Canut Yayın Evi: 7 Kalkedon-Canut Dünya Solu ve Marksizm Dizisi ISBN:

Transkript

1

2 Canut Yayın Evi: 7 Kalkedon-Canut Dünya Solu ve Marksizm Dizisi ISBN: Sovyet Sosyalizmi ve Tarihin Dersi. 26 Aralık 1991, 19:32 Sovyet Sosyalizminin Dersleri - Cilt I Editör: Li Shenming Yardımcı Editörler: Wu Enyuan, Wang Liqiang Editör: Cem Kızılçeç Çeviri: Deniz Kızılçeç, Adnan Köymen Kapak Tasarım: Deniz Kızılçeç Çince Baskı: History Tendency. Comments of the Disintegration of the Soviet Union and Evaluation of the Soviet History by Chinese Scholars, Copyright 2007 Renmin Press Beijing, People s Publishing House, PRC ISBN: Türkçe İlk Baskı: Haziran 2013 Copyright Canut Yayınları 2013

3 Sovyet Sosyalizminin Dersleri Cilt I Sovyet Sosyalizmi ve Tarihin Dersi 26 Aralık 1991, 19:32 Li Shenming

4 Yazarlar Hakkında Editör: Prof. Li Shenming, 1949 yılı Henan, Wenxian doğumlu. Uzun yıllar Halk Kurtuluş Ordusunda, tıp bölümlerinde araştırmacı olarak çalıştı, generallik rütbesine yükseldi. Halk Kurtuluş Ordusu nun başlıca gazetelerinde baş editörlük yaptı yılından itibaren, bugüne değin Çin Sosyal Bilimler Akademisi adlı araştırma kuruluşunun, Başkan Yardımcılığı görevine geldi. Aynı zamanda bu akademiye bağlı Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi, direktörlüğü görevini yürütmektedir. Çin de A.B.D. merkezli dünya ekonomik krizinin çıkacağını ilk kez bilimsel olarak araştıran ve bu konuda araştırmaları başlatan araştırmacı olarak kabul edilmektedir. Li Shenming in özel uzmanlık alanları politik demokrasi ve uluslar arası ilişkilerde stratejilerdir Başlıca Eserleri: Yazarın çok sayıda akademik makalesi yanı sıra araştırma kitapları bulunmaktadır: Sovyetler Birliği Komünist Partisi nin Çöküşünün Dersleri Üzerinde Düşünceler (2011), Çin in Barışçıl Gelişmesi Uluslar arası Stratejileri (2007), Tarihin Eğilimi: Sovyet Partisi ve Sovyetler Birliği nin Dağılması Üzerine Düşünceler (2007), Hegemonyacılığın ve Güç Politikalarının Sonunda Sosyalizmin Yükselişi (2004), A.B.D. Doları Hegemonyası ve Ekonomik Kriz: Güncel Ekonomik Kriz Açısından Bugünkü Durumun Analizi (2009), Marx ın Kapital inin Teori ve Gerçekliğine Ekonomik Kriz Açısından Bakmak (2010), Yeni Yüzyılın Başlangıcında Dünya Düzeni ve Çin in Uluslar arası Stratejisi (1999).

5 Yazarlar Hakkında Editör Yardımcısı: Prof. Wu Enyuan, 1957, doğumlu. Çin Sosyal Bilimler Akademisi adlı araştırma kuruluşunun, Marksizm Araştırmaları Enstitüsü Başkan Yardımcısı ve aynı zamanda Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi sekreterliğini yürütmektedir. Başlıca Araştırma alanı İnsan Hakları ve Doğu Avrupa, Rusya ve Orta Asya Araştırmaları ve Sovyetler Birliği Tarihidir. Başlıca Eserleri: Şanghay İşbirliği Örgütünün Gelişme Yönü Üzerine Değerlendirme (2010), Çin-Rusya ve Orta Asya-Doğu Avrupa İlişkileri Üzerine (2009), Uygarlıkların Çeşitliliği ve İnsan Haklarının Gelişmesi (2006), Sovyetler Birliği Tarihinin Anahatları (2004), Çin ve Rusya daki Reformun Karşılaştırılmalı Araştırmasında Sorunlar (2002), 1917 ve 1937 arasında Sovyetler Birliği Tarihi (1991), 1953 ve 1964 Arasında Sovyetler Birliği Tarihi (1996), Mikhail Gorbaçov un Hızlandırma Stratejisi Üzerine (1999), Ekim Devrimi nin Tarihsel Dersleri ve Kaçınılmazlığı Üzerine (1998), Rusya da Büyük Yurtsever Savaş Üzerine Araştırmalar (1995). Editör Yardımcısı: Prof. Wang Liqiang, 1956 doğumlu. Sosyalizmi Araştırma Merkezi Genel Sekreteri. Dünya Başlıca Eserleri: Bugünkü Dünya Sosyalist Hareketi ve Sol Kanat Akımlar Üzerine (2011), Dünya Marksizminin Tarihinin Aşamaları Üzerine (2010), Gorbaçov ve Yeltsin in Tarihsel Dayanağı ve Tarihsel Rolü (2008), Gramsci ve Rosa Luxemburg un Devrimci Sosyalist Mirası Üzerine Dünya ve Çin Araştırmaları (2007).

6

7 İçİndekİler Yazarlar Hakkında 4 Yayıncının Önsözü 13 Çinli Editörün Önsözü 15 Başlık I Barışta Daİma Tetİkte: Sovyetler Bİrlİğİ Komünİst Partİsİ nin Çözülmesİnden Çıkarılan Dersler 19 Bölüm 1 S.B.K.P. nin yükselişinin ve inişinin tarihte izlediği yol 21 Bölüm 2 S.B.K.P. nin temel teorileri ve yönlendirici ilkeleri 33 Bölüm 3 S.B.K.P. nin ideolojik-teorik alandaki konumu 51 Bölüm 4 S.B.K.P. nin çalışma tarzı ve parti yaşamı 59 Bölüm 5 S.B.K.P. de oluşan ayrıcalıklı elit 71 Bölüm 6 S.B.K.P. nin örgütsel çizgisi 82 Bölüm 7 S.B.K.P. nde önderlik Sistemi 95 Bölüm 8 S.B.K.P. nin ülke dışından gelen batılılaştırma ve parçalama stratejileri karşısındaki tutumu 109 Başlık II Sovyetler Bİrlİğİ nin dağılmasının en temel nedeni 123 I Sovyetler Birliği nin dramatik çöküşünün temel nedeni 123 II Çıkartılacak derslerin analizinde, diyalektik ve tarihi materyalizmin bakış açısı ve yöntemi 139

8 BAŞLIK III Sovyetler Bİrlİğİ nin Dağılmasının Derslerİ Üzerİne Getİrİlen Çeşİtlİ Tez ve Görüşler Üzerİne DeğerlendİrME 151 I Sovyetler Birliği nin dağılması nasıl değerlendirilmelidir? 151 II Rusya da ortaya çıkan sorunları geçici bir olgu olarak değerlendiren ve net bir sonuca varmak için henüz hâlâ erken olduğunu düşünenler 153 III Sovyetler Birliği nin dağılmasında Gorbaçov ve benzer ekiplerin sorumluluğu tartışması 155 IV Sovyetler Birliği nin dağılması üzerine farklı ve önemli tezler 158 Başlık IV Sovyetler Bİrlİğİ nin dönüşümünün nedenleri ve bu olaydan çıkarılacak dersler 167 I Sovyetler Birliği nin dönüşümünün ve dağılmasının nedenlerinin tahlili 168 II Sovyetler Birliği nin dağılmasının iç nedenlerine ilişkin çeşitli görüşler 187 III Devrimci Marksistlerin tarihten çıkarması gereken dersler 201 Başlık V Sovyetler Bİrlİğİ nin dağılması üzerine bilimsel araştırma tutumu ve Çİn de sosyalizmin geleceği 213 I Ekim Devrimi nin toplumsal gelişim yasasına uygunluğu 214 II Sovyet sosyalizminin pratiğini nesnel olarak değerlendirmeli ve başarıları tamamen inkâr edilmemelidir 217 III Sovyetler Birliği nin çöküşünde çeşitli etkenler bulunmaktadır, fakat bunlar arasında belirleyici olanı sosyalizmin ve Marksizm in parti önderleri tarafından reddedilmesidir 220 IV Gorbaçov un yeniden yapılanma açılımının ideolojik ve siyasal kökenleri Kruşçev dönemine kadar uzanmaktadır 226 V İki farklı reform kavramı ayırt edilmeli ve sosyalist yönelimde ısrar edilmelidir. 228

9 Başlık VI RUSYA DAKİ DEĞİŞİM VE REFORM ÜZERİNE SON DÖNEMDE ORTAYA ÇIKAN YENİ DÜŞÜNCELEr Dağılma Sürecİne Tanıklık Edenler Bugün Nasıl Düşünüyor? 231 I Gorbaçov: Demokratikleşme politikasını uygulamayın, bu iyi sonuçlar doğurmayacaktır. 232 II Açıklık Politikası (Glasnost) İki tarafı da keskin kılıç 236 III Kolum kopsaydı da Belovejskaya Antlaşması nı imzalamasaydım! 239 Başlık VII Sovyetler Bİrlİğİ nin dağılması kaçınılmaz mıydı? Rus akademisyenlerin bu konudaki güncel görüşleri 243 I Sovyetler Birliği nin dağılması kaçınılmaz olduğu görüşü 244 II Sovyetler Birliği nin dağılmasına insan yapısı hatalar yol açmıştır görüşü 246 III Sovyetler Birliği nin yıkımına komünistler neden oldu görüşü 249 Başlık VIII 19 Ağustos Olayı ve 19 Ağustos Olayının başarısız olmasının nedeni 255 Başlık IX Son dönemde Stalİn İn yeniden değerlendirilmesi eğilimi 261 I Stalin in yeniden değerlendirilmesinin arka planı 263 II Stalin hakkındaki bazı tarihsel gerçeklerin açıklığa kavuşturulması 267 III Stalin in Marksizm-Leninizm e katkıları 274 IV Stalin in tarihsel statüsünün değerlendirmesi 276

10 Başlık X Stalİn İn Sosyalİst Toplum Üzerİne Teorİ Ve Pratİğİ Üzerİne Ortak AraştırMA 283 I Sovyetler Birliği ve dünyada sosyalizmin geleceği üzerine görüşler 283 II Stalin in kapitalizmden sosyalizme geçiş üzerine teorileri 295 III Stalin in sosyalizmin temel nitelikleri üzerine görüşleri 308 IV Stalin in sosyalizmin inşasının genel stratejisi üzerine düşünceleri 323 V Stalin in Sovyetler Birliği nde sosyalizmin ekonomik sorunları adlı eserindeki felsefi düşüncesi 335 VI Stalin in göze çarpan diğer önemli çalışmaları 341 Başlık XI Rusya Stalİn İ yeniden değerlendirmeye başlıyor 347 Başlık XII Stalİn Modelİnİ reddetmeliyiz, Ne kadar köklü reddedersek, o denli İyİ olacaktır görüşü üzerine 359 Başlık XIII Bİr tarihsel figür olarak Stalİn İn sorumluluklarının eleştirilmesi üzerine dokuz nokta 371

11 Başlık XIV Orta ve Doğu Avrupa nın faşizmden kurtarılması ve Sovyetler Bİrlİğİ nin tarihsel katkılari 381 I Sovyet sınırlarınının aşılması: Orta ve Doğu Avrupa nın kurtarılması 384 II Orta ve Doğu Avrupa ülkelerindeki komünist partilerin ve halkların mücadeleleri ve zafere katkıları 389 III Dünya Sovyetler Birliği nin tarihsel katkılarını unutmayacaktır 392 Başlık XV Ölümünden 50 yıl sonra Stalİn İn yeniden değerlendirilmesi: Rusya toplumu TARTIŞIYor 395 I Olumlu görüşlerin yeniden canlanması ve nedenleri 395 II Stalin üzerine tarihsel değerlendirme eğiliminin doğuşu 401 Başlık XVI Dünya çapında Yürütülen Antİ-faşİst Savaşın 60. Yıldönümünü Anma Sempozyumu 407 I Partimizin inşası ve ülkemizin gelişimi açısından Sovyetler Birliği nin dağılmasının anlamı 407 II Stalin in Büyük Yurtsever Savaş a katkılarını adil ve nesnel bir değerlendirme ile ele almalıyız 409 III Rusya da, Stalin e ilişkin değerlendirmeler gelişiyor ve daha karmaşıklaşıyor 410 Başlık XVII Şubat 1956 Da Eve Düşen Yıldırım: Kruşçev İn Hazırlattığı Gİzlİ Rapor HAKKINDA 413 I Gizli Rapor olayına giden adımlar 414 II Gizli Rapor un ana içerikleri 419 III Gizli Rapor un yarattığı iç ve dış sonuçlar 433

12 Başlık XVIII Rusya Komünİstlerİ Dünya Sosyalİst Hareketİndekİ Büyük Bölünmeyİ Nasıl Değerlendİrİyorlar? 2005 Değerlendİrme Belgesİnİn İncelenmesİ 441 I Rusya komünistlerinin direnişi 442 II Mayıs 2005-Brüksel Belgesi nin içeriği 446 Başlık XIX Bugünkü Rusya da Marksİst Okullar 457 I Klasik Marksizm Okulu 458 II İç Gözlemci veya Eleştirel Marksizm Okulu 459 III Yenilikçi Marksizm Okulu 461 Yazarla Görüşme NotlarI 465 Kaynakça 491

13 Çİnlİ Edİtörün Önsözü Tarihin Rüzgârı Sovyetler Birliği nin dağılması ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi nin çöküşü tarihsel bir olgu birçok ülkenin, kurumun ve halkların ilgisini çeken önemli bir tarihsel olgu olarak karşımızda durmaktadır. Olanlara bakıldığında nihai ve kesin bir sonuca varmak zordur ve söz konusu tarihsel olaylardan bu yana uzun bir zaman geçmiş bulunmasına karşın genel kabul gören bir yargıya neredeyse varılamamıştır. Ancak bu, ilerde daha uzun süre boyunca dahi asla doğru bir sonuca hiç bir zaman varılmayacağı anlamına mı gelmektedir? Tabi ki hayır. Kanımca görecelik (relativizm) tarihin akışına uzun süre direnemeyecektir. Rus toplumu, Sovyetler Birliği nin dağılmasını izleyen ilk on yıllar içinde devlet sisteminin çöküşü, ulusal parçalanma, ülkenin güç kaybı, ekonomik yıkım, hayat standartlarının düşüşü, ahlaki yozlaşma ve hatta ulusal uygarlığın dinamizmini yitirmesi, insanların yaşam süresinin düşüşü, v.b. gibi ciddi sorunlar yaşamıştır. Toplumsal gelişmeler ve değişimler, kesinlikle insanların toplumsal psikolojisinde değişikliklere neden olmaktadır. Bu anlamda Rus halkının ulusal çöküşe ve dağılmaya sebep olan olgular üzerine kavrayış ve yorumları da önemli değişimler ortaya çıkmıştır. Halk içinde ve aydınlar arasında Sovyetler Birliği nin dağılmasının hemen öncesindeki ve dağılma sonrası yargılar büyük ölçüde farklılaşmış ve yeni düşünceler ortaya çıkmıştır. Bu değişim, aslında Marksist tarihsel materyalizmin ekonomik temelin üst yapıyı belirlediği biçimindeki temel yasasını yansıtmaktadır. Rusya halkının toplumsal duygularının geçirdiği bu değişimi göz ardı eden eskimiş ve zamanı geçmiş fikirler şüphesiz zamana ayak uydurmada zorluk çekmektedir.

14 Gerçekçi yaklaştığımızda, Sovyetler Birliği nin dağılması hakkında en derin duygu ve yargılar yaşamış ve oluşturmuş olan Rus halkıdır ve bu halkın düşünce ve görüşleri bizler açısından önemli bir değer ifade etmektedir. Son yıllarda Rusya devlet başkanı Putin, Sovyetler Birliği nin dağılması hakkındaki görüşlerini birçok kez ortaya koymuştur: Sovyetler Birliği nin çöküşü tüm ulus açısından büyük bir trajedidir ve Rus halkının büyük çoğunluğu bu gelişmeden mağdur olmuştur. Aslında Putin in bu görüşü Sovyetlerin dağılmasından dolayı büyük bir vicdanı sıkıntısı duyan Rus nüfusunun %70 inin duygularını yansıtmaktadır. Bu olgunun yansıttığı nedir? Olayların yoğunlaştığı günlerde insanların büyük çoğunluğu anavatanlarının ve onlar açısından anlamını yitirmiş görünen Sovyetler Birliği nin çöküşü hakkında kayıtsız kalmış olmalarına rağmen, bu günlerde pişmanlık ve üzüntü duymaya başlamışlardır. Bu anlamda bugün Rus halkı anavatanın- Sovyetler Birliği nin- tarihini yeniden gözden geçirmeye başlamıştır. Doğal olarak insanların bakışında oluşan bu değişim Çin de ve tüm dünyadaki akademik çevreleri harekete geçirmekte, bu tarihsel gerçeklik hakkında yeni kavrayışlara ve aşamalar yapılmasına yol açmaktadır. Rusya da komünist ve sosyalist partiler güçlenmekte ve Sovyet tarihi üzerine yaptıkları nesnel değerlendirmelerle kendilerini sürekli yenilemekte başta işçi sınıfı olmak üzere geniş emekçi kitlelerle sıkı bağlar kurmaya özen göstermektedirler. Onların yaptıkları değerlendirmeler bizim tarafımızdan saygıyla izlenmekte ve araştırmalarımıza ışık tutmaktadır. Büyük figürler tarihin simgeleridirler. Kanımca Sovyetler Birliği Komünist Partisi nin tarihinde en önemli dört figür Lenin, Stalin, Kruşçev ve Gorbaçov dur. Lenin ve Kruşçev in tarihsel rolü üzerine yargılar daha nettir ve tartışma azdır. Temel tartışma ve paradokslar Stalin ve Gorbaçov hakkındaki yorumlar üzerinedir. Bu anlamda Stalin ve Gorbaçov un doğru değerlendirilmesinin Sovyetler Birliği nin dağılması ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi nin çöküşünün temel sebebinin genel olgularına belirli ölçüde açıklık getirebileceğini söyleyebilirim.

15 Henüz 1943 yılında Stalin şu ifadeleri kullanmıştı: Bazı kişilerin mezarımı çöplemek ve kirletmek isteyeceğini biliyorum, fakat tarihin rüzgârı onları savurup bir kenara atacaktır! Bana göre günümüzde bu rüzgâr kuvvet toplamaktadır. Fakat henüz esecek kadar kuvvetli midir? Çin Sosyal Bilimler Akademisi Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi, ülkemizde dünya sosyalist hareketinin gelişimi ve dünyadaki sosyalist düşüncelerin oluşumu hakkındaki araştırma ve izleme çabalarını sürdüren kurumlardan bir tanesidir. Yakın dönemin en önemli tarihsel olayları olan Sovyetler Birliği nin dağılması ve Doğu Avrupa daki dramatik dönüşümler bu araştırmaların başlıca odakları konumundadır. Son yıllarda arka arkaya bu alanda belirli sayıda araştırma kitapları ve derinlikli bilimsel makaleler yayınlanmıştır. Bu eserlerin önemli bir bölümü Sovyetler Birliği nin dağılması ile Sovyetler Birliği tarihi arasındaki ilişkileri değerlendirmektedir. Bunun yanı sıra, bu Merkez de sürdürdüğümüz araştırmalara daha fazla okuyucu ve araştırmacının ilgisini ve katılımını sağlayabilmek için üç yeni kitap derlemiş bulunuyoruz: Tarihin Eğilimi - Sovyetler Birliği nin Dağılması Hakkında, Çinli Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi, Tarihin Eğilimi - Sovyetler Birliği nin Dağılması Hakkında, Rus Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi, Sovyetler Birliği nin Dağılması Hakkında, Batılı Ve Diğer Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi. Elinizdeki iki ciltlik kitap, kırktan fazla etkili araştırmacının bu sorunlar yazdığı makaleleri kapsamaktadır. Derleyenler olarak yazarların kendi görüşlerine tamamen saygı duyuyoruz. Bu yüzden, makalelerin içerdiği düşüncelerin sorumluluğu tümüyle yazarlara ait olduğunu belirtmem gerekiyor. Okurlarımızdan bu olguyu kaydetmelerini, eleştiri ve önerilerini rica ediyoruz. Li Shenming Ocak, 2008

16

17 Yayıncının Önsözü Çin in sosyalizmin tarihi üzerine en önemli araştırmacılarından olan Li Shenming in bu iki ciltlik eseri dünyanın ilk sosyalist devleti Sovyetler ve 93 yıllık parlak bir komünist partisinin neden dağıldığını incelemektedir. Kitabın 1. cildi, Çinli araştırmacıların araştırmalarını sunmaktadır. İkinci cilt ise başta Rusya olmak üzere Çin ve dünyadaki diğer araştırmacıların görüşlerini içermektedir. Şüphesiz bu incelemenin amacı dünya sosyalist akımının bu büyük olaydan çıkarabileceği derslerle ilgilidir. Böylece kitap dünya sosyalizminin tarihini incelemek ve tartışmak isteyenler ve Rus Marksistlerin de görüşlerini incelemek için çok zengin veriler sunmaktadır. Kitap aynı zamanda bugünkü Rusya toplumundaki durumu ve Sovyet tarihinin nasıl değerlendirildiği üzerinde durmaktadır. Bugün Rus aydınlarının bu tarih üzerine düşünceleri büyük değişim göstermektedir. Kitap özellikle, Gorbaçov, Yeltsin ve Putin dönemi arasındaki farklılıkları incelemekte, Putin yönetiminin, A.B.D. ve NATO dan gelen tehditleri savuşturmak için ülke içinde aldığı önlemleri değerlendirmektedir. Çinli Marksist araştırmacılar 1970 lerin sonlarından itibaren Sovyetler Birliği tarihi ve toplumu üzerine araştırmalarda, önemli bir gelişme kaydetmeye başlamıştır. Bu gelişme Çin in motoru olan Ç.K.P nin teorik inceleme araştırma alanında özellikle 1957 den itibaren adım adım savrulduğu hatalı sol çizginin aşması ile bağlantılıdır. Özellikle Kültür Devrimi döneminde Sovyetler Birliği tarihi ve Sovyet Komünist Partisi hakkında oldukça absürt fikirler ve araştırılması tabu olan alanlar yaklaşımı egemen olmuştu. Söz konusu dönemde bu alanda neredeyse hiçbir ciddi ürün ortaya çıkmamıştı. Çin in bu alandaki en saygın eski kuşak araştırmacısı olan Chen Zhihua ya göre bunun sonucunda bu ülkede kapitalizmin restore edildiği ve hatta sosyal emperyalist bir toplum kurulduğu düşüncesi tartışmasız bir doğru olarak kabul edilmişti. Bilimsel tarihsel materyalizm yerine doğrularla, yanlışların iç içe geçmiş olduğu bir eklektik bakış etkiliydi. Bu araştırmacıya göre dünyada üzerinde en fazla duygusallığın ve önyargının bulunduğu tarih Sovyet tarihidir ve bu yüzden Marksistlerin işi çok daha zorlaşmaktadır. Batılı siyasi çevreler ve çeşitli Sovyet liderleri bu önyargıları oluşturmak için ellerinden gelen tüm çabayı göstermişlerdir.

18 Çin de hızla gelişen çalışmalar içersinde, son 25 yıl içersinde bu alanda 200 ye yakın akademik kitap, önemli Sovyet figürlerine ait monografi türü kitap dâhil olmak üzere 112 çeviri kitap ve 611 bilimsel makale yayınlanmıştır. Çinliler araştırma sürecine oldukça geç başlamalarına karşın toplumsal ihtiyacın zorlaması ile oldukça sağlam bir temelde yola koyulmuşlardır. Araştırma kaynakları zenginleşmiş, Batılı ve Rus araştırmacıların görüşlerinden yararlanılmış, genelde farklı ve zengin bakış açılarını içeren bir disiplin oluşmuştur. Dünya-tarihsel ilerleme boyutundan bakıldığında, Marx ın sosyalizm teorilerini Rusya toplumunda yerelleştirmeye ve çağa uyarlamaya çalışan, dünyanın ilk sosyalist devletinin inşa çabası 20. yüzyıl ve daha sonraki insani gelecek açısından en önemli olayların başında gelmektedir. Bu büyük olay, Marx ın kapitalizmin çöküşü, sosyalizmin zaferi kaçınılmazdır biçimindeki teorisinin açık kanıtını oluşturmuştur. Aynı zamanda olayın kapitalizmin en geri parçasında gerçekleşmesi, hem doğu, hem batı halklarında büyük bir bilinç sıçramasına yol açmıştır. Yazara göre Sovyet tarihinde dört figür ve dört dönem ele alındığında sosyalizmin inşasında en yaratıcı teorik ve pratik çabanın Lenin ve Stalin döneminde yürütülmüştür. Buna karşın Kruşçev ve Brejnev dönemleri ise teorik açıdan gerileme, yapıbozum, pratikte ise başarısız reformlar, var olanı tüketme dönemidir. Brejnev dönemi muhafazakâr istikrar ve ayrıcalıklı elitin oluşum dönemidir. En yaratıcı teorik ve pratik çabanın Lenin ve Stalin döneminde olması bu dönemde ciddi hataların ve sorunların bulunmadığı anlamına gelmemekte, ayrıca bu zaaflar daha sonraki dönemde düzeltilmeden korunmaktadır. Lenin ve Stalin in kurmuş olduğu Rusya ya özgün sosyalist model daha sonra kısmi nitel dönüşümler geçirmiş olmasına karşın, sosyalizmden asıl köklü uzaklaşma ve kopuş süreci Gorbaçov döneminde yaşanmıştır. Okuyucu, sosyalizmin en değerli eserlerinden birini Sovyet sosyalizmini tartışan bu kitapta konuyu çok çeşitli açılardan ele alan görüşleri tartışma olanağı bulabilecektir. Kitabın son başlığında yazar ile yaptığım görüşme notlarını okuyabilirsiniz. Cem Kızılçeç