerini yansıtan taçkapı bulunmaktadır. Yapının kuzeydoğusunda, medreseye bitişik olarak yapılmış, Cacabey'in kümbeti ve yapının güneybatısında ise minare yer almaktadır. Cacabey Gökbilim Medresesinin karakteristik özelliği, cephe ve köşelerde bulunan sütuncelerdir. Toplam üç adet olan bu sütunceler, roketin, ateşleme ve fırlatma halini göstermektedir. XIII. yüzyılda roket çiziminin bu yapıda kullanılması, işlev ve mimari arasındaki uyumun önemli bir göstergesidir. 2 / 10

3 Taçkapının Girişin Anadolu Cacabey Kuzeyde Medrese, kullanıldığı Kapının sütunce çeker. kabara Sûresinin kitabede, iki kaldırıldığını satır Ayrıca her bulunmaktadır. halinde işlenmiştir. cepheden Selçuklu bulunan Gökbilim Âl-i tamamen 90. iki taç girişindeki bildiren yanında İmran ayetinin kavsara kapının duvarının yerleştirilen, Dönemi Medresesi, taşkın Bunların kesme Sûresinin bir baş bulunan sütuncelerin kuşatma kapısından Giriş mukarnaslı emirnamedir. iki ve Medreselerinden, kısmı taş dış ayrıca kemerinin kaidelerinin anıtsal 18. kareye mihrabiyeler, ve köşesine, yer ve moloz giriş kavsarası, sağ başlıklarından olarak alır. 19. yakın üstünde eyvanına, köşesine taş, Bunun ayetleri askı, değişik iki yapılmıştır. dikdörtgen portalle kapalı yanında, minare iki kandilleri bulunan altında sıra yazılıdır. biçimde oradan sarkıtılan avlulu ise bir kuşatma simetrik İki planlı metin bulunan bütünlük hatırlatır sırlı tek da renkli medreseler Bu kaideleri küreler, satırlık tuğladan avluya yazı ve eklenen kemeri düzenlenmiş taşın ve iki biçimde oluşturmaktadır. şeridiyle olan uçları eyvandan kitabede, geçilir. ay'ı dönüşümlü ile yapılmıştır. grubu bir sembolize çevrelenmiştir. iki işlenmiş kapı çift dairesel yana içerisinde ise, Besmele oluşmaktadır. burma kemeri bazı olarak dönen olduğu etmektedir. birer gövdeli vergilerin bulunan arasında diğer Nahl dikkati yıldızları köşelerinde oluşmuştur. bulunmamaktadır. Yanlarda Avlunun Giriş çıkılmaktadır. örtülüdür. katı, Cacabey'in dolanmaktadır. Türbenin kavsaranın olduğu Pencerenin asıl eyvanının ifade ortasında güneyinde doğusundaki incelemek mezar giriş içini, kuzeyinde ise, altında türbesidir. sandukası, kenarlığında, yer Bu edilmektedir. avluya Medresenin kapısı, beyaz sütun sağından, alan odası cephesindeki kuyu bulunan için mescit ve karşılıklı açılan zemin palmet düzenlemesinin (kripta), eyvandan Selçuklu mekanın doğusunda rasat bulunmakta karşılıklı sadece giriş olarak sekiz iki üzerine ve kuyusu iki penceresi, üst satır cephesinin kümbet kıvrık sütunce, kuzeybatı Nureddin tane kullanılan katı, korint iki halindeki firuze ve olarak adet dal Anadolu eğitim sandukanın geleneğine üzerinde cephenin üslubunu mihrap koni motifleriyle ve Cibril sol köşesindedir. pencere ve yapıldığı amaçlı kitabede; lacivert tarafındaki bir Türk bin biçiminde aydınlık küre basamakla arkasında andıran bağlı (yalancı bulunmaktadır. Cacabey'in Sanatında olarak renkli süslenmiştir. düşünülmektedir. biçimlerinin dünyanın kalınarak; feneri kubbeli düzenlenmiştir. başlığı çinilerle yapılmış mezar) bulunan çıkılan başka yer türbesine kare bir ile İki üst dıştan yapılmış almaktadır. bulunduğu öğrenci durak ana bir kattan üste mekan, çift örneği eyvan; yedi külah, Mukarnaslı bindirilmesiyle yeri sütunce oluşan odaları bir hücrelerine yapının basamakla türbe Bu ve yazı ana içten herşeyin kuyunun, türbenin mevcuttur. kuşağı yer kısmıdır. eyvanın kubbe banisi alır. fani alt ile 3 / 10

4 Sırlı bezenmiştir. iki uzanmaktadır. inayeti Minarenin, XIX. Kırşehir'den Daha tarihli Vakıflar ibadete bildirilmektedir. sıra tuğladan yüzyıl Ankara sonrada halinde istenmekte açılmış İdaresi üzerindeki gözlem içinde geçen Taştan vilayeti yapılan harap İkinci çini tarafından olup, medresenin ve süsleme kulesi A.D. çokgen sırada durumda salnamesinde bugünde kitabede, sesi 21 Mordtmann, m. olarak daha büyük ise vardır. yüksekliğindeki bir harap bulunan cami zikzaklı yaptıran kaide göğe kullanıldığı ölçüde Birinci belirtilir. olarak olduğu üzerinde, erişmeden yapının bir medresenin için restorasyon sırada süsleme kullanılmaktadır. düşünülmektedir. minarenin bir tahmin mühimmat dua silindirik firuze bu bulunmaktadır. edilmektedir. vardır. bir dileğin gören gövdesi, rengi kısmının olarak ambarı Burada iyi Medrese, çiniden kabul yükselen firuze cami Nitekim olarak yapının göreceğine basit cami yapıldığı, renkli kullanıldığını minarenin 1858 bir olarak kurucusuna çinilerle örgü yılında 1325 inanıldığı yeniden gövdesinde, (1907) yazar. Rabbin KİTABELER TAÇ KAPI ÜZERİNDE SELÇUKLU SÜLÜSÜ İLE İKİ SATIR HALİNDE YAZILMIŞ KİTABE Okunuşu: Bismillahirrahmanirrahim Emara bi imaret hazihil medrese el mübareke el meymune fi eyyam devlet el sultan el azam şahinşah el muazzam malik rikabül ummeti seyyid-i selatin el arab ve acem sultan-ıl berri vel Bahreyn gıyaseddünya veddin mugisil İslam vel müslimin seyyidil muluk vessalatin ebul feth Keyhüsrev bin Kılıçarslan halladallahu devletehu el abd el muhtaç ila rahmetillah ve 4 / 10

5 magrifettehu Cebrail İbn-i Caca takarruban ilallahi ve marzatihi fihi şuhur sene ihda ve seb'în ve sitte mie. Anlamı: Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla. Bu mübarek medresenin yapılmasını büyük sultan, ulu şahinşah, ümmetin koruyucusu, Arap ve Acem sultanların efendisi, karanın ve denizlerin sultanı, İslam'ın ve müslümanların yardımcısı, sultanların ve meliklerin efendisi, fetihler babası, Gıyasettin Keyhüsrev bin Kılıç Arslan (Allah Devletini daim kılsın) zamanında Allah'ın rahmetine ve mağfiretine muhtaç Cebrail bin Caca, Allah'a yaklaşmak ve onun rızasını kazanmak için 671 senesi aylarında emretti. GİRİŞ KEMERİ ÜSTÜNDE BULUNAN KİTABE Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla. Muhakkak ki Allah adaleti, iyiliği (akrabaya yardım etmeyi) emreder, çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı yasaklar. O düşünüp tutasanız diye size öğüt verir. (Nahl Sûresi 90).Allah c.c. Rabbimdir. 5 / 10

6 Allah, adaleti ayakta tutarak (delilleriyle) şu hususu açıklamıştır ki, kendisinden başka ilah yoktur. Melekler ve ilim sahipleri de (bunu ikrar etmişlerdir. Evet) mutlak güç ve hikmet sahibi Allah'tan başka ilah yoktur (Al-i İmran Sûresi 18). Allah nezdinde hak din İslam'dır. Kitap verilenler kendilerine ilim geldikten sonradır ki, aralarında kıskançlık yüzünden ayrılığa düştüler. Allah'ın ayetlerini inkar edenler bilmelidir ki Allah'ın hesabı çok çabuktur (Al-i İmran Sûresi 19). (Resulüm) de ki: Mülkün gerçek sahibi olan Allah'ım sen mülkü dilediğine verirsin ve mülkü dilediğinden geri alırsın. Dilediğini yüceltir, dilediğini de alçaltırsın. Her türlü iyilik senin elindedir. Gerçekten sen her şeye kadirsin (Al-i İmran Suresi 26). GİRİŞ KEMERİ ÜZERİNDEKİ İLHANLI KİTABE Hükümdarlığı ebedi kalmasını Allah'tan dilediğimiz padişahın adalet nuri tekmil yaradılış üzerinde parladığı için buyurdular ki Şahne vergisi, Tabkur vergisi, keza sabun vergisi, Gûşe vergisi ortadan kalksın. Cihana hakim olan padişahın hükmü ile bu fena (gayri şer'î) vergiler tamamiyle ortadan kaldırılmış olduğundan hükümdarın kuvvetli devleti devamlı olması için çok dua kılınsın. Bundan sonra bu vergiler tekrar vazedecek yahut onları vaz'ı için çalışacak olanlar Allah'ın gazabına uğrasınlar. Keza keten ekenlere mahsus damga, bunun gibi aşbazlık namına alınan vergiler de kaldırılmıştır." TÜRBENİN KUZEY DIŞ PENCERESİNDEKİ KİTABE Şüphesiz bu dünya hayatı, geçici bir eğlencedir. Ama ahiret, gerçekten kalınacak yurttur. (Mü'min Sûresi 39). Yeryüzünde bulunan her canlı yok olacaktır (Rahman Sûresi 26). Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin zatı bâki kalacak (Rahman Sûresi 27). 6 / 10

7 MİHRAP ÜZERİNDEKİ KİTABE Rahman ve Rahim Olan Allah'ın adıyla, Allah'a tevekkül ettim. TÜRBENİN İÇİNİ DOLANAN YAZI KUŞAĞI (Bu kandil) Bir takım evlerdedir ki, Allah (o evlerin) yücelmesine ve içlerinde isminin anılmasına izin vermiştir. Orada sabah akşam onu (öyle kimseler) tesbih eder ki: (Nur Sûresi 36). Onlar ne ticaret ne de alışverişin kendilerine Allah'ı anmaktan, namaz kılmaktan ve zekat vermekten alıkoyamadığı insanlardır. Onlar, kalplerinin ve gözlerinin allak bullak olduğu bir günden korkarlar (Nur Sûresi 37). Çünkü (o günde) Allah, onları yaptıklarının en güzeli ile mükafatlandıracak ve lütfundan onlara fazlasıyla verecektir. Allah dilediğini hesapsız rızıklandırır (Nur Sûresi 38). Ey kavmim! Şüphesiz bu dünya hayatı, geçici bir eğlencedir (Mü'min Sûresi 39) 7 / 10

8 Allah, ondan başka tanrı yoktur. O, Hayydir. Kayyumdur. Kendisine ne uyku gelir ne de uyuklama. Göklerde ve yerdekilerin hepsi O'nundur. İzni olmadan O'nun katında kim şefaat edebilir ki? O, kullarının yaptıklarını ve yapacaklarını bilir. (O'na hiçbir şey gizli kalamaz.) O'nun bildirdiklerinin dışında insanlar O'nun ilminden hiçbir şeyi tam olarak bilemezler. O'nun kürsüsü gökleri ve yeri içine alır. Onları koruyup gözetmek kendisine zor gelmez. O, yücedir, büyüktür (Bakâra Sûresi 255)". CACABEY (1240?-1301) Ceceli aşiretinin beyi olan Emir Bahaddin Caca'nın oğlu olan Nurettin Cebrail, 1240 yılında doğdu. Cacabey, Eskişehir Emiri iken, bir Tokat'ta kaldıktan sonra Kırşehir'e vali olmuştur. Kırşehir Valisi iken, Emirhor olan Eseddeddin isyanını bastırmıştır. Elbistan savaşına katılıp, orada Memlük Sultanı Baybars'a esir düştü. Baybars bütün esirleri serbest bırakınca Cacabey Şam'dan Kırşehir'e döndü. Cacabey'in kısa zamanda ünü Kırşehir'de yayıldı. Mevlana ve Hacı Bektaş ile iyi ilişkilerde bulundu. Cacabey, Anadolu'da birçok hayır kurumu yaptırmıştır; Eskişehir'de bir cami ve bir han yaptırmış, on yedi cami ve zaviyeyi de onarıma almıştır. Kırşehir'de adıyla anılan Cacabey Gökbilim Medresesini, yani dönemin astronomi okulunu yaptırmış ve birçok hizmetlerde bulunmuştur. Cacabey, 1301 yılında Rum tekfurları ile yapılan savaşta şehit düşmüş, naaşı Kırşehir'e getirilerek 1272'de yaptırdığı medresenin yanındaki türbeye defnedilmiştir. 8 / 10

9 9 / 10

10 10 / 10