RADYASYON VE SAĞLIK A.HİKMET ERİŞ TIBBİ RADYOFİZİK UZM. BEZMİALEM VAKIF ÜNİV.TIP FAK.

Transkript

1 RADYASYON VE SAĞLIK A.HİKMET ERİŞ TIBBİ RADYOFİZİK UZM. BEZMİALEM VAKIF ÜNİV.TIP FAK.

2 RADYASYON ÇALIŞANLARI VE BİLİNMESİ GEREKENLER

3 RADYASYON TANIMI: DALGA VE TANECİK ÖZELLİKTE UZAYDA DOLAŞAN ENERJİ PAKETİ. c=λ.γ E=m.c²

4 Radyasyon (video)

5 TIPTA İLK KULLANIM W. Conrad Röntgen tarafından 1895 yılında kullanılmıştır. X-ışını yani bilinmeyen ışın olarak önceleri kullanıldı.

6 RADYASYON İKİYE AYRILIR

7 RADYASYON İKİYE AYRILIR İYONİZE RADYASYON: MADDE İÇİNDEN GEÇERKEN ETKİ BIRAKAN RADYASYONDUR ÖRNEK: X,ɣ,alfa,elektron ışınları İYONİZE OLMAYAN RADYASYON :MADDE İÇİNDE DAHA SONRAKİ ZAMANLARDA ETKİSİ GÖRÜLEN RADYASYONDUR. ÖRNEK:Cep telefonları,elektrik hatları,internet wireless vs.

8 Radyasyon görevlisi Radyasyon ile bilfiil günde 7 saat haftada 5 gün çalışan kimsedir.

9 Radyasyon görevlisi Hem kendinin hemde hastanın güvenliğini sağlamak zorundadır. Ayrıca çevre ve hasta yakını güvenliğinide düşünmek zorundadır.

10 Doz limitleri Çalışan için yıllık doz limiti 20 msv Halk için yıllık doz limiti 1 msv Hamile için yıllık doz limiti 1 msv

11 Radyasyon alanları Denetimli alan :yıllık 1 msv doz biriken alandır Örnek :çekim ve tedavi odaları Gözetimli alan : Yıllık 6 msv doz Örnek:sekreter masasının olduğu oda Gözetimsiz alan :Doz olmayan alandır. Örnek: bahçe,cadde

12 Radyasyonun özelliği Gaz değildir Kokusuzdur Vücut içine rahatlık girer Enerjisine göre içerde kalır veya geçer gider

13 Maruziyet dozu Kişinin doğrudan kaldığı süre içerisinde radyasyondan etkilendiği durumdur.

14 ÖRNEK: ÖRNEK : Bir çalışan 2R/h doz şiddeti olan denetimli alanda yaklaşık 30 dak. Çalışmışsa aldığı doz ile 1 saat çalışmışsa aldığı dozları bulun ve karşılaştırın. Çözüm: Doz =Doz şiddeti X Zaman 30 dak.da = 2R/h x 30/60 h= 1 R (Röntgen) 1 saat için ise 2R/h x 1 h = 2 R ALARA prensibinde olduğu gibi amaç en kısa zamanda en az dozu almaktır. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

15 Radyasyon işareti

16 RADYASYON ÖLÇÜMÜ RADYASYON ÖLÇEN ALETLERE DOZİMETRE CİHAZI DENİR

17 Pratik korunma tedbirleri Radyasyon çalışanı öncelikle, 1-odanın havalandırmalarını 2-cihazın güvenli çalışıp çalışmadığını 3-çalışma sırasında kişisel koruyucuları 4-Hasta ya ait kişisel koruyucuları 5-kapı ve oda monitörlerinin çalışıp çalışmadığını 6-Kişisel dozimetrenin yalnızca kendisi tarafından kullanılması gerektiğini bilmek zorundadır.

18 Radyasyon Güvenliği 5 temmuz 2012 radyasyon güvenliği yönetmeliğine göre çalışma esasları belirtilmiştir.

19 RADYASYON KOMİTESİ Medikal direktör Başhemşire Nükleer Tıp uzmanı Radyasyon onkolojisi uzmanı Radyoloji uzmanı Diş Hekimi Tıbbi Radyofizik Uzmanı Hastane direktörü veya kalite direktörü Tüm radyasyonla çalışılan birimlerden yetkili Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

20 RADYASYON TEDAVİ BİRİMİ LİSANS SAHİBİ :Radyasyon güvenliği mevzuatını uygulamada kuruma veya işletmeye karşı sorumlu kişi Radyasyondan Korunma Danışmanı Radyasyon Korunma Sorumlusu Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

21 RADYASYONDAN KORUNMA TERSKARE KANUNU : Radyasyon dozu uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak değişir. Kaynaktan uzaklaştıkça mesafenin karesi ile ters orantılı olarak radyasyon şiddeti azalır. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

22 ÜÇ ÖNEMLİ TEDBİR Radyasyon görevlisi çalışma hayatı boyunca bu 3 tedbiri bilmek zorundadır. -saklanma -mesafe -zaman

23 RADYASYON KORUNMASI Koruyucu engel: Girginlik kabiliyeti yüksek olan X ve Gamma ışınlarını durdurmak için ağır KURŞUN ve URANYUM elementleri kullanılır. ZIRHLAMA(ENGEL) HESABI: I = I. e μx e=2.718 µ=lineer absorbsiyon katsayısı HVL(X½)=0.693/µ Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

24 Mesafe TERSKARE KANUNU : Radyasyon dozu uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak değişir. I1/I2 = (D2/D1)² Kaynaktan uzaklaştıkça mesafenin karesi ile ters orantılı olarak radyasyon şiddeti azalır. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

25 ÖRNEK :DOZ AZALTILMASI ÖRNEK: 10 cm mesafede doz şiddeti 2R ise 2 metre mesafede doz şiddeti ne olur? ÇÖZÜM : I₁ / I₂ = (D₂ / D₁ )² 2R/I₂ =(2mt /0.1)² I₂ =5mR ve 1 mr =10 μsv olduğundan I₂ = 50 μ Sv ÖNEMLİ BİLGİ: Bu örnekte 10 cm ile 2 metre uzakta duran bir radyasyon görevlisinin almış oldukları doz karşılaştırılmaktadır. Yakında durana göre uzakta duran kişinin dozu milyonda elli kadar inmektedir. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

26 Zaman Radyasyondan Korunmasında Temel Yöntemler: Zaman: Radyoaktif kaynağın veya radyasyon kaynağının yakınında ne kadar az zaman geçirilirse o kadar az doza maruz kalınır. Doz= (Doz Şiddeti) x (Zaman) Böylece, bir ölçüm cihazının 50 msv/saat lik radyasyon dozunu gösterdiği bir bölgede kalınması halinde maruz kalınacak doz için bir Örnek; 1 saatte 50 msv, 2 saatte 100 msv, 3 saatte 150 msv, Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

27 ÖRNEK: ÖRNEK : Bir çalışan 2R/h doz şiddeti olan denetimli alanda yaklaşık 30 dak. Çalışmışsa aldığı doz ile 1 saat çalışmışsa aldığı dozları bulun ve karşılaştırın. Çözüm: Doz =Doz şiddeti X Zaman 30 dak.da = 2R/h x 30/60 h= 1 R (Röntgen) 1 saat için ise 2R/h x 1 h = 2 R ALARA prensibinde olduğu gibi amaç en kısa zamanda en az dozu almaktır. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Radyofizik Uzm.A.Hikmet Eriş

28 BESLENME Antioksidan içeren sıvı tüketilmelidir Protein içeren yiyecekler tüketilmelidir

29 Serbest radikaller Vücutta beslenmeye önem vererek serbest radikallerin oluşumuna izin verilmemelidir

30 DUŞ Radyasyon görevlisi üzerindeki iyonizasyonu atmak için günlük kısa duşlar almalıdır.

31 Radyoaktif atıklar Katı atıklar :Ölçüm aletinde 100 μr/saat ise Sıvı atıklar :Ölçüm aletinde10 Bq/ml ise Atılabilir.

32 Herkese başarılar