SAĞLIK. Dünyada İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında Durum İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kavram ve Kuramlarının Gelişimi

Transkript

1 Dünyada İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında Durum İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kavram ve Kuramlarının Gelişimi Uluslararası Çalışma Örgütü nün (ILO) rakamlarına göre; Dünyada her yıl 270 milyon iş kazası gerçekleşmekte ve 160 milyon insanda çalışmadan kaynaklı hastalık meydana gelmektedir. Her yıl yaklaşık 2 milyon 200 bin insan iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yaşamını yitirmektedir. SAĞLIK Önceleri, sağlıklı insan tanımı, iş kazası ve meslek İŞ KAZALARININ EN SIK YAŞANDIĞI KÖMÜR MADENCİLİĞİ SEKTÖRÜ 2012 YILINDA YERİNİ İNŞAAT SEKTÖRÜ NE BIRAKMAKLA BİRLİKTE EN ÇOK ÖLÜMLÜ İŞ KAZASI NEREDEYSE HER YIL İNŞAAT SEKTÖRÜNDE OLUŞMAKTADIR hastalığı geçirmemek ve hasta olmamak şeklinde ifade edilirdi. Bugün ise, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sağlığı; yalnız hastalık ve maluliyetin olmaması değil; fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlamaktadır.

2 155 ve 161 sayılı ILO Sözleşmelerine göre iş sağlığı tanımı: Çalışanın çalışma ortamını, koşullarını, ilişkilerini ve çevresini, kendisini güdüleyen bir çalışma yürütecek bir biçimde etkileyebildiği; sağlıklı ve güvenli bir üretim ortamının ürünü olan bedensel, ruhsal, toplumsal optimal (en uygun) iyilik halinde olmaktır. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İş sağlığı ve Güvenliği, İşyerlerinde işin yürütülmesi sırasında, çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır. Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olaya ise kaza denir. HUKUKİ AÇIDAN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ «İş kazaları ve meslek hastalıkları tanı ve tedavisinden öte, işçinin sağlığını korumak ve onun sağlığını bozacak tehlikeleri ortadan kaldırmak» olarak da ifade edilmektedir. İşin yapılması sırasında işçilerin karşılaştığı tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda, esasolarakişverene, getirilen yükümlülüklere ilişkin hukuk kurallarının bütünüdür» olarak ifade edilmektedir.

3 DÜNYA SAĞLIKÖRGÜTÜ (WHO) İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Nİ; İşçilerin çalışma koşulları yüzünden sağlıklarının bozulmasını önlemek, İşçileri çalıştırılmaları sırasında sağlığa aykırı etmenlerden oluşan tehlikelerden korumak, İşçileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en uygun mesleksel ortamlara yerleştirmek ve bu durumları sürdürmek, İş Sağlığı Güvenliğinin Dünya da Tarihsel Gelişimi İş sağlığı ve güvenliği konusunda ilk olarak, milattan önce 2000 li yıllarda Hammurabi Kanunları nda söz edilmekte ve doğrudan inşaat işlerine atıf yapılmaktadır. İşin insana ve her insanın kendi işine uyumunu sağlamak, Bedensel, ruhsal, sosyal yönden iyilik durumlarını en üst düzeye ulaştırmak ve bu düzeyde sürdürmek, olarak tanımlamaktadır. İşçi sağlığı ve iş güvenliği olarak tanımlanabilecek çalışmalar ilk olarak eski Roma da gözlenmiştir. Bu dönemde birçok bilim insanı bugün bile geçerli sayılabilecek çalışanların sağlık ve güvenliğine yönelik öneri ve savlar ileri sürmüşlerdir. Bunlardan ünlü tarihçi Heredot çalışanların verimli olabilmesi için yüksek enerjili besinlerle beslenmeleri gerektiğine değinmiştir.

4 Eski Mısır da İmhotep (M.Ö. 2780), piramit işçilerinde bel incinmelerine Platon (M.Ö ); zanaatkarlardaki meslek hastalıklarına Aristo (M.Ö ); koşucularda ve gladyatörlerdeki hastalıklara Pliny (M.S ); tozlu çalışma mekanlarının öksürük ve nefes darlığıyla ilişkili olduğuna Juvenal (M.S ); ayakta durarak çalışanlarda varis oluşumlarına ve demircilerdeki göz hastalıklarına Galen (M.S ); madenci, kimyacı, terzi ve balıkçılardaki meslek hastalıklarına değinmişlerdir. Paracelsus; ilk iş hekimliği kitabında Madenlerin eritilmesinde açığa çıkan civa ve sağlık sorunlarını ve baca temizleyicilerinde meslek hastalıklarını saptamış, bunlara De Morbis Metallicis adlı kitabında yer vermiştir. ( ) Agricola; madencilerde ortaya çıkan hastalıkları tanımlamış, bunlara karşı korunma önlemlerini anlatmış, toza karşı maden ocağının havalandırılmasından, iş kazalarından korunma yöntemleri ile radon ve akciğer kanseri ilişkisi nden bahsetmiştir. ( ) İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kurucusu Dr. Bernardino Ramazzini ( ) Dr. Bernardino Ramazzini; De Morbis Artificium Datriba adlı kitabında; bir hastanın evine gittiğinizde ona neresinin ağrıdığını, ne zamandan beri hasta olduğunu, bağırsaklarının düzenli çalışıp çalışmadığını, son günlerde ne tür yiyecekler yediğini sorarsınız. Bu sorulara ben bir soru daha eklemek isterim; hastaya ne iş yaptığını da sorunuz. diyerek yapılan iş ile hastalık arasındaki ilişkinin önemini kalıcı olarak tıbba kazandırmıştır.

5 Ramazzini nin önerileri; Çalışanlardaki sağlık sorunlarını sistematik bir yaklaşımla ele almış, Hekimlere hastalarının mesleklerini ve eski işlerini sorarak «ayrıntılı meslek öyküsü» alınmasını öğütlemiş, Hekimlere «tarçın kokulu muayenelerinden çıkıp işyerlerini dolaşmalarını ve işçilerin çalışma koşullarını görmelerini» istemiştir. aynı zamanda, Lağım çukuru açan bir işçiyi anlatmış, Yeterli havalandırmayı, uzun çalışma saatlerinin kısaltılmasını, dinlenmeyi, çalışma koşullarının iyileştirilmesini de önermiştir. Sanayi devrimi döneminde; Dr. Percival Pott, 1775 yılında, baca temizleyicilerde scrotum (testis) kanseri nin yaygın olduğunu tespit etmiştir. İnsan, rüzgar, su, hayvan enerjisi gibi doğa veorganik gücün yerine; buhar gücünün harekete geçirdiği makinelerin alması ile küçük zanaat, tezgah ve atölye üretiminin yerine yeni teknik buluş ve makinelerle donatılmış fabrika üretimi geçmiştir. Bu durum çalışma ortam ve koşullarında, üretim araç ve yöntemlerinde büyük değişikliklere neden olmuştur.

6 Sanayi devrimi ile birlikte; Bilimsel teknolojik gelişmeler, Makine ve tezgah yapımı, Kömür madenciliği, Metalürji ve kimya sanayi alanında da büyük gelişmeler, Birçok kimyasal maddenin üretimde kullanılması sonucunda, Meslek hastalıkları yaygınlaşmıştır. Sanayi devrimi ile birlikte; saat gibi uzun çalışma sürelerine karşılık düşük ücretler, Sağlıksız ve güvensiz çalışma koşulları, Çok sayıda çocuk ve kadının ağır işlerde çalıştırılmaları, Hızlı makineleşmenin yarattığı olumsuz yaşam ve çalışma koşulları, İşçilerin makinelere gösterdiği tepkiler ortaya çıkmıştır. İngiliz parlamento üyesi Antony Ashly Cooper çalışma koşullarını düzeltmek amacıyla, çalışma saatlerinin azaltılması, maden ocaklarında ve fabrikalarda çalıştırılan kadın ve çocukların korunmasını öngören yasalar çıkarılması konusunda çaba harcamış ve 1802 yılında ÇıraklarınSağlığı ve Morali adlı yasa çıkarılmıştır. İngiltere de işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili olarak çıkartılan bu ilk yasa çalışma saatini günde 12 saat olarak sınırlamış, işyerlerinin havalandırılmasını öngörmüştür yılında çıkarılan On Saat Yasası ile çalışma saatleri yeniden sınırlandırılmıştır.

7 Bu çalışmalardan etkilenen Michel Sadler 1832 yılında parlamentoya yeni bir yasa önerisi getirmiş ve 1833 yılında Fabrikalar Yasası adı altında yürürlüğe girmesini sağlamıştır. Bu yasa ile fabrikaların denetimi için müfettiş atanması zorunlu kılınmış ve9yaşın altındaki çocukların işe alınması yasaklanmıştır. İngiltere de 1842 yılında kadınların ve 10 yaşından küçük çocukların maden ocaklarında çalıştırılmaları yasaklanmıştır. Edwin Chadwick ( ) 4 yıllık bir uğraşı sonunda, 1842 yılında İngiltere de Çalışanların Çevre Sağlığı Koşulları adlı bir rapor hazırlamıştır. Chadwick bu raporda insanların hastalanmalarında çevre ve barınma koşullarının önemine işaret etmiş, çevre koşullarını olumlu hale getirerek bu sorunların önlenebileceğini ifade etmiştir. Bu katkılarından dolayı Edwin Chadwick de çevre sağlığının kurucusu olarak kabul edilmiştir yılında, iş yerlerindeki hekimlerin sorumlulukları genişletilerek sağlık açısından tehlikeli yerlerde çalışanların sağlık kontrolleri de bu hekimlerin görevleri arasına alınmıştır.

8 Robert Owen, İskoçya daki fabrikasında on yaşının altında kimseyi çalıştırmadan, çalışma saatini azaltarak, gençler ve yetişkinler için eğitim programları hazırlayarak ve işyerindeki çevre koşullarını düzelterek ticari başarısının devam ettiğini göstermiştir yılında İngiltere Parlamentosu nda Çırakların Sağlığı ve Morali yasasının çıkarılmasında rol oynamış, günlük çalışma süresini 10 saate düşüren yasanın çıkması için, parlamento üyelerini teşvik etmiştir yılında ise bazı tehlikeli meslek hastalıklarının bildirimi zorunlu hale getirilmiştir. Bu gelişmeler sonucunda ünlü İngiliz iş hekimi Thomas Morison Legge ilk hekim iş güvenliği müfettişi olarakatanmıştır. 18. yüzyılda Avrupa da gelişmeye başlayan sosyal güvenlik ilkeleri, 19. yüzyılda yaygınlaşmış, çeşitli sigorta kurumları kurulmuş ve iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortasının uygulanmasına başlanmıştır. Avrupa da bu gelişmeler yaşanırken, Amerika da ise hızlı sanayileşmenin yarattığı olumsuz çalışma koşullarının önlenmesi için eyalet hükümetleri kendi bünyelerinde gerekli gördükleri önlemleri alma konusunda yetkilendirilmiştir.

9 İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarına Massachusetts eyaleti öncülük etmiş ve 1836 yılında çocuk işçiler ile ilgili bir yasa çıkarılmıştır. Siyasi liberalizmin ürünü olan dayanışma yasağının kaldırılması ve ilk sendikaların kurulması 1846 yılında sağlanmıştır yılında ise özel denetim yasasının uygulanmasını sağlayacak örgüt kurulmuş, istatistik veri toplama çalışmaları yoğunlaşmıştır. Daha sonra federal hükümet işyerlerinin sağlık ve güvenlik yönünden denetimi sorumluluğunu kendi üzerine almıştır. ABD deki işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili gelişmelere 1869 ile 1970 yılları arasında yaşayan Alice Hamilton un çalışmaları büyük katkı sağlamıştır yılında kurşun sanayinde görülen zehirlenmeleri incelemeye başlamış, işverenlerin tepkilerine rağmen çalışmalarını sürdürmüş ve çalışma koşullarının düzeltilmesi için uygulanacak kontrol yöntemlerinin geliştirilmesini sağlamıştır. On dokuzuncu yüzyıldan itibaren sanayi devriminin yarattığı olumsuz çalışma koşullarının düzeltilmesinin sağlanması amacıyla sendikalar, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili yasaların hazırlanması ve yaptırımlar uygulanması konusunda çeşitli etkinliklerde bulunmuşlardır. Daha on sekizinci yüzyılda Avrupa da gelişmeye başlayan sosyal güvenlik ilkeleri on dokuzuncu yüzyılda yaygınlaşmış, çeşitli sigorta kurumları kurulmuş ve iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası uygulanmaya başlanmıştır. Dünyadaki meslek hastalıkları ve iş kazalarının önlenmesine yönelik çalışmalarda sendikaların katkıları yanında, 1919 yılında faaliyetine başlayan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Milletler Cemiyeti ne bağlı olarak bu konuda önemli çalışmalar yapmış ve 1946 yılında ise Birleşmiş Milletler ile imzaladığı anlaşma sonucu bir uzmanlık kuruluşu durumuna gelmiştir. Türkiye ILO ya 1932 yılında üye olmuş, fiili işbirliğine 1946 yılında başlamıştır.

10 ILO nun en önemli çalışma alanlarından biri çalışma yaşamı ve sosyal koşullarla ilgili uluslararası standartları oluşturmaktır. ILO nun oluşturduğu çok sayıda uluslararası sözleşme ve tavsiye kararının özellikle 70 tanesi is sağlığı ve güvenliği ile ilgilidir. Bunların önemli bir bölümü de, Türkiye Cumhuriyeti tarafından onaylanarak yürürlüğe konulmuştur. İş Sağlığı Güvenliğinin Dünya da Tarihsel Gelişimi İş sağlığı ve güvenliği olgusu, Avrupa Birliği içerisinde de, 1980'li yıllardan itibaren ağırlıkla ele alınmaya başlanmıştır yılında çıkarılan 89/391/EEC sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Direktifi, iş sağlığı ve güvenliği alanında çerçeve direktif olarak kabul edilmiş ve daha sonra bu çerçeve direktife dayanarak, çok sayıda bireysel direktif çıkarılmıştır yılında Avrupa Birliği resmi kurumu olarak, Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA) kurulmuştur. Bu kurumun amacı, Avrupa daki tümişyerlerinin daha güvenli, sağlıklı ve üretken hale getirilebilmesi için iş sağlığı ve güvenliği alanındaki ulaşılabilen tüm bilgilerin toplanması ve paylaşılmasıdır. Avrupa Birliği, birçok konuda olduğu gibiiş Sağlığı ve Güvenliği alanında da birçok direktif yayınlamıştır. Direktif Avrupa Birliği yasasıdır ve üye ülkelerin kendi yasalarının üzerinde bir hukuki konumu vardır. Tüm direktifler Avrupa Parlamentosu ve Bakanlar Konseyi'nde oylanır.

11 Kabul edildikten sonra, üye ülkelerin yasaları içerisine girmesi için 2-3 yıl beklenir. Direktifler sonuçları açısından üye ülkeleri bağlayıcı statüdedir ancak ulusal otoriteler bu kuralların kendi ulusal yasalarına nasıl yansıtılacağı konusunda kendileri karar verirler. Avrupa da sanayileşme 16. ve 17. yüzyılda başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu nda da kömür üretimi dışında tersane, baruthane, top arabası, fişekhane, dökümhane gibi askeri amaçlı işyerleri ile dokuma fabrikalarının ağırlık taşıdığı görülmüştür. Osmanlı İmparatorluğu nda küçük zanaat ve atölye üretimine dayanan işyerleri sanayi devrimi öncesi oldukça yaygındır. Bu işyerlerinde usta, kalfa ve çırak olarak ücretle çalışanlarla işverenler arasındaki ilişkileri ve çalışma koşullarını lonca ların kuralları ve gelenekler belirlemiştir. Bunun dışında ülkede iş yaşamı Mecelle tarafından düzenlenmiştir. Tanzimat tan sonra bazı girişimler sonucu işçi yararına düzenlemeler yapılmıştır. Bunlar özellikle Ereğli Kömür İşletmeleri nin Deniz Bakanlığı na geçmesi ile kömür ocaklarında çalışan işçilerin çalışma koşullarını düzenleyen yasalar olmuştur. Kömür ocaklarındaki çalışma koşullarının ağırlığı ve çok sayıda işçinin akciğer hastalıklarına yakalanması üretimde düşmelere neden olmuştur.

12 Sultan Abdülaziz Üretimi artırmak amacıyla 1865 yılında Madeni Hümayun Nazırı Dilaver Paşa tarafından bir tüzük hazırlanmıştır. Ancak padişah tarafından onaylanmadığı için bir tüzük niteliği kazanamamış olan Dilaver Paşa Nizamnamesi, çalışma koşullarına ilişkin olarak getirdiği düzenlemeler yanında, madende bir hekim bulundurulmasını da hükme bağlamıştır. Kömür madenlerinde çok sık görülen iş kazalarına ilişkin olarak ise bir hüküm getirilmemiştir. 100 maddeden oluşan Dilaver Paşa Nizamnamesi daha çok üretimin artırılmasına yönelik olmasına karşın, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ilk yasal belge olması açısından önemlidir Dilaver Paşa Nizamnamesi (Ereğli Maden-i Hümayunu Teamülnamesi) ÖZET Ülkemizde iş sağlığına ilişkin ilk yasal düzenlemedir. Ereğli kömür madenindeki üretimi artırmaya yöneliktir. Çalışma süresinin günde 10 saat olması, İşverenin işçiye barınak sağlama zorunluluğu, İşçileri muayene ve tedavi için hekim bulundurma zorunluluğu, İşçinin işine son vermeden önce işverenin haber verme zorunluluğu gibi haklar sağlamıştır. Padişah (Abdülaziz) onaylamadığı için yürürlüğe girmemiştir. Tanzimat tan sonraki ikinci önemli belge olan Maadin Nizamnamesi, genellikle iş güvenliğini ilgilendiren önemli hükümler getirmiştir. Bu tüzüğün getirdiği yenilikler ve önemli hükümler şunlardır: İşveren iş kazasının oluşmasını önlemek için gerekli önlemleri alarak iş güvenliğini sağlamak zorundadır.

13 Kazaya maruz kalanlara veya ailesine; mahkeme tarafından hükmedilecek tazminat, işveren tarafından ödenecektir. Kaza, işverenin kötü yönetim ve denetimi veya gereken önlemlerin yasalara uygun olarak yerine getirilmemiş olması nedeniyle meydana gelmiş ise, işveren ayrıca altın tutarında daha fazla tazminat ödeyecektir. Havzada her işveren, diplomalı bir hekim çalıştırmak ve eczane bulundurmak zorundadır. Birinci Büyük Millet Meclisi Dönemi Birinci Büyük Millet Meclisi Döneminde İktisat Vekili Mahmut Celal Bey meclis kürsüsünde işçilerin çalışma koşullarını bütün yönleri ile ortaya koyarak işçilerin sağlık, sosyal ve ekonomik durumlarının düzeltilmesine yönelik bazı yasaların çıkarılmasına öncülük etmiştir. Bu gelişmeler sonucu bu dönemde arka arkaya iki yasa çıkarılmıştır. Bunlardan ilki, Zonguldak ve Ereğli Havzası Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amale Menafii Umumiyesine Füruhtuna dair 28 Nisan 1921 tarih ve 114 sayılı yasadır. Bu yasayla, kömürden arta kalan kömür tozlarının satılması ile elde edilecek gelirin işçilerin gereksinimleri için ayrılması sağlanmıştır. Bu dönemde çıkarılan ikinci yasa, Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik 10 Eylül 1921 tarih ve 151 sayılı yasadır. Bu yasa ile kömür işçilerinin çalışma koşullarının düzeltilmesine yönelik hükümler getirilmiştir. Ayrıca bu yasa ile İhtiyat ve Teavün Sandığı adıyla yardımlaşma sandıkları kurulmasını ve bunlarınamele Birliği içinde birleştirilmesi öngörülmüştür.

14 Yine bu yasa ile hastalık veişkazaları durumlarında gerekli yardımların yapılması sağlanmıştır. 151 sayılı yasa ile sigortalılığın iki ana ilkesi kabul edilmiş, sermayesi işveren ve işçiden alınan aylık paralar ile yardım sandığı oluşturulmuştur. Bu hükümler yıllar sonra çıkarılan 506 sayılı SSK yasası içinde varlığını sürdürmüştür. 151 sayılı yasa ile getirilen yeni düzenlemeler şöyle özetlenebilir. İşveren havzada çalışan işçinin yatıp kalkması, yiyip içmesi ve temizliğini yapabileceği biçimde konut sağlayacaktır. İşveren hastalanan ve kazaya uğrayan işçileri tedavi ettirecektir. Bu amaçla işyerinde hekim çalıştıracak, hastane ve eczane açacaktır. Kazada yaralanan ile ölenlerin yetimlerine mahkeme kararı ile tazminat ödenecektir. Eğer kaza işverenin yönetim veya denetim hatası ile oluşmuş ise ayrıca TL fazla tazminat ödenecektir. Çalışma süresi günde sekiz saattir. Fazla çalışma iki tarafın oluruna bağlı olup, iki kat ücret ödenecektir. İşveren yeni işçilerin eğitiminden sorumlu olacaktır. Cumhuriyet Dönemi Sanayileşmede sağlanan gelişmelerin yarattığı sorunların giderilmesi amacıyla Cumhuriyet döneminde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili pek çok yasa, tüzük, yönetmelik çıkarılmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra ilk yasal düzenleme 2 Ocak 1924 tarih ve 394 sayılı Hafta Tatili Yasası olmuştur. Bu yasa Cumhuriyet dönemindeki ilk olumlu düzenlemelerden biridir.

15 1926 yılında yürürlüğe giren Borçlar Yasası nın 332 nci maddesi işverenin iş kazaları ve meslek hastalıklarından doğan hukuki sorumluluğunu getirmiştir. Ülkemizde iş yasasının bulunmaması nedeniyle iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümler taşıyan Umumi Hıfzıssıhha Yasası ve Belediyeler Yasası 1930 yılında yürürlüğe konulmuştur sayılı Belediyeler Yasası na göre işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden bazı açılardan denetlenmesi görevi belediyelere verilmiştir. Bu yasanın 15. maddesinin 38 ve 76. fıkraları ile belediyeler genel olarak endüstriyel kuruluş ve fabrikaların elektrik tesisatının, makine ve motor düzenlerinin, kazan, ocak ve bacalarının gerek ilk önce gerekse sonradan sürekli olarak teknik muayenelerini yapmak; çevre toplumunun sağlık, huzur ve malları üzerine zararlı etkisi olup olmadığının incelenmesi ve zararlarının önlenmesinden, işyerlerinin ve işçi kamplarının sağlık denetimlerinden sorumlu tutulmuşlardır yılında yürürlüğe giren 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası nın 7. kısmı iş sağlığı ve güvenliği yönünden bugün bile çok önemli olan hükümler getirmiştir. Yasanın maddeleri ile endüstriyel kuruluşlarda, çocuk ve kadınların çalıştırılma koşulları, isçiler için gece hizmetleri, gebe kadınların doğumdan önce ve sonra çalıştırılma koşulları hükme bağlanmıştır.

16 Umumi Hıfzıssıhha Yasası nın 179. maddesi işçilerin iş yerinde çalıştırıldıkları sürece sağlık ve güvenliklerinin korunması amacıyla tüzükler çıkarılmasını öngörmüştür maddesi ise iş yerlerine sağlık hizmeti götürecek işyeri hekiminin çalıştırılmasına ve diğer revir, hastane gibi kuruluşlara ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Daha sonra 1936 yılında yürürlüğe giren ve çalışma yaşamının birçok sorunlarını kapsayan 3008 sayılı İş Yasası ile ülkemizde ilk kez iş sağlığı ve güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenlemeye gidilmiştir sayılı İş Yasası 8 Haziran 1936 tarihinde kabul edilmiş, 16 Haziran 1937 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 1967 yılına kadar uygulamada kalmıştır. 8 Ocak 1946 tarih 4841 sayılı Çalışma Bakanlığı kuruluş yasasının birinci maddesi ile Bakanlığın görevleri arasında sosyal güvenlikte yer almıştır. İş sağlığı ve güvenliğine yönelik çalışmalarıntekelden yürütülmesi amacıyla Çalışma Bakanlığı nın kurulması sonrasında bu görev İşçi Sağlığı Genel Müdürlüğü ne verilmiştir. Bunun sonucunda 81 sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesinin 9. maddesinin onanmasına dair 5690 sayılı Yasa 13 Aralık 1950 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

17 Bu yasa gereği olarak işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden denetimini yapmak, çalışma yaşamını düzene koymak, yol gösterici uyarılarda bulunmak üzere hekim, kimyager ve mühendis gibi teknik elemanların görevlendirilmesi ile ilgili 174 sayılı Yasa çıkarılmıştır. Adı geçen yasanın onayından sonra ilk kez 12 Ocak 1963 tarihinde İstanbul ve sonrasında Ankara, Zonguldak, İzmir illerinde İş Güvenliği Müfettişleri Grup Başkanlıkları kurulmuştur. Daha sonra Bursa, Adana, Erzurum gibi illerde de kurulan ve sayıları arttırılan Grup Başkanlıkları ile işyerlerinin işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden denetimi çalışmaları yoğunlaştırılmıştır. İş sağlığı ve güvenliği yönünden çağdaş yaklaşım getiren 1475 sayılı İş Yasası ile işveren işçinin sağlık ve güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları noksansız bulundurmakla yükümlü kılınmıştır. İşçilerin de bu yoldaki usullere ve şartlara uymak zorunda oldukları belirtilmiş ve sağlık ve güvenlik ile ilgili tüzüklerin hazırlanmasını öngörülmüştür. Yasanın bu maddesine göre çıkarılan tüzüklerin en önemlileri şunlardır: İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşlerde ve İşyerlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri Hakkında Tüzük Yapı İşlerinde Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tedbirleri Tüzüğü Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük

18 1475 sayılı İş Yasası ile sağlık ve güvenlikle ilgili olarak hangi koşullarda işin durdurulacağı veya işyerinin kapatılacağı belirlenmiştir. 76. maddesi ile çok önemli bir soruna çözüm getirilmek istenmiş, iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi amacıyla işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurullarının kurulması ve bu kurulların kuruluş, yetki ve sorumluluklarının bir tüzükle saptanması öngörülmüştür sayılı İş Yasası ile 16 yaşını doldurmamış çocukların ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamayacağını, ayrıca, hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağının bir tüzükte gösterileceğini hükme bağlamış ve Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü çıkarılmıştır. Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin işe girişlerinde veya işin devamı süresince bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları; işyerimi hekimi, işçi sağlığı dispanseri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye doktoru tarafından verilmiş muayene raporları olmadıkça bu gibilerin işe alınmalarının ve işte çalıştırılmalarının yasak olduğu belirtilmektedir. Avrupa Birliği, birçok konuda olduğu gibiiş Sağlığı ve Güvenliği alanında da birçok direktif yayınlamıştır. Direktif Avrupa Birliği yasasıdır ve üye ülkelerin kendi yasalarının üzerinde bir hukuki konumu vardır. Tüm direktifler Avrupa Parlamentosu ve Bakanlar Konseyi'nde oylanır.

19 Cumhuriyet Dönemi (Sosyal Güvenlik ile İlgili Düzenlemeler) 1946, İşçi Sigortaları İdaresi tarihinde 4772 sayılı İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sigortası Yasası, tarihinde 4792 sayılı İşçi Sigortaları Kurumu Yasası, 1950 yılında 5502 sayılı Hastalık ve Analık Sigortası Yasası, 1957 yılında ise 6700 sayılı İhtiyarlık Sigortası Yasası çıkarılmıştır yılında 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası 1952 yılında çıkarılan 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranların Arasındaki İlişkilerin Düzenlenmesi Hakkındaki Yasa, 1954 yılında çıkarılan 6309 sayılı Maden Yasası, 1967 yılında çıkarılan Deniz İş Yasası gibi değişik yasalarda da iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli hükümler yer almıştır. Türkiye de meslek hastalıkları üzerine resmi çalışmalar, kağıt üzerinde 1946 yılında çıkarılan SSK Yasası ile başlamışsa da, 1964 yılına kadar ciddi ve kapsamlı hiçbir çalışma yapılamamış ve olumlu gelişmeler olmamıştır. Zonguldak kömür ocaklarında çalışan işçilerde yaygın olarak pnömokonyoz meslek hastalıklarının ortaya çıkması ile meslek hastalıkları istatistiklerde yer almaya başlamıştır. 506 sayılı SSK Yasasının yürürlüğe girmesinden sonra Türk Hükümeti ile Birleşmiş Milletler Özel Fon İdaresi İşbirliğinden yararlanılarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Araştırma Enstitüsü (İSGÜM) kurulmuştur. İSGÜM, kuruluşundan bugüne kadar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı na bağlı olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Yine bu dönemde TÜMSAB adı altında kurulan enstitü, iş sağlığı ve güvenliği konusunda araştırma çalışmaları yapmıştır.

20 1975 yılında ise İtalyan Üniversitesi örneği esas alınarak İstanbul ve Ankara da birer meslek hastalıkları kliniği kurulmuştur yılında da Ankara da 50 yataklı Ankara Meslek Hastalıkları Hastanesi, İstanbul Kartal da ise 300 yataklı İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi kurulmuştur yılında 4857 sayılı İş Kanunu çıkartılmıştır sayılı İş Yasasıyla birlikte ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatımız da değişmiş, bu yasayla birlikte 48 Yönetmelik ve 4 tebliğ yayımlanmıştır sayılı İş Yasasının 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88 ve 89. maddelerinde de İş Güvenliği ile ilgili hususlar düzenlenmektedir sayılı İş Kanunu kapsamında İşverenler; İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, Araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. İşçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler (6331 SAYILI İSG KANUNU).

21 4857 sayılı İş Kanunu Gereğince Yapılmış Düzenlemelerin Özellikleri; Proaktif olması, Çalışanların Katılımı sağlanması, Uzman desteği sağlanması, Eğitim ve Bilgilendirme verilmesi, Sağlık Gözetimi, konularına önem verilmiştir İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Uygulama ve Geçiş Süreci; 1. Kademe : 01 OCAK 2013 (en az 6 ay süre ile 50den fazla çalışan bulunduran bütün işyerleri yasa kapsamına girmiştir.) 2. Kademe : 30 HAZİRAN 2013 (50den az çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli gruptaki işyerleri yasa kapsamına girecektir.)ertelendi 3. Kademe : 30 HAZİRAN 2014 (Kamu kurum ve kuruluşları dahil olmak üzere 50den az çalışanı bulunan az tehlikeli gruptaki işyerleri yasa kapsamına girecektir) ERTELENDİ KANUNUN GETİRDİĞİ EN ÖNEMLİ YENİLİKLER Kamu kurumları ve 50 den az işçi çalıştırılan yerler kapsama alındı. Maddede kamu ve özel sektöre ait bütün işler ve işyerleri denmiş olsa da yürürlülük; kamu uygulamaları için iki yıl sonraya, küçük işyerleri için bir ve iki yıl sonraya ertelenerek baştan sınırlama yapılmıştır. 1-9 işçi çalıştıran işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği ödemelerini devlet üstleniyor. 1. Temmuz 2020 ERTELENDİ

22 Tehlike sınıflarının belirlenmesi tebliğler ile yapılacaktır. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Kurulacaktır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Kurulacaktır. Çalışan Temsilcisi Seçme veya Görevlendirme Yapılacaktır. Risk Değerlendirmesi Yapma veya Yaptırma Zorunluluğu Getirilecektir Acil Durum Planlarının Hazırlanması Gerekecektir. Çalışanlara Eğitim verilmesi zorunluluğu getirilecektir. İş Güvenliği Uzmanı Görevlendirme zorunluluğu getirilecektir. İşyeri Hekimi Görevlendirme zorunluluğu getirilecektir. Yıllık İSG Planını Hazırlama zorunluluğu getirilecektir. İSG Onaylı Defterin Tutulması ve Gerektiğinde İlgili Kurumlara Sunulması Gerekecektir.