Prof. Dr. Ali Rıza ÖZKAYA

Transkript

1 BİLİMSEL PROJE GELİŞTİRME Prof. Dr. Ali Rıza ÖZKAYA Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü YİBO ÖĞRETMENLERİNE PROJE DANIŞMANLIK EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI YİBO-4, TÜBİTAK-TÜSSİDE, GEBZE,1 ŞUBAT-8 ŞUBAT 2010

2 Konu başlıkları Proje nedir? Proje önerisi hazırlama Proje önerisinin kaleme alınması Proje raporunun hazırlanması Projenin sunumu Bilimsel çalışmalarda etik dışı davranışlar 2

3 Proje, PROJE NEDİR? önceden belirlenmiş bir süre içersinde değişim yaratmayı hedefleyen, birbiriyle ilişkili amaç ve hedefleri olan, uygulanması sonucunda çeşitli ürünlerin elde edildiği bir çalışmadır. Bilimsel bir çalışma olan projede; gözlem yaparak bilgi toplama, elde edilen bilgilerin düzenlenmesi, bilgiler arasında neden-sonuç ilişkisinin olup olmadığının araştırılması, gelecek nesillere bilgilerin ve sonuçların aktarılması söz konusudur. Bilim adamları da bu şekilde çalışırlar. Bilimsel yöntemi kullanarak araştırma yaparlar, araştırmalarının sonucunu da makaleler yazarak bilimsel dergilere gönderirler ya da sempozyumlarda sunarlar. Böylelikle fikirlerini paylaşırlar ve yeni bilimsel bilgiler yayılır. 3

4 Bilimsel Projeler Yaratıcılığı uyandırır. Yaratıcı düşünmeyi özendirir. Kişiliği, mantıksal düşünmeyi, problem çözme ve iletişim yeteneğini geliştirir. Bilimsel yöntemle gerçek yaşamı ilişkilendirmeyi öğretir. Toplumdaki buluşçu ruhu ateşler. Bir ülkeyi ve toplumu yeni ufuklara taşıyacak bilim adamlarının keşfedilmesi ve yetişmesini sağlar. 4

5 PROJE ÖNERİSİ HAZIRLAMA Proje önerisi yazmadan önce yapılması gereken çalışmalar: Projeden doğrudan faydalanacak kişi/kurum ile görüşmeler Geçmiş proje önerilerinin incelenmesi Geçmiş proje değerlendirme raporlarının incelenmesi İstatistiksel verilerin değerlendirilmesi (gerekiyor ise) Uzman kişilere danışılması Anket yapılması (gerekiyor ise) Yerel halk ile görüşülmesi (gerekiyor ise) 5

6 Proje önerisi yazmadan önce yapılması gereken çalışmalar: Planlama Konu seçmek ve konuyu sınırlandırmak Amacı belirlemek Projenin sınırlarını belirlemek Yakın kaynakları okumak Araştırmada kullanılacak metot ve teknikleri tespit etmek Hipotez kurmak Geçici plan yapmak Kaynakları tespit etmek 6

7 Konuyu seçmek ve sınırlandırmak Konu araştırmaya değecek bir öneme sahip olmalı, orijinal olmalı, bilinenleri tekrarlamakla kalmayıp bir yenilik getirmeli yada daha önceki araştırmayı geliştirici nitelikte olmalıdır. Konu araştırmacının bilgi düzeyine uygun olarak seçilmelidir. Konu ne kadar daraltılırsa, onu o ölçüde derinlemesine inceleme olanağı elde edilmiş olur. Ancak konunun, içinden çıkılamayacak kadar uzun, araştırmayı anlamsız kılacak kadar da dar tutulmaması gerekir. Seçtiğimiz konu hakkında yazılmış birçok kaynağa başvurulmalı ve bu şekilde konunun kapsamı, boyutları ve önemi hakkında ön bilgi elde edinilmelidir. 7

8 Konuyu seçmek ve sınırlandırmak Konu beyin fırtınası yoluyla sınıfta bulunabilir ya da öğretmen tarafından önerilebilir. Konunun öğrencinin fikri olması tercih edilen bir durumdur Ancak konu öğrencileri açmaza düşürmemelidir. Projenizle ilgili ayrıntılı bir ön araştırma yapınız. Günümüzde bilimsel etkinlikte bulunmanın ön koşulu önceki çalışmaları enine boyuna bilmektir. Bunun için kütüphaneler ve uzman kişiler iyi birer kaynak iseler de, ne yazık ki, erişilebilirlikleri azdır. WWW bu gereksinimi en iyi giderebileceğiniz ortamdır. Arama motorlarını kullanmak, bu amaç için başlangıçta çok uygundur. 8

9 Projede amaç ne olmalıdır? Öğrencileri araştırmaya yöneltmek ve araştırma bilinci kazandırmak, Çevremizde meydana gelen problemlere karşı duyarlılıklarını artırmak, Çevremizdeki sorunlara çözümler üretmek, Kabiliyetli olan öğrencileri tespit etmek, onların bilgi ve becerilerini geliştirmek ve onları değerlendirmek. 9

10 Araştırmada Kullanılacak Metot ve Teknikler Yaptığımız çalışmayı geliştirebilmek ve yargıya varabilmek için, uygun araştırma metotlarını dikkatle seçmek gerekir. Her bilim dalı ve her bir konu özelliğine bağlı olarak farklı ve uygun metotlar gerektirir. Mümkün ise, modern yöntemler ve teknolojik aletler kullanılmalıdır. 10

11 Konunun özelliğine ve araştırmacının ilgisine göre; kütüphane araştırması, anket, gözlem, mülakat, istatistik bilgiler, deney gibi yöntemlerden faydalanılır. Projenizle ilgili ayrıntılı bir ön araştırma yapınız. Günümüzde bilimsel etkinlikte bulunmanın ön koşulu önceki çalışmaları enine boyuna bilmektir. İnternet bu gereksinimi en iyi giderebileceğiniz ortamdır. Arama motorlarını bu amaç için kullanınız. Bunlar başlangıç için çok uygundur. Ayrıca, üniversite veya araştırma kuruluşlarındaki konunun uzmanlarından yardım alınmalıdır. 11

12 Hipotez Kurmak Tez doğruluğu sınanmamış bir öneridir. Başlangıçta oluşturulan bu tez, soruna getirilen geçici bir çözümdür. Araştırma geliştikçe tez değiştirilebilir veya sonuca uygun olarak geliştirilebilir. Tez cümlesi ilgi çekici nitelikte ve sağlam olmalıdır. Düz ya da soru cümlesi olarak ifade edilebilir. Önerinin basit, anlaşılır ve merak uyandıran nitelikte olması gerekir. 12

13 Geçici Plan Yapmak Geçici plan, araştırmacının henüz konu ile ilgili olarak okuduğu birkaç çalışmadan yararlanarak, nasıl bir çalışma yapmak istediğini gösteren bir taslaktır. Bu taslak, araştırmacının çalışması sırasında izleyeceği yolu gösterir. Başlangıçta geçici plan hazırlanması zamandan tasarruf sağlar. Geçici plan okumalar sırasında edinilen bilgiye göre hazırlanır. Araştırmanın ayrıntılarına inildikçe geçici planda değişiklik yapılabilir. 13

14 Kaynakları tespit etmek Projenin bilimsellik kazanmasında ve doğruluğunda kullanılan kaynakların verilmesi temel esaslardandır. Bunlar verilirken literatür verme kurallarına uygun olarak yazılmalıdır. Bu, değişik formatlarda yapılabilir. Projeyi düzenleyen veya destekleyen kurum tarafından genellikle bir format verilir. Bu durumda bu formata uyulmalıdır. 14

15 PROJE ÖNERİSİNİN KALEME ALINMASI Proje önerisinde: Amaç Durum Yöntem başlıkları altında projenin neyi amaçladığı, ülkemizde /dünyadaki bu konu ile ilgili durumun ne olduğu, proje amacının farklılığı/benzerliği, projenin gerçekleştirilmesi için hangi yöntem(ler)in kullanılmasının tasarlandığı ve bunun nedenleri açıklanır. 15

16 Ayrıca, Kaynakça başlığı altında proje konusuyla doğrudan ilişkili olarak ulaşılan ve faydalanılan bilgi kaynakları belirtilir. Zamanlama başlığı altında da projenin gerçekleştirme aşamaları ve her bir aşama için tahmini ancak gerçekçi bir süre verilir. Bilimsel etkinliklerde en önemli usullerden birisi de tarafsız bakış açısı ile yönlenmemiş bir irdelemenin yapılmasıdır. Bu irdeleme, bilim etiğine uygun bir şekilde; benzer çalışmaların ne olduğunu, sizin çalışmanızın farklılığını, çalışmanızın sınırlarını (neleri yapıp neleri yapamayacağını) üstün ve zayıf yanlarını ortaya koyar. 16

17 PROJE RAPORUNUN HAZIRLANMASI Bir proje raporunda, Başlık Özet Giriş Amaç Literatür Materyal ve Yöntem Sonuç ve Tartışma Kaynaklar Teşekkür ana başlıklarının olması beklenir. 17

18 Başlık Projeyi en güzel biçimde kapsayan ve onu temsil edebilecek bir başlık seçilmelidir. Başlık, araştırmanın konusunu, alanını ve problem sınırlarını belirtmelidir. Araştırmanın başlığı konuya uygun olmalıdır. Başlık kısa ve yalın ifade edilmelidir. 18

19 Özet Projenin özeti, proje hakkındaki kısa bir bilgidir. Bu bölümde projeniz ana hatlarıyla çizilir. Kısaca; projenin amacı, kurulan varsayım, kullanılan metot hedef ve bulunan sonuçlar belirtilmelidir. 150 kelimeyi geçmemelidir. Özetin sonunda projede en fazla kullanılan bazı kavramlar, Anahtar Kelimeler olarak verilmelidir. Genellikle özetin bir kopyası jüri üyelerine verilir. Bu şekilde jüri üyelerinin yapılacak sunuş hakkında bir fikri olur. 19

20 Giriş Giriş bölümünde genel itibariyle projenin içeriği hakkında genel bir bilgi verildikten sonra projenin işleyişi hususunda da bilgiler verilir. Giriş bölümü projenin neden seçildiğini ve projenin amacını ifade eder, ayrıca araştırmayla ilgili varsayım belirtilir. İyi bir giriş projeye, bilimsellik ve ilgi kazandırır. 20

21 Amaç Kısaca projenin niçin yapıldığı ortaya konur. Literatür Bu kısımda çalıştığınız konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmalar özetlenir. Bir tür literatür özeti çıkarılıp proje konusu tanıtılır. 21

22 Materyal ve Yöntem Proje de materyal seçimi ve kullanılan teknik bilimselliğin bir ifadesidir. Bu kısımda, Proje çalışmasının nasıl yapıldığı, Hangi verilerin ve tekniklerin kullanıldığı, Hangi araç ve gereçlerin kullanıldığı belirtilmelidir. 22

23 Sonuç ve Tartışma Çalışma sonunda elde edilen sonuçlar düzenli bir şekilde toplanmalıdır. Özellikle, grafikler, tablolar, şekiller ve resimler kullanmak verilerin açıkça ifade edilmesi için çok önemlidir. Sonuçların sebepleri açıklanmalı ve daha önce yapılan çalışmalarla karşılaştırılması yapılmalıdır. Sonuç kısmında projenin yorumu da yapılmalı ve yeni projelere ışık tutması sağlanmalıdır. 23

24 Kaynaklar Projenin bilimsellik kazanmasında ve doğruluğunda kullanılan kaynakların verilmesi temel esaslardandır. Kaynaklar verilirken literatür verme kuralına uygun olarak yazılmalıdır. Değişik formatlarda yapılabilir. 24

25 Teşekkür Bu kısımda çalışmalar sırasında yardımcı olan kişilere, kurum veya kurumlara teşekkür edilmeli ve katkıda bulunanlar belirtilmelidir. 25

26 Proje çalışmasıyla ilgili önemli noktalar Proje çalışmasında çok merak ettiğimiz bir konuyu seçmek başarınızı arttırabilir. Bir problem ortaya koyarak bunu çözmeye ve bir fayda sağlamaya odaklanmalısınız. Proje çalışması sırasında, zamanınızı iyi kullanmalısınız. Bazen defalarca denemek, proje de bazı yerleri değiştirmek gerekebilir. Amacınız ne, ne yapacaksınız, nasıl yapacaksınız ve diğer soruları, tüm düşüncelerinizi kayıt etmelisiniz. Bu şekilde çalışma sonunda her şeyi daha iyi rapor edebilirsiniz. Bu amaçla bir defteri günlük şeklinde kullanabilirsiniz.ayrıca hata yaparsanız, notlarınızdan hatanın nerede olduğunu kolayca anlayabilirsiniz. Topladığınız tüm belgeleri de bir dosya içinde saklayınız. Bunu projenizi sergilerken davetlilere de sunabilirsiniz. 26

27 Proje çalışmasıyla ilgili önemli noktalar Yardım alacağınız kişilere randevu alarak gitmelisiniz. İyi bir projenin karmaşık olması gerekmez. Karmaşık proje iyi bir proje demek değildir. Konusu ne olursa olsun, projenin iyi olmasını sizin çalışmalarınız, konuyu nasıl ve neden seçtiğiniz, amacınız, bilimsel yöntemi uygulamanız, nasıl çalıştığınız, raporunuz, projeyi sunuşunuz belirleyecektir. Eğer projeniz sizin varsayımınızı yani ön tahmininizi doğrulamıyorsa üzülmeyin. Bu güne kadar önemli bilimsel çalışmaların bazıları, baştaki ön tahminin reddedilmesi ya da bu tahmine karşı çıkılması ile ortaya çıkmıştır. Çalışmanın sonunda, Benim amacım şu olmasına rağmen, ben ön tahminimi doğrulayamadım, çalışmalarımı tekrar gözden geçireceğim ve çalışmalarıma şu noktadan yeniden başlayacağım şeklinde bir sonuç çıkabilir. Bu da bir sonuçtur. Projenizi daha iyi bir proje haline dönüştürmek mümkün olabilir. 27

28 PROJENİN SUNUMU Bilimsel bir projenin mutlaka sunuşu yapılır. Sizin burada hazırlayacağınız ve ileride danışmanlığını yapacağınız projelerin de jüriye, misafirlere ve birçok insana sunumu yapılacaktır. Çoğu zaman, heyecanlanmamak elde değildir. Bu nedenle, mutlaka projeyi sunuş pratikleri yapılmalıdır. Projeyi en iyi bilenler onu hazırlayanlardır; bu nedenle özgüvenli ve cesaretli olunuz. Danışmanlığını yapacağınız öğrencilere de bunu aşılamaya çalışınız. 28

29 Stant Kurma Sunuşunuzu yaparken stant kuracaksınız. Stant kurmanın da belli kuralları vardır. Stant deney, model, rapor ve özet ile proje boyunca aldığınız notların olduğu günlüğünüzün yer aldığı masa ile proje adı altında, proje amacının, varsayımının, yöntemin, bilginin, grafik, şekil ve fotoğrafların belirli bir düzenle bulunduğu panodan oluşur. 29

30 Başarılı bir stant nasıl hazırlanır? Stant seyircilerin kolayca anlayabileceği şekilde düzenlenmelidir. Tüm bölümler birbirinden ayrı durmalıdır. Planlılık ve düzenlilik ilkesini uygularsanız sonuç başarılı olur. Karışık bir stant seyircilerin aklını karıştırır. Materyaller panoya dikkatlice tutturulmalıdır. Sunuş sırasında düşmemesi veya sağa sola kayması için gerekli önlemler alınmalıdır. Stant masanızdaki materyaller, masadan yanlışlıkla düşmeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Eğer deney yapılacaksa, deney hazırlıkları önceden hazırlanmalıdır. Panodaki yazıların okunabilir olmasına dikkat edilmeli, yazı karakterini seçerken açık ve net olmasına özen gösterilmelidir. Masada ve panoda yer alacak materyalleri belirli bir düzenle sergileyiniz. Masada deney ya da model, rapor, özet ve günlük yer alacaktır. Panoda projenin adının altında solda amacınız, varsayımınız, sorunuz ya da merak ettiğiniz konu, kullandığınız yöntem, ortada bilgiler, resim, grafik ve fotoğraflar sağda ise sonuç ve değerlendirme sırayla yazılmalıdır. 30

31 Başarılı bir stant nasıl hazırlanır? Sunuşunuzu eğlenceli ve etkili yapabilirsiniz. Bunun için, işin içine şov katın. Ancak, bu durumu abartmayınız. Renkler ve resimler dikkat çeker. Bir ya da iki renk kullanın. Bazen çok renkli stantlar insanları şaşkına çevirir. Kontrast renkleri kullanmak örneğin siyah ile beyazı, kırmızı ile yeşili daha etkili olabilir. Fosforlu renkler dikkat çeker ama projenizin ciddiyetini azalabilir. Panonuza projenizi açıklayacak resimler yerleştirebilirsiniz. Sözlü sunuş sırasında kişisel görünümünüzden ve kendinizden emin olun. İyi bir görünüş karşınızdakine güven verir. Eğer projenizde bilimsel yöntemi kullanıp, proje boyunca notlar aldıysanız, raporunuzu iyi bir şekilde hazırlayıp, planlı ve düzenli çalıştıysanız ve bir de standınızı iyi ve özenle bir şekilde düzenlediyseniz başarılı olacaksınız demektir. 31

32 BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR Uydurma Çarpıtma Aşırma Bilimsel korsanlık Yayın tekrarı Dilimleme Hayali yazarlık 32

33 Uydurma Araştırmada bulunmayan verileri üretmek, varmış gibi göstermek ve bunları yayımlamak. Çarpıtma Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek. Aşırma Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan kullanmak. 33

34 Bilimsel korsanlık Başka araştırmacıların verilerini (yazı, sekil, grafik, v.b.) kendi izni olmadan almak ve kişinin kendi çalışmasının herhangi bir bölümüne yerleştirmek. Yayın tekrarı Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya yayımlamak. Aşırma Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak. 34

35 Hayali Yazarlık Araştırmaya veya yayına etkin katkısı olmayan kişi veya kişileri, konumları ya da sıfatları nedeniyle, yazarlar listesine almak. 35