Beton Yol Üstyapı Elemanları. Taban Zeminleri (Temel) Kaplama Altı Tabakası Beton Plaklar Derzler Derz dolgu malzemeleri

Transkript

1

2 Beton Yol Üstyapı Elemanları Taban Zeminleri (Temel) Kaplama Altı Tabakası Beton Plaklar Derzler Derz dolgu malzemeleri

3 Beton Yol Üstyapı Elemanları Şekil.1 Beton yol üstyapı elemanları

4 Taban Zeminleri (Temel): Yol kaplamalarının ömrü ve performansı, üzerine oturduğu zeminin özelliklerinden önemli ölçüde etkilenir. Bazı taban zeminleri rijit kaplamaların davranışlarına zarar verecek özelliktedirler. Çevre ve iklim koşulları, şişme-büzülme, don kabarması, oturma, su içeriği gibi zemin özelliklerinin değişmesi, kaplamanın taşıma gücünde azalmalara yol açabileceği gibi ilave gerilmeler, özellikle çekme gerilmeleri, başlangıçta çatlaklar ve sonra diğer hasarların da oluşmasına neden olmaktadır.

5 Taban Zeminleri (Temel): Şekil.2 Donma-çözülme etkisi ve kabarma

6 Taban Zeminleri (Temel): Şekil.3 Kaplama ve Tabana su girişi

7 Alttemel veya Kaplama Altı Tabakası Beton kaplamaya zarar verecek hallerden biri veya birkaçının mevcut bulunduğu hallerde, beton plak ile taban zemini arasına daneli malzemeden oluşmuş bir tabaka serilir. Bu tabakaya Alttemel veya Kaplama Altı Tabakası denir. NEDEN YAPILIR? Don kabarmasını engellemek Drenajı sağlamak, Pompaj olayını önlemek Zemini şişme ve büzülme etkinliklerini engellemek, Zeminin yatak katsayısını arttırmak Kaplama inşası için uygun platform oluşturmak

8 Alttemel veya Kaplama Altı Tabakası Alttemel malzemesinin şu temel özelliklere sahip olması önerilmektedir: Max dane boyutu : Alttemel kalınlığının 1/3 ünden fazla olamaz No.200 den geçen kısım : En fazla %15 PI : En fazla 6 LL : En fazla 25

9 Beton Plaklar: Beton plakların maruz kalabilecekleri çeşitli gerilmelerin karşılanabilmesi için birçok en kesit tipi düşünülmüştür. Karayollarında kullanılan beton plaklar için tipik en kesitler aşağıdaki gibidir. Beton plakların yanal eğimleri doğrusal olup geçmişte parabolik olarak da yapılmaktaydı. Yanal eğim için karayollarında %2, havaalanlarında %1,5 değerleri kullanılmaktadır.

10 Derzler: Derzler beton yol kaplamalarında planlanarak yapılmış kırılma noktalarıdır veya yerleri önceden tasarlanmış çatlaklardır. Bu sayede beton kaplamada görülecek istenmeyen, kontrolsüz çatlakların oluşum ihtimalleri düşürülür. Rijit kaplamalarda donatı olarak çelik çubuklar ve/veya hasır çelik kullanılır. Derzler sürüş konforunu azaltıcı bir olgu olarak görülmektedir. Ancak, yeni geliştirilen, iyi derz dolgu malzemeleri kullanılarak bu durum önlenebilir.

11 Derzler:

12 Enine Derz Tipleri:

13 Tipik Yalancı Derz Donanımı

14 Dilatasyon (Genleşme) Derzleri

15 Boyuna Derz Tipleri:

16 Derz Dolgu Malzemeleri Beton yol kaplaması boyunca açılan derzlerin kapatılıp örtülerek koruma altına alınması, kaplamanın performansı ve ömrü bakımından son derece önemlidir. Derz dolgu malzemelerinin kullanılmasındaki baslıca amaç, derz sistemini dışarıdan gelecek suya karşı yalıtmak ve aynı zamanda işlevselliklerini etkileyebilecek sıkışamaz yabancı maddelerin derz boşluklarına girmesini engellemektir. Derz dolgu malzemelerinin dolaylı yararlarından birisi ise kış aylarında kullanılan buz çözücü kimyasalların kayma demirlerinde neden olacakları olası paslanma tehlikesini azaltmaktır. Derz dolgu malzemelerinin su geçişini tamamen engelleyemedikleri bilinmektedir.

17 Derz Dolgu Malzemeleri:

18 Otoyollarda ve karayollarında kullanılan rijit üstyapılar Havaalanı öngerilmeli rijit üstyapıları Rijit bisiklet yolları

19 Derzli donatısız tipteki rijit üstyapılar Derzli donatılı tipteki rijit üstyapılar Sürekli donatılı tipteki rijit üstyapılar

20 Derzli donatısız tipteki rijit üstyapılar, 3-6 m. uzunluğunda kısa anolardan oluşur. Bloklar mm. kalınlığında olup donatı çeliği içermezler. Derzler zayıflatılmış yüzey kasılan tipte olup geçmeli veya geçmesiz olabilirler. Anolar genel olarak granüler malzeme, çimento veya bitümlü tabakalar üzerine inşa edilir.

21

22

23 Derzli donatılı tipteki rijit üstyapılar, uzunlukları 8-30 m lik anolardan oluşur. Blok kalınlıkları mm olup, ortalarında donatı çelik ağı geçmektedir. Temel tabakası kalınlığı mm dir.

24

25

26 Sürekli donatılı tipteki rijit üstyapılar, enine derzler olmaksızın döşenen beton bir plaktan oluşur. Yüksek donatı içeriği buna olanak tanır ancak diğer tüm betonarme yapılarda olduğu gibi, donatılar çatlakları önlemez sadece kontrol altında tutar. Çelik donatı plak boyunca sürekli olarak vardır ve derzler yalnızca her gün iş bitiminde konulur. Plak kalınlıkları mm olur. Bu tür kaplamalarda derzli donatılı tipteki rijit üstyapılardan oldukça fazla çelik vardır. Genel olarak kesit alanının %5-%7 i kadardır.

27

28

29

30 Kayar-kalıp tipli kaplayıcılar kenar kalıplarına ihtiyaç duymadan hazırlanmış alt-temel üzerinde hareket ederek gerekli sıkıştırma ve düzeçleme işlemini aynı anda gerçekleştirebilirler.

31 Kayar-kalıp sistemi, Iowa Eyaleti Karayolları komisyonunda malzeme mühendisi olarak çalışan J. W. Johnson tarafından geliştirilmiştir. Günümüzdeki mekanik kaplama araçları eskiye göre daha karmaşık hale gelmiş ve otomatikleştirilmiştir. Bu tip araçlar birden fazla şeridi tek bir geçiste yerleştirebilmektedirler.

32 Beton kaplamalı yolların performansını ve ömürlerini etkileyen faktörlerin başında Yolun yapımına ait inşaat tekniği, Kullanılan ekipmanlar, İnşaat sırasında gösterilen titizlik ve Düzenli kalite kontrol gelmektedir.

33 Beton santrali Beton yol yapımında öncelikle yol betonunun yüksek kalitede olması gerekmektedir. Bunun için yeterli kapasitede ve yeterli yükleme ekipmanına sahip iyi bir tesise ihtiyaç duyulmaktadır

34 İmalattan sonra, beton şantiyeye kamyon veya transmikserle taşınmaktadır

35 Kılavuz telini taşıyacak çubuklar yere ayarlanabilir ve sağlam bir şekilde tutturulmalı, araları 7 metreyi geçmemelidir. Kılavuz çubuklarından geçen ve finişere yön veren telin gerginliğinin ve sıcaklığın sürekli kontrolü gerekmektedir (Şekil yanda). Beton yol yapımının büyük bölümü Slip Form Paver (kayar kalıp kaplayıcı, finişer) ile yapılmaktadır. Yolun iki yanında, aracın palet ve tekerleklerinin geçeceği alan yeterli genişlikte, temiz, düz ve sağlam olmalıdır (Şekil yanda).

36

37 Finişer betonu yol genişliğince yaymakta, sıkıştırmakta ve düzlemektedir. Şantiyede daima bir aydınlatma ekipmanı bulunmalı, vibratör, hafif destek ve kalıp elemanları temin edilmelidir. Yapım için, önce ekskavatörle beton dökülmekte, sonra yayılmaktadır. Gerektiği taktirde yan besleyici kullanılabilmektedir.

38 Günümüzde finişerlerin bazılarında kayma demirlerini yerleştiren donanım bulunmakta, çubuklar doğrudan taze betona yerleştirilmektedir Finişerde, kayma demiri yerleştirici donanım olmadığı zaman, çubuklar yol tabanındaki metal desteklere yerleştirilmektedir. Çubukların üzerlerine beton döküldüğünde, yerlerinden oynamamaları için desteklerin tabana iyice yerleştirilmesi çok önem taşımaktadır

39 Betonun birden fazla şeritte dökülmesi durumunda, bitişik şerit dökülmeden önce bağlantı demirleri deliklere yerleştirilmektedir. Düzgün bir yol yüzeyi elde etmek için taze betonu yayıp sıkıştırdıktan sonra hassas bir düzleyici kullanılması çok önemlidir.

40 Yüzey pürüzlemesi için 300 gr/m³ çuval örtü (yanda) veya 45 cm genişliğinde çelik süpürge kullanılabilmektedir (aşağıda). Uygulanan bir diğer metod, yüzeyi özel bir örtü ile silip, ince harcı temizleyerek agregayı kısmen açığa çıkarmaktır (sol altta).

41 Özellikle son zamanlarda, üzerinde çalışmalar yapılan bir diğer teknik ise tining adı verilen, beton yol üzerinde yivler meydana getirme işlemidir

42 Kontrollü bir çatlak başlatıcı olarak oluşturulan derzlerin kesilmesi ve kesilen derzler Şekil de görülmektedir. Kesim, tüm derinlik boyunca değil, plak kalınlığının 1/3 ü kadardır.

43 Beton yol yüzeyinden nem kaybını önlemek için kür işlemi uygulanmaktadır. Kür uygulanması, ayrıca betonun düzgün bir şekilde dayanım kazanmasına yardımcı olmaktadır. Yanda elle, aşağıda makineyle kür işlemi görülmektedir.

44 Derzler daima yalıtılmalıdır. Bu işlem sıcak dökülen bir ürünle veya soğuk uygulanan bir yalıtıcı ile yapılabilir. Derzler beton kaplamanın zayıf noktalarıdır. Buralardan yol temeline su geçmesi durumunda pompaj gibi istenmeyen sorunlarla karşılaşılmaktadır.

45

46

47

48

49 Beton Yol Video