Dostluğun olmadığı yerde insanca hiçbir değerin gelişebileceğine inanmıyorum. Dostluk, insanın ve insanlığın en büyük, ne yüce değerlerinden biridir.

Transkript

1 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle CÜMLEDE ANLAM Özel ve Nesnel Yargılı Cmleler : Öznel Yargılı Cmleler : Öznede, yani söz söyleyen kişide oluşan; nesnelerin gerçeğine değil, kişilerin duygu ve dşncelerine bağlı olan, bu nedenle de kişiden kişiye değişebilen yargılardır. Öznel anlatımda kişi, cmleye kendi duygularını katar, bir yorum yapar. Bu tr yargılar, "bence, bana göre" anlamı taşır. Nesnel Yargılı Cmleler : Öznenin, yani söz söyleyen kişinin dşnce ve duygularına değil, nesnenin, varlığın kendi gerçeğine dayanan, dolayısıyla kişilere göre değişmeyen yargılardır. Bu tr yargıların, yorum ve değerlendirme içermeme, kanıtlanabilir özellikte olma, herkes için aynı anlamı taşıma, akla ve mantığa dayalı olma gibi özellikleri vardır. Örnek Cmleler : Dostluğun olmadığı yerde insanca hiçbir değerin gelişebileceğine inanmıyorum. Oyunda dört kadın, ç erkek oyuncu rol almış. Dostluk, insanın ve insanlığın en byk, ne yce değerlerinden biridir. Öyknn yanı sıra birçok şiir yazmış, bunlardan bazıları bestelenmiştir. 1 / 21

2 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Şairin, sesini daha geniş kitlelere duyurabilmesi için dergilerde daha sık görlmesinde yarar var. Köyden kente yapılan göçler her yıl biraz daha artmakta, bu nedenle kentlerde konut sorunu ciddi En iyi yapılan tatil, ormanda yapılan tatildir. Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u aldığında 21 yaşındaydı. İyi bir romancı, şiir yazamaz; ama iyi bir şair, roman yazabilir. Trkiye Avrupa Topluluğu'na girebilmek için çeşitli girişimlerde bulundu. Genel ve Özel Anlamlı Cmleler : Aralarındaki ortak özelliklere göre, daha çok varlığı kapsayan, aynı kavramları topluca dşndren sözcklere genel; anlamları sınırlı olan, kavramları teke tek dşndren sözcklere özel anlamlı sözckler denir. Buradan hareketle genel anlamlı sözcklerin kullanıldığı cmleler, genel, özel anlamlı sözcklerin kullanıldığı cmleler ise özel anlamlı yargı içerir. Örnek : Geri kalmış lkelerde spora hiç önem verilmez. (Genel Anlamlı) 2 / 21

3 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Hindistan, futbola hiç önem vermeyen bir lkedir. (Özel Anlamlı) Dnyada en çok satan kitaplar, romanlardır. (Genel Anlamlı) Ülkemizde en çok satan kitap tr, polisiye romanlardır. (Özel Anlamlı) Anlatımlarına Göre Cmleler : Doğrudan ve Dolaylı Anlatımlı Cmleler Doğrudan (Dolaysız) Anlatım : Söylenenleri biçimsel bir değişikliğe uğratmadan, kişilerin söylediği ya da sözn söylendiği biçimde, olduğu gibi aktaran cmlelerin anlatımına denir. Dolaylı Anlatım: Bir sözn kişi, zaman, anlatıcı değişiklikleriyle aktarılan biçimidir. Bu anlatım biçimiyle kurulan cmlelere daha çok roman, öyk gibi anlatımsal trlerde, olayların yazar tarafından anlatılmasında rastlanır. Örnek : En iyi romanlar, bir bunalım döneminde yazılır, der Dostoyevski. (Doğrudan) En iyi romanların bir bunalım döneminde yazılacağını söylyor Dostoyevski (Dolaylı) Turgut Uyar : "Nobel Ödln kazanan bu yazarı, en içten dileklerimle kutlarım." Diyor. (Doğrudan) Turgut Uyar, bir yazısında, Nobel Ödl kazanan bu yazarı en içten dilekleriyle kutladığını belirtiyor. (Dolaylı) 3 / 21

4 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Yorumlama Bildiren Cmleler : Yorumlama, görlp duyulanlardan anlatıcının kendince bir anlam çıkarması, açıklama yapmasıdır. Yorumlama, bu özelliğiyle kişisel, öznel bir değerlendirmedir. Örnek : Edip Cansever'in şiirleri srekli bir açılım ve gelişim içinde görlyor. Eğitim bir okul sorunu değildir, o insanın kendisinde taşıdığı bir eylemdir. Ne zaman yzne baksam gözlerini kaçırıyor, sanki benden bir şeyler saklıyor. Değerlendirme Cmleleri : Değerlendirme özelliği taşıyan cmlelerde anlatıcı; bir yapıt, bir sanatçı, bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz belirlemeleri anlatır. Örnek : Yazarın bu romanında çok etkileyici bir anlatım var. Yazar, srekli gerilimler yaratarak okurun ilgisini hep canlı tutuyor. Son sergideki resimlerinde, yeşil tonları kırmızı tonlardan daha çok kullanmış. Tanım Cmleleri : Tanımlama; bir kavramı, bir durumu nitelik ve özellikleriyle belirleme, işlevini gösterme ya da onu benzerlerinden ayıran ayırıcı yönlerini göstermeye denir. Bu amaçla kurulan cmlelere de tanım cmlesi denir. Bir kavramın, bir varlığın anlatıldığı cmleye "Bu nedir?", "Bu şey nedir?" sorusunu yönelttiğimizde yanıt alabiliyorsak bu cmle bir tanım cmlesidir. Örnek : 4 / 21

5 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Roman, olmuş ya da olabilecek olayları anlatan uzun bir edebiyat eseridir. Sanatsal yaratımın temeli, doğayı taklit etmek değil, yeniden biçimlendirmektir. Cahillik ve bilgisizlik bir toplumu içten içe kemiren bir kurttur. Karşıtlık Bildiren Yargılar : Bazı cmlelerde birtakım olay ya da olguların karşıt özellikleri verilir. Karşıtlara yer vermek, anlatımı belirgin kılar. Örnek : Dışarısı gnlk gneşlik, halbuki burada paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor. Ağlarım hatıra geldikçe glştklerimiz. Bir vardı, bir yok oldu; böyledir dnyanın hali. Anlamlarına Göre Cmleler Olumlu Cmle : Yklemin bildirdiği anlam, eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tr cmlelere olumlu cmle denir. Örnek : Ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görrsnz. (Olumlu eylem cmlesi) Öz gerçek yaşam dayalı tiyatro yapıtları, doğrudur ve gzeldir. (Olumlu ad cmlesi) 5 / 21

6 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Sattığınız malların dökmn çıkarıp karı hesaplayalım. (Olumlu eylem cmlesi) Olumlu Cmleler İkiye Ayrılır : Biçimce ve anlamca olumlu cmleler : Bu tr cmlelerde olumsuzluk bildiren hiçbir dil birimi kullanılmaz, yklemin yansıttığı anlamda olumlu olur. Örn ek : Ne zamandır gelmenizi bekliyorduk. Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cmleler : Bu tr cmlelerde cmlenin kuruluşu olumsuz, anlamıysa olumludur. Örnek : Seni srekli eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin? (bilirsin) Bu kadar çok döversen hangi çocuk yaramaz olmaz? (yaramaz olur) Olumsuz Cmle : Bir eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu bildiren cmlelerdir. Örnek : Aradığınız kişi burada yok. (Olumsuz ad cmlesi) Dnk davranışlarınızı hiç tasvip etmedim. (Olumsuz eylem cmlesi) Kimse olayın nedenini bilmiyor. (Olumsuz eylem cmlesi) 6 / 21

7 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Olumsuz Cmleler İkiye Ayrılır : Biçimce ve anlamca olumsuz cmleler : Bu tr cmlelerde yklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yargı bildiren ad soylu bir sözcktr. Örnek : Mutluluğunu herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın. Başarı, zannedildiği kadar kolay elde edilen bir şey değildir. Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cmleler : Bu tr cmlelerde olumsuzluk anlamı taşıyan ek ya da sözck kullanılmadığı halde cmleler olumsuzluk bildirir. Örnek : Kim demiş onu çok sevdiğimi? (sevmiyorum) O kadar sinirli ki ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen. (söyleyemezsin.) Soru Cmlesi : Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak, bir şeyin nedenini öğrenmek, durumla ilgili bilgi edinmek ya da kuşkuyu gidermek... gibi amaçlarla kurulan cmlelere soru cmlesi denir. Örnek : Kardeşin eve geldi mi? Daha çok hangi kitapları okuyorsunuz? 7 / 21

8 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Olanları sana kim anlattı? Buraya nasıl geldin? Soru öğeleri kullanılarak soru cmleleri kurulabildiği gibi, bu yolla cmleye değişik anlam özellikleri de katılabilir. Bu açıdan soru cmleleri ikiye ayrılır : Gerçek Soru Cmlesi : Yanıt gerektiren, soruyu soranın yanıt beklediği soru cmleleridir. Ger çek soru cmleleri şu amaçlarla kurulabilir : Cmlenin öğelerinden birini ya da birkaçını öğrenmek için, Örnek : Bu elbiseyi mi aldınız? Hangi kitabı ne zaman okudunuz? Eylemin yapılıp yapılmadığını sormak için, Örnek : Ismarladığım kitapları alacak mısın? Anlaşılmayan bir dşnceyi, bir duyguyu sormak için, (Yineletme amaçlı sorular) Örnek : Öğretmen gelmeyecek mi dediniz? 8 / 21

9 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Anlaşılmayan bir soruyu anlamak için, Örnek : Buraya neden mi geldim? Sözde Soru Cmlesi : Yanıt gerektirmeyen, cmleye şaşma, kçmseme, inanmayış, beklenmezlik, özlem... vb. anlamlar katmak için kurulan soru cmleleridir. Örnek : Önne baksan kör msn? (Azarlama) Bugn öğretmen gelir mi ki? (Olasılık) Bu yksek notu almak sana mı kaldı? (Kçmseme) Nerde o gnler? (Özlem) O zavallı kime kötlk edecek ki? (Onaylatma) Dilek (istek) Cmlesi : Bir dileği, bir isteği, bir arzuyu, bir temenniyi bildiren cmlelere, anlamları yönnden dilek veya istek cmlesi denir. Örnek : Yarın bizde toplanıp bir gzel yemek yiyelim. Çocuk tek kazansın da neresi olursa olsun. 9 / 21

10 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Umarım işleriniz yolunda gidiyordur. Ah şu bahar bir gelse, çocuklar neşe içinde koşup oynasa. İnşallah btn dşlerin bir gn gerçek olur. Allah sana uyuz versin de tırnak vermesin. Gözn kör olsun. Emir (Buyruk) Cmlesi : Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir anlamıyla kullanıldığı cmlelere, anlamları yönnden emir cmlesi denir. Örnek : Sandalyeyi çek, sessizce oturup bekle. Öğretmeniniz izinli, grlt etmeden ders çalışın. Herkes ödevlerini önmzdeki hafta getirecek, not alacak. Şuraya da bir halı ser, ortalığı topla. Sen de çalış ve para kazan artık. Ünlem Cmlesi : Korku, acıma, şaşırma, sevinme, kızma gibi ansızın beliren duyguları 10 / 21

11 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle anlatmaya yarayan cmlelere, anlamları yönnden nlem cmlesi denir. Örnek : Ah, elim yandı! Kapıyı açtım ki bir de ne göreyim! Oh, okul bitti, rahat bir nefes alalım! O... kimler gelmiş, kimleri göryorum! Elimi cebime attım ki czdan yok! İçeriklerine Göre Cmleler Varsayım İçeren Cmleler : Varsayım, gerçekte olup olmadığına, olmayacağına bakılmaksızın bir olay ya da durumu bir sre için var kabul etmektir. Varsayım anlamı taşıyan yargılarda genellikle "tutalım ki, diyelim ki, farz edelim, dşn ki" gibi ifadelere yer verilir. Örnek : Byk ikramiye sana çıktı diyelim, bana ne alırsın? Tut ki puanın yetmedi ve niversiteye giremedin. Şu anda kapının çalındığını ve oğlunun geldiğini farz edelim. 11 / 21

12 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Gözlerini kapa ve sımsıcacık bir odada dışarıda yağan karı seyrederek çay içtiğimizi dşn. Önyargı Bildiren Cmleler : Bir eylem henz sonuçlanmadan, o eylemin nasıl sonuçlanacağı konusunda fikir yrten cmlelerdir. Örnek : Bizi görr görmez yine bağırıp çağıracak. Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan biliyordum. Göreceksiniz, son şiirlerinde de ayrılık ve ölm zerine konuşup bizleri hayal kırıklığına uğratacak. Bu çocuğun bir baltaya sap olamayacağı baştan belliydi. Öneri Bildiren Cmleler : Bir sorunu çözmek, herhangi bir konuda yol gösterip bilgi ve fikir vermek amacıyla, öne srlen görş, dşnceyi ve teklifi içeren cmlelere öneri bildiren cmleler denir. Örnek : Kitabın sonuna bir de kaynakça konsa iyi olur. Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce tekrar et, sonra da bol bol soru çöz. Oyunda gnlk yaşamın derinliğine fazlaca girilmeseydi, oyun daha derli toplu olurdu. Siyah eteğin stne mavi desenli gömleğini giyersen sana daha çok yakışır. 12 / 21

13 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Üslupla ilgili Cmleler : Bir yazar ya da bir eserin dil ve anlatım özelliklerine slup denir. Üslubun iki boyutu vardır. Biri yazarın tekniği, kurgusuyla; diğeri dil ve anlatım özellikleriyle ilgilidir. Herhangi bir metne yönelttiğimiz "Nasıl anlatılmış?" sorusuna dil ve anlatımla ilgili bir yanıt alırız ve aldığımız bu yanıt, yazarın slubunu ortaya koyar. Örnek : İlk kitabında Halk edebiyatı söyleyişiyle yazdığı kçk şiirler vardı. Tasvir bölmlerinde dili iyice ağırlaşmış; yazar söz oyunlarına sık sık başvurarak sıfatlı, mecazlı ve sanatlı bir anlatım kullanmıştır. Kısa ve özl bir anlatım, devrik cmleler, eserine en belirgin özelliğidir. Olasılık - Olabilirlilik Cmleleri : Olasılık, kesinliği olmaksızın bir olay ya da durumun ortaya çıkmasının beklenilmesidir. Bu tr yargılar kesinlik anlamı taşımaz. Örnek : Yarın işe biraz geç gelebilirim. Şimdi bizim oralara da bahar gelmiştir. Sınav zamanı yaklaştı, herhalde dzenli bir çalışma yapıyordur. Durumu çok iyi, bu çocuğa kçk bir yardımda bulunur sanıyorum. Eşitliğin Söz Konusu Olup Olmadığını Bildiren Cmleler : Kimi cmleler, herhangi bir şeyin ortadan ya da eşit biçimde bölndğ anlamı taşır. Bu tr yargılarda eşitlik söz konusudur. Ancak kimi cmlelerde herhangi bir şeyin ortadan veya eşit olarak bölnmediği anlamı vardır ya 13 / 21

14 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle da eşitliğin olduğuna dair herhangi bir ipucu verilmemiştir. Bu tr cmleler de eşitlik söz konusu değildir. Örnek: Harçlıklarını kardeş payı yaparak birkaç gn idare ettiler. (Eşitlik Anlamı) Bir elmayı yarı yarıya paylaşıp yediler. (Eşitlik Anlamı) Kardeşler, mirastan paylarına dşeni alıp, sessizce ayrıldılar. (Eşitlik söz konusu değil) Şirketin karını hisseleri oranında paylaştılar. (Eşitlik söz konusu değil) Gerçekleşmemiş Bir Beklentiyi Dile Getiren Cmleler : Beklenti, bir olgunun sonunda gerçekleşmesi beklenen sonuç, bireyin, belli şart ve durumların alacağı biçimler veya kendisinden beklenenler konusundaki ön görş anlamına gelir. Bu tanımlamaya bağlı olarak kimi cmlelerde bir beklentinin gerçekleşmediği yönnde bir anlam ve yargı görlr. Örnek : Ankara'ya geldiğinde beni arar sanmıştım. Bizi bu sefer daha sıcak karşılayacağını dşnmştk. Yıl boyunca çalışıp didindiğini görnce iyi bir okula gireceğini zannediyordum. Bu işten daha çok para kazanacağımızı ummuştuk. Gerçekte Var Olmayıp Öyle Sanılma Anlamı Taşıyan Cmleler : Kimi cmleler, herhangi bir olgu gerçekte var olmadığı halde, kişinin bu olgunun var olduğunu zannetmesi anlamını taşır. 14 / 21

15 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Örnek : Ben onun kardeşi değil, dşmanıydım sanki. Adama bak, sanki para vermiş de karşılığını bekliyor. Arkadaşı soruları çözdkçe, kendisi çözyor gibi seviniyordu. Hayıflanma - Üzlme Anlamı Taşıyan Cmleler : Hayıflanma cmleleri bir olay, durum ve kişi karşısında zlme ya da yerinme anlamlarını taşır. Örnek : Kuşlar göç ediyor, ne yazık ki kış geliyor. O gzelim kız, birkaç yılda çökp yaşlandı. Yreğinin acısını, yılların izini taşıyordu yzndeki derin çizgiler. Zavallı adam, çocuklarını yetiştirebilmek için ne acılar çekti. Sitem - Kızgınlık Anlamı Taşıyan Cmleler : Söz ya da hareketleriyle, birinin, bir kimseyi kırdığını, zdğn veya gcendirdiğini öfkelenmeden dile getiren cmleler sitem anlatımlı; söz söyleyenin bir kişiye kızdığını anlatan cmlelerse kızgınlık anlamlı cmlelerdir. Örnek : Her hafta sonu toplanıp kıra gidersiniz de beni çağırmazsınız. 15 / 21

16 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle İnsan, kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere de olsa arayıp sorar. Dediklerimi yapma da göreyim seni! Sen kim oluyorsun da bana karşı böyle konuşuyorsun! Yapıtın Konusuna Değinen Cmleler : Bir anlatımda verilmek istenen öz, dşnce ve duygu btnne içerik adı verilirken kimi cmleler, herhangi bir yapıtın konusuna ya da özn ne olduğuna yani içeriğine değinir. Örnek : Cahit Sıtkı'nın şiirlerinde genel olarak ölm ve yalnızlık teması ele alınıyor. Romanda kent insanlarının bireyci yaşamları ve bunun yarattığı bunalımlar anlatılmış. Ömer Seyfettin, kimi öyklerinde çocukluk ve askerlik anılarını işliyor. Ziya Osman Saba, yalın ve içten bir anlatımla yoksul yaşamlara karşı duyduğu ezikliği anlatır bu şiirinde. Aşamalı Bir Durumu Bildiren Cmleler : Aşamalı bir anlam içeren cmlelerde, bir durumun gitgide ilerlemesi anlamı vardır. Örnek : Zavallı kadın srekli zayıflıyor, her geçen gn biraz daha kçlyordu. Uçak önce havalandı, sonra yavaş yavaş bulutların arasında kayboldu. 16 / 21

17 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Hastamız gnden gne iyiye gidiyor. Kurşun sırtından girince, asker önce dizlerinin zerine çökt, sonra boylu boyunca yere yığıldı. Beğenme - Takdir Etme Anlamı İçeren Cmleler : Beğenme, takdir etme anlamı içeren cmleler, herhangi bir şeye yönelik beğeniyi, övgy dile getiren cmlelerdir. Örnek : Aşkolsun delikanlıya, rakibinin sırtını bir hamlede yere getirdi. Her trl rezaletin yaşandığı bu çevrede drst ve tertemiz bir insan olarak yetişti. Eserlerinde yapaylığa kaçmadan içten ve yalın bir söyleyişle dile getirir duygularını. Bozkırın ortasında açılmış sapsarı bir çiçektir bu şiirler. Anlam İlişkilerine Göre Cmleler : Bileşik ve sıralı cmlelerde birden çok yargı, önerme bulunur. Genellikle Bu yargılar arasında ya da tek yargılı anlatımlarda değişik amaçlarla değişik anlam ilişkileri kurulabilir. Bağlaçlar, ilgeçler ya da diğer dil birimleriyle kurulan anlam ilişkilerinin başlıcaları şunlardır: Neden - Sonuç İlişkili Cmleler : Bir cmlede ifade edilen yargılardan birinin neden, diğerinin sonuç olabilecek biçimde kullanılmasıyla ortaya çıkan cmleler, neden sonuç anlamı taşır. Bir cmlede neden sonuç ilişkisi genellikle "için, ile, den dolayı, den ötr" ilgeçleriyle kurulabileceği gibi "den / dan" eki ya da kimi bağlaç ve sözcklerle de kurulabilir. Böyle cmlelerde "neden" bildiren kısım başta ya da sonda olabilir. Örnek : 17 / 21

18 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Yoğun kar yağışı yznden Ankara - İstanbul seferleri iptal edilmiş. Elindeki işi bitiremediğinden bir hafta kadar yeni bir iş alamayacağını söyledi. Derslere srekli geç gelmesi ve ödevlerini zamanında yapmaması öğretmenini çok kızdırıyordu. UYARI : "-den" ekiyle "dolayı" ve "ötr" ilgeçlerinin birlikte kullanılması genellikle gereksiz sözck kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu yaratır. Ancak anlatım bozukluğu olmayan kullanımları da vardır. Örnek : Sizi sevdiğimden dolayı böyle davranıyorum. ("dolayı" ilgeci gereksiz kullanılmış) Bundan dolayı akşam size gelemeyiz. (anlatım bozukluğu yok) Amaç - Sonuç İlişkili Cmleler : Sonuç bildiren bir yargıyla o sonucun hangi amaçla yapıldığını anlatan bir başka yargıdan oluşan cmlelerdir. Bu ilişki "-mek / -mak için, -mek / -mak zere" ilgeçleri ya da "-e, -a" ekiyle kurulur. Örnek : Biraz hava almak ve dinlenmek için arkadaşlarıyla Pazar gn pikniğe gideceklermiş. Onunla bu durumu btn ayrıntılarıyla değerlendirmek zere tekrar bir araya geleceğiz. Okula onu görmeye gittim. 18 / 21

19 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Açıklama İlişkili Cmleler : Açıklama, bilinmeyeni bilinir kılmaktır. Bir kavram, durum ya da olguyla ilgili bilgi vermek amacıyla kurulan cmleler, açıklama nitelikli cmlelerdir. Açıklama belirten cmlelerde yargılar arasındaki bağlantı bağlaçlarla kurulur. Örnek : Bugn okula gitmeyeceğim; çnk hastayım. Yznden dşen bin parça, anlaşılan zgnsn. Koşul İlişkili Cmleler : Bir durumun, yargının oluşmasını, gerçekleşmesini, bir diğer yargı ile, anlatılan koşulun olmasına bağlayan cmlelerdir. Bu ilişki genellikle "-se / -sa" dilek koşul kip ekiyle, "ise" ek-eylemi ya da bağlaçlarla sağlanır. Örnek : Annem sana baktıkça gençlik yıllarını anımsadığını söylyor. Sinemaya gideceksin; ancak önce ödevlerini bitir. İstediğin her şeyi alırım, yeter ki sınıfını geç. Git; ama saat on ikiden önce evde ol. Buraya gelirse görşebiliriz. 19 / 21

20 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Karşılaştırma Cmleleri : Karşılaştırma, birbirleriyle ilişkili iki varlık, iki kavram ya da herhangi iki şeyi, ortak olan ya da olmayan yönleriyle anlatmaktır. Karşılaştırma cmlelerinde; karşılaştırma ilişkisi "gibi, kadar, daha, en..." gibi bağlaç, ilgeç ve belirteçlerle kurulur. Örnek : Haber alma gereksinimini en iyi karşılayan iletişim aracı televizyondur. Hiçbirimiz onun kadar duyarlı ve hoşgörl değildik. Kendi yaşıtı insanlardan daha genç ve daha diri bir görnş vardı. Cmle Tamamlama : Kimi zaman bir yargı btnlğnden bir sözck yada sözck öbeği çıkarılmış olabilir. Yargının anlamsal ve anlatımsal btnlğ göz önnde bulundurularak bu eksik tamamlanır. Tamamlanacak ve tamamlayacak cmleler ya da sözler arasında; Anlamsal ilişki doğru kurulmalıdır. Zaman ve kişi yönnden uyum olmalıdır. Cmleleri anlamca bağlamak için uygun bağlaçlar kullanılmalıdır. Örnek : İnsanlar bilerek ya da bilmeyerek doğanın dengesini bozuyorlar, sonra aynı doğayı korumak için sempozyumlar dzenleyip, dernekler kuruyorlar; çnk... Doğanın kendileri için yaşamsal değerini biliyorlar. 20 / 21

21 8.Sınıf Trkçe Cmlede Anlam Konu Anlatımı Örneklerle Yanlış yaptıklarının bilincindeler. Kendilerini affettirmek istiyorlar. Doğayı taklit etmek istiyorlar. 21 / 21