EVRİMİN DELİLLERİ. Aslı Sade Memişoğlu kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu

Transkript

1 EVRİMİN DELİLLERİ Aslı Sade Memişoğlu kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu

2 Konular 1. Giriş 2. Zaman içinde değişimin delilleri Yaşayan türlerden elde edilen deliller Zaman içinde değişimin doğrudan gözlenmesi Körelmiş organlar Fosil kayıtlardan elde edilen deliller Yokoluş gerçeği Ardışıklık yasası Geçiş formları Değişerek türeme 3. Ortak atalılığın delilleri Evrimsel ağaçlar Halka Türler Homolji Yapısal ve gelişimsel homoloji Moleküler homoloji Türler arası etkileşimler 4. Dünyanın yaşı Jeolojik zaman Radyometrik tarihleme

3 1. Giriş Darwin yaptığı incelemeler sonucunda canlılarda belirli bir örüntü farketti Değişerek türleşme adını verdi Yaşam bilimleriyle ilgilenen tüm bilim insanları daha sonra bunun delillerine rastladı ve adına evrim dendi Darwin bunu açıklayacak bir süreç de öne sürdü: doğal seçilim

4 Değişerek türeme: Türler zaman içinde değişir Türler ortak atalardan türer Dünya ve hayatın yaşı eskidir Ayrı yaratılış: Türler değişmez Her tür ayrı yaratılmıştır Dünya ve yaşam gençtir

5 2. Zaman içinde değişimin delilleri: Yaşayan türler Canlılar zaman içinde değişim gösterirler Yaşayan türler üzerinde bu değişim iki şekilde kendini gösterir: Mikroevrim: Doğal popülasyonları gözlemleyerek küçük ölçekli değişimleri görebiliriz. Makroevrim: Yaşayan canlıların vücutları incelendiğinde büyük ölçekli değişimler gözlemlenir

6 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.1 Yaşayan türler Doğrudan gözlem Biyologlar yüzlerce türde mikroevrim gözlemlemiştir: Sabunağacı böceği gaga uzunluğu Güney ABD ye özgü Florida da, yerli bitki balon asma meyvesi Böcekler meyveyi delip gagalarını tohum içine sokarak beslenir 1926 da güney Florida ya yassı kabuklu altın yağmur ağacı meyvesi getirildi Yağmur ağacı meyvesi balon asma meyvesinden daha ince

7 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.1 Yaşayan türler Doğrudan gözlem Sabun ağacı böcekleri beslenmek için yağmur ağaçlarını kullanmaya başladı Bu ince meyveli bitkilerle beslenen böceklerde daha kısa gagalar görülmeye başladı

8 Böcek sayısı Böcek sayısı Yassı kabuklu altın yağmur ağacı meyvesi Balon asma ağacı meyvesi Gaga uzunluğu (mm)

9 Gaga uzunluğu (mm) Bu zaman diliminde altın yağmur ağacı Floridaya getirildi Tarih

10 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.1Yaşayan türler Doğrudan gözlem Gaga boyunun kısalmasının evrim dışında bir başka açıklaması da olabilir: Yağmur ağacında yaşayan böceklerin gagaları gelişim sırasında kısa kalmış olabilir Araştırmacılar bu olasılığı elemek için iki ağaç türünde yaşayan böcekleri toplayıp ve laboratuvar ortamında büyüttüler. Yağmur ağacından toplanan böcekler her iki bitki üzerinde ayrı ayrı büyütüldü. (ve tam tersi) Gaga boylarında bir değişiklik olmadı

11 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.1 Yaşayan türler Körelmiş organlar Bir türde önemli işlevi olan bir organın yakın diğer bir türde kullanışsız, körelmiş formudur Ör: Uçamayan kuşlarda küçük kanatlar Kiwi kuşu

12 Lastik boa yılanı: Küçülmüş arka bacak

13 İnsanlarda kuyruk sokumu: kuyruklu canlılardan türediğinin göstergesi Üşüdüğümüz veya korktuğumuzda tüylerin diken diken olması: Tüylü atalarımız üşüdüğünde tüyleri kabarır ve sıcak tutar Düşmanlara karşı daha büyük cüsseli görünür

14 Tavuk kanadı Tavuk ayağı Eksik parmaklar gelişim sırasında görülür Tavukların ellerinde 3 ve ayaklarında 4 parmak vardır gelişim sırasında eksik parmaklar görülür fakat sonra kaybolur

15 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.1 Yaşayan türler Körelmiş organlar Bu canlılar ihtiyaçları olmadığı halde neden bu yapılara sahipler??? Evrimsel açıklama: Bu canlılar, körelen organları tam ve çalışır olan atalardan değişerek türemişlerdir. Kör mağara balığı 20 yaş dişi

16 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.1 Yaşayan türler Körelmiş organlar Moleküler düzeyde de körelme görülür Psödogenler: Diğer canlılardaki işlevli genlere benzerlik gösteren işlevsiz DNA dizileri ÖR: İnsan 6. kromozomunda bir enzim dizisine benzeyen fakat bir bölümü silinmiş olan psödogen bulunur İnsanlar bu enzimi üretmez fakat aynı gen şempanze, bonobo, goril ve orangutanlarda tamdır ve enzim üretilir

17 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.2 Fosil kayıtlar Fosil geçmişte yaşamış bir organizmanın kalıntısıdır Binlerce enstitü ve kişide bulunan dünyadaki tüm fosillerin koleksiyonuna fosil kayıt denir Fosillerin varlığı ve günümüzde yaşayan canlılarla aynı olmamaları hayatın zaman içinde değiştiğinin delilidir! 3 adet gözlem, Darwin ve diğer bilim insanlarının fosil kayıtlarını evrimin delili olarak gözlemlemelerini sağlamıştır

18 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.2 Fosil kayıtlar Yokoluş gerçeği İrlanda Elk: Artık var olmadığı kanıtlandı fakat günümüzdeki geyiklere benzerliği var

19 Mamut

20 Büyük yok oluşlar

21 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.2 Fosil kayıtlar Ardışıklık yasası Aynı bölgede yaşayan canlılar ve burada bulunan fosil organizmalar benzerken, diğer bölgelerle farklılık gösterirler. Gliptodont ve armadillo güney Amerika Diprotodon ve wombats Avustralya Günümüz canlıları aynı bölgede daha önce yaşamış canlılardan değişerek türemiştir Bunlar makroevrime örnek oluşturur

22 Armadillo Wombat Arjantin deki fosiller Avustralya daki fosiller

23 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.2 Fosil kayıtlar Geçiş formları Eğer günümüz türleri atalardan türediyse o zaman fosil kayıtlarda geçiş formları bulmalıyız a) Dinozor iskeletli kuş ve b) tüylü dinozor

24 Tüylü dinozorlar

25 2. Zaman içinde değişimin delilleri: 2.2 Fosil kayıtlar Geçiş formları A) Bazı günümüz balinalarında leğen ve bacak kemikleri görülür B) Geçiş formu yüzmede kullanılmayan arka bacaklar 38 milyon yıl önce C) Suda yüzmeye yarayan arka bacaklar 50 milyon yıl önce

26 3. Ortak ata delilleri 3.1 Soy ağaçları Darwin in teorisine göre türler bağımsız değil, ortak atalarla bağlıdır Dolayısı ile aile ağaçlarına benzer biçimde kalıtımsal ağaçlarla bu ilişkiler gösterilebilir Filogenetik: çeşitli organizma grupları arasındaki evrimsel ilişkinin araştırılması Filogenetik geçmişi oluştururken canlılar arasında benzeşen veya fark gösteren karakterlere bakılır

27 1. Adada salyangoz popülasyonu Uzun kabuklu formlar oluşur ve daha iyi üredikleri için baskın olur Uzun kabuk Salyangozlar 2. adaya göç eder Uzun kabuk

28 2. Adadaki salyangozlarda pembe kabuk evrimleşir ve 3. adaya göç eder Uzun kabuk Pembe kabuk 1. Ada salyangozlarında bantlı kabuk, 3.adada sivri kabuk evrimleşir Uzun kabuk bant Pembe kabuk Sivri kabuk bant 2.Ada popülasyonunun soyu tükenir. 3. adadan 4. adaya göç olur Uzun kabuk Pembe kabuk Sivri kabuk bant 3. Adada dikenli kabuk evrimleşir Uzun kabuk Pembe kabuk Sivri kabuk diken

29 3. Ortak ata delilleri 3.1 Soy ağaçları Darwin in kendi çizimi Önemli not: Tüm filogenetik ağaçlar hipotezdir çünkü bu olaylara şahit olunmadı Bu hipotezler delillerle doğrulanır

30 Daha eski Daha yeni Kedigillerin evrimini gösteren hipotez ağaç Kardeş sınıf Kar Leoparı Kaplan Aslan Leopar Çizgiler Dallar En yakın ortak ata normal kürk Geçişler Kısa kuyruk Düğümler Kök Tüm kedilerin ortak atası

31 3. Ortak ata delilleri 3.2 Halka türler Bir türün ikiye ayrıldığının belgelenmesidir Bazı türler iki türe ayrılmanın eşiğindedir coğrafi yayılımda çiftleşen bireyler bulunur fakat bazı bireyler çiftleşmeyi reddeder

32 Güneyden kuzeye doğru göç ederken o kadar farklılaşma olmuştur ki mavi ve kırmızı sınırında iki form artık çiftleşmez Ağaçsızlanma sebebiyle boşluk Sibirya yeşil çalıbülbülü

33 3. Ortak ata delilleri 3.3 Homoloji Ortak atadan evrilme sonucu türler arasındaki benzerliklerin kalıtsal aktarımı

34 3. Ortak ata delilleri 3.3 Homoloji a) Yapısal homoloji işlevleri farklı da olsa yapıları benzer İnsan Kablumbağa Yarasa Balina

35 b) Gelişimsel homoloji

36 3. Ortak ata delilleri 3.3 Homoloji c) Moleküler homoloji Genetik kod tüm canlılarda aynıdır. Halbuki eğer insan kodlaması şempanzeden farklı olsaydı HIV insanlara bulaşamazdı Neden daha avantajlıysa farklı kodlar ortaya çıkmadı? Çünkü tüm canlılar ortak bir atadan türemiştir

37 Psödogenler ortak ata hipotezine delildir Farklı eskilikteki 6 insan psödogeninin dağılımı Psödogen Yıl İnsan Şempanze Goril Orangutan Resus Kapuçin Hamster maymunu maymunu

38 Psödogen ne kadar yaşlıysa o kadar fazla tür tarafından paylaşılır Yakın türler daha çok ortak psödogeni paylaşır İnsan Şempanze Goril Resus Hamster maymunu Genç psödogen Ortayaşlı psödogen Yaşlı psödogen

39 4. Dünyanın yaşı 4.1 Jeolojik zaman Ayrı yaratılış teorisine göre dünyanın yaşı 6000 civarındaydı Jeoloji bilimi dünyanın yaşının çok eski tarihlere dayandığını gösterdi İlk jeologlar kaya oluşumu süreçlerini inceleyerek zaman ölçümleri yaptılar = göreceli tarihleme

40 Fig The geological time scale En eski karasal kayaçlar myö

41 4. Dünyanın yaşı 4.2 Radyometrik tarihleme Radyoaktif izotoplar bilinen oranlarla bozunurlar = yarılanma ömrü Atasal ve ve yavru izotopların bir kayadaki göreceli miktarı o kayanın yaşını belirler Dünyanın yaşı = 4.6 milyar yıl Yaşam = milyar yıl

42 atom sayısı Radyoaktif bozunma Ana izotop Ana izotop Yavru izotop Ana izotop Yavru izotop Ana izotop Yavru izotop Ana izotop Yavru izotop Yarılanma sayısı

43 5. Biyoloji ve din arasında mutlaka bir çatışma var mıdır? Bilim insanları doğal fenomenlerle ilgili olarak doğa üstü açıklamaları reddederler Bu durum tüm bilim insanlarının doğa üstülüğün varlığını reddettikleri anlamına gelmez Kişinin işinde Tanrıyı tartışmaktan kaçınması, onun evinde ateist olduğu anlamına gelmez Birçok bilim insanı ve din bilimciye göre bilim ile din arasında çatışma olmak zorunda değildir

44 ÖDEV Sizce hangi gelişme/gelişmeler Darwin in ortak atadan türeme hipotezine inandırıcı delili sunuyor? Neden? Gözlenebilir evrim sabunağacı böceği Mendel in kalıtım ilkelerinin yayılması Genetiğin doğal seçilimle ilgisinin kanıtlanması DNA nın moleküler yapısının anlaşılması Maymun benzeri insan fosillerinin bulunması DNA dizisinin ortaya çıkarılması Ara türler - Tüylü dinozorlar ve bacaklı balina fosillerinin bulunması Hiçbiri?