Ar ivcilik E itimi: Hacettepe Üniversitesi Deneyiminin Ardından

Transkript

1 Ar ivcilik E itimi: Hacettepe Üniversitesi Deneyiminin Ardından Archival Education: The Experience of Hacettepe University * Gülbün Baydur ve Özgür Külcü Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Beytepe, Ankara. {gulbun, kulcu}@hacettepe.edu.tr Öz: Bu çalı mada ar ivcilik e itimini etkileyen çevresel ve içsel ko ulların Hacettepe Üniversitesi Ar ivcilik Anabilim Dalı örne inde gözden geçirilmesi amaçlanmı tır. Ar ivcilik e itimi ve Türkiye üniversitelerinde ar ivcilik akademik programları genel çerçevede ele alınarak Hacettepe Üniversitesi Ar ivcilik Anabilim Dalının kurulu ve geli im süreci ( ) belgelenmi tir. Teknolojik geli melerin ar ivcilik e itiminde yarattı ı de i imlere de inilmi ve ar ivcilik e itiminin gelece iyle ilgili öngörülerde bulunulmu tur. Anahtar sözcükler: Ar ivcilik e itimi, Türkiye de ar ivcilik e itimi, Hacettepe Üniversitesi Ar ivcilik Anabilim Dalı Abstract: Using the Division of Archival Studies of the Department of Library Science at Hacettepe University in Ankara, Turkey, as a case study, this paper aims to review the environmental and internal conditions that affect the archival education. First, the archival education and the curricula in Turkish universities are reviewed in general. Then, the foundation and development of the Hacettepe University Division of Archival Studies between 1994 and 2002 is documented. Changes that occurred due to technological developments are mentioned and some predictions are offered with regard to the future of archival education. Keywords: Archival education, archival education in Turkey, Hacettepe University Division of Archival Studies Giri Matbaanın icadıyla birlikte üretilen belge miktarının artması, yazılı kültüre geçi i hızlandırırken, tebaadan birey olgusuna geçi ve kurumsalla ma toplumsal ya amı yeniden ekillendirmi tir. Bu de i imler, belgeleri devlet hayatının devamlılı ı için sahip oldu u i levselli in ötesine ta ımı tır (O Toole, 1990, s ). 20. yüzyılın ortalarına kadar etkisini yo un olarak sürdüren sanayi toplumunun yarattı ı toplumsal ili kiler; belge ve ar iv hizmetlerini yeniden ekillendirmi tir (Bradsher, 1988, s ). Modern kurumların ortaya çıkı ı ve beraberinde kurumsal ili kilerin yeniden tanımlanmı olması, ar ivcili in tüm yönleriyle ba ımsız bir disiplin olarak geli imini sa lamakla kalmamı, belge yönetimi gibi yeni bir uzmanlık alanının do masına da yol açmı tır. Di er yandan yeni teknolojilerle birlikte toplumsal ya amda gözlenen de i imler, üretilen ve kullanılan belgeleri ve belgelere yönelik i lemleri de büyük ölçüde etkilemi tir. Teknolojik devrim toplumsal ya amda, matbaanın yaptı ı de i im ölçüsünde etkili olmu, bilgiye dayalı kültürün temel oldu u yeni bir ça yaratmı tır. Tüm bu geli melerle ar ivcilik, sadece tarihi nitelikteki belgelere yönelik bir çalı ma disiplini ve ara tırma alanı olarak de il, kurumsal etkinlik ve verimlili i artırmaya yardımcı bir yönetim alt unsuru olarak da tanımlanmaya ba lamı tır. Kurumların idari ve yasal i levlerinin bir parçası olarak üretilen ve güncelli ini koruyan belgeler, belge yönetimi kapsamında tanımlanmaktadır. Belge yönetimi kavramı, ABD Ulusal Ar ivi nin kuruldu u 1934 yılında, ar ivcilik çalı malarının etkinle tirilebilmesinin ancak, belgelerin güncel dönemde denetimleri ile sa lanabilece i, anlayı ıyla ortaya atılmı tır (Penn, Pennix, ve Coulson, 1994, s. 9). Belge yönetimi ABD de 1946 da Hoover Komisyonu raporları (The Hoover Commission Special Subject Guide, 2001), ngiltere de 1954 te Grigg (Committee on Departmental Records Report, 1954) ve 1981 de Wilson Raporları (The Wilson Report: Modern Public Records, 1981) ile giderek kapsamını geni letip, ar ivcilik alanından ba ımsız bir disiplin haline gelmi tir. Günümüzde belge yönetimi, kurumsal ili kilerin bir parçası olarak üretilen ya da sa lanan her türlü dokümanter kayna ın, geçirdi i her evrede denetimi ve bu denetimin sa lanması için gerekli i lem ve uygulamaları ele alan bir disiplin olarak tanımlanmaktadır (Cook, 1986, s. 52; 1993, s. 32; Hare, 1997, s. 3). S. Kurbano lu, Y. Tonta ve U. Al (Yay. haz.), De i en Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu, Ekim 2007, Ankara. Bildiriler. Ankara: H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, 2007.

2 Arþivcilik Eðitimi: Hacettepe Üniversitesi Deneyiminin Ardýndan 25 Günümüzde E itimden Beklentiler Genel olarak e itim; bireye istenilen davranı ları kazandırma ve toplumsal ya ama uyumunu güçlendirmeye dönük çalı malar yürütme biçiminde tanımlanmaktadır. Bireyin yeti mesini ve geli imini sa lamaya yönelen e itim etkinliklerinin belirli sistem ve beklentiler çerçevesinde ele alınması gerekmektedir (Adem, 1981, s. 7). Modern e itimin kurucularından William McGlothlin (1960, s. 29) 1960 larda profesyonel e itimin amacını genel olarak ikiye ayırmı tır. Birincisi ilgili alanda bireylerin gerekli profesyonel ve entellektüel düzeyi yakalamalarına olanak sa lamak, ikincisi ise toplumun bu profesyonellikten yararlanmasının yolunu açmaktır. Bu iki ba lık altında toplanan amaçlar be alt gruba ayrılmaktadır. Bunlar; toplumun gereksinim duydu u düzeyde bilgi ve yetene e sahip olan, uygulamaları ve geli tirilen kuramları hitap edilen toplumun özelliklerine uygun olarak tanımlayabilen, geli tirilen uygulama modellerini ve kuramları hayata geçirebilecek düzeyde ki isel yeteneklere sahip olan, kar ıla ılacak sorunları çözebilecek nitelikte yaratıcı özellikler ta ıyan ve toplumla kolay ileti im kurabilecek bireyleri yeti tirmek olarak tanımlanmaktadır (Steig, 1992, s ). Günümüzde e itimin amaçlarında büyük bir de i iklik oldu u söylenemez. Ancak, bilim ve teknoloji alanındaki yenilikler, bilimsel bilginin dola ımı, yaratıcı potansiyeli yüksek bireylere duyulan gereksinimin artması sonucu, özellikle yüksekö retim kurumlarında e itimden beklentiler artmakta, bu durum e itim sistemlerini etkilemektedir (Ere, 2005, s. 1). Ülkemizde özellikle yüksekö retim düzeyinde e itim sistemlerinden beklentilerin tanımlanması ve e itim planlaması oldukça önemli bir konu olagelmi tir. Nitekim Yüksekö retim Kanununun 4. maddesinde (Yüksekö retim, 1981, s. 2) ülkemizde yüksekö retim sisteminin amacı u ekilde belirlenmi tir: Ülkenin bilim politikasına, toplumun yüksek düzeyde ve çe itli kademelerdeki insan gücü gereksinimine göre ö rencileri ilgi ve yetenekleri do rultusunda yeti tirmek, bilimsel alanlarda ara tırmalar yapmak, ara tırma-inceleme sonuçlarını gösteren ve bilim tekni in ilerlemesini sa layan her türlü yayını yapmak, hükümet tarafından istenecek inceleme ve ara tırmaları sonuçlandırarak dü üncelerini bildirmek, Türk toplumunun genel seviyesini yükseltici, kamuoyunu aydınlatıcı bilimsel verileri söz ve yazı ile halka yaymak ve yaygın e itim hizmetinde bulunmak. Yukarıda Türk Yüksekö retim Sistemine yönelik sıralanan unsurlar ça da örneklerle örtü mektedir. Burada e itim politikalarımızın gelece ini etkileme potansiyeli açısından önemli olan Avrupa Birli i nin yüksekö retim sisteminden beklentilerini ortaya koymak yararlı olacaktır yılında Bolonya Deklarasyonu çerçevesinde AB Rektörler Komitesi Avrupa da yüksek ö retimin amaçları arasında; i gücü pazarının gereksinimlerinin kar ılanmasını, ki isel geli im olanaklarının yaratılmasını, demokrat yurtta bilincinin a ılanmasını, geni ve ilerici bilgi alt yapısının olu turulmasını ve süreklili inin sa lanmasını da saymaktadır (The Bologna Declaration, 1999). Bir ülkenin refah ve mutlulu u, büyük ölçüde nitelikli e itimle sa lanabilir. Bunun için toplumun e itim seviyesinin yüksek tutulması önemli görülmektedir (Steig, 1992, s. 38). Günümüzde e itim programlarının her düzeyinde içerik tanımlamalarının mümkün oldu unca sık aralıklarla yapılması, geçmi ten çok daha önemli ve hatta zorunlu görülmektedir. Nitekim bilgi profesyonelli i genel kapsamında tanımlanabilecek kütüphanecilik, ar ivcilik, dokümantasyon ve enformasyon alanlarında e itim faaliyetleri de söz konusu geli melerden fazlasıyla etkilenmekte ve e itim programlarının sık aralıklarla gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bilgi profesyonelli i kapsamında e itimden beklentilere yönelik olarak Steig (1992, s ) a a ıdaki temel noktalara dikkat çekmektedir: Bilgi profesyonelli inin gerektirdi i düzeyde donanımlı bireyler yeti tirmek; Yeti tirilen ki ilerin bu alanlardaki geli meleri takip edebilecek düzeye gelmelerini sa lamak; lgili alanlarda yeni hizmetler geli tirebilecek ya da kar ıla ılan sorunlara çözüm üretebilecek entellektüel birikimi olu turmak. Ar ivcilik Alanında E itim Faaliyetleri Ar ivcilik alanında örgün e itimin ba langıcı Fransa'da 1821 yılında kurulan ar ivcilik okulu École des Chartes a dayandırılmaktadır. Ardından aynı tarihte Almanya'da kurulan Bavyera Ar iv Okulu da, yeni kurulan monar ik devletin çe itli kademelerinde ar iv hizmetlerini geçekle tirecek ar ivistler yeti tirmek amacıyla olu turulmu tur. Benzer bir geli me de talya da gözlenmi ve 1860 tarihinde Birle ik talya'nın ilk ar iv okulu kurulmu tur. ngiltere'de ar ivcilik e itiminin üniversite düzeyinde yürütülmeye ba lanması II. Dünya sava ı sonrasına dayandırılmaktadır. Öte yandan ABD de ba ımsız e itim programları geli tirilebilmesi ancak 1950 lerin sonlarında mümkün olmu tur (Bradsher, 1988, s. 336; O Toole, 1990). Avrupa da ar ivcilik alanındaki e itim çalı maları, II. Dünya Sava ına kadar tarihin bir alt dalı olarak algılanmı, e itim programları tarihe yardımcı bir bilim dalı olarak geli tirilmi tir (Ataman, 1989, s. 36). II. Dünya Sava ı döneminde özellikle sava ın içindeki birimler, etkili haberle meye dolayısıyla bilgi ve belgelere ihtiyaç duymu lardır. Stratejik belgelerin idaresine duyulan gereksinimlerin bir uzantısı olarak sava sonrasında belge ve ar iv hizmetleri ayrı bir önemle ele alınmaya ba lanmı ve ilgili alanlarda e itim programları yeniden tanımlanmı tır. Yönetim sistemlerindeki geli meler ve toplam kalite yakla ımı gibi uygulamalar, kurumlar için

3 26 Baydur ve Külcü bilginin ve kurumsal bilginin ta ındı ı bir araç olarak belgelerin önemini giderek artırmı tır (Özveren, 1997, s. 4). Böylece kurumsal bilgi yalnız hizmet ya da ürüne yönelik verileri içeren bir çıktı olarak de il, kurumlarda karar verme sürecinde kullanılan stratejik bir kaynak olarak de erlendirilmeye ba lanmı tır. Bu durum belge yönetimi ve ar ivcilik alanının hızla geli mesine katkı sa lamı, ilgili alanlarda e itim veren kurumların nicel olarak artı ına ve nitel olarak de i imine yol açmı tır. II. Dünya Sava ını izleyen yıllarda belge ve ar iv alanında yürütülen çalı malarda ngiltere ön plana çıkmı tır. Birle ik Krallık ta ar ivcilik e itiminde Ar ivistler Derne i nin (Society of Archivists) önemli rolü olmu tur (Cook, 1993, s. 27). Ar ivcilik e itimi ile ilgili uluslararası uygulamalar yakından incelendi inde iki farklı e ilimin; geleneksel ve modern e itim yakla ımlarının e itim programlarının içeri inde etkili oldu u gözlenmektedir. Avrupa da ar ivcilik e itiminde geleneksel yakla ımlar a ırlı ını sürdürse de özellikle 1980 li yıllarla birlikte yeni kavramlar ders programlarına girmeye ba lamı tır (Cox, Yakel ve Wallace, 2001, s. 166). ngiltere de elektronik belge ve ar iv yönetimi, programlama, standartla ma ve yönetim bilimleri çerçevesinde müfredatlarını belirleyen okulların sayısı azımsanmayacak düzeydedir (Peters, 2005, s ). ngiltere dı ındaki Avrupa ülkelerinde de ar ivcilik e itiminde benzer geli meler izlenmi tir. Almanya, talya, Hollanda gibi ülkelerde geleneksel yakla ımlarla geli tirilen programlar son yıllarda belge yönetimi ve bilgibilimin kapsadı ı di er alanlara yönelik olarak yenilenmi tir (Ellis ve Greening, 2002). ABD ve Kanada da ar ivcilik e itimi ulusal ar iv dernekleri tarafından denetlenmekte ve programlar yenilenmektedir. ABD de programlar tarih, bilgi teknolojisi, yönetim bilimleri gibi farklı disiplinler altında yürütülmekle birlikte a ırlık son yıllarda kütüphanecilik ve bilgibilime kaymı tır. Programlar daha çok piyasa ko ullarıyla ekillenmektedir (Ellis ve Greening, 2002, s. 204). Öte yandan Kuzey Amerika daki ar ivcilik e itiminin tarih ve kütüphanecilik alanları altında geli imini inceleyen bir çalı mada, ABD de ar ivcilik e itiminin 1940 yılında tarihin alt alanında ba ladı ı, 1970 lerle birlikte kütüphanecilik okulları bünyesinde de ar ivcilik e itim programları geli tirildi i belirtilmektedir (Cox, Yakel ve Wallace, 2001) lı yıllara kadar kütüphanecilik ve tarih alanlarında be er okul ar ivcilik e itimi verirken, 2000 li yıllarda bu sayı de i mi tir yılının verilerine göre ABD de ar ivcilik e itimi 25 kütüphanecilik ve bilgibilim okulu ve 10 tarih bölümü bünyesinde yürütülmektedir (Cox, Yakel ve Wallace, 2001, s. 166). Ar ivcilik e itiminde Ar ivistler Derne i nin (Australian Society of Archivists) söz sahibi oldu u Avustralya da, e itim etkinlikleri daha çok belge yönetimi ve elektronik uygulamalara yönelmi tir (Ellis ve Greening, 2002, s ). Ar ivcilik e itiminde çevresel nedenlerle giderek programlar yeniden ele alınmaya ve disiplinler arası bütünle ik programlar a ırlık kazanmaya ba lamı tır. Dünyada genel olarak 20. yüzyılın son çeyre inden itibaren ar ivcilik e itiminde yüksek lisans düzeyinde e itim programlarının artı gösterdi i saptanmı tır (Yusof ve Chell, 1998, s ). Belge ve ar iv yönetimi alanlarında akademik düzeydeki e itimin kısa tarihine göz gezdirildi inde ar ivcilik e itiminde ciddi de i imlerin ya andı ı görülmektedir. Bu çerçevede u saptamalar yapılabilir: Ba langıçta ar iv ve belge merkezleri e itim gereksinimlerini kendi içlerinde kar ılamaya yönelmi tir; lk ar ivcilik okulu olarak kabul edilen École des Chartes daha çok paleografya ve diplomatik gibi tarihe yakın alanlarda e itim vermi tir; 19. yüzyılın son çeyre i ve hatta 20. yüzyılın ortalarına kadar ar ivcilik okulları ar ivcilik teknikleri ve belge koruma konularına a ırlık vermi lerdir; 20. yüzyılın ortalarına kadar ar ivcilik e itimi kütüphanecilik alanında bir uzmanlık alanı olarak algılanmı ve ar ivcilikle el yazmaları arasında yakınlık kurulmu tur; 20. yüzyılın ortalarından itibaren kurumsal yönetim alanındaki geli meler ve bürokratik yakla ımlar ders içeriklerini de etkilemeye ba lamı tır; 1970 li yıllarda bilgi teknolojisindeki geli melerin de etkisiyle bütünle ik sistem yakla ımı ortaya çıkmı tır; 1980 li yıllarda belge yönetimi ve ar iv alanlarında uzmanla maya gidilmi, geli tirilen ulusal ve uluslararası standartlar her iki alanın profesyonelli inin benimsenmesine büyük katkı sa lamı tır; 1990 lı yıllarda yaygınla an toplam kalite ve süreç yönetimi yakla ımları, belgelerin süreklili i ve ya am döngüsü kavramları ile yönetim bilgi sistemleri kayna tırılarak, uzmanlık alanlarına yeni unsurlar katmı tır; 21. yüzyılda a ırlı ını artıran küreselle me olgusu belge ve ar iv uzmanlı ını uluslararası bir yapıya ta ımı tır (Ellis, 2002, s ; Spratt, 2004, s. 4; Stephens, 2001, s. 66). Günümüzde ar ivcilik ve belge yönetimi alanlarında uzmanlık; belgelerin üretimi, saklama programları çerçevesinde yönetimi ve korunmasına dönük sistemlerin tasarımı ve devamlılı ının sa lanmasıyla ilgili bilgi ve beceri gerektirmektedir. Nitekim, belge yönetimi ve ar ivcilik e itiminde yakın geçmi te hızlı de i im olmu tur. Alanda yönetim bilimleri, hukuk, uluslararası ili kiler ile özellikle teknolojik uygulamalardaki de i imin yansımalarını görmek mümkündür (Cox, 2000, s. 19) dönemini kapsayan bir çalı mada i ilanlarındaki talep farklıla ması ara tırılmı, çarpıcı de i imleri ortaya koyan sonuçlara ula ılmı tır (Cox, 2000). Ba langıçta ilanlarda tarih uzmanlı ı öncelikli ko ul iken, zamanla belge yönetiminde teknolojik olanakları

4 Arþivcilik Eðitimi: Hacettepe Üniversitesi Deneyiminin Ardýndan 27 kullanabilme, yönetim bilimleri ve politik bilimlerde kariyer yapma, kütüphanecilik ve bilgibilimine hâkimiyet ön plana çıkmı tır. Dahası, belge ve ar iv uzmanları kendilerini Kuzey Amerika da sistem tasarımcısı, politika yürütücüsü, eri im uzmanı v.b. gibi adlarla da tanımlamaktadırlar (Cox, 2000, s. 26). Türkiye de Ar ivcilik E itimi Ülkemizde ar ivcilik e itimine yönelik ara tırmalar yetersizdir. Osmanlı Devlet Ar ivi (Hazine-i Evrak), 1846 yılında Divan-ı Hümayun (Bakanlar Kurulu), Bab-ı Asafi (Ba bakanlık) ve Bab-ı Defteri (Maliye Bakanlı ı) belgelerinin biraraya getirilmesiyle olu turulmu tur (Binark, 1980, s ). Pe inden Hazine-i Evrak da görevlendirilecek personelin e itimi sorunu gündeme gelmi tir. Ancak, Türkiye Cumhuriyeti nin kurulu unu izleyen yıllara kadar ar ivcilik e itiminde ba ka bir geli me olmamı tır. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte halkın sava sonrası temel gereksinimlerini kar ılamak ve idari te kilatı bütünüyle yeniden yapılandırmak için çaba gösterilmi tir. Bu dönemde ar ivcili e yönelik ilk geli meler yılları arasında ülkemizde kalan Dr. Lajos Fekete tarafından geçekle tirilmi tir. Dr. Fekete Ba bakanlık ve Topkapı Sarayı ar ivlerinin düzenlenmesi çalı maları sırasında provenans prensibini yerle tirmi ve geli tirilen yeni uygulamaları yürütecek personelin e itimine yönelik kurslar düzenlemi tir. Bu önemlidir, ancak bu kurslar, ilgili kurumlarla sınırlı kalmı ve yaygın e itim çalı malarına dönü ememi tir (Binark, 1980, s. 168). Ülkemizde akademik programlarda ar ivcilik e itimi kütüphanecilik programları altında gerçekle tirilmi tir. lk düzenli kütüphanecilik e itimi Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co rafya Fakültesinde (DTCF) Adnan Ötüken in öncülü ünde düzenlenen kurslarla ba lamı tır. Üniversite ve yüksekokul mezunları için düzenlenen kütüphanecilik kursunda Nazari ve Ameli Ar iv Bilgisi (Kuramsal ve Uygulamalı Ar iv Bilgisi) adı altında bir ar ivcilik dersi yer almı tır. Bu ders Almanya da ar iv ihtisası gören Fazıl Nihal tarafından verilmi tir. Bundan sonraki dönemlerde çe itli kamu kurulu larında ar iv hizmetlerini yürüten personele dönük hizmet içi kurslar, yurt içi ve yurt dı ı yeti tirme programları düzenlenmi tir (Binark, 1980, s. 168). Türkiye de örgün e itim çalı malarına geçi üniversite düzeyinde kütüphanecilik e itimi ile birlikte olmu tur ö retim yılında DTCF, te stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, te de Hacettepe Üniversitesi (H.Ü.) bünyesinde kütüphanecilik bölümleri lisans düzeyinde ö renci kabul etmeye ba lamı tır. Her üç bölümün programlarında da ar ivcilik dersleri yer almı tır (Atılgan, 1995, s. 265; Çakın, 1997, s. 8; Özdemirci ve cimsoy, 1999). Ülkemizde ba ımsız olarak ar ivcilik e itim programları 1987 yılında kurulan ve ö retim yılında lisans düzeyinde ö renci almaya ba layan stanbul ve Marmara Üniversiteleri Ar ivcilik Bölümleri ile gerçekle tirilmi tir (Atılgan, 1995, s ). Daha sonra kütüphanecilik bölümleri de kendi bünyelerinde ar ivcilik anabilim dalı açmaya ba lamı tır yılı sonunda kurulan DTCF Kütüphanecilik Bölümü Ar ivcilik Anabilim Dalı akademik yılında e itim-ö retime ba lamı, ancak ö retim yılından itibaren bu anabilim dalına ö renci alımı durdurulmu tur (Özdemirci ve cimsoy, 1999) yılında kurulan H.Ü. Ar ivcilik Anabilim Dalı ö retim yılında ö renci almaya ba lamı tır. Son olarak, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü Ar ivcilik Anabilim Dalı 1995 yılında kurulmu (Yüksekö retim Kurulu Ba kanlı ı, 1995), ancak e itim-ö retime ba layamamı tır. Ankara, Hacettepe ve stanbul Üniversitelerinin Kütüphanecilik Bölümlerinin adları e itim-ö retim yılından itibaren Bilgi ve Belge Yönetimi olarak de i tirilmi tir (Yüksekö retim Kurulu Ba kanlı ı, 2002). Hacettepe Üniversitesinde Ar ivcilik E itimi Hacettepe Üniversitesinde ar ivcilik e itiminin ba langıcını 1972 yılında Prof. Dr. lhan Kum un öncülü ünde kurulan Kütüphanecilik ve Dokümantasyon Enstitüsünün Bilim Uzmanlı ı programına götürmek mümkündür e itim-ö retim döneminde lisans düzeyinde ö renci kabul etmeye ba layan bölümün seçmeli dersleri arasında Ar ivcilik de yer almı tır. Bölüm lisans programında , , akademik dönemlerinde çe itli düzeyde de i iklikler yapılmakla birlikte (Çakın, 2000, s. 6) ilk köklü de i iklik, yukarıda da de inildi i gibi, 1991 yılında Kütüphanecilik, Ar ivcilik, Dokümantasyon ve Enformasyon Anabilim Dallarının kurulmasıyla gerçekle mi tir. H.Ü. Kütüphanecilik Bölümünde kurulan üç anabilim dalında lisans düzeyinde e itim-ö retim yıllarını kapsayan dönemde gerçekle tirilmi tir. Aynı dönemde anabilim dallarına yönelik yüksek lisans ve doktora programları da H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Anabilim Dalı altında yürütülmü tür. Hacettepe Üniversitesi Senatosunun tarihli kararıyla e itim yılından itibaren üç anabilim dalının programları Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü adı altında ortak bir programla yeniden yapılandırılmı tır (Hacettepe Üniversitesi, 2000) yılından ba layarak Bölüme ö renci alınmaya ba lanmı tır (Yüksekö retim Kurulu Ba kanlı ı, 2002). H.Ü. Ar ivcilik Anabilim Dalının program geli tirme çalı maları Anabilim Dalı Ba kanlı ını da yürüten bir ö retim üyesinin ki isel çabaları, ar ivcilik e itimi almı olan Bölüm Ba kanının zaman zaman yaptı ı katkılarla yürütülmü tür. Hemen hemen tamamı kütüphanecilik e itimi almı olan akademik personel bu sürede, kütüphanecilik ve dokümantasyon/enformasyon anabilim dallarının programlarını geli tirme çabalarını sürdürmü lerdir. H.Ü. Ar ivcilik Anabilim Dalı lisans

5 28 Baydur ve Külcü programı ö renim süresi, ilk yılı ngilizce hazırlık e itimi olmak üzere toplam be yıl olarak tasarlanmı ve derslerin %30 u ngilizce verilmi tir. Anabilim Dalında iki ö retim üyesi ve bir ara tırma görevlisi olmak üzere toplam üç akademik personel görevlendirilmi tir (Ar ivcilik Anabilim Dalı ders programı için bkz. Ek 1). Ar ivcilik Anabilim Dalı programı geli tirilirken içsel ve dı sal ko ullar belirlenmeye çalı ılmı tır. zlenen yol ba lıklar halinde öyle sıralanabilir: Öncelikle piyasa ko ulları ara tırılmı tır. Devlet Ar ivleri Genel Müdürlü ü, Osmanlı ve Cumhuriyet Ar ivleri Daire Ba kanlıklarının personel kaynakları ve gelece e yönelik istihdam olanakları incelenmi tir. Osmanlı Ar ivi nin ö rencilerimiz için yaratabilece i istihdam olanaklarının çok yetersiz oldu u anla ılmı tır. Cumhuriyet Ar ivi, günümüz ar ivcili i için e itimin sınırlarını belirlemekte Anabilim Dalı için ipuçları olu turmu tur. O yıllarda Devlet Ar ivleri Genel Müdürü olan smet Binark, çalı ma ko ullarını yakından tanıyan bir ar ivist olarak görü leriyle yararlı olmu tur. Hangi alanlarda e itimli ar ivciye gereksinim duyuldu u ara tırılmı tır. Kamu ve özel sektörde hissedilmeye ba lanan belge yöneticisi kadro ihtiyaçlarının, ö rencilere e itimleri sonunda i olanakları sa layaca ı ortaya çıkmı tır. Bu çevresel ko ullar e itim programlarının ekillenmesinde dikkate alınmı tır. Ar ivcilik literatürü ara tırılmı, bu alandaki geli meler izlenmeye çalı ılmı tır lı yıllar kütüphane bütçelerinin sınırlı oldu u dönemlere rastlamaktadır. Yayıncı katalogları taranarak H.Ü. kütüphanelerinde temel ve güncel yayınları içeren bir ar ivcilik koleksiyonu olu turulmu tur. Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi de bütçe olanakları ölçüsünde kitap sipari lerini kar ılamı tır lı yıllarda teknolojinin getirdi i de i im ve bilgi yönetiminin büyük ölçüde bilgi teknolojilerine dayanan geli imi, belge yönetimi e itimini ve dolayısıyla ders programlarını etkilemi tir. Ar ivcilik Anabilim Dalının ders programları bilgi teknolojisini kapsayacak biçimde geli tirilmi tir. Program geli tirilirken dünyada ar ivcilik e itimi veren bölümlerin programları elde edilmi ve incelenmi tir. stanbul, Marmara ve Ankara üniversitelerinin ders programları da gözden geçirilmi tir. Ar ivcili in restorasyon, müzecilik, tarih, yönetim bilimleri, ileti im v.b. gibi çok de i ik alanları da kapsayan disiplinler arası bir alan olması nedeniyle Ankara daki ilgili bölümlerin programları ve kadroları da incelenmi, bu bölümlerin Ar ivcilik Anabilim Dalındaki akademik kadroya destek verebilme olanakları ara tırılmı tır. Üniversitelerin tabi oldu u yasa ve yönetmelikler ile akademik kadro ve ö renci sayıları bölüm ve anabilim dallarının örgütlenmesini etkilemektedir. H.Ü. Ar ivcilik Anabilim Dalının akademik programları büyük ölçüde çevresel ve bir ölçüde de içsel ko ullar dikkate alınıp de erlendirilerek geli tirilmi tir. Ar ivcilik alanının disiplinler arası yapısı göz önünde bulundurularak ders programına Türkiye nin dari Yapısı, Osmanlı Kurumları ve Osmanlıca dersleri eklenmi tir. Bu dersler Kamu Yönetimi ve Tarih bölümleriyle ortak sürdürülmü tür. Öte yandan, DTCF ö retim üyesi Dr. Fahrettin Özdemirci Ar iv Yönetimi dersini vermi tir. Zaman zaman Ankara Üniversitesinden gelen bir kâ ıt restorasyonu uzmanından da yararlanılmı tır. H.Ü. Kütüphanecilik Bölümünün dört yıllık lisans programının ilk iki yılında di er anabilim dallarıyla birlikte yürütülen ortak dersler ar ivcilik mezunlarına kütüphane, ar iv ve dokümantasyon birimlerinde çalı ma olana ı da yaratmı tır. Anabilim dallarının mezun vermeye ba ladı ı e itim-ö retim döneminden ba layarak toplam 432 ö renci mezun olmu tur. Bu ö rencilerin 132 si (%30,5) Ar ivcilik Anabilim Dalı mezunudur. Ar ivcilik Anabilim Dalına kaydolan ö rencilerin yakla ık %62 si mezun olmu tur. Bu oran di er iki anabilim dalının mezuniyet oranlarıyla benzerlik göstermektedir (Dokümantasyon ve Enformasyon ABD: %72; Kütüphanecilik ABD: %62). Ar ivcilik Anabilim Dalına kayıt yaptıran ö rencilerin ba arısızlık oranının (%38) yüksek oldu u dü ünülebilir. Bunun sebepleri ortaya konulmu de ildir; ancak, kaydını sildiren ö rencilerin bir kısmının üniversiteye giri sınavlarını tekrarlayarak, daha fazla tercih ettikleri bölümlere geçtikleri bilinmektedir. Anabilim dallarına kayıt yaptıran ve mezun olan ö renci sayıları Tablo 1 de verilmektedir. Tablo 1. Anabilim dallarına ili kin ö renci sayıları Ö retim yılı Kaydolan Mezun olan A D K A D K Not: A: Ar ivcilik; D: Dokümantasyon ve Enformasyon; K: Kütüphanecilik ö retim yılında anabilim dallarına ö renci alınmamasına kar ın, Dokümantasyon ve Enformasyon Anabilim Dalına yatay ve dikey geçi lerle toplam dört ö renci kayıt yaptırmı tır. Veriler 5 Ocak 2007 tarihinde H.Ü. Ö renci leri Dairesi Ba kanlı ından sa lanmı tır.

6 Arþivcilik Eðitimi: Hacettepe Üniversitesi Deneyiminin Ardýndan 29 Görüldü ü gibi adı geçen akademik program sürekli olamamı ; e itim, yılları arasında bir anabilim dalı olarak sürdürülebilmi tir. Gerek programın olu umu gerekse sonlandırılması büyük ölçüde çevresel ve içsel ko ullardan etkilenmi tir. Nitekim, e-devlete geçi ve kurumsal ar ivlerin öne çıkmı olması e itim programlarını büyük ölçüde yönlendirmi tir. Anabilim dallarının kadrola ma sorunu, dı arıdan sa lanabilecek uzmanların sınırlı sayıda olması v.b. gibi içsel sorunlar da ar ivcilik programının süreklili ini engellemi tir. Ancak disiplinler arası özellik ta ıyan bu alan, Bölüm programlarının içerisinde yeniden yapılandırılmı tır. Nitekim, anabilim dallarının kapatılmasına kar ın, halen H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünün lisans programında Belge Yönetimi (zorunlu), Ar iv Yönetimi (seçmeli) ve Osmanlıca (seçmeli) dersleri verilmektedir. Ö renciler danı manları aracılı ıyla belge ve ar iv yönetimi alanlarında uzmanla mak üzere yönlendirilmektedirler. Ar ivcilik E itiminde De i imler ve Gelece e Yönelik Öngörüler Günümüzde belge ve ar iv yönetimi alanlarında çalı mak isteyenlerin bilgibilimin gerektirdi i niteliklere sahip olmadan uzmanlık gerektiren çalı malar yürütmeleri mümkün görülmemektedir. Di er yandan kurumsal bilgi sistemleri, yönetim bilimlerinden hukuka, bilgisayarenformasyon bilimlerinden kütüphanecili e kadar bir dizi uzmanlık alanıyla etkile im halindedir. Belge ve ar iv sistemlerinin tasarımı ve i letilmesi kurumsal yönetimin bir i levi olarak kabul edilmektedir. Bu ko ullar ilgili alanda e itim programlarını da derinden etkilemektedir. 21. yüzyılın ilk yedi yılını tamamlamak üzere oldu umuz u günlerde pek çok disiplinde görüldü ü gibi kütüphanecilik, ar ivcilik, dokümantasyon ve enformasyon alanlarındaki ortak çalı malara daha da yo un biçimde yönelim oldu u gözlenmektedir. Her üç disiplinde de, özünde kayna ı ne olursa olsun, kayıtlı bilginin üretimi ya da sa lanmasından düzenlenmesine, etkin biçimde kullanımından gerekli ko ullarda korunmasına kadar çalı ma alanları bir dizi i levle tanımlanmaktadır. Bireysel bilginin toplumsalla ması ve dolayısıyla bilginin toplumsal ortamlarda etkin kullanımına dönük yöntem ve uygulamalar geli tiren, farklı kaynakların etkilerini gözlemleyip, çe itli düzeylerde ya anan ko ul ve sorunlara yeni yakla ımlar sunan bilgi tabanlı disiplinlerin çalı ma alanları, geçmi ten çok daha yo un biçimde iç içe tanımlanmaktadır. Teknolojik geli melerin ortaya koydu u bütünle ik programlar artık bilgi sistemlerinin tek bir yapı içerisinde yönetimine olanak tanımaktadır. Bu ko ullar, akademik düzeyde alanlar arası iç içe çalı ma ortamları yaratmakta ve uygulama alanlarında, özellikle kurumsal bilgi söz konusu oldu unda, bir bütünün parçaları olarak algılanmaktadır. Var olan kurumsal sistemlerin etkinli i ve süreklili ini sa lamada belge ve ar iv yönetimi ile kurumsal bilgi sistemlerinin önemi gün geçtikçe artmaktadır (Bryce, 2007, s ). Belge ve ar iv çalı maları kapsamında dü ünüldü ünde, 21. yüzyılda, bilgisayar ve bilgi teknolojisinin akıl almaz boyutlarda geli mesi, süreç yönetimine dayalı yeni yapılar ve kurumsal i leyi i etkileyen küresel ko ullar bu alanlardaki e itim politikalarını da derinden etkilemektedir. Günümüzde e-devlet ve buna ba lı elektronik belge uygulamaları, geli tirilen uluslararası belge yönetimi standartları, belge saklama emalarının olu turulması, dosyalama ya da koruma uygulamalarına yönelik standartla ma gereksinimi, bilgi edinme hakkına ili kin yakla ımlar, yeni ko ullarda belgelerin kanıt niteli i ya da özgünlü üne yönelik sorunlar ile kültürel mirasın ya atılması ve kayıt altına alındı ı tüm ortamlarda eri imine dönük giri imler, do rudan belge ve ar iv alanının çalı ma kapsamında ele alınmak durumundadır (Swartz, 2007, s. 20). Elektronik ortam belge yönetimi ve ar ivcilik çalı malarının yönünü de i tirmektedir. Gerçekte basılı belgelere dayalı hizmet geli tiren ar ivler ilke olarak belgelerin içeri ine de il; daha çok formuna ve belgelerin korunmasına yönelik politikalar geli tirmi tir. Ancak yakın yıllarda, belgelerin büyük bir yüzdesinin elektronik ortama ta ınmaya ya da bu ortamda üretilmeye ba landı ı bilinmektedir (Sprehe, 2005, s. 24). Bu geli melerle belgelerin içeriklerine çok yönlü eri im olanaklarının sa lanmı olması önemlidir (MacKenzie, 1999, s. 29). Elektronik ortamda sayıları hızla artan belgelere eri imin önemi giderek artmaktadır. Günümüzde özellikle ABD, Avustralya, Kanada, ngiltere ulusal ar ivlerinin, uluslararası meslek derneklerinin ve e itim kurumlarının çalı maları sonucunda elektronik belge yönetiminde gerekli standart, kriter, model, teknik rapor v.b. gibi alt yapı gereksinimleri olu turulup geli tirilmektedir. Belge yönetimi ve ar ivcilik alanında e itim veren programların bu çerçevede hızla ele alınıp geli tirilmesi gereksinimi ortaya çıkmaktadır. Kurumsal organik ili kilerin sonucu olarak üretilen bu tür belgelere eri im, bu belgelerin denetlenmesi ve korunması bireysel bilgi edinme konusuyla da yakından ilgilidir (ARMA International, 2007; Brumm ve Carlisle, 2005, s. 31; Encoded, 2007; Department of Defense, 2007; Cain, 2002, s. 14; InterPARES, 2007). Belge ve ar iv alanlarının yeniden tanımlanmasına dönük çalı malar devam etmektedir. Uluslararası dernekler, e itim kurumları, bilimsel süreli yayınlar ve daha da önemlisi bilim dili, bu de i imi yansıtan örneklerle doludur. Kültürel mirasın korunması ve bu mirası olu turan kaynaklara eri im sa lanması, günümüzde en az geçmi te oldu u kadar önemlidir. Günümüzde belge yönetimi uygulamaları kurumsal bilgi kavramı çerçevesinde ele alınmaktadır. Kurumsal ileti imi sa layan, geçmi e dönük özgün bilgi içeren ve uygulamalara kanıt olu turan belge i lemlerinin kim tarafından, hangi ko ullarda, nasıl yürütülmesi gerekti ini

7 30 Baydur ve Külcü belirlemek önemli görülmektedir. Sıralanabilecek daha pek çok i lemin gerçekle tirilmesinde ba lıca sorumluluk ulusal ar ivler yanında meslek dernekleri ile e itim kurumlarına dü mektedir. E itim kurumlarının ulusal ve uluslararası gereksinimleri ve geli meleri göz önünde tutarak programlarını sürekli gözden geçirmeleri gerekmektedir. Belge yöneticileri ve ar ivistlerin e itiminde, gereksinimler kadar gelece e yönelik öngörüler de dikkate alınmalıdır (Cox, 2000, s. 19; Ellis, 2002; Kesner, 1993; Nesmith, 1996; Yüksekö retim Kurulu Ba kanlı ı, 2002). Sonuç H.Ü. Ar ivcilik Anabilim Dalının e itim-ö retim programı kısa süreli olmu tur. Ülke ko ullarında olu turulup geli tirilen ar ivcilik programlarının uzun süreli olmaması farklı nedenlere dayandırılabilir. Alanda uzman kadrolar yeti tirilmeden ve uygulama ortamları yaratılmadan e itime ba lanmı olması belli ba lı bir sorun olarak kar ımıza çıkmaktadır. Bu sorun, H.Ü. Ar ivcilik Anabilim Dalında ilgili alanlardan ça rılan akademisyenlerle çözümlenebilmi tir. Di er yandan alanın disiplinler arası karakteristi i de bu tür ba lantılar gerektirmi tir. Mesle i etkileyen ko ulların hızla de i ime u ramı olması da programları etkileyen belli ba lı unsurlardan biri olmu tur. Nitekim, akademik programların Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü adı altında ortak bir programda toplanması da bundandır. Yeni programda Anabilim Dalının dersleri bölüm dersleriyle bütünle ik biçimde yürütülmektedir. Ar ivcilik Anabilim Dalındaki e itim sürdürülememi olmakla birlikte; Avrupa Birli i nin belirtti i (The Bologna Declaration, 1999) yüksek ö retimde gereksinim duyulan nitelikli i gücü hazırlama çabalarının sürdürülmü olması ve kurulu a amasında ciddi ara tırmaların yapılması örnek bir uygulama olarak kabul edilmelidir. Ar ivcilik ve belge yönetimi e itimi günümüzde e-devlet projeleri ile birlikte gelecek için umut yaratmakta ve ilgi çekmektedir. Nitekim H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi lisans programında da bu alanda zorunlu ve seçmeli dersler yer almaktadır. De i en ko ullara paralel olarak belge yönetimi ile ilgili konulara yer verilerek programlar daha da zenginle tirilebilir. Bu tür programları olu turup geli tirmek öncelikle akademik kadroların yeti tirilmesini gerektirmektedir. Bu birikim, hem yurt dı ında hem de üniversitelerimizde e itilecek gençlerle yaratılabilir. Kaynakça Adem, M. (1981). E itim planlaması: kavramlar, yöntemler ve teknikler. Ankara: Ankara Üniversitesi. ARMA International. (2007). Standard development process: Setting standards and guidelines for profession. 15 Mayıs 2007 tarihinde adresinden eri ildi. Ataman, B.K. (1989). Ar ivcilik e itimi üzerine. Türk Kütüphanecili i, 3, Atılgan, D. (1995). Education for librarianship in Turkey. Türk Kütüphanecili i, 9, Binark,. (1980). Ar ivcilik e itimi, çe itli ülkelerde ar ivcilik e itimi üzerine yapılmı çalı malar ve ülkemizdeki durum. Türk Kütüphaneciler Derne i Bülteni, 29, The Bologna Declaration on the European space for higher education: an explanation. (1999). 3 Temmuz 2007 tarihinde adresinden eri ildi. Bradsher, J.G. (1988). An introduction to archives. J.G. Bradsher (Ed.), Managing archives and archival institutions içinde (s. 1-17). Chicago: The University of Chicago Press. Brumm, E.K. ve Carlisle, D.K. (2005). Standards: Building blocks for a strong RIM program. The Information Management Journal, 39(6), Bryce, T. (2007). What is information resource management: an overview of a concept for getting your IT house in order. Edocmagazine, (May/June), Cain, P. (2002). Model Requirement for the Management of Electronic Records (MoReq): A critical evaluation. Records Management Journal, 12, Committee on Departmental Records Report. (1954). Grigg Report. London: Her Majesty's Stationery Office. Cook, M. (1986). The management of information from archives. London: Aldershot. Cook, M. (1993). Information management and archival data. London: Library Association. Cox, R.J. (2000). Employing records professionals in the information age: An analysis of entry-level archives advertisements, , in the United States. The Information Management Journal, 34(1) Cox, R.J., Yakel, E. ve Wallace, D. (2001). Archival education in North American library and information science schools. Library Quarterly, 72, Çakın,. (1997). 25. yılında Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü. B. Yılmaz (Ed.), Kütüphanecilik Bölümü 25. Yıl a Arma an içinde (7-31). Ankara: Öncü. Çakın,. (2000). Bilgi profesyonellerinin e itiminde yeniden yapılanma: Hacettepe Üniversitesi örne i. Türk Kütüphanecili i, 14, Department of Defense. (2007, April 25). Electronic Records Management Software Applications Design Criteria Standard. (DoD STD). 3 Temmuz 2007 tarihinde adresinden eri ildi. Ellis, M. ve Greening, A. (2002). Archival training in 2002: Between rock and hard place. Journal of the Society of Archivists, 23, Encoded Archival Finding Aids. Development of a standardized tool on the international level. A UNESCO/ICA project. (2007). 9 Temmuz 2007 tarihinde shtml adresinden eri ildi. Ere, F. (2005). E itimin sosyal faydaları: Türkiye-AB kar ıla tırması. Millî E itim, 33(167). 8 ubat 2007 tarihinde adresinden eri ildi.

8 Arþivcilik Eðitimi: Hacettepe Üniversitesi Deneyiminin Ardýndan 31 Hacettepe Üniversitesi. (2000). Bölüm adı de i ikli i Senato kararı, Oturum Sayısı: 11, Karar Sayısı: , Hare, C.E. ve McLeod, J. (1997). Developing a record management programme. London: Aslib. The Hoover Commission Special Subject Guide: Archival materials at the Library. (2001). 15 Mayıs 2007 tarihinde adresinden eri ildi. InterPARES 2 Project: International Research on Permanent Authentic Records in Electronic Systems. (2007). 15 Mayıs 2007 tarihinde adresinden eri ildi. Kesner, R.M. (1993). Teaching archivists about information technology concept: A need assesment. American Archivist, MacKenzie, G. (1999). A new world ahead: International challenges for information management. The Information Management Journal, 33(2), McGlothlin, W.J. (1960). Patterns of professional education. New York: G.P. Putnam. Nesmith, T. (1996). Professional education in the most expansive sense: What will the archivist need to know in the twenty-first century. Archivaria, 42(Fall), O Toole, J.M. (1990). Understanding archives and manuscripts. Chicago: Society of American Archivists. Özdemirci, F. ve cimsoy, O. (1999). Ülkemizde ar iv e itimö retiminin yapılandırılması ve beklentiler. Bilginin Serüveni: Dünü, Bugünü, Yarını: Türk Kütüphaneciler Derne i nin Kurulu unun 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu, 17 Kasım 1999, Millî Kütüphane, Ankara da sunulan çalı tay. Özveren, M. (1997). Toplam kalite yönetimi: Temel kavramlar ve uygulamalar. stanbul: Alfa. Penn, I.A., Pennix, G. ve Coulson, J. (1994). Records management handbook. Hampshire: Gower. Peters, V. (2005). Developing archival context standards for functions in the higher education sector. Journal of the Society of the Archivists, 26, Spratt, R. (2004). Records management: the next ten years. RDIMS (Records, Documents and Image Management Systems). Canadian Federal Government Shared System Initiative. 17 Mart 2006 tarihinde Management-The NextTenYears.doc adresinden eri ildi. Sprehe, J.T. (2005). Integrating records management into information resources management in US government agencies. Government Information Quarterly, 17, Steig, M.F. (1992). Chance and challenge in library and information science education. Chicago: ALA. Stephens, D.O. (2001). Megatrends in international records management. Information Management Journal 35(4): Swartz, N. (2007). 11 best practices for the effective RM. The Information Management Journal, 41(March/April), 20. [The] Wilson Report: Modern public records. Selection and access. (1981). London: Her Majesty's Stationery Office. Yusof, Z.M. ve Chell, R.W. (1998). Records management education and training world wide: A general overview of the current situation. Records Management Journal, 8, Yüksekö retim Kanunu. (1981, 6 Kasım). T.C. Resmî Gazete, Sayı: 17506, s Yüksekö retim Kurulu Ba kanlı ı. (1995). Bölümler anabilim dalları, anasanat dalları programlarının açılması. YÖK, 2669, Yüksekö retim Kurulu Ba kanlı ı. (2002). Bölüm adı de i ikli i kararı. YÖK, 2174, Ek 1. Hacettepe Üniversitesi Ar ivcilik Anabilim Dalının kurulu tarihindeki lisans programı 1. Yıl 2. Yıl 3. Yıl 4. Yıl Güz Sömestresi Güz Sömestresi Güz Sömestresi Güz Sömestresi Bilgi Belge Bilimlerine Giri I Ara tırma Yöntemleri I Ar ivcili e Giri *Osmanlıca III leti im ve Toplum I Bilginin Organizasyonu I Belge Yönetimi I Ar iv Yönetimi I Bilgi Kaynakları I Bilgi Eri im Kaynakları I *Türkiye nin dari Yapısı I *Osmanlı Kurumları I Bilgisayara Giri Programlama II *Osmanlıca I Ar iv Türleri Kullanıcı Grup ve Özellikleri I *Genel statistik I Enformasyon Teknolojisi Yönetim *Okuma Becerileri I *Atatürk lkeleri ve nkılâp Tarihi I Sistem Analizi Veri Tabanları *Türk Dili I Mesleki ngilizce III Staj II *Yazma Becerileri I Bahar Sömestresi Bahar Sömestresi Bahar Sömestresi Bahar Sömestresi Bilgi Belge Bilimlerine Giri II Ara tırma Yöntemleri II Belge Yönetimi II *Osmanlıca IV leti im ve Toplum II Bilginin Organizasyonu II *Türkiye nin dari Yapısı II *Ar iv Yönetimi II Bilgi Kaynakları II Bilgi Eri im Kaynakları II Ofis Otomasyonu *Osmanlı Kurumları II Programlama I Programlama III *Osmanlıca II Eri im Kaynakları Kullanıcı Grup ve Özellikleri II *Genel statistik II Veri Tabanı Yönetim Seminer Sistemleri *Okuma Becerileri II *Atatürk lkeleri ve nkılâp Tarihi II Staj I *Türk Dili II Mesleki ngilizce IV *Sözlü leti im Becerileri * Bölüm dı ından alınan dersleri göstermektedir.