T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

Transkript

1 T.C SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI İLKÖĞRETİM II. KADEME 8. SINIFTA OKUTULAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİNİN ÖĞRETİMİ, KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ (AĞRI ÖRNEĞİ ) YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Mehmet BİNGÖL Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Cemal GÜVEN KONYA 2009

2 i ÖZET Ağrı ili kapsamında yürütülen bu araştırma, İlköğretimde öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre İlköğretim II. Kademe 8. sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının öğretimi ve karşılaşılan sorunları tespit etmek ve çözüm önerilerini sunmak amacını taşımaktadır. Söz konusu bu çalışmayla; program, muhteva, metot, araç- gereç, öğretmen ve öğrenciden kaynaklanan sorunları belirlemek, bir durum tespiti yapmak ve ileriye dönük bir perspektif oluşturmak istenmektedir. Bu araştırma, Ağrı İli nde bulunan, 19 u devlet, 1 i özel olmak üzere 20 İlköğretim Okulundaki 23 Sosyal Bilgiler Öğretmenine ve İlköğretim II. Kademe 8. sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersini okuyan 576 öğrenciye anket uygulanarak hazırlanmıştır. Bu araştırmada II. Kademe 8. sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretimi, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerilerini kapsamaktadır. Konu ile ilgili anketler yapılmıştır. Anketler sadece öğretmenler ve öğrencilere uygulanmıştır. Anket soruları, eğitim ve öğretim yılı içinde yapılmıştır. Veri toplama aracına cevap verenler, Ağrı ili merkezinde ve ilçelerindeki 23 Sosyal Bilgiler Öğretmeni ile T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersini alan 576 öğrenciyle sınırlıdır. Değerlendirmede, ders öğretmenlerinin, ders öğrencilerine karşı tutumlarını, kullandıkları yöntem ve teknikleri, araç ve gereçleri, derse hâkimiyetlerini; ders öğrencilerinin, ders öğretmenlerine ve T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine karşı tutumlarını, ilgilerini, karşılaşılan sorunları, anket verileri dâhilinde tespit edip, çözüm önerileri sunak amaçlanmıştır. İlköğretim T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde yaşanan problemleri ve bu problemlere ne tür çözüm önerileri getirildiğini belirlemek için yapılan anketler dâhilinde ulaşılan veriler sonucunda, problemlerin hangi alanlarda yoğunlaştığını belirledikten sonra, çözüm önerileri ile sonuca ulaşılmıştır. Anket sonuçlarının değerlendirilmesinde Excel 2003 programı kullanılmıştır. Anket verilerinden çıkan sonuçlar ve çözüm önerileri, ulaşılan sonuçların hazırlanacak yeni programa ışık tutması, yansıtılması ümit edilmektedir.

3 ii ABSTRACT Aim of this research that was performed within the scope of Ağrı city is to determine teaching of topics of the lesson History of Turkish Revolution and Kemalism that is taught in Level II Grade 2 of elementary school, and the problems faced and to suggest solution offers, according to the perspectives of teachers and students in elementary education. With this said study; it s desired to determine program, content, method, tools, problems caused by teachers and students, to determine the state and constitute a forward-looking perspective. This study was prepared by applying questionnaire to 23 Social Sciences Teachers in 20 Elementary School that 19 of them were public school and a private school, and to 576 students studying History of Turkish Revolution and Kemalism that is taught in Level II Grade 2 of elementary school. This study includes the lesson History of Turkish Revolution and Kemalism studied in Level II, Grade 2, the problems faces and solution offers. Questionnaires were performed related to topic. Questionnaires were only applied to the teachers and students. Survey questions were made within academy year. Respondents of data collection tools were limited to 23 Social Sciences Teachers and 579 students studying History of Turkish Revolution and Kemalism in Ağrı city and in its counties. In the assessments, it was aimed to identify attitudes of course teachers to students, methods and techniques they used, their tools-materials and good command of course; attitudes of course students to course teachers and to the lesson History of Turkish Revolution and Kemalism as to data from questionnaire and to suggest solution offers. After identifying in which fields are the problems intensified as a result of data obtained with questionnaire made in order to determine problems in the lesson History of Turkish Revolution and Kemalism and solution offers to these problems, it was come to a conclusion with solution offers. Excel 2003 program was used to assess results of questionnaire. Results and solution offers and results obtained from questionnaire data are expected to light the way for and reflect on the new program that will be prepared.

4 iii ÖN SÖZ Bireyler, hayatın her kademesinde, içinde yaşadığı toplumun, toprak parçasının vatandaş bağı ile bağlı, onurlu bir üyesi olduğunu bilmelidir. Türk genci, Türk ulusunun hangi tarihsel süreçlerden geçtiğini, bu günlere nasıl gelindiğinin bilincinde olmak zorundadır. Birey vatanını, milletini, tarihini, bayrağını iyi tanımalı geçmişi ile bu günü arasında köprüler kurup, toplumunun değerlerini benimsemelidir. Tarih; Türkiye Cumhuriyeti nin eğitim sistemi içerisinde ulusal kimliğin şekillenmesinde önemli bir yere sahiptir. Modernleşme ve çağdaşlaşma yolunda milli değerlerin kaybolmaması için, Atatürkçülüğü ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihini, bilip yeni nesillere aktarmak bütün bireylerin öncelikli görevidir. Mustafa Kemal Atatürk, Türk kabiliyet ve kudretinin tarihteki başarıları meydana çıktıkça, bütün Türk çocukları, kendileri için gerekli olan atılım kaynağını tarihte bulabileceklerdir. Türk çocukları bu tarihten bağımsız fikrini kazanacaklar, o büyük başarıları düşünecekler, harikalar yaratan adamları öğrenecekler, kendilerinin aynı kandan olduklarını düşünecekler ve bu kabiliyetle kimseye boyun eğmeyeceklerdir. T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretiminde; öğrencilerin Atatürk ilke ve inkılâplarına bağlı laik, demokratik ve çağdaş değerleri benimseyen bireyler yetiştirilmelidir. Bu ders ile, milli kültürümüzü çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarmak, bilinci genç nesillere kazandırılır. T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi, öğrencilerin, milletine bayrağına, vatanına yurduna bağlı, milli birlik ve beraberlik içinde yaşamasının gereklerinin, benimsetilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi ile, Türk gencinin Atatürk İnkılâplarını, Atatürkçü düşünce yapısını, Türk İnkılâbının ruhunu ve hedeflerini kavrayarak geliştirecek yeni nesiller yetiştirmek; devletine, milletine karşı haklarını, sorumluluklarını bilen vatandaşlar yetiştirmek, Türk Milletinin bağımsızlık, vatanseverlik, milli birlik ve beraberlik anlayışını kazandırmak hedeflenmektedir. Böyle bir amaca sahip bu dersin araştırılarak, mevcut durum ve sorunların tespiti yapılarak gereken öneri ve düşüncelerin sunulması öngörülmüştür. Bu tez, T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi ile ilgili öğretmenlere ve öğrencilere anketler uygulanmış ve çözüm önerileri sunmak amacıyla hazırlanmıştır.

5 iv Genç nesillerin milli ruh yapılarını inşa eden bu dersin önemine bu çalışma ile vurgu yapılmak istenmiştir. Çalışmanın planlanıp yürütülmesinde yardımlarını esirgemeyen tez danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Cemal GÜVEN e katkılarından dolayı çok teşekkür ederim. Mehmet BİNGÖL Mayıs 2009

6 v İÇİNDEKİLER ÖZET...i ABSRACT...ii ÖNSÖZ...iii İÇİNDEKİLER...v KISALTMALAR...xi TABLOLAR LİSTESİ...xii I. BÖLÜM GİRİŞ PROBLEM CÜMLESİ ALT PROBLEMLER Öğretmen Anketi İçin Alt Problemler Öğrenci Anketi İçin Alt Problemler ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ ARAŞTIRMANIN KONUSU ARAŞTIRMANIN MUHTEVASI ARAŞTIRMANIN METODU(YÖNTEMİ) VARSAYIMLAR (SAYILTILAR) SINIRLILIKLAR TANIMLAR İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi İle İlgili Yapılan Toplantı ve Sempozyumlar Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Konusu ile İlgili Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Çalışmaları...7

7 vi II. BÖLÜM İLKÖĞRETİME VE T.C İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİNE GENEL BAKIŞ TÜRK EĞİTİMİNİN YAPISI İlköğretim Okullarının Kuruluş ve Gelişmeleri Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçlar Genel amaçlar Özel amaçlar Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Genellik ve Eşitlik Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları Yöneltme Eğitim Hakkı Fırsat ve İmkan Eşitliği Süreklilik Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği Demokrasi Eğitimi Laiklik Bilimsellik Planlılık Karma Eğitim Okul ile Ailenin İşbirliği Her Yerde Eğitim Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Yapısı Örgün Eğitim Okul Öncesi Eğitimi İlköğretim Orta Öğretim Yüksek Öğretim Yaygın Eğitim...25

8 vii İlköğretimin Amaçları İlköğretim Kurumları Yönetmeliği TÜRKİYE CUMHURİYETİ İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ NİN TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNDEKİ YERİ Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Tarihçesi İlköğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Öğretimi Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Önemi Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Amaçları Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Müfredat Programının Amaçları Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Öğretiminde Kullanılan Metot ve Etkinlikler Düz Anlatım Tartışma Problem Çözme Grup Çalışmaları Alan Gezileri Benzetişim ( Simülasyon ) Örnek Olay: Gösteri ( Demonstrasyon ) Bireysel Çalışmalar Gözlem-İnceleme İşbirliğine Dayalı ( Kubaşık ) Öğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Öğretiminde Kullanılan Araç ve Gereçler Ders Kitapları Yazı Tahtası İki Boyutlu Materyaller Üç Boyutlu Materyaller ( Müzelik Materyaller) Elektronik Araçlar Mustafa Kemal Atatürk ün Tarih Anlayışı...56

9 viii III. BÖLÜM YÖNTEM ARAŞTIRMANIN MODELİ ARAŞTIRMANIN EVRENİ ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEMİ VERİ TOPLAMA ARACI Güvenirlik Geçerlik VERİLERİN ANALİZİ...63 IV. BÖLÜM BULGULAR VE YORUMLAR ÖĞRETMENLER İLE İLGİLİ BULGULAR VE YORUMLAR ÖĞRENCİLER İLE İLGİLİ BULGULAR VE YORUMLAR ALT PROBLEMLERE İLİŞKİN BULGULAR VE YORUMLAR ÖĞRETMEN ANKETİ ALT PROBLEMLERİNE İLİŞKİN BULGULAR VE YORUMLAR Birinci, İkinci ve Üçüncü Alt Problemlere İlişkin Bulgular Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ÖĞRENCİ ANKETİ ALT PROBLEMLERİNE İLİŞKİN BULGULAR VE YORUMLAR Birinci, İkinci ve Üçüncü Alt Problemlere İlişkin Bulgular Dördüncü ve Beşinci Alt Problemlere İlişkin Bulgular...88

10 ix V. BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERİLER SONUÇ ÖĞRETMEN ANKET SONUÇLARI Öğretmenlerin; Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersine, Ders Kitaplarına, Müfredat Programına, Ölçme ve Değerlendirilmesine ve Ders Öğrencilerine Karşı Tutumlarına İlişkin Sonuçlar Öğretmenlerin; Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Teknikleri Kullanma Sıklıkları ile İlgili Tutumlarına İlişkin Sonuçlar Öğretmenlerin Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Kullandıkları Araç Gereçleri Kullanma Sıklıkları ile İlgili Tutumlarına İlişkin Sonuçlar ÖĞRENCİ ANKET SONUÇLARI Öğrencilerin; Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretmenine, Öğretmenin; Kullandığı Öğretim Yöntem ve Tekniklere, Araç ve Gereçlere Karşı Tutumlarına İlişkin Sonuçlar Öğrencilerin Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersine, Ders Kitaplarına, Müfredat Programına, Ölçme ve Değerlendirilmesine Karşı Tutumlarına İlişkin Sonuçlar ÖNERİLER Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarih ve Atatürkçülük Dersinin Müfredat Programına Yönelik Çözüm Önerileri Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarih ve Atatürkçülük Dersinin Ders Kitabına Yönelik Çözüm Önerileri Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarih ve Atatürkçülük Ders Öğretmenine Yönelik Çözüm Önerileri Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarih ve Atatürkçülük Ders Öğrencilerine Yönelik Çözüm Önerileri...108

11 x Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarih ve Atatürkçülük Dersinin Ölçme Değerlendirmeye Yönelik Çözüm Önerileri Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarih ve Atatürkçülük Dersinin Öğretim Yöntem ve Tekniklerine Yönelik Çözüm Önerileri Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarih ve Atatürkçülük Dersinin Araç Gereçlerine Yönelik Çözüm Önerileri KAYNAKÇA EKLER EK-1 AĞRI İLİNDE YAPILAN ÇALIŞMA İÇİN ALINAN İZİN BELGESİ EK-2 ÖĞRETMEN ANKET FORMU EK-3 ÖĞRENCİ ANKET FORMU...128

12 xi KISALTMALAR c. : Cilt Çev. Der. : Çeviren :Derleyen f. : Frekans İ.Ö.O. MEB. : İlköğretim Okulu : Milli Eğitim Bakanlığı s. : Sayfa SBS. TBMM. T.C. TTK. Üniv. vb. yy. : Seviye Belirleme Sınavı : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Türkiye Cumhuriyeti : Türk Tarih Kurumu : Üniversite : Ve Benzeri : Yüzyıl

13 xii TABLOLAR LİSTESİ Tablo Örnekleme Giren Okular, Öğretmen ve Öğrenci Sayıları...60 Tablo Öğretmenlerin Cinsiyetlerine İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...64 Tablo Öğretmenlerin Mesleğindeki Kıdeme İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...64 Tablo Öğretmenlerin Mezun Oldukları Okula İlişkin Frekans ve Yüzdeleri.65 Tablo Öğretmenlerin Formasyon Alıp-Almadıkları ile İlgili Frekans ve Yüzdeleri...65 Tablo Öğretmenlerin Okullardaki Görevleriyle İlgili Frekans ve Yüzdeleri.66 Tablo Öğrencilerin Cinsiyetlerine İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...66 Tablo Öğrencilerin Sınıftaki (bütün dersler için) Başarı Ortalamalarına İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...67 Tablo Öğrencilerin T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersindeki Başarı Ortalamalarına İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...67 Tablo Öğrencilerin İlköğretim ve Ortaöğretim Sonrasında Seçmek İstedikleri Öğretim Kurumuna İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...68 Tablo Öğretmenlerin; T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersine, Ders Kitaplarına, Müfredat Programına, Ölçme ve Değerlendirilmesine ve Ders Öğrencilerine Karşı Tutumlarına İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...69

14 xiii Tablo Öğretmenlerin; T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Teknikleri Kullanma Sıklıkları ile İlgili Tutumlarına İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...77 Tablo Öğretmenlerin T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Kullandıkları Araç Gereçleri Kullanma Sıklıkları ile İlgili Tutumlarına İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...79 Tablo Öğrencilerin; T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretmenine, Öğretmenin; Kullandığı Öğretim Yöntem ve Tekniklere, Araç ve Gereçlere Karşı Tutumlarına İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...80 Tablo Öğrencilerin; T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersine, Ders Kitaplarına, Müfredat Programına, Ölçme ve Değerlendirilmesine Karşı Tutumlarına İlişkin Frekans ve Yüzdeleri...88

15 1 I. BÖLÜM GİRİŞ 1.1. PROBLEM CÜMLESİ İlköğretim II. Kademede Okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi programının öğretimi sırasında karşılaşılan problemler ( dersin hazırlığı, sunuşu, planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi) nelerdir? I.2. ALT PROBLEMLER Öğretmen Anketi İçin Alt Problemler 1- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine ve ders kitaplarına ilişkin tutumunuzla ilgi yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 2- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğrencilerine ilişkin tutumunuzla ilgili yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 3- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin müfredat programına ve ölçme değerlendirmesine ilişkin tutumunuzla ilgili yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 4- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin tutumunuzla ilgili yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 5- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde kullanılan araç gereçlere ilişkin tutumunuzla ilgili yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? Öğrenci Anketi İçin Alt Problemler 1- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretmenine ilişkin tutumunuzla ilgi yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir?

16 2 2- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretmenin kullandığı araç-gereçlere ilişkin tutumunuzla ilgi yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 3- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretmeninin kullandığı öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin tutumunuzla ilgili yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 4- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin müfredat programına ve ölçme değerlendirmesine ilişkin tutumunuzla ilgili yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 5- T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine ve ders kitaplarına ilişkin tutumunuzla ilgi yaşanan güçlükler ve çözüm önerileri nelerdir? 1.3. ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ Ağrı ili kapsamında yürütülen bu araştırma, İlköğretim II. Kademe 8. sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının öğretimi ve karşılaşılan sorunları tespit etmek ve çözüm önerilerini sunmak amacını taşımaktadır. Söz konusu bu çalışmayla; program, muhteva, metot, araç- gereç, öğretmen ve öğrenciden kaynaklanan sorunları belirlemek, bir durum tespiti yapmak ve ileriye dönük bir perspektif oluşturmak istenmektedir. T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin amacı: Türk gencinin Atatürk İnkılâplarını, Atatürkçü düşünce yapısını, Türk İnkılâbının ruhunu ve hedeflerini kavrayarak geliştirecek yeni nesiller yetiştirmek; devletine, milletine karşı haklarını, sorumluluklarını bilen vatandaşlar yetiştirmek, Türk Milletinin bağımsızlık, vatanseverlik, milli birlik ve beraberlik anlayışını kazandırmaktır. Böyle bir amaca sahip bu dersin araştırılarak, mevcut durum ve sorunların tespiti yapılarak gereken öneri ve düşünceler iyi analiz edilerek sunulmalıdır. Çünkü ihtiyaç duyulan fert modeli yetiştirilmektedir. Bu açıdan büyük önem arz etmektedir ARAŞTIRMANIN KONUSU İlköğretim II. Kademe 8. Sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi konularını, Ağrı İli kapsamında eğitim-öğretim açısından ele alarak mevcut durumu tespit etmek ve ders programının uygulanmasında karşılaşılan sorunları ortaya

17 3 çıkararak, bulgular dâhilinde gerekli bilgi ve önerileri sunmak araştırmamızın konusunu oluşturmaktadır ARAŞTIRMANIN MUHTEVASI Çalışmanın en önemli kısmını anketler oluşturmaktadır. Birinci anket formu; Öğretmenlerin T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine karşı ve ders öğrencilerine karşı tutumlarını, yöntem ve teknikleri, araç ve gereçleri tespit etmeye yöneliktir. İkinci anket formu ise; Öğrencilerin; T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretmenlerine ve T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine karşı tutumlarını tespit etmeye yöneliktir ARAŞTIRMANIN METODU Bu araştırmada anket yöntemi uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, araştırmacı tarafından öğrenciler ve öğretmenler için hazırlanan anket formları yoluyla belirlenmiştir. Yapılan anketler yoluyla, öğretmen ve öğrencilerin, T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının öğretiminde karşılaştıkları problemlere gerekli çözüm önerileri sunmaya çalışılmıştır. Anket soruları konuyla ilgili Öğretmen, Öğretim Üyeleri ve geçmişte hazırlanmış anket formlarından faydalanılarak hazırlanmıştır. Anket soruları ilköğretim 8. Sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersini okutan Sosyal Bilgiler öğretmenlerine ve dersi okuyan öğrencilere uygulanmıştır. Değerlendirmede; a) Ders öğretmenlerinin, ders öğrencilerine karşı tutumlarını, kullandıkları yöntem ve teknikleri, araç ve gereçleri, derse hâkimiyetlerini anket sonuçlarına göre değerlendirmek, b) Ders Öğrencilerinin, ders öğretmenlerine ve T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine karşı tutumlarını, ilgilerini ve dersi ne kadar önemsediklerini anket sonuçlarına göre değerlendirmek, c) Öğretmen ve öğrenci anketlerine verilen cevapların değerlendirilmesi, d) T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretimi, karşılaşılan sorunları anket verileri dâhilinde tespit etmek ve çözüm önerileri sunmak.

18 VARSAYIMLAR Bu Araştırmada üç temel varsayımdan hareket edilmiştir. Bunlardan birincisi Ağrı İli nde İlköğretim II. Kademe 8. sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretiminde karşılan sorunlar ve buna karşı çözüm önerileri hakkında yapılan bir araştırmanın olmadığı ve mevcut ihtiyacın henüz karşılanamadığıdır. İkincisi olarak konuyla ilgili öğretmen ve öğrencilere uygulanan anketlerin nitelik ve nicelik açısından yeterli olduğudur. Üçüncüsü ise; örnekleme giren öğretmenler ve öğrenciler evreni temsil edebilecek nitelikte olup, anket sonuçları araştırmanın amacına uygun ve tarafsız olarak yapılmıştır SINIRLILIKLAR Bu araştırma, Ağrı İli nde bulunan, 19 u devlet, 1 i özel olmak üzere 20 İlköğretim Okulundaki 23 Sosyal Bilgiler öğretmenine ve İlköğretim II. Kademe 8. sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersini okuyan 576 öğrenciye anket uygulanarak hazırlanmıştır. Bu araştırmada II. Kademe 8. sınıfta okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretimi, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerilerini kapsamaktadır. Konu ile ilgili anket yapılmıştır. Anket sadece öğretmenler ve öğrencilere uygulanmıştır. Anket soruları, eğitim ve öğretim yılı içinde yapılmıştır. Veri toplama aracına cevap verenler, Ağrı ili merkezinde ve Eleşkirt ilçesindeki 23 Sosyal Bilgiler Öğretmeni ile T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersini alan 576 öğrenciyle sınırlıdır. Araştırmaya katılan öğrenci, öğretmen, okul özellikleri gizli tutulacaktır. Araştırma, Ağrı İli ndeki 19 u devlet, 1 i özel olmak üzere 20 ilköğretim okulunda yapılmıştır. Evren olarak İlköğretim 8. sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretimini, öğretmenlerini ve öğrencilerini kapsamaktadır. I.9. TANIMLAR Eğitim: Bireyin davranışlarında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak, istendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1979: 12).

19 5 Öğretim: Okullarda yapılan planlı, kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetlerine denir (Erden, 1998: 20). Okul: Okuyup yazmadan başlayarak en yüksek düzeyde bilim ve sanat bilgisi vermeye kadar çeşitli derecede toplu olarak öğretimin yapıldığı yer, mektep (Türkçe Sözlük, 1988: 1102). Öğrenci: Öğrenim görmek amacıyla herhangi bir öğretim kurumunda okuyan kimse, talebe (Türkçe sözlük: 1131). Öğretmen: Mesleği bir bilim dalını, bir sanatı veya teknik bilgileri öğretmek olan kimse, muallim (Türkçe Sözlük: 1132). İlköğretim: Eğitim ve Öğretim dâhilinde bütün bireylerin zorunlu olarak gitmesi gereken 1-8 sınıfları içine alan temel eğitim kurumu. Sosyal Bilgiler: İlköğretim okullarında bilinçli ve sorumluluk sahibi vatandaş yetiştirmek amacıyla, Sosyal Bilimler disiplinlerinde seçilmiş bilgilere dayalı olarak, öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerlerin kazandırıldığı bir çalışma alanıdır. İnkılâp: Bir milletin sahip olduğu siyasi, sosyal ve askeri alanlardaki kurumların devlet eliyle, makul ve ölçülü metotlarla köklü bir şekilde değiştirerek yenileştirmesidir (Develioğlu, 1986: 525). Atatürkçülük: Türk milletinin bugün ve gelecekte tam bağımsızlığa, huzur ve refaha sahip olması, devletin rehberliğinde Türk kültürünün çağdaş uygarlık düzeyi üzerine çıkarılması amacı ile temel esasları yine Atatürk tarafından belirtilen devlet, fikir ve ekonomik hayata, toplumun temel müesseselerine ilişkin gerçekçi fikirlere denir (Atatürkçülük 3, 2001: 7). Demokrasi: Halkın kendi kendisini yönetmesi, Yönetimde düşünce farklılıklarından oluşan zenginliği uygulayabilmek. Diye tanımlayabiliriz (Yılmaz, 2000: 115). Problem: Birey ya da toplumların karşılaştığı, başarıya ulaşmaları için çözülmesi zorunlu güçlüklerdir (Büyükkaragöz, 1999: 108).

20 6 I.10. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Bu bölümde konuyla ilgili olarak yapılmış bazı çalışmalara kısaca yer verilmiştir. Ayrıca bu bölümde T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi ile ilgili yapılan bazı toplantı ve sempozyumlara yer verilmiştir Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi İle İlgili Yapılan Toplantı ve Sempozyumlar: te 19 Mayıs Üniversitesi İnkılâp Tarihi Enstitüsü tarafından düzenlenen sempozyum de TED tarafından düzenlenen Ortaöğretim Kurumlarında İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Öğretimi ve Sorunları Sempozyumu Ekim 1994 te Buca Eğitim Fakültesi nin düzenlediği Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Sempozyumu Ekim 1997 de YÖK ve Ankara Üniversitesi tarafından düzenlenen Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Dersi Yöntem Bilim Semineri de Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği İstanbul Teknik Üniversitesi nde İnkılâp Tarihi Dersleri Nasıl Okutulmalı? toplantısı Aralık 1998 de Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü nün düzenlediği Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi nde Yöntem Arayışları Semineri Aralık 2004 de Talim Terbiye Kurulu Orta Öğretim Programlarının Değerlendirme Çalıştayı ile T.C İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Taslak Program Çalıştayı Raporu toplantısı Kasım 2005 de Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü nün düzenlediği Türk Eğitim Sisteminde Atatürkçülük ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Öğretimi Sempozyumu (Ata, 2005: 75).

21 Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Konusu ile ilgili Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Çalışmaları: Araştırmamızın bu bölümünde konuyla ilgili olarak yapılmış çalışmalara kısaca yer verilmiştir. Ayrıca T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi ile ilgili yapılan toplantı ve sempozyumlara da bir önceki bölümde değinilmiştir. Okur (2000), İlköğretim Okulları I. Kademe Sosyal Bilgiler Ders Programında Atatürkçülük Konularının Ünitelere Göre Dağılımı ve Hedeflere Ulaşma Derecelerinin İncelenmesi isimli çalışmasında Atatürkçülük ile ilgili konuların hedef ve hedef davranışları ne derecede öğrencilere kazandırıldığını belirlemek amacıyla, Niğde merkez de bulunan 5 ilköğretim okulunda öğretmen ve öğrencilere uygulanmıştır. 30 sorudan oluşan anket 12 sınıf öğretmenine ve 310 beşinci sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Yapılan araştırma sonucuna göre, ders programında yoğun bir şekilde ele alınan konular, okullarda öğrencilere yeterince kavratılamadığı tespit edilmiştir. Eser (2003), Cumhuriyet Döneminde Tarih Öğretimi ve İnkılâp Tarihi Dersleri isimli çalışmasında, ilk ve orta öğretim okullarında okutulan T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersine öğretmen ve öğrencilerin bakış açılarını anlamak amacıyla hazırladığı anketi, Gaziantep ilinde 250 öğrenci ve 45 tarih öğretmeni üzerinde uygulanmıştır. Araştırma sonucunda ilk, orta ve yükseköğretimde okutulan bu derste, öğretim acısından büyük eksiklikler bulunmuştur. Bakar (2001), Ankara Merkez İlçelerdeki T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinin Öğretiminde Öğretmenin Yöntem Seçimini Etkileyen Faktörler. isimli çalışmasında, Öğretmenlerin öğretim yöntem ve tekniklerinin seçiminde hangi faktörlerin etkili olduğunu belirlemeye çalışmıştır. Bu amaçla T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersini veren öğretmenlerle yapılan görüşmelerle, yöntem seçimlerinde etkili olan davranışlar saptanmış ve veri toplama aracı geliştirilmiştir. Bu veri toplama aracı Ankara nın 8 merkez ilçesinde (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan, Yenimahalle) 135 Ortaöğretim okulu ve bu okullarda görev yapan 250 Tarih Öğretmenine uygulanmıştır. Verilerin analizi sonucunda çalışmaya katılan öğretmenlerin yöntem seçimlerini mesleği severek yapıp yapmaması, okulda mutlu olup olmamasının etkili olduğu, dersin içeriği konusunda taşıdığı kanaatlerin ve sosyo-ekonomik durumunun az etkili olduğu

22 8 bulunmuştur. Öğretmenin medeni hali ile cinsiyeti gibi özelliklerin hiç etkili olmadığı bulunmuştur. Kömürcü (2002), İlköğretim 8. sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Yer Alan Kavramların Kazandırılma Düzeyi isimli çalışmasında kavramların hangi düzeyde öğretildiğini hakkında bilgi sahibi olmaya çalışılmıştır. Bu amaçla T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde kullanılan kavramlar belirlenerek bu kavramlara ilişkin 45 sorudan oluşan bir anket Ankara ili Yenimahalle ilçesindeki 10 ilköğretim okulunda 570 öğrenciye uygulanmıştır. Anket katılan öğrencilerin ankette yer alan kavramlara ilişkin anlam ifadeleri SPSS paket programıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizi sonucunda çalışmaya katılan öğrencilerin kavramları kazanma düzeylerinin düşük olduğu bulunmuştur. Çetin (2003), İlköğretim 8. Sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Atatürk ün hayatı Ünitesinin Öğretiminin Dizgeli (Programlandırılmış) Öğretime Göre Değerlendirilmesi isimli çalışmasında Dizgeli (programlandırılmış)öğretimi temel alan öğretim uygulamasının öğrencilerin bilgi, kavrama, ve toplam olarak kazanmış oldukları davranışların kalıcılığının sağlanmasındaki etkisi hakkında bilgi sahibi olmaya çalışmıştır. Yapılan çalışma sonucunda Dizgeli (programlandırılmış)öğretimi temel alan öğretim uygulamasının öğrencilerin bilgi, kavrama, ve toplam olarak kazanmış oldukları davranışların kalıcılığını sağlamada etkili olduğu bulunmuştur. Sağlam (1997), İlköğretim Okullarında T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretiminin Değerlendirilmesi konulu araştırmasında T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretiminde karşılaşılan güçlüklerle nedenlerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla araştırmacı tarafından hazırlanan anket İstanbul ilinin Kadıköy ve Kartal ilçelerindeki 12 ilköğretim okulunda okuyan 500 sekizinci sınıf öğrencilerine ve bu okullardaki 27 öğretmene uygulanmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretiminde kullandıkları metot ve tekniklerin, araç ve materyallerin, öğrenci başarısı üzerinde etkili olduğu anlaşılmıştır. Emiroğlu (2002), İlköğretimde T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Konularının Öğretimi Üzerine Bir Araştırma isimli çalışmasında. İlköğretim T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders konuları öğretiminin mevcut durumunu, öğretim

23 9 programını oluşturan unsurlardan hareketle tespit etmeyi amaçlayan çalışma, konuların öğretimde ortaya çıkan meselelerin çözümüne dair verilere ulaşma imkânı vermesi bakımından önem taşımaktadır. Bu amaçla hazırlanan anket Konya ilinin merkezinde bulunan ilköğretim okullarındaki 276 öğretmene uygulanmıştır. Ankete katılan öğretmenlerin ankette yer alan sorulara ilişkin anlam ifadeleri SPSS paket programıyla analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, hedef muhteva ve ders kitabı nın öğretmenlerce kısmen yeterliği bulunduğu, kullanılan metot ve etkinlikler ile araç gereçler noktasında ise klasik tercihlerin ötesine gidilemediği tespit edilmiştir. Hali (2003) İlköğretim 8. Sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Fotoğraf ve Resim Kullanımının Öğrenci Başarısına Etkisi isimli çalışması ile Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi dersinde fotoğraf ve resim kullanılarak öğrenci başarısına etkisi dâhilinde bilgi sahibi olmaya çalışılmıştır. Bu amaçla Ankara ili Keçiören ilçesindeki Şehit Kubilay İlköğretim Okulu öğrencilerine uygulanmıştır. Araştırma sonucunda ilköğretim 8. sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde fotoğraf ve resim kullanılan sınıfların, fotoğraf ve resim kullanılmayan sınıflarının ortalamalar büyük farklar olduğu belirlenmiştir.

24 10 II. BÖLÜM İLKÖĞRETİME VE T.C İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİNE GENEL BAKIŞ 2.1. TÜRK EĞİTİMİNİN YAPISI İlköğretim Okullarının Kuruluş ve Gelişmeleri Eski Türk toplumlarında eğitim anlayışı, yaşama biçiminin etkisiyle şekillenmiştir. Çocukların eğitilmesinde toplumun töresi önemli rol oynamıştır. Bu dönemde eğitimin daha çok yaygın eğitim şeklinde yapıldığı sanılmaktadır. Bu dönemin edebi eserlerinde Türk ahlak ve eğitim anlayışının dayandığı temeller gösterilmiştir(akyüz, 1989: 5-6). Türkler İslamiyeti kabul ettikten sonra medrese denilen örgün eğitim kurumlarıyla karşılaştılar. Abbasiler ve Karahanlılar döneminde medreselerde hem dini bilgiler hem de dünyevi bilgiler verilmekteydi. Selçuklularda ise örgün eğitim medreselerde, yaygın eğitim ise Ahilik kurumunda veriliyordu (Arslanoğlu, 1997: 25). Osmanlı imparatorluğunda Tanzimat Dönemine kadar Osmanlı toplumunda eğitim üreten beş tür eğitim kurumu vardır. Medrese, Sıbyan Okulu, Enderun, Ahi Örgütleri ve Gayri Müslim Azınlık Okulları. Osmanlılarda eğitim faaliyetleri bir hayır işi, bir dini görev olarak kabul edilmişti. Çoğunlukla camilerin yanında yer olan okullarda eğitim, parasızdı ve okulların her türlü masrafı bağlı oldukları vakıf tarafından karşılanırdı. Bunların denetlenmesi ise, yetkili dini makamlar tarafından yapılırdı(fidan ve Erden, 1993: 194). Yenileşme hareketleri döneminde ( ) Sıbyan Mektepleri denen ana mekteplere el sürülmeden Rüştiye adında ilk mektepler açıldı ( Ergin, 1977: 384). Tanzimat Döneminde en fazla önem verilen konu eğitim olmuştur. Bu dönemde modern eğitim kurumları açılmıştır. II. Mahmut zamanında eğitim alanında önemli girişimler başlatılmıştır te yayınladığı ferman ile okuma yazmanın önemi

25 11 vurgulanmış. Medrese geleneğinin dışında, İlköğretim herkes için zorunlu kılınmıştır.(yılmaz, 2001: 126). Ancak bu ferman, Yeniçeri Ocağının kaldırılması ile ilgili uğraşılar, Rusya ve Mısır ile yapılan savaşlar gibi etkenlerle uygulanamamıştır. Tüm ülkeyi kapsar biçimde İlköğretim zorunlu olduğu dönem Tanzimat Dönemi dir.1869 yılında Saffet Paşa nın Maarif Nazırlığı zamanında çıkarılan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi nin dokuzuncu maddesi şöyledir. Kızların 6-10, erkeklerin 7-11 yaşları arasında mektebe devamları zorunludur (Akyüz, 1989: 182). Cumhuriyet döneminde 3 Mart 1924 tarihinde Kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile Dini eğitim veren kurumlarla laik eğitim veren okullar birleştirilip Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır deki Harf İnkılabı ile Millet Mektepleri seferberliği başlamış, yaşları arasındaki vatandaşlara yeni Latin asıllı Türk harflerini öğretebilmek için okuma yazma kursları düzenlemiştir. Böylece bir yılda yaklaşık 1,2 milyona yakın vatandaşa okuma yazma öğretilmiştir (Erden, 1998: 159) sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu yılında kabul edilmiştir. Bu kanun Türk Milli Eğitiminin genel amaç ve temel ilkelerini günümüzde de geçerli olan şekliyle ortaya koymuştur (14574 Resmi Gazete ). Ülkemizde İlköğretim uzun yıllar 5 yıllık olarak uygulanmıştır yılında kabul edilen Milli Eğitim Temel Kanunu yla İlköğretim 8 yıla çıkarılmış ve pilot uygulama olarak bazı yörelerde 8 yıllık İlköğretim Okulları açılmıştır. Böylece 8 yıllık eğitime başlanmıştır. Ancak kesintisiz ve zorunlu 8 yıllık ilköğretime geçiş için gerekli yasal düzenlemeler 1997 yılında yapılarak uygulanmaya öğretim yılından itibaren başlanmıştır. Ülkedeki ilk ve ortaokullar ilköğretim okulları adı altında birleştirilmiştir (Yılmaz, 2000: 81) Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları Bir ülkenin eğitim sistemine yön veren, o toplumun eğitim felsefesini ve politikasını yansıtan genel amaçları ve temel ilkeleridir. Eğitim sisteminin amaçları, sistem politikasına ve işlevlerine uygun olarak kendi içinde tutarlı ve temel ihtiyaçları karşılayacak şekilde saptanır. Eğitim sistemine bağlı tüm örgün ve yaygın eğitim kurumlarının programları ve etkinlikleri bu doğrultuda düzenlenir (Erden, 1998:162).

26 12 Eğitim sistemimizin amaçları, Milli Eğitim Temel Kanunu nun 2. Maddesinde aşağıda yazıldığı şekilde belirtilmiştir (14574 sayılı Resmi Gazete, ) Genel amaçlar: Madde 2 Türk Milli Eğitiminin genel amacı, Türk Milletinin bütün fertlerini, 1. Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; a) Bu Kanunda geçen "temel eğitim" deyimi 16/6/1983 tarih ve 2842 sayılı Kanunla getirilen ek 1 inci maddeyle "ilköğretim" olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir. b) Bu Kanunda birlikte veya ayrı ayrı geçen "ilkokul" ve "ortaokul" ibareleri, 16/8/1997 tarih ve 4306 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle "ilköğretim okulu" olarak değiştirilmiş ve metne işlenmiştir. 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;

27 13 Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır Özel amaçlar: Madde 3 Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenir ve çeşitli derece ve türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara ve aşağıda sıralanan temel ilkelere uygun olarak tespit edilir Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Genellik ve eşitlik: Madde 4 Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayırımı gözetilmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz Ferdin ve toplumun ihtiyaçları: Madde 5 Milli eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve kabiliyetleri ile Türk toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenlenir Yöneltme: Madde 6 Fertler, eğitimleri süresince, ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda çeşitli programlara veya okullara yöneltilerek yetiştirilirler. Milli eğitim sistemi, her bakımdan, bu yöneltmeyi gerçekleştirecek biçimde düzenlenir. Bu amaçla, ortaöğretim kurumlarına, eğitim programlarının hedeflerine uygun düşecek şekilde hazırlık sınıfları konulabilir. Yöneltmede ve başarının ölçülmesinde rehberlik hizmetlerinden ve objektif ölçme ve değerlendirme metotlarından yararlanılır.

28 Eğitim Hakkı: Madde 7 İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır. İlköğretim kurumlarından sonraki eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar Fırsat ve İmkân Eşitliği: Madde 8 Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkân eşitliği sağlanır. Maddi imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır Süreklilik: esastır. Madde 9 Fertlerin genel ve mesleki eğitimlerinin hayat boyunca devam etmesi Gençlerin eğitimi yanında, hayata ve iş alanlarına olumlu bir şekilde uymalarına yardımcı olmak üzere, yetişkinlerin sürekli eğitimini sağlamak için gerekli tedbirleri almak da bir eğitim görevidir Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği: Madde 10 - Eğitim sistemimizin her derece ve türü ile ilgili ders programlarının hazırlanıp uygulanmasında ve her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılâp ve ilkeleri ve Anayasada ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliği temel olarak alınır. Milli ahlak ve milli kültürün bozulup yozlaşmadan kendimize has şekli ile evrensel kültür içinde korunup geliştirilmesine ve öğretilmesine önem verilir.

29 15 Milli birlik ve bütünlüğün temel unsurlarından biri olarak Türk dilinin, eğitimin her kademesinde, özellikleri bozulmadan ve aşırılığa kaçılmadan öğretilmesine önem verilir; çağdaş eğitim ve bilim dili halinde zenginleşmesine çalışılır ve bu maksatla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ile işbirliği yapılarak Mili Eğitim Bakanlığınca gereken tedbirler alınır Demokrasi Eğitimi: Madde 11 Güçlü ve istikrarlı, hür ve demokratik bir toplum düzeninin gerçekleşmesi ve devamı için yurttaşların sahip olmaları gereken demokrasi bilincinin, yurt yönetimine ait bilgi, anlayış ve davranışlarla sorumluluk duygusunun ve manevi değerlere saygının, her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp geliştirilmesine çalışılır; ancak, eğitim kurumlarında Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine aykırı siyasi ve ideolojik telkinler yapılmasına ve bu nitelikteki günlük siyasi olay ve tartışmalara karışılmasına hiçbir şekilde meydan verilmez Laiklik : Madde 12 Türk milli eğitiminde laiklik esastır. Din kültürü ve ahlak öğretimi ilköğretim okulları ile lise ve dengi okullarda okutulan zorunlu dersler arasında yer alır Bilimsellik: Madde 13 Her derece ve türdeki ders programları ve eğitim metotları İle ders araç ve gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir. Eğitimde verimliliğin artırılması ve sürekli olarak gelişme ve yenileşmenin sağlanması bilimsel araştırma ve değerlendirmelere dayalı olarak yapılır. Bilgi ve teknoloji üretmek ve kültürümüzü geliştirmekle görevli eğitim kurumları gereğince donatılıp güçlendirilir; bu yöndeki çalışmalar maddi ve manevi bakımından teşvik edilir ve desteklenir.

30 Planlılık : Madde 14 Milli eğitimin gelişmesi iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınma hedeflerine uygun olarak eğitim insan gücü - istihdam ilişkileri dikkate alınmak suretiyle, sanayileşme ve tarımda modernleşmede gerekli teknolojik gelişmeyi sağlayacak mesleki ve teknik eğitime ağırlık verecek biçimde planlanır ve gerçekleştirilir. Mesleklerin kademeleri ve her kademenin unvan, yetki ve sorumlulukları kanunla tespit edilir ve her derece ve türdeki örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarının kuruluş ve programları bu kademelere uygun olarak düzenlenir. Eğitim kurumlarının yer, personel, bina, tesis ve ekleri, donatım, araç, gereç ve kapasiteleri ile ilgili standartlar önceden tespit edilir ve kurumların bu standartlara göre optimal büyüklükte kurulması ve verimli olarak işletilmesi sağlanır Karma Eğitim: Madde 15 Okullarda kız ve erkek karma eğitim yapılması esastır. Ancak eğitimin türüne, imkân ve zorunluluklara göre bazı okullar yalnızca kız veya yalnızca erkek öğrencilere ayrılabilir Okul ile Ailenin İşbirliği: Madde 16 Eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile arasında iş birliği sağlanır. Bu amaçla okullarda okul-aile birlikleri kurulur. Okul-aile birlikleri, okulların eğitim ve öğretim hizmetlerine etkinlik ve verimlilik kazandırmak, okulların ve maddî imkânlardan yoksun öğrencilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere; aynî ve nakdî bağışları kabul edebilir, maddî katkı sağlamak amacıyla sosyal ve kültürel etkinlikler ve kampanyalar düzenleyebilir, okulların bünyesinde bulunan kantin, açık alan, salon ve benzeri yerleri işlettirebilir veya işletebilirler. Öğrenci velileri hiçbir surette bağış yapmaya zorlanamaz.

31 17 Okul - aile birliklerinin kuruluş ve işleyişi, birlik organlarının oluşturulması ve seçim şekilleri, sosyal ve kültürel etkinliklerden sağlanan maddî katkılar, bağışların kabulü, harcanması ve denetlenmesi ile kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerin işlettirilmesi veya işletilmesinden sağlanan gelirlerin dağıtım yerleri ve oranları, harcanması ve denetlenmesine dair usul ve esaslar, Millî Eğitim ve Maliye bakanlıklarınca müştereken hazırlanacak yönetmelikle düzenlenir. Okul - aile birliklerinin gelirleri her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır Her Yerde Eğitim: Madde 17 Milli eğitimin amaçları yalnız resmi ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı zamanda evde, çevrede, işyerlerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılır. Resmi, özel ve gönüllü her kuruluşun eğitimle ilgili faaliyetleri, Milli Eğitim amaçlarına uygunluğu bakımından Milli Eğitim Bakanlığının denetimine tabidir Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Yapısı Madde 18 Türk milli eğitim sistemi, örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere, iki ana bölümden kurulur. Örgün eğitim, okul öncesi eğitimi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarını kapsar. Yaygın eğitim, örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü kapsar Örgün Eğitim Okul Öncesi Eğitimi: I Kapsam: Madde 19 Okul öncesi eğitimi, mecburi ilköğrenim çağına gelmemiş çocukların eğitimini kapsar.

32 18 Bu eğitim isteğe bağlıdır. II Amaç ve Görevler: Madde 20 Okul öncesi eğitiminin amaç ve görevleri, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, sağlamak; 1. Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını 2. Onları ilköğretime hazırlamak; 3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak; 4. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır. III Kuruluş : Madde 21 Okul öncesi eğitim kurumları, bağımsız anaokulları olarak kurulabileceği gibi, gerekli görülen yerlerde ilköğretim okuluna bağlı anasınıfları halinde veya ilgili diğer öğretim kurumlarına bağlı uygulama sınıfları olarak da açılabilir. Okul öncesi eğitim kurumlarının nerelerde ve hangi önceliklere göre açılacağı, Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir. İş Kanununa tabi işyerlerinde işverenlerin okul öncesi eğitim kurumu kurmaları için gerekli şartlar ve diğer hususlar, Milli Eğitim ve Çalışma Bakanlıkları tarafından birlikte düzenlenecek bir tüzükte gösterilir.

33 İlköğretim: I Kapsam: Madde 22 İlköğretim 6-14 yaşlarındaki çocukların eğitim ve öğretimini kapsar, İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır. II Amaç ve Görevler: Madde 23 İlköğretimin amaç ve görevleri, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, 1. Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkları kazandırmak; onu milli ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek; 2. Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamaktır. 3. İlköğretimin son ders yılının ikinci yarısında öğrencilere, ortaöğretimde devam edilebilecek okul ve programların hangi mesleklerin yolunu açabileceği ve bu mesleklerin kendilerine sağlayacağı yaşam standardı konusunda tanıtıcı bilgiler vermek üzere rehberlik servislerince gerekli çalışmalar yapılır. III Kuruluş: a) İlköğretim Kurumları: İlköğretim kurumları sekiz yıllık okullardan oluşur. Bu okullarda kesintisiz eğitim yapılır ve bitirenlere ilköğretim diploması verilir.

34 20 b) Kuruluş Şekilleri: Nüfusun az ve dağınık olduğu yerlerde, köyler gruplaştırılarak, merkezi durumda olan köylerde ilköğretim bölge okulları ve bunlara bağlı pansiyonlar, gruplaştırmanın mümkün olmadığı yerlerde yatılı ilköğretim bölge okulları kurulur Orta Öğretim: I Kapsam: Madde 26 Ortaöğretim, ilköğretime dayalı, en az üç yıllık öğrenim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar. II Ortaöğretimden Yararlanma Hakkı: Madde 27 İlköğretimini tamamlayan ve ortaöğretime girmeye hak kazanmış olan her öğrenci, ortaöğretime devam etmek ve ortaöğretim imkânlarından ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanmak hakkına sahiptir. III Amaç ve Görevler: Madde 28 Ortaöğretimin amaç ve görevleri, Milli Eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, 1. Bütün öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplum sorunlarını tanımak, çözüm yolları aramak ve yurdun iktisadi sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunmak bilincini ve gücünü kazandırmak, 2. Öğrencileri, çeşitli program ve okullarla ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda Yüksek Öğretime veya hem mesleğe hem de Yüksek Öğretime veya hayata ve iş alanlarına hazırlamaktır.

35 21 Bu görevler yerine getirilirken öğrencilerin istekleri ve kabiliyetleri ile toplum ihtiyaçları arasında denge sağlanır. IV Kuruluş: Madde 29 Ortaöğretim, çeşitli programlar uygulayan liselerden meydana gelir. Belli bir programa ağırlık veren okullara lise, teknik lise ve tarım meslek lisesi gibi eğitim dallarını belirleyen adlar verilir. Nüfusu az ve dağınık olan ve Milli Eğitim Bakanlığınca gerekli görülen yerlerde, ortaöğretimin, genel, mesleki ve teknik öğretim programlarını bir yönetim altında uygulayan çok programlı liseler kurulabilir. Ortaöğretim kurumlarının öğrenim süresi, uygulanan programın özelliğine göre, Milli Eğitim Bakanlığınca tespit edilir. V Ortaöğretimde Yöneltme: Madde 30 Yöneltme ilköğretimde başlar; yanılmaları önlemek ve muhtemel gelişmelere göre yeniden yöneltmeyi sağlamak için ortaöğretimde de devam eder. Yöneltme esasları ve çeşitli programlar veya ortaöğretim okulları arasında yapılacak yatay ve dikey geçiş şartları, Milli Eğitim Bakanlığınca düzenlenir. VI Yükseköğretime Geçiş: Madde 31 Lise veya dengi okulları bitirenler, yükseköğretim kurumlarına girmek için aday olmaya hak kazanır. Hangi yükseköğretim kurumlarına, hangi programları bitirenlerin nasıl girecekleri, giriş şartları Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği yapılarak Yükseköğretim Kurulu tarafından tespit edilir.