SOSYAL BECERİ GELİŞTİRME PROJESİ İLKOKULLARA YÖNELİK ETKİNLİK KİTABI

Transkript

1 SOSYAL BECERİ GELİŞTİRME PROJESİ İLKOKULLARA YÖNELİK ETKİNLİK KİTABI HAZIRLAYANLAR MEDİHA ARICI GÜNSELİ ÖZBİLGEÇ EYÜP GÜNALP M. SAMİ AĞAÇCI SAVAŞ TÜFEKÇİ MESUT KARAGEDİK BİLGE KART NİHAT ÖZGÜN TUBA ERGİN DOĞRU ARZU GÜL KURT BETÜL YOLDAŞ ERDEM KARAKOYUN ESMA TUNCEL EMİNE ÜNAL ÇİĞDEM GÜNEYLİ ELİF ÇOLAK EMİNE ÜRÜN 2016-SELÇUKLU

2 GİRİŞ Ülkemizde rehberlik hizmetleri altmış yılı aşmış olan bir sürecin içinde gelişmiştir. Rehberlik hizmetlerinde ülke genelinde henüz istenilen düzeyde olmadığımız genel kabul görecek bir görüştür. Rehberlik hizmetleri farklı disiplinlerden yardım alınarak yürütülmektedir ancak eğitim kurumlarında öğrenci ile birebir temas halinde olan öğretmenlerin rehberlik hizmetlerinde yeri çok özeldir. Öğretmenlerin rehberlik hizmetleri alanındaki bilgi ve uygulama becerilerinin artırılması öğrencinin; kişiliğinin sağlıklı gelişimi ve kendini gerçekleştirme sürecine büyük katkı getirecektir. Mesleki hizmet yelpazesi çok geniş olan Psikolojik Danışma ve Rehberlik hizmetlerinde günümüzdeki anlayış; öğrencilerin sorunlarını çözmeye yönelik olmaktan çok kişiliklerinin bütüncül gelişimine yönelik olmasıdır. Hal böyle olunca öğrencilerin; kendini ve duygularını tanıma, kendine ve başkalarına saygı, başkaları ile kaliteli ilişkiler kurma, kendini doğru ifade edebilme,akran baskısına direnme, uzlaşma, sosyal becerileri kazanmaları da önem kazanmakta. Sosyal beceri eğitimi kişisel- sosyal gelişim alanı ile ilgili rehberlik hizmetleri içinde ele alınmaktadır. Sosyal becerileri tanımlanması ve sınıflanmasında alan yazarlarının farklı yaklaşımları olduğu görülmektedir. Bu çalışma ile sınıf öğretmenlerine uygulayabilecekleri; başlangıç, duyguyu tanıma ve yönetme, atılganlık ve arkadaşlık becerileri etkinlikleri verilmesi amaçlanmıştır. Sosyal beceri geniş yelpazesi olan bir eğitim olması sebebiyle gruplamaları ve kazanımlara ulaşmaya yönelik etkinliklerde çok farklı olabilmekte. Sınıf öğretmenleri, kendi sınıfındaki öğrencilerin bireysel ya da grup olarak ihtiyaçlarına göre sosyal beceri ve beceriyi kazandırmaya yönelik etkinlikleri farklı seçme özgürlükleri vardır. Bu çalışma özgün bir çalışma olmayıp mevcut kaynaklardan sınıf öğretmenlerine bu konuda rehberlik edecek mini kılavuz niteliğindedir.

3 ETKİNLİKLERİ UYGULARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR VE ÖNERİLER 1. Etkinlikler uygulanırken rehberliğin tüm ilkeleri göz önünde bulundurulmalıdır (Erkan, 2006). 2. Uygulamalar sırasında karşılaşılan güçlüklerle ilgili okul rehber öğretmeninden yardım alınabilir. Ayrıca aynı sınıfların sınıf rehber öğretmenleri uygulamalarla ilgili birbirlerine destek olabilir, ortak çalışmalar yapılabilir. 3. Öğrencilerle ilgili her konuda okul rehber öğretmeni ile işbirliği içerisinde çalışmak daha etkili ve verimli olmanızı sağlar. 4. Öğrencilerinize aktardığınız bilgiler ve paylaştığınız konular hakkında velilerinizi de bilgilendirmeniz yararlı olabilir. Çünkü bazı konularda veliler de yanlış ve eksik bilgilere sahip olabilir. Sadece öğrenciyi bilgilendirmek birçok konuda öğrenci ve ailesi arasında çatışmalara yol açabilir. 5. Sınıf rehber öğretmenleri sınıfa gitmeden önce yapacağı etkinlik üzerinde çalışmalı, sınıfa hazırlıklı gitmelidir. Etkinlikler uygulanmadan önce okunmalı, gerekli araştırma ve hazırlıkları yapılmalıdır. Bu sizin hem konuya daha hâkim olmanızı sağlayacak, hem de öğrenciler için etkili, güvenilir bir model oluşturmanıza ve süreyi daha iyi kullanmanıza olanak verecektir. Erkan a (2006) göre sürekli yazılı materyale bakarak talimatlar veren öğretmen görüntüsü istenen etkiyi sağlamayacaktır. 6. Önceden hazırlık yapmaları gereken etkinlikler için öğrenciler bilgilendirilmeli ve hazırlanmaları için yeterli süre verilmelidir. Öğrencilerin yapacakları araştırmalar bir önceki haftanın etkinliğinin en sonunda belirtilmiştir. Etkinliklerin sırası değiştirildiğinde bu bilgilere dikkat edilmelidir. 7. Sınıf mevcudunun çok yüksek olduğu durumlarda sınıf ikiye bölünebilir (Erkan, 2006). 8. Etkinliklerin uygulanması sırasında empati, saygı, koşulsuz kabul ve saydamlık gibi hümanist bir öğretmenin benimsemesi gereken tutumları sergileyerek öğrencilerin sınanma kaygıları olmadan kendilerini rahatlıkla ifade edebilecekleri, rahat ve güvenli hissedecekleri bir ortam oluşturulmalıdır. 9. Öğrencilerle etkileşim sürecinde birbirlerinin paylaşımlarına ilişkin yorumlarının yapıcı olmasına dikkat edilmelidir. Etkinlikler sırasında uyulacak kurallar ve dikkat edilecek noktalar sürecin başında detaylı bir şekilde örnekler vererek ve öğrencileri de sürece katarak belirtilmelidir. Sınıfta öğrencilere bu konuda sorumluluk verilip aşağıdakilere benzer kurallar birlikte oluşturulabilir. Böylece daha sonraki günlerde sadece küçük hatırlatmalarla çalışmalara devam edilebilir ve sınıf kendi otokontrolünü oluşturabilir. nlemeliyiz, araştırmaları yapmaya özen göstermeliyiz,

4 10. Gruplara ayrılarak işlenecek olan etkinliklerde grupların her seferinde aynı olmamasına ve farklı kişilerden oluşmasına dikkat edilmelidir (Erkan, 2006). Farklı yöntemlerle gruplar oluşturulabilir. Sayma yöntemi, sınıf listesinden rastlantısal olarak ya da alfabetik sıraya göre seçme, ortak bazı özellikleri dikkate alma, ayakkabı kardeşliği ya da gözler kapalı dolaşırken gözleri aç, ilk gördüğün iki kişi ile eş ol vb. oyunlarla da gruplar oluşturulabilir. Her seferinde başka bir yöntem kullanılması aynı zamanda eğlenceli olabilir. 11. Eğer sınıf uygunsa çember şeklinde ya da U düzeninde oturmak grup çalışmaları için daha yararlı olacaktır. Böylece tüm grup hem birbirini hem de öğretmeni daha iyi görebilir ve yapılan çalışmalar daha etkili olabilir. 12. Etkinlikler sırasında öğrenciler sunum yaparken, bir konuda sorulan soruyu cevaplarken ya da bir konuda düşüncesini belirtirken kendisini rahat ifade edebilmelidir. Bu da sınıfta bir güven ortamı oluşması ile ilgilidir. Öğrencilere bu güveni vermek için şu açıklamayı yapmak yararlı olabilir. Burada önemli olan düşüncelerin ifade edilmesidir. Paylaşımlar doğru, yanlış hatalı eksik olabilir. Herkes bazı konularda yanlış ya da eksik bilgilere sahip olabilir. 13. Paylaşımların fikir tartışması haline gelmesine asla izin verilmemeli, bu konuda öğrenciler en baştan uyarılmalıdır. Ama etkinlik özellikle bunu gerektiriyorsa kuralları baştan belirlenerek tartışma oturumu düzenlenir ve bu kurallara uygun olarak tartışmaları istenir. 14. Ergenlerin çevrelerine zaman zaman çok acımasız davranabileceklerini, çok alaycı olabileceklerini, sabit fikirli ve dik başlı tavırlar sergileyebileceklerini, ergenliğin egosantrik bir dönem olması nedeniyle kendileri dışındaki kişilerin fikirlerini beğenmeyeceklerini, çok fazla eleştirel olabileceklerini hiçbir zaman göz ardı etmemeli ve buna göre önlemler alınmalıdır. 15. Etkinliklere ve doğaçlamalara katılmayan, hiç söz almayan öğrenciler olabilir. Bu öğrencileri rehberliğin gönüllülük ilkesi göz önünde bulundurularak zorlamadan, uygun bir biçimde katılması için yüreklendirmeli ve desteklemeliyiz. Ya da bunun tersi her etkinlikte, her çalışmada sürekli öne çıkan ve kimseye fırsat vermeyen öğrenciler de olabilir. Bu öğrenciler de incitilmeden, hevesleri kırılmadan diğer arkadaşlarına da fırsat vermesi için özel olarak uyarılabilir. 16. Etkinlikler sırasında öğrencilerin özel bir durum yaşadığı fark edildiğinde bu soruna sınıfta çözüm aramak yerine, öğrenciyle daha sonra özel olarak görüşmeli ve gerekirse öğrencinin de onayı ile rehber öğretmen ve aile konu ile ilgili bilgilendirilmelidir. 17. Öğrencilerin, ailelerinin ya da arkadaşlarının özel hayatlarına ilişkin sınıf ortamında konuşulması uygun olmayan bilgileri açıklamalarını önlemek amacıyla annem, babam, Ahmet, Ayşe v.b. ifadeler yerine tanıdığım birisi biçiminde ifadeler kullanmaları sağlanmalıdır (Erkan, 2006). 18. Etkinliklerde verilen formlar tıpkı diğer dersler için çoğaltıldığı gibi her öğrenci için bir adet çoğaltılıp verilebilir. Eğer bu tür bir olanak yoksa öğrencilere bir adet verilir ve kendi aralarında organize olarak çoğaltmaları istenir ya da öğrencilerin defterlerine yazdırılabilir. Bazı formların büyütülüp asılması gerekebilir eğer okulun bu tür olanakları yoksa büyük bir kartona ya da tahtaya yazılabilir. 19. Öğrencilere etkinliklerde kullandıkları bilgi formlarını ve doldurdukları formları bir dosyada toplamaları ve zaman zaman tekrar incelemeleri önerilir. 20. Etkinlikler farklı şekillerde ve farklı ortamlarda da işlenebilir. Bazı etkinlikler sınıf yerine; bahçede, okulun konferans salonunda, spor salonunda vb. yerlerde gerçekleştirilebilir. Bazı etkinlikler de konu ile ilgili yerlere geziler düzenlenerek ya da sınıfa konu ile ilgili kişiler davet edilerek işlenebilir. 21. Etkinliklerde, verilen öykü, şiir, yazı vb. materyaller yerine etkinliğin amacını ve akışını bozmayacağını düşünülen farklı materyaller kullanılabilir. 22. Bazı etkinliklerde ortaya çıkan ürünler (Yazı, broşür vb.) sınıf panosunda ya da diğer sınıflarla işbirliği yapılarak okul panosunda sergilenerek belli konularda okul çapına duyarlılık sağlanabilir. 23. Etkinlikler sırasında hafif, rahatlatıcı bir müzik kullanılabilir. Kaynak: MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü

5 I. BÖLÜM BAŞLANGIÇ BECERİLERİ ETKİNLİK 1 : SELAMLAŞMA Amaç : İletişim Başlatma Becerilerini Geliştirme. Düzey : 1. sınıf ve üstü Materyal : Uygulama 1: Yazı tahtası. Uygulama2: Gazete ve dergilerden konuyla ilgili fotoğraflar, öğrencilerin kendi çizdikleri resimler, kağıt, kalem SÜREÇ: UYGULAMA 1 1.AŞAMA Sınıfa girdiğinizde hiçbir şey demeden, öğrencilere bakmadan masaya yönelin ve birkaç saniye masada bir şeylerle ilgilenin. Daha sonra hemen öğrencilere dönerek Bugün sınıfa girdiğimde her zamankinden farklı bir durumla karşılaştınız mı? diye sorun. Birkaç öğrencinin görüşünü aldıktan sonra Sizin de belirttiğiniz gibi Merhaba, günaydın demeden masaya oturdum. Bu konuyla ilgili neler söylemek istersiniz? diye sorun. Cevapları aldıktan sonra konu ile ilgili öyküyü öğrencilere okuyun SELAMLAŞMA Tam da apartmandan içeriye girecekti ki... Kapıda kendisine gülümseyen biri duruyordu. Kendi akranıydı besbelli. Merhaba ben Canberk demişti. Kadir ne diyeceğini bilememişti. Biraz utanmış hiçbir şey söyleyemeden koşarcasına merdivenlere yönelmişti. Merdivenleri üçer beşer çıkarken bir taraftan da düşünüyordu... Aslında birkaç kez daha görmüştü Canberk i. Yeni taşınmışlardı apartmana. Canberk, Kadir i her gördüğünde ya gülümsüyor, ya Merhaba diyor ya da Selam diyordu. O ise her seferinde susuyordu. Bir kere karşılık verebilse gerisi gelecekti elbet. Böylece çok iyi bir arkadaş olabileceklerdi belki de... Aslında yaşadığı çevrede o kadar sıkça rastlıyordu ki bu duruma. Komşular birbirini gördüğünde, annesi tanıdığı birilerini gördüğünde, ya da bir yerlere girilip çıkıldığında, insanlar yeni tanıştıklarında ve sonrasında karşılaştıklarında... Eve misafir geldiğinde hep ama hep Merhaba biz geldik, Selam nasılsınız? Sözlerini duyuyordu. Bunun önemli olduğunun farkındaydı. İnsanlar bunu niye sıkça yapıyorlardı. Ne işe yarıyordu? Yazan: Yalçın Tağtekin Selamlaşmayla ilgili bir öykü okudum. Amacım işleyeceğimiz selamlaşma konusuna dikkat çekmekti deyin ve aşağıdaki soruları öğrencilere yöneltin. Parmak kaldıranlardan başlamak üzere öğrencilerin yaşantılarını dinleyin. (Parmak kaldırmayan öğrenciler de zorlanmadan konuyla ilgili yaşantıları hakkında konuşmaya cesaretlendirilebilir.) Bu öyküde dikkatinizi çeken olaylar nelerdir. Haydi paylaşalım? Size isminizle hitap edildiğinde neler hissedersiniz?(insanlara ismi ile hitap etmenin önemini vurgulayın.) Sizler, çevrenizdekilerle nasıl selamlaşırsınız?haydi düşünelim. (Sınıfta farklı

6 selamlaşma şekillerinin dramatize ettirilmesini sağlayın.) Bugüne kadar siz bir tanıdığınızın yanından Merhaba, günaydın demeden geçtiniz mi? Neden? Bugüne kadar bir tanıdığınız yanınızdan Merhaba, günaydın demeden geçti mi? Siz bu durumda ne hissettiniz? Bu zamana kadar selamlaşmış olduğunuz kişiler kimlerdir? Ortak özellikleri nelerdir? 2. AŞAMA Selam vermenin önemini anlatın. İnsanlarla selamlaştığımızda; karşılıklı iyi ilişkiler gelişir, İnsanlara karşı duyarlı olduğumuzu, onlara saygı duyup değer verdiğimizi gösteririz gibi açıklamalarda bulunun. Ev Ödevi: Bir hafta boyunca etraflarındaki kişilerin selamlaşma davranışlarını gözlemlemelerini isteyin. Neler yaşadığınızı ve gözlemlerinizi sınıfta paylaşın UYGULAMA 2 Uygulama 2 ye geçmeden önce Uygulama 1 de neler öğrendiklerini, neler paylaşıldığını öğrencilerinize hatırlatın. 1.AŞAMA Bir hafta boyunca etrafınızdaki kişilerin selamlaşma davranışlarını gözlemlediniz. Neler yaşadığınız, gözlemlerini sınıfta kim paylaşmak ister deyin ve anlatmaya istekli öğrencilerden başlayarak diğer öğrencilerinizin de konuşmalarını sağlayın 2.AŞAMA a.konuya uygun bir resmi tahtaya asın. Öğrencilerden, resim hakkında selamlaşma konusunu kapsayacak şekilde bir öykü yazmaları söyleyin. Sınıfta okunmasını isteyin. b.çalışmaların sonunda sınıfta, selamlaşma ile ilgili bir sloganın hazırlanması sağlayın. Bu sloganı öğrencilerinizin görebileceği bir köşeye asın. Ev ödevi: Öğrencileri gruplara ayırın. Selamlaşma şekillerini içeren resimlerden (Gazete ve dergi resimleri, öğrencilerin kendi çizdikleri resimler vs. olabilir) sınıf panosunun oluşturulmasını sağlayın. Yapılan çalışmayı iki hafta süre ile sergiletin. Kaynak: Prof. Erkan S.Yrd.Doç Kaya Alim,deneysel olarak sınanmış grupla psikolojik danışma ve rehberlik programları,pegem yayıncılık,şubat 2005

7 ETKİNLİK 2 : SELAMLAŞMA Amaç : İletişim Başlatma Becerilerini Geliştirme. Düzey : 1. sınıf ve üstü Materyal : SÜREÇ: Öğretmen aşağıdaki soruları sorarak sınıf etkileşimini başlatır. Bugüne kadar siz bir tanıdığınızın yanından Merhaba, günaydın demeden geçtiniz mi? Neden?... Bugüne kadar bir tanıdığınız yanınızdan Merhaba,günaydın... demeden geçti mi? Siz bu durumda ne hissettiniz?... Karşılıklı iyi ilişkiler, duyarlı olmayı, saygıyı, değer vermeyi içerir. Bunların ne anlama geldiğini öğretmenlerinizle, sınıf arkadaşlarınızla ve anne-babanızla konuşup ne anladığınızı yazınız. Kaynak:Prof.Akkök F. İlköğretimde Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi,Pegem Yayıncılık

8 ETKİNLİK 3 : KONUŞMAYI BAŞLATMA VE SÜRDÜRME AMAÇ: Sözel İletişimi başlatabilme ve sürdürebilme DÜZEY: 2. Sınıf ve üstü SÜRE: 45 Dakika MATERYAL: SÜREÇ : I. AŞAMA 1. Konuşmayı başlatmak ve sürdürmek sizce neden önemlidir? Sorusunu öğrencilere yönelterek, verilen cevapları tahtada listeleyerek önemli olduğunu vurgulayınız. Daha sonra aşağıdaki durumu öğrencilere vererek etkinliği başlatınız. 2. Sınıfınıza yeni bir arkadaşınız geldi. Okuldaki ilk gününü geçirmekte olan arkadaşınızla, nasıl konuşmaya başlar ve ona neler söylersiniz. -Konuşmaya nasıl başladın. -Karşındaki kişiye neler söyledin ve sordun. -Kendinle ilgili neler söyledin. Şeklinde sorular sorun. Daha sonra öğrencilere verilen senaryonun sınıf ortamında canlandırılmasını sağlayın.(öncelikle gönüllü öğrenciler tarafından senaryonun oynanması sağlanır. Katılmakta zorlanan öğrenciler yüreklendirilirler.) II.AŞAMA Canlandırma bittikten sonra sınıfa yeni gelen ve sınıfın öğrencisi rolündeki öğrencilere konuşmayı başlatma ve sürdürme yaklaşımlarıyla ilgili olarak aşağıdaki soruları sorun. Konuşmaya nasıl başladın? Karşındaki kişiye neler söyledin ve sordun? Kendinle ilgili neler söyledin? Her iki öğrencinin de duygu ve düşüncelerini paylaşmalarını sağlayın. Konuşmaya başlamadan önce, konuşurken, kendini tanıtırken ve arkadaşını dinlerken neler düşündün ve neler hissettin? gibi sorularla duygu ve düşüncelerini alın Sınıfa Doğaçlamaları izlediniz. İzlediklerinizle ilgili neler sizin dikkatinizi çekti. diye sorun. Daha sonra en uygun, olası senaryoyu canlandırmalarına yardımcı olun. UYGULAMA 2 I. AŞAMA Öğrencilerinizle, aşağıda belirtilen Konuşmayı başlatma ve sürdürme becerisinde dikkat edilecek noktalar listesini tahtaya yazın. 1. Kiminle konuşmak istediğinize karar verin. 2. Konuşmak istediğiniz konuya karar verin. 3.Konuşmak için uygun zaman ve yeri seçin.

9 4.Konuşmaya, uygun kelimeler ile başlayın. (Merhaba,..,..Bana yardımcı olur musun? İyi günler.bu konu ile ilgili bilgi almak istiyorum vs. Lütfen ) 5. Konuşmak istediğiniz konuyu paylaşın. (Merhaba, sizinle veya seninle bir konuda konuşabilir miyim? Lütfen.konusunda bana yardımcı olur musun?.. konu ile ilgili bilgi almak istiyorum vs.) 6.Konuşma sırasında karşı tarafın dinleyip dinlemediğine karar verin. 7.Konuşma sırasında karşı tarafın cevap vermesine imkan verin. 8.Konuşma bittikten sonra teşekkür edin II. AŞAMA a.öğrencilerin yanındaki ya da farklı arkadaşıyla eşleşmelerini sağlayın Yukarıdaki bilgileri paylaştıktan sonra Haydi çocuklar kendinizin belirleyeceği bir konu hakkında 5 dakikayı aşmayacak şekilde arkadaşınızla konuşacaksınız. deyin. Öğrencilere düşünmeleri için 1-2 dakika zaman tanıyın. Konu bulmakta zorlanan öğrenciler olursa, Ek-1 deki konuları konuşmayı başlatma ve sürdürme açısından önerebilirsiniz. Hazırlığını tamamlayan, gönüllü öğrencilerin karşılıklı olarak konuşmalarını sağlayın.(bu konuda çekingen davranan öğrencileri yüreklendirin ama zorlamayın.) b. Bu uygulamanın sonunda öğrencilere: -Bir konu üzerinde konuşmak sizde neler yaşattı? (Kendini nasıl hissettin, o anda neler düşündün şeklinde de sorular sorulabilir) -Konu belirlemede ve başlamada zorlandınız mı? sorularıyla öğrencilerin duygu ve düşünceleri alın. c. öğrencilere Bugün konuşmaya başlama ve sürdürmenin önemli bir beceri olduğunu ayrıca bu beceri için gerekli davranışları öğrendiniz. Ancak sizin ya da karşı taraf için önemli bir durum olduğunda konuşmaya başlamak ve sürdürmek zor gelebilir. Şimdi söyleyeceğim örnek durumları böyle kabul ederek konuşmaya nasıl başlayıp sürdüreceğinizi düşünün. Kullanmanız gereken bir nezaket ifadesi varsa söyleyin deyin. Dramatize ettirerek ya da sözlü olarak söylemelerini sağlayın Arkadaşının doğum gününü unuttun ve onunla okulda karşılaştın. Konuşmayı nasıl başlatır ve sürdürürsün? Hazırladığın ödevi unuttun. Konuşmayı nasıl başlatır ve sürdürürsün? Anne ve baban ile, okulda yaşadığın önemli bir konuyu paylaşmak istiyorsun. Konuşmayı nasıl başlatır ve sürdürürsün? EK I Yönerge: Bir kağıdın ortasına kendini anlatan bir resim çiz. Resmin güzel olup olmaması önemli değil, önemli olan kendini resminle anlatabilmen. Sonra da aşağıdaki soruların cevaplarını çizerek veya yazarak cevapla. 1. Nerede oturuyorsun? 2.Kaç kardeşsin? 3.En sevdiğin yemek hangisi? 4.En çok sevdiğin dersler hangileri? 5.Hayvan besliyor musun? Besliyorsan hangi hayvan? 6.En çok ne yapmaktan hoşlanırsın? 7.Hangi takımı tutuyorsun? 8.En sevdiğin oyun ve spor dalı hangisi? 9.En sevdiğin TV programı hangisi? 11. En sevdiğin renk ne? Kaynak:Akkök, F. (1999).İlköğretimde sosyal becerilerin geliştirilmesi Öğretmen El Kitabı (2. Basım) İstanbul:Özgür Yayınları

10 ETKİNLİK 4 : TEŞEKKÜR ETME AMAÇ: Öğrencilerin teşekkür etme davranışını geliştirmelerine yardımcı olmak.olumlu duyguları ifade etme becerisini geliştirmek DÜZEY: 1. Sınıf ve üstü MATERYAL:Fon kartonuna teşekkür ederim yazısı,yazı tahtası,kalem SÜREÇ UYGULAMA 1 1. Aşama Sınıfa girdiğinizde bir öğrenciden kalem isteyin ve öğrenci ile göz teması kurarak vurgulu bir ses tonuyla Teşekkür ederim deyin. Daha sonra diğer öğrencilere dönerek, Peki çocuklar fark ettiniz mi ben şimdi ne yaptım? diye sorarak öğrencilerin dikkatini çekin ve Arkadaşınızdan kalem aldım ve teşekkür ettim açıklamasında bulunun. Daha sonra öğrencilere bugün TEŞEKKÜR ETME konusunda konuşacağız deyin. Önceden fon kağıdına yazılmış TEŞEKKÜR EDERİM yazısını tahtaya asın. Size teşekkür edildi mi? Şu anda aklınıza gelen hangi davranışınızdan dolayı size teşekkür edildi? diyerek konuşmayı başlatın? Söylenen olayları tahtaya yazın. Peki siz teşekkür ettiniz mi? sorusunu yöneltin. Öğrencilerin cevaplarını tahtaya listeleyin. Bu listede ilk defa karşılaştığınız bir örnek var mı? Neler? Haydi paylaşalım deyin. Yoksa bir sonraki basamağa geçin. Peki size birisi teşekkür ettiğinde neler hissedersiniz ve nasıl davranırsınız? Böyle bir anınızı anlatır mısın? O zaman neler hissetmiştin? diyerek öğrencilerin paylaşımda bulunmasını ve duygularına yoğunlaşmasını sağlayın. Birisi size iyilik yaptığında teşekkür etmeyi ihmal ettiğiniz zaman pişmanlık duyar mısınız? Böyle bir durum yaşadınız mı? Hem bize teşekkür edildiğinde hem de teşekkür ettiğimizde her iki durumda da kendimizi ne kadar iyi hissettiğimizi ve karşı tarafın da memnun olduğunu farketmelerini sağlayın. Nezaket ifadelerinin insan ilişkilerindeki önemi ve gerekliliğini vurgulayın Ev Ödevi: Aşağıdaki çizelgeyi öğrencilerinize dağıtın. Öğrencilerinize, bir hafta içerisinde kimlere hangi durumlarda teşekkür ettiklerini ve kendilerine edilen teşekkürleri not etmelerini isteyin.

11 TEŞEKKÜR EDERİM KİME TEŞEKKÜR ETTİM NE ZAMAN HANGİ DURUMDA NASIL HİSSETİM KİM SİZE TEŞEKKÜR ETTİ NE ZAMAN HANGİ DURUMDA NASIL HİSSETTİM UYGULAMA 2 Uygulama 2 ye geçmeden önce paylaşıldığını öğrencilerinize hatırlatın. Uygulama 1 de neler öğrendiklerini, neler 1.Aşama Verdiğiniz ev ödevi hakkında konuşun. Öğrencilere, bu hafta içerisinde kimlere teşekkür ettiniz? Kim paylaşmak ister? Neler olmuştu? Gibi ifadelerle listelerini paylaşmalarını sağlayın. Eğer gerekiyorsa Başka neler yapılabilirdi? Diyerek, yaşananlar üzerinde düşünmelerini isteyin. Peki kimler size teşekkür etti? Kim paylaşmak ister? Neler olmuştu? Başka neler yapılabilirdi? 2.Aşama Teşekkür etmede yol gösterici basamakları madde madde ele alın. Sınıfta örneklerle açıklanmasını sağlayın.

12 TEŞEKKÜR ETMEDE YOL GÖSTERİCİ BASAMAKLAR Karşınızdaki kişinin teşekkür etmenizi gerektiren bir şey yapıp yapmadığına karar verin. (Size iyilik mi yaptı? Yardımda mı bulundu? İltifat mı etti? vb.) Doğru yer ve zamanı seçin. Dostça teşekkür edin. Neden teşekkür ettiğinizi söyleyin. Öneriler: Teşekkür etme ile ilgili bir hikaye okunabilir. Öğrencilere yazdırılabilir. Yarım kalan bir hikaye tamamlattırılabilir. Kaynak: Erkan, S. Ve Kaya, A. (2005). Grupla Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programları. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

13 ETKİNLİK 5 : ÖZÜR DİLEME AMAÇ: Öğrencinin hata yaptığında özür dileme becerisini geliştirmek DÜZEY: 1. Sınıf ve üstü MATERYAL: Hikaye metni SÜREÇ: ORMANDAKİ BÜYÜK TOPLANTI Ormanın içinde hayvanların salıncaklarda sallandığı, tahterevalliye bindiği, kaydırakta kaydığı güzel bir park vardı. Ormanda yaşayan hayvanlar, buraya gelirler ve eğlenceli vakit geçirirlerdi. Günlerden bir gün, oynamak için parka gelen hayvanlar salıncaklardan birinin zincirinin koptuğunu gördüler. Bunun önemli olmadığını düşünüp diğer salıncaklara bindiler. Fakat ertesi gün tahterevallinin, bir başka gün kaydırağın kırıldığın gördüler. Oyuncakların kırık olmasının yanında, park çöplerle doluydu. Parkı bu şekliyle gören bazı hayvanlar artık parka gelmemeye başlamışlardı. Böyle bir pakta oynamak hiç de eğlenceli değildi. Ne olmuştu da park bu hale gelmişti? Ormanda yaşayan hayvanlar, bir sabah uyandıklarında kapılarının üzerinde Ormanda yaşayan tüm hayvanlar, sabah uyanır uyanmaz kaplanın evinde toplanacaklardır. yazan bir kağıdın olduğunu gördüler. Yazıyı her gören bu toplantı- nın nedenini merak etmişti. Çok geçmeden, ormanda yaşayan tüm hayvanlar kaplanın evine gelmişlerdi. Kaplan gelen hayvanlara bakarak bir kişinin gelmemiş olduğunu söyledi. Herkes birbirine baktı. Bu gelmeyen kim olabilirdi? Toplantıya katılmayan şakacı maymundu. Şakacı maymun, toplantıya gitmek yerine evde kalıp uyumayı tercih etmişti. Toplantı başladığında, tüm hayvanlar neden toplandıklarını anlamıştı. Toplantının konusu parkın durumuydu ve parkın neden bu hale geldiği, eski haline gelmesi için neler yapılabileceği tartışıldı. Toplantı sonunda parkı temizleyip kırılan oyun araçlarını tamir etme kararı alındı. Parkta oynayanların oyuncakları düzgün kullanmaları, çöpleri çöp kutusuna atmaya dikkat etmeleri gerektiği hatırlatıldı. Hemen o gün parkın temizliği başladı. Temizlik ve oyuncakların tamiri gün boyu devam etti. Bu işe yardım etmeyen yalnızca şakacı maymundu. Şakacı maymun, uykudan uyandığında akşam olmak üzereydi. Parka gidip biraz eğlenmek istedi. Parka gittiğinde herkesin çalıştığını gö- rünce çok şaşırdı. Burada neler oluyor böyle? diyerek yaklaştı. Parkın yeni halini görünce gözlerine inanamadı. Her yer pırıl pırıl temizlenmiş- ti ve oyuncaklar tamir edilmişti. Koşarak tahterevalliye bindi, ama karşısında oturacak kimse olmadığı için burada oynamak hoşuna gitmedi. Salıncağa bindi, ama kendisini sallayan olmayınca bu ona hiç eğlenceli gelmedi. Herkes parkın temizliği ve tamiriyle ilgili bir şeyle uğraştığı için şakacı maymunla ilgilenen olmamıştı. Üstelik onun kendilerine yardım etmesi gerektiğini düşünen hayvanların kendisine bakışları onu rahatsız etmişti. Şakacı maymunun, parktan ayrılıp evine gidecekken olanları izleyen kaplan yanına yaklaştı. Ne oldu şakacı maymun? Hiç neşeli görünmüyorsun dedi. Şakacı maymun Önceden olsa, arkadaşlarım benimle oynarlardı. Ben onlara şaka yapardım, eğlenirdik. Ama şimdi kimse benimle ilgilenmiyor dedi. Kaplan, Parkın eski halini hatırlıyor musun? Bunu kim yapmış olabilir? diye sordu. Şakacı maymun Eski hali nasıldı? diye sordu. Sormasıyla birlikte yaptıklarını hatırladı. Yüzü kızardı. Kaplana dönerek Ama ben şaka olsun diye... cümlesini tamamlayamadı. Şakacı maymun hatasını anlamıştı. Şaka olsun diye yaptıkları parkın güzelliğini bozmuştu ve kimse parkta oynayamamıştı. Şakacı maymun kaplana dönerek Peki şimdi ne yapmam gerekir? Arkadaşlarımın benimle oyunlar oynaması- nı ve her gün

14 parka gelmesini istiyorum. dedi. Kaplan, şakacı maymun a ne yapması gerekti- ğini anlattı. Parkın temizliği ve tamiri bittiğinde, tüm hayvanlar dinlenmek için oturdular. Kaplan ortaya çıkıp Şakacı maymunu size söylemek istedikleri var. dedi. Şakacı maymun, utanarak Hepinizden özür dilerim. Şaka olsun diye yaptıklarım parkın güzelliğini bozdu. Ben bunu düşünemedim. Bugün parkı temizlediğiniz için çok teşekkür ederim. Bundan sonra parkın temizliğine ve oyuncakları güzel kullanmaya çok dikkat edeceğim. dedi. Hayvanlar bir süre sessiz kaldıktan sonra şakacı maymunu alkışladılar. Bu onu affettiklerini gösteriyordu. Şakacı maymun bu duruma çok sevindi ve dinlenmekte olan hayvanlar için çeşitli gösteriler yaptı, onları güldürdü. Bundan sonraki günlerde söz verdiği gibi parkı temiz tutmaya ve oyuncaklara zarar vermemeye özen gösterdi. 2.AŞAMA Aşağıdaki sorular sorularak sınıf etkileşimi başlatılır. 1. Şakacı maymun yaptığının yanlış olduğunu anlayınca neler hissetti? 2. Yanlış bir davranışta bulunduğumuzda özür dilerken nelere dikkat etmeliyiz? 3 Duru teyzesine gitti. Kuzeni Ayşe evde yoktu. Teyzesi Duru ya Ayşe nin hikâye kitaplarını okuyabileceğini söyledi. Duru kitabı açarken sayfası yırtıldı. Duru ne yapmalı? 4.Yağmur ile Yasemin, Yasemin in yeni kitabına bakıyordu. Yağmur kitabı arkadaşının elinden alırken kitabı yırttı.. Daha sonra kitabı sıraya bırakıp koşarak Yasemin in yanından ayrıldı. Böyle bir durumda Yağmur un yerinde sen olsaydın ne yapardın? Kaynak: osgep

15 ETKİNLİK 6 : DİNLEME BECERİLERİ AMAÇ: Öğrencilerin iyi ve kötü dinleyicinin özellikleri ve nasıl bir dinleyici olduklarının farkına varmalarını sağlamak. DÜZEY: 1. Sınıf ve üstü MATERYAL: SÜREÇ: 1.AŞAMA Öğretmen aşağıdaki konuşmayla başlar. Çocuklar bugün sizlerle dinlemeyi konuşacağız. Dinlemek neden önemli? Şimdi bir gönüllüye ihtiyacım var. Kim gelmek ister? (Gönüllülerden birini seçin ve karşılıklı oturun) Senden şimdi istediğin bir konuda konuşmanı istiyorum. Örneğin; bir gününün nasıl geçtiğini anlatabilirsin. Okuduğun bir hikâyeyi anlatabilirsin. Ara sıra da bana sorular sor olur mu? (Gönüllü öğrenci konuşurken sürekli kıpır kıpır olun; kaleminizi yere düşürün, başka taraflara bakın. Elinizdeki kağıda bir şeyler çizin. Sorduğu sorulara Bilmem, hiç düşünmedim, Affedersin ne diyordun? gibi cevaplar verin. Bir süre sonra oyunu durdurun ve şu soruları sorun): Sizce ben arkadaşınızı dinliyor muydum? Dinlemediğimiz nereden anladınız? Peki, birisi bizi dinlemezse neler hissederiz? Dinlemek için neler yapmam lazımdı? (Burada şunları vurgulayın: İyi dinlemek için yapmamız gereken üç davranış var: Sakin ve hareketsiz bir biçimde oturmak, Konuşan kişiye bakmak, Konuşan kişinin söylediklerini düşünmek 2.AŞAMA Şimdi bana yeniden bir şeyler anlatmanı ve yine sorular sormanı istiyorum. (Bu kez anlattıklarını dikkatlice dinleyin, ona bakın ve sorduğu sorulara cevap verin). Gün boyunca (ve daha sonraki günlerde de) öğrencilerin sizi dinlediklerini gözlemlediğiniz her fırsatta onları takdir ederek iyi dinlemeyi pekiştirin. Örneğin Görüyorum ki herkes sakin bir biçimde oturuyor ve bana bakıyor. Buradan beni dikkatli bir biçimde dinlediğinizi anlıyorum, Sorularıma cevap veriyorsunuz çünkü beni dikkatli bir biçimde dinleyip söylediklerimi düşünüyorsunuz gibi

16 ETKİNLİK 7 : HATAYI KABUL ETME VE BİR İSTEĞİ İFADE ETME AMAÇ: Öğrencilerin yaptıkları davranışların sonuçlarını kabul etmeleri, özür dilemeleri. DÜZEY:1. Sınıf MATERYAL: SÜREÇ: 1.AŞAMA Ali ve Ayşe iki arkadaştılar. İkisi de okula yeni başlamışlardı. Bir gün Ayşe elindeki bir kitaba dikkatle bakıyor ve okumaya çalışıyordu. Ali geldi ona ben bakacağım diyerek kitabı Ayşe nin elinden çekti,aldı. Ayşe kalakaldı. 1. Ayşe ve Ali kim? 2. Ayşe nin elinde ne vardı? 3. Ali ne yaptı? 4. Ayşe ne hissetti? 5. Ayşe ne dedi? 6. Bu aşamada Ali nin davranışını sınıfta tartışınız ve gelen tepkilerin üzerinde konuşunuz. 7. soru ile çalışmayı sürdürünüz. 7. Şimdi Ali nin ne yapması gerek?ayşe nin ne yapması gerek? 8. Ali özür dilemek için ne söylemeli,nasıl davranmalı? 9. Sen birisinden özür dilesen nasıl davranırsın?ne söylersin? 10. Sana böyle bir davranışta bulunulsa neler hissedersin? 2.AŞAMA Bir Türkçe dersinde öğrencileri inciten veya kendilerinin bir başkasını inciten bir davranışlarını yazmalarını kompozisyon olarak isteyiniz ve size en etkileyici gelenleri sınıfta dramatize ettiriniz(rol yaptırarak oynatınız) Kaynak:Akkök, F. (1999).İlköğretimde sosyal becerilerin geliştirilmesi Öğretmen El Kitabı (2. Basım) İstanbul:Özgür Yayınları

17 ETKİNLİK 8: YARDIMLAŞMA AMAÇ: Yardımlaşmanın önemini kavrama DÜZEY:1. Sınıf MATERYAL: Hikaye metni SÜREÇ: Öğrencilere aşağıdaki hikaye okunur, ardından sorularla etkileşim başlatılır. YARDIMLAŞMAK GÜZELDİR Tuna ve arkadaşları ilkokula gidiyorlardı. Okul çocuklar için oldukça eğlenceliydi. Her gün olduğu gibi, o gün de okula sabah erkenden geldiler. Öğretmenleri ailelerini anlatan bir resim çalışması yapmalarını söyledi. Öğrenciler çalışmalarını yapmaya başladılar. Çalışmasını ilk bitiren Tuna oldu. Yaptığı çalışmayı arkadaşlarına gururla gösterdi. Öğretmeni çalışmasını panoya asabileceğini söyledi. Tuna, çalışmasını alıp panonun yanına gitti. Fakat panoya uzanıp çalışmasını asamadı. Tuna nın boyu, panoya uzanabilecek kadar uzun değildi. Ama öğretmeni, Tuna dan uzundu ve panoya uzanabilirdi. Tuna, bir panoya, bir öğretmenine baktı. Öğretmeni oldukça meşguldü. Daha sonra ne olmuş olabilir? Tuna kimden yardım istemiştir? Kimler nasıl yardım etmiştir? Öğrenciler dinlendikten sonra benzer hikayeler verilerek çocuklardan verilen durumu canlandırmaları istenebilir.

18 ETKİNLİK 9: YARDIMLAŞMA AMAÇ: Arkadaşlık ilişkilerinde yardımlaşmanın önemini kavrama. DÜZEY: 1. Sınıf ve üstü MATERYAL: Form 1 (Gurur Kartı) SÜREÇ: 1. Öğrencilere etkinliğin amacı anlatılır. 2. Öğrencilere arkadaşlarından hangi durumlarda yardım istedikleri sorulur (ödev yaparken, oyuncağınızı onarırken, ders çalışırken, oyun oynarken). 3. Öğrencilerden başkalarına yardım etmek için neler yaptıklarını anlatmaları istenir (arkadaşının anlamadığı problemi çözmesine yardımcı olmak, elleri dolu olan birine kapıyı açmak, sofrayı hazırlarken anneye yardım etmek, bir yeri tamir ederken babaya yardım etmek) 4. Öğrenciler birinden yardım istediklerinde ve birine yardım ettiklerinde neler hissettiklerini paylaşırlar. 5. Öğrencilere birer gurur Kartı dağıtılarak, Karta arkadaşlarından birinin herhangi birine yaptığı yardımı yazmaları istenir. Bu kartlar sınıfta sergilenir(selçuk ve Güner, 2000;s.36). FORM1 GURUR KARTI Sevgili arkadaşım......(yaptığı yardım) Bu davranışından dolayı seninle gurur duyuyorum. İyi ki benim arkadaşımsın! İsim ve imza KAYNAK: Kuzgun, Yıldız (2004).İlköğretimde Rehberlik. Ankara: Nobel Yayın.

19 ETKİNLİK 10: SORUMLULUK AMAÇ : Çocuklara sorumluluk kavramını tanıtarak, davranışlarıyla sorumluluğu ifade edebileceklerini anlamalarını yardımcı olmak. DÜZEY : 1-5. sınıf öğrencileri ARAÇ : Sorumlulukla ilgili bir öykü. SÜREÇ - Öğrencilere etkinliğin amacı açıklanır. - Sorumluluk kavramı açıklanır ( başkalarının haklarına saygılı olmak ve kendi davranışlarını yüklemek) ve sorumluluk üç noktada vurgulanarak tartışılabilir : (1) kendine karşı sorumluluk, (2) başkalarına karşı sorumluluk, (3) okula karşı sorumluluk Kendine Karşı Sorumluluk : 11 yaşındaki Yusuf un dişlerine yeni tel takılmıştı, ama Yusuf bu tellerin yerine daha parlak olan yeni teller almak istiyordu. Onun istediği yeni tellerin fiyatı, şu anda sahip olduklarının fiyatının iki katıydı ve onların parmaklıklarını koruyabilmeleri ve dişlerine iz yapmamaları için her yemekten sonra özel bir diş macunuyla fırçalaması gerekmekteydi. Anne ve babasına o kadar çok yalvardı ki sonunda yeni telleri almaları için onları ikna edebildi. Onlara dişlerini daha fazla fırçalayacağına, asla bunu hatırlatmak kalmayacaklarına söz verdi. Gerçekten de dişlerine ve yeni diş tellerine çok güzel bakıyordu, ama bir süre sonra özellikle okulda dişlerini fırçalamak zor gelmeye başladı. Bunu ihmal etmeye, ağzını sadece suyla çalkalamakla yetinmeye başladı. Derken bir gün dişlerinin sararmaya ve yeni tellerinin parmaklığını yitirmeye başladığını fark etti. Galiba yeniden diş doktoruna gitmesi gerekecekti. Yusuf a sorumluluk hakkında ne derdiniz? Bu, ne tip bir sorumluluktur? Başkalarına Karşı Sorumluluk : Yasemin, 10 yaşında bir kız çocuğu. Okuldan sonraki boş zamanlarında butik sahibi olan teyzesine iş yerinde yardım ediyor. Gelen müşterilere bazı modeller gösterip fazladan bilgi isteyenlerin kime başvurmaları gerektiği konusunda yol gösteriyor. Bu aralar okulun folklor ekibine yeni öğrencilerin alındığını duydu. Eğer bu ekibe girerse ekiple birlikte diğer illere gidecek ve şimdiki gibi teyzesine yardım edecek zamanı olmayacak. Birçok arkadaşı bu ekibe girebilmek için çalışıyor, Yasemin de grup

20 seçmelerine katılmayı çok istiyordu. Ama bir yandan da yılbaşına kadar yardım edeceğine dair teyzesine söz vermişti. Yasemin e sorumluluk hakkında ne derdiniz? Bu, ne tip bir sorumluluktur? Okula Karşı Sorumluluk : İpek 9 yaşında bir üçüncü sınıf öğrencisi. İpek in inşaat mühendisi olan bir kuzeni var. Onunla sık sık beraber oluyorlar ve kuzeni ona mesleği ve çalıştığı yerdeki işleri hakkında bir sürü şey anlatıyor. İpek de büyüdüğünde inşaat mühendisi olmak istiyor. Ama ufak bir problemi var : Bu dönem notları pek iyi değil. Verilen ödevleri yapıp, ertesi gün de okula getirmesi gerekirken o bunu yapmıyor. Hangi kitabını okuldan eve getirmesi gerektiğini hatırlamakta güçlük çekiyor. Eve götürdüğü zaman da hangi sayfasını çalışmasını gerektiğini unutuyor. Ya da ödevi bitirip okula götürüyor, onu ya okulda kaybediyor veya öğretmenine zamanında vermeyi unutuyor. Kısacası, İpek in ödevleriyle ilgili ciddi bir problemi var. İpek e sorumluluk hakkında ne derdiniz?bu, ne tip bir sorumluluktur? Bu gün sorumlulukla ilgili neler öğrendiniz? sorusu tartışılır. KAYNAK: Selçuk, Ziya; Güner, Nedret (2004).Sınıf İçi Rehberlik Etkinlikleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.

21 ETKİNLİK 11:YÜKSEK Mİ, ALÇAK MI? AMAÇ: Ortama uygun sesle konuşmanın önemini kavrama DÜZEY: 7-11 yaş MATERYAL: Yüksek mi, alçak mı çalışma kağıdı ETKİNLİĞİN İŞLENİŞİ Öğretmen gruba şu açıklamayı yaparak başlar. Çevremizdeki kişilerle anlaşabilmek için sesimizin yüksekliğini kontrol etmek, önemli bir beceridir. İçinde bulunduğumuz ortama göre; yüksek veya alçak sesle konuşmamız gerekebilir. Bazı durumlarda, alçak sesle, bazı durumlarda yüksek sesle, bazı durumlarda ise normal sesle konuşmamız gerekebilir. Sessiz bir yerde, çok yüksek sesle konuşmak, diğer insanları rahatsız edebilir. Yüksek sesle konuşmak gereken bir yerde çok alçak bir sesle konuşursak söylediklerimizi diğer kişiler anlayamaz. Bu sebepten bulunduğumuz artama uygun sesle konuşmak çok önemlidir. Öğrencilere çalışma kağıdını vererek doldurmalarını ister. Öğrenciler çalışmayı tamamladıktan sonra, öğrencilerle her bir ortam için hangi seçeneği neden işaretlediklerini tartışır. Hazırlayan: Uzm. Psikolojik Dan. Emine Ürün

22 YÜKSEK Mİ, ALÇAK MI? Çevremizdeki kişilerle anlaşabilmek için sesimizin yüksekliğini kontrol etmek, önemli bir beceridir. İçinde bulunduğumuz ortama göre; yüksek veya alçak sesle konuşmamız gerekebilir. Bazı durumlarda, alçak sesle, bazı durumlarda yüksek sesle, bazı durumlarda ise normal sesle konuşmamız gerekebilir. Sessiz bir yerde, çok yüksek sesle konuşmak, diğer insanları rahatsız edebilir. Yüksek sesle konuşmak gereken bir yerde çok alçak bir sesle konuşursak söylediklerimizi diğer kişiler anlayamaz. Bu sebepten bulunduğumuz artama uygun sesle konuşmak çok önemlidir. Aşağıdaki ortamlarda nasıl bir ses kullanılır, işaretleyin: ORTAM Kütüphanade çalışırken ALÇAK NORMAL YÜKSEK Okul takımına tezahurat yaparken Markette alışveriş yaparken Bahçede oynarken Evde oyun oynarken Tiyatrodayken Telefonla konuşurken Öğretmenin sorusuna cevap verirken Okul servisinde giderken Arkadaşınla sohbet ederken Yukarıdaki ortamlardan birini seç ve niçin hangi ses yüksekliğini işaretlediğini açıkla:......

23 II. BÖLÜM DUYGUYU TANIMA VE YÖNETME BECERİLERİ ETKİNLİK1: TEMEL DUYGULARIMIZ ETKİNLİĞİ AMAÇ: Öğrencilerin temel duyguları tanımaları ve duygu sözcüğü dağarcıklarını artırmalarına yardımcı olma. SINIF DÜZEYLERİ: İkinci sınıf ve sonrası. MATERYAL: Kurallar Posteri (EK-1), Parmak Boya, Tahta Kalemi, Tahta, Duygu İfadeleri Olan Çocuk Fotoğrafları, Yüz İfadeleri, Karikatürize Çizimler, Kağıt-Kalem, Duygu GünlüğüFormu. SÜREÇ: Çocuklarla belirlenen kurallar poster (EK-1) olarak sınıfa getirilir. Kuralların altına öğrencilerin isimleri yazılır. Kuralları öğrencilere okunduktan sonra sınıf kurallarının altına 3. ve 4. sınıflarda parmak boyalarla parmak basılarak, 5.,6., ve 7. sınıflarda ise renkli kalemlerle imza atılarak verilen söz yazılı hale getirildi ve sınıf panosuna asıldı. Temel duyguları açıklanarak tahtaya yazıldı. (Mutluluk, üzüntü, kızgınlık, korku, utanma, şaşkınlık). Daha önceden hazırlanan temel duyguları yansıtan yüz ifadeleri öğrencilere gösterildi. Yüz ifadelerinin hangi duyguyu yansıttığını tahmin etmeleri istendi. Günlük hayattan çeşitli olay ve durum örnekleri verilerek ve bu durumlarda neler hissedecekleri sorulur (Akgün ve Araz, 2010; Erkan, 2006).Daha önceden hazırlanan temel duyguları yansıtan yüz ifadeleri bir sıranın üzerine konulur. Öğrencilerden gönüllü olanlar tahtaya çıkarılarak örnek durumlar okunur. Önlerinde bulunan sıradaki yüz ifadelerinden o duruma uygun olan kaldırılarak sınıfa gösterilir.

24 Örnek durumlar: Sıra arkadaşınız size bir hediye verdi. Yolda giderken bir köpek size havladı Sınıfa öğretmeniniz erine bir palyaço girdi. Bir arkadaşınız sizi itip düşürdü. Burnunu karıştıran bir adam gördünüz. Hasta oldunuz ve okula gelemediniz. Bir sınavdan düşük not aldın Annen sana söz verdiği yemeği pişirmedi. Çok istediğin bir oyuncağa hiç sahip olamayacağını öğrendin. En iyi arkadaşının bir başka şehre taşınacağını öğrendin. Arkadaşların oyun oynarken, seni oyuna almadılar. Arkadaşının anlamadığı bir konuyu ona sen anlattın ve öğrettin. Arkadaşına söz verdiğin halde, onun sırrını tutamadın ve başka bir arkadaşına söyledin. Arkadaşını ittin, düşürdün ve dizi acıdı. Sınıftaki öğrenciler 4 gruba ayrılır. 3 dakika içerisinde en çok duygu sözcüğü (bakınız EK- 2) yazma oyununu oynanır. Önce en çok duygu sözcüğü yazan grup alkışlanır, sonra da sınıfın kendisini alkışlaması istenir.

25 Etkinlik bitince daha önceden hazırlanan Duygu Günlüğü tablosu öğrencilere ödev olarak verilir. Duygu günlüğünün bir sonraki derse kadar her gün en az bir durum ve bu durumda hissedilen duygu yazılarak doldurulması istenerek ders sonlandırılır.

26 ETKİNLİK 2: BİR TABAK DUYGU ETKİNLİĞİ AMAÇ: Öğrencilerin sınıf ortamında duygularını ifade etmelerini destekleme, aynı anda birden fazla duygu hissedebileceklerini fark etmelerine yardımcı olma. SINIF DÜZEYLERİ: İkinci sınıf ve sonrası. MATERYAL: Öğrenci sayısı kadar kağıt/plastik tabak veya boş sayfa, koyu renk keçeli kalem. Duyguları gösteren yüz ifadelerinin resimleri SÜREÇ Sınıf girişinde öğrencilerin dolaşabilecekleri bir alan oluşturulur. Öğrencilere müzik açılacağı ve dans etmeleri, müzik durdurulduğunda ise temel duygu ifadelerinden birini canlandırarak müzik tekrar başlayana kadar donmaları istenir. Müziğin her durduruluşunda farklı duyguları canlandırılması istenir. Isınma etkinliği bitirilip öğrenciler yerine geçince bir önceki haftaki oturum hatırlatılır. Ödev olarak verilen duygu günlüğü formları toplanır. Bir Tabak Duygu etkinliğine geçilir. Öğrencilere 6 şar tane kağıt dağıtılarak bu kağıtların her birine temel duyguları (Mutlu, üzgün, kızgın, korkmuş, şaşkın ve utanmış) yansıtan yüz resimleri çizerek maske hazırlamaları istenir. İsteyenlere boyamaları için renkli kalemler verilir. Örnek durumlar okunacağı ve bu durumlarda hissedecekleri duyguyu gösteren maskeyi yüzlerine tutmaları istenir. -Bayram tatilinde şehir dışında yaşayan aile büyüklerinizi ziyarete gideceksiniz. -Anneniz size zorla banyo yaptırmak istiyor. -Öğretmeniniz ev ödevinizi yapmadığınız için size kızmış. -Kardeşiniz hastalanmış. -Eve gittiğinizde anneniz size televizyonun bozulduğunu söyledi. -Babanız sizi pazar günü hayvanat bahçesine götüreceğini söyledi. -Arkadaşınız teneffüste ayağınıza bastı. Örnek durumlar bittikten sonra öğrencilere değişik durumlarda arkadaşlarıyla aynı tabağı kaldırıp kardırmadıkları ve kardırdılarsa nedeni sorur. Aynı durumda farklı kişilerin farklı duygular hissedebilecekleri açıklanır. Bu durumun normal karşılanması gerektiği ifade edildi. Öğrencilere bir sonraki hafta yapılacak etkinlik için eski gazete ya da dergilerden getirmeleri istenerek ders sonlandırılır.

27

28 ETKİNLİK 3: KİM MUTLU? KİM ÜZGÜN? ETKİNLİĞİ AMAÇ: Öğrencilerin yüz ifadelerinden duyguları anlayabilme becerilerini artırmalarına yardımcı olmak SINIF DÜZEYLERİ: İkinci sınıf ve sonrası. MATERYAL:Gazete ya da dergilerden kesilmiş yüz ifadelerini yansıtan resimler ve bant. SÜREÇ Isınma etkinliği olarak Parmak Yakalama oyunu oynanır. Bu etkinliğin amacı katılımcıların dikkatinin toparlanması ve grup içi dinamiklerin pekiştirilmesidir. Oyun için, öğrenciler büyük bir daire halinde ayakta dururlar. Sağ ellerini işaret parmakları dik olarak havada tutarlar. Sol elleri ise açık bir şekilde yanlarındaki katılımcının işaret parmağının üstüne gelecek şekilde havada tutulur. Oyunu yöneten kişi üçe kadar sayınca tüm katılımcılar sağ ellerini yanlarındaki katılımcıya yakalatmadan indirirken sol elleri ile diğer yanlarındaki katılımcının parmağını yakalamaya çalışır. Sağ parmağı yakalanan katılımcılar (kendileri yanlarındaki parmağı yakalamış olsalar bile) oyundan çıkarlar. Oyun üç kişi kalıncaya kadar devam eder. Isınma etkinliğinden sonra bir önceki hafta yapılan etkinlik hakkında konuşulur Öğrencileri beşerli gruplara ayrılır.nher gruba gazete ve dergileri dengeli sayıda dağıtılır. Ayrıca her gruba birer fon kartonu dağıtılır. Sınıf tahtası aşağıdaki biçimde dörde ayrılır. Mutlu Üzgün Korkmuş Kızgın Gruplara ellerindeki fon kartonunu eşit dört parçaya bölmeleri ve her bölmenin üstüne tahtadaki gibi duygu isimlerini yazmaları istenir. Daha sonra mutlu, üzgün, korkmuş ve kızgın yüz ifadelerinin olduğu yüzleri gazete ve dergilerden keserek fon kartonunun ilgili bölüme yapıştırmaları istenir.

29

30 ETKİNLİK 4:DUYGU ZARI ETKİNLİĞİ AMAÇ: Öğrencilerin duygularını farkına varmalarına yardımcı olmak SINIF DÜZEYLERİ: Birinci sınıf ve sonrası. MATERYAL: Kartondan yapılmış bir duygu zarı. SÜREÇ: Isınma etkinliği yapılır. Isınma etkinliğinden sonra bir önceki hafta yapılan etkinlik hakkında konuşulur. Daha önceden etkinlik materyali olarak hazırlanan duygu zarı öğrencilere gösterilir. Zarın her bir yüzünde temel duygulardan birisi (mutlu, üzgün, korkmuş, kızgın, şaşırmış ve utanmış) olduğu söylenir. Her çocuktan sırayla zarı atması ve zarın üstte kalan yüzündeki duyguyu önce canlandırması, sonra o duyguyu yaşadığı bir olayı anlatması istenir. Herkes sırasını tamamladıktan sonra öğrencilerin etkinlikle ilgili düşünce ve duyguları paylaşılarak etkinlik sonlandırılır.

31 ETKİNLİK 5:SESSİZ SİNEMA, SEN DE Mİ GELECEKSİN? VE DUYGU TOMBALASI ETKİNLİKLERİ AMAÇ: Öğrencilerin duyguları canlandırmalarına yardımcı olma. SINIF DÜZEYLERİ: İkinci sınıf ve sonrası. YARARLANILAN ETKİNLİK KAYNAĞI: Sessiz Sinema (Schilling, 2009). MATERYAL:Duygu tombalası etkinliği için yaklaşık tane duygu ifadelerinin yazılı olduğu, ikiye katlanmış küçük kağıtlar ve bu kağıtların içine konduğu bir torba ya da kutu. Tahta kalemi. SÜREÇ Isınma etkinliği yapılır. Isınma etkinliğinden sonra bir önceki hafta yapılan duygu zarı etkinliği hakkında konuşulur. Sessiz sinema etkinliği uygulanır. Öğrencilerin sessiz sinema yoluyla temel duyguları canlandırmaları istenir (Schilling, 2009). Sende mi geleceksin? etkinliği uygulanır. Tahtaya aşağıdaki cümleler yazılır: Sende mi geleceksin? Bunu neden yaptın? Öğretmen mi olacaksın? Hiç gitmedin mi? Ne zaman geliyorsun? Okul tatil edilmiş! Yazılıdan kaç aldın? Öğrencilerden, tahtaya yazılan cümleleri ses tonu, jest ve mimikler kullanılarak, temel duygulardan (Mutluluk, üzüntü, korku, kızgınlık,şaşkınlık, utanma) herhangi biriyle canlandırmaları istenir. Gönüllü öğrenciler kaldırılarak etkinlik uygulanır. Duygu tombalası etkinliği uygulanır. Etkinlik materyali olarak daha önceden küçük kağıtların üzerlerine çeşitli duygu isimleri yazılır (sınıfların düzeylerine göre, 15 ila 30 arasında olabilir). Kağıtlar katlanarak küçük bir kutuya yerleştirilir. Gönüllü öğrencilere bir dakika süre verilerek jest ve mimikleriyle kutudan çektiği duyguları anlatmaları istenir. Anlatamadıkları duygularda pas diyerek geçebilecekleri belirtilir. En fazla duyguyu anlatan öğrencinin oyunu kazanacağını söylenir. Etkinlik gönüllü öğrencilerle yürütülür.

32 ETKİNLİK 6: DUYGULARI TANIMA VE İFADE ETME AMAÇ: Kendi duygularını ifade etmek, başkalarının duygularını fark etmek, ifade etme SINIF DÜZEYİ: 1. sınıf ve üstü MATERYAL: Yazı tahtası, kağıt, kalem, Uygulama 2 için uygulama 2 deki yüz ifadeleri, Uygulama 3 için, Gazete ve dergilerden farklı yüz ifadelerini gösteren resimler SÜREÇ: Sınıfa girdiğinizde sınıfınızı gözlemleyin. Öğrencilerinizin yüz ifadesine göre öncelikle onların dikkatini duygularının üzerine çekin. Suratını asmışsın,kızgın mısın? Ne oldu? Seni kızdıran nedir? veya Ne güzel gülümsüyorsun. Mutlu görünüyorsun gibi çeşitli ifadeler kullanın. Öğrencilerin duyguları hakkındaki konuşmalarını sınıfça dinleyin. Olumlu duygular üzerine dikkat çekmek, uygulamanın akışının değişmesini engelleyecektir. Öğrencilerle duygular ve duyguların ifade edilmesi üzerinde konuşun. Değişik duygulardan söz edin. Bunun için Ek1 deki Temel duygular listesinden yararlanabilirsiniz. Temel duygular listesinden yararlanırken sınıf düzeyinize göre sadeleştirmeler yapabilirsiniz. Aşağıdaki sorularla öğrencilerin farklı duyguları tanımasını ve doğru ifade etmesini sağlayın. Sevdiğin bir kişiyi gördüğünde, hoşlandığın bir durumla karşılaştığında ne hissedersin? Hasta olduğun zaman ne hissedersin? Arkadaşınla oyun oynarken yenilirsen ne hissedersin

33 UYGULAMA 2 - Öğrencilerden; Sevinçli, mutlu birinin Çok üzgün bir kişinin Şaşkın birinin resmini çizmelerini isteyin.( Çizerken onlara yardım edebilirsiniz) -Öğrencilere çeşitli yüz ifadeleri gösterdikten sonra Bu yüz ifadelerinde hangi duygular var sorusunu öğrencilere yöneltin. -Cevapları aldıktan sonra, karşımızdaki kişinin duygularının yüz ifadelerinden anlaşılabileceğine ilişkin açıklamalarda bulunun. -Öğrencilere bazı durumlar söyleyin. Bu durumlar karşısında Kendinizi nasıl hissedersiniz diye sorun. Yüzleriyle ifade etmelerini isteyebilirsiniz- Örnek: Akşam eve gelirken baban sana çok istediğin bir şeyi alıp getirse, ne hissedersin? Diyelim ki annenin yeni aldığı pantolon kaza ile yırtıldı. Ne hissedersin?

34 UYGULAMA 3 -Gazete ve dergilerden kesilmiş farklı yüz ifadeleri olan resimleri (daha önceden öğrencilerin sınıfa getirmeleri isteyin) sınıfa gösterin. Öğrencilerin, resimlere bakmasını ve duygu durumları ile ilgili yorum yapmalarını isteyin. Diğer resimlere de bakarak, Bu adam üzgün görünüyor. Neden acaba? Belki de kendini iyi hissetmiyordur gibi açıklamalarla duyguları farketmelerini sağlayın. Bu resimlerden birini seçerek bir öykü yazmalarını isteyebilirsiniz. - Şimdi bir oyun oynayacağınızı söyleyin. Öğrencileri gruplara ayırın. Grupların istediği herhangi bir ya da birkaç duyguyu kullanarak, bu duyguyu yansıtacak şekilde küçük bir gösteri yapmalarını isteyin. Gruplara 10 dakika hazırlık süresi verin. Birkaç dakikada sunacaklarını söyleyin. -Öğrencilerin konuyla ilgili slogan bulmalarını isteyin. Slogan örnekleri: Duyguları fark edip, hissederek, tanıyarak kabul edelim. Başkalarının duygularını okuyun. Duyguları önemseyin, saygı gösterin. Ev ödevi: Bu sloganları sınıf panosunda sergilenmek üzere, evlerinde hazırlayıp getirmelerini isteyin

35 UYGULAMA 4 Eğer karşımızdakine aşağıdakine benzer cümleler söylüyorsak; Bunda üzülecek ne var Ne var bu kadar üzülecek Sen de her şeyi abartırsın Felaket senaryoları yazmada üstüne yoktur Boş ver şimdi kaygılanma Canım sen de amma alıngansın Sinirlenmekte haksızsın! Bu kadar büyütecek bir konu değil Yanlış yapıyoruz demektir Çünkü karşımızdakinin duygularını yadsıyoruz, alay ediyoruz, önemsemiyoruz, yargılıyoruz, normal olmayanı söylüyoruz. Bir kimsenin hissettiği duygunun yanlış olduğunu / uygun olmadığını söylemek suya nemli olmaması, çimene yeşil olmaması, kayaya sert olmamasını söylemek gibidir diyerek açıklamalarda bulunun. Eleştirmek, saldırmak, yargılamak, katı dar kafalıca davranıp ret edip onaylamamak, esneklik göstermemek. Bu davranışlar duygusal ihtiyaçlarımızın doyurulmamış olduğunun göstergeleridir. Kendilerini İyi Hisseden İnsanın Sergilediği Tutumlar: Üretken, güdülenmiş, sabırlı, iltifatkar, yaratıcı, yeniliklere açık, anlayışlı, açık fikirli, işbirliğine açık, empatik, sıcak kanlı, kabul eden, esnek yapıdadır.

36 UYGULAMA 5 Şimdi duygularımızı yönetmede kullanabileceğimiz 5 adımı konuşacağız deyin. Aşağıdaki maddeleri okuduktan sonra her madde üzerinde tek tek durun. DUYGULARI YÖNETMEDE 5 ADIM Temel duyguları tanımla, fark et. Ne, nasıl hissediyor, duyguların yoğunluğu ne kadar? Duyguların nedenlerini fark et (belirle) Neden böyle hissediyorum, gerçek neden nedir, duygumun bana söylediği ihtiyacım nedir? Bununla nasıl baş edebilirim? Duygumu nasıl yönetebilirim? Daha iyi hissetmeme neler yardım edebilir? Duygum beni geliştirebilir mi? Seçenekler üretin. Nasıl davranabilirsem kendime yardım edebilirim? Ne istiyorum? İhtiyaçlarımı nasıl karşılayabilirim? Alternatif davranışlar neler? Ne yaparsam kendimi iyi hissederim? En iyi seçeneği seç Şu anda benim için en uygunu ne? Eyleme nasıl geçmeliyim? Gerçekten bunu istiyor muyum? Evet Eylem Sonucu değerlendir. Duygusal okur yazarlığı geliştirmek için Başkalarının duygularına duyarlı ol oku! -Empati (Karşımızdaki kişinin duygularını anlayabilme ) yeteneğini geliştiriniz -Olumlu olumsuz duygularınız ile empati kurabiliyor musunuz? Hangisi güç geliyor?

37 UYGULAMA 6 Aşağıdaki maddeleri okuduktan sonra her madde üzerinde tek tek durun. Öğrencilerinizin etkin katılımını sağlayın. İfadelerle ilgili yaşantıları varsa paylaşmalarını isteyin. ALTIN ÖNERİLER 1. Kişiye ya da duruma yönelik ifade yerine ne hissettiğinizi ifade etmek Sen duyarsız birisin yerine, İncindim Deli gibi araba sürüyorsun yerine, korkuyorum demek 2. Düşünce ve duyguları birbirinden ayırmaya çalışmak Benim söylediklerime inanamadığını düşündüm ve önemsenmediğimi hissettim yerine Yanlış yaptığımı düşündüm ve hayal kırıklığına uğradım. 3. Duygularının sorumluluğunu karşıya yüklemek yerine üzerine almak Beni kızdırıyorsun yerine Kızıyorum Beni kıskançlığa zorluyorsun yerine Kıskanıyorum demek 4. Kararlar verirken duyguları dikkate almak ve onlardan yararlanmak Böyle yaptığımda kendimi nasıl hissediyorum? Bunu yapmazsam nasıl hissederim? Hangi duyguyu yaşamayı tercih ederim? 5. Başkalarının duygularını dikkate almak ve onlara saygı göstermek Böyle yaparsam o nasıl hissedecek? diye düşünmek etkili yaklaşımlardır

38 EK 1: TEMEL DUYGULAR Öfke Hiddetlenme, sinirlenme, kızma, hınç duyma, içerleme, hakaret, tükenme, kin, rahatsızlık, alınganlık, düşmanlık, nefret, şiddet Üzüntü Acı, keder, can,depresyon sıkıntısı, neşesizlik, kasvet, melankoli, acıma, hüzün, yalnızlık, umutsuzluk Korku Kaygı, kuruntu, endişe, tasa, şüphe, gerginlik, vicdan azabı, huzursuzluk, tedirginlik, ürkme, kuşku Mutluluk Sevinç, çoşku, huzur, tatmin, haz, eğlenme, gurur, heyecan,coşkunluk hali, hoşnutluk, enerji Sevgi Sevme, kabul görme, dostluk, yakın ilgi, şefkat, iyilik, sadakat, bağlılık, hayranlık, muhabbet, tutku Şaşkınlık Hayret, merak, afallama, şok İğrenme Tiksinti, hor görme,aşağılama,küçümseme,itici bulma,hoşlanmama,nefret etme. Utanç Utanma, mahcubiyet, pişmanlık, küçük düşme, hayal kırıklığı, üzülme, kötü hissetme, çile

39 ETKİNLİK 7:DUYGULARINI TANIMA AMAÇ : Kendi duygularını ifade etmek, başkalarının duygularını fark etmek. SINIF DÜZEYİ :1.Sınıf ve üstü 1.Öğrencilerle duygular ve duyguların ifadesi üzerine konuşun. Örneğin: - Sevdiğin bir kişiyi gördüğün zaman ne hissedersin? -Hasta olduğun zaman ne hissedersin? -Arkadaşınla oyun oynarken yenilirsen ne hissedersin? -Annenin yeni aldığı pantolon kazayla yırtıldı. Ne hissedersin? gibi sorularla farklı duyguları kelimelerle ve yüz ifadesiyle belirtmesini sağlayın. 2. Gazete ve dergilerden farklı yüz ifadelerini gösteren resimleri öğrencilere gösterin. Resimle ilgili bir öykü anlatın. Bu adam üzgün görünüyor, neden acaba? Belki de kendini iyi hissetmiyordur. gibi öyküleri öğrencilerin çeşitlendirmesini sağlayın. 3.Öğrencilerinizden sevinçli birinin, çok üzgün birinin, şaşkın birisinin vb. resimlerini çizmesini isteyin ETKİNLİK 8:DUYGU OYUNU AMAÇ: Öğrencinin Duygularını ve düşüncelerini ifade etmesi SINIF DÜZEYİ: 4. Sınıf SÜREÇ: 1. Öğretmen duygu ve düşüncenin ne olduğunu açıklar. 2. Öğrencilere aşağıdaki form dağıtılır. 3. Öğrenciler formu doldurur. 4. Gönüllü öğrenciler formda yer alan durumlar karşısında ki duygu ve düşüncelerini sınıfla paylaşır. 5. Aşağıda ki sorularla grup etkileşimi başlatılır. Formu doldururken ne hissettiniz? Duygularınızı yazarken zorlandınız mı? Düşüncelerinizi yazarken zorlandınız mı? Duygu ve düşünceleriniz arasındaki fark nedir? Arkadaşlarınızın duygu ve düşünceleri ile sizin duygu ve düşünceleriniz arasında benzerlik ve farklılıklar var mı? Duygu ve düşüncelerimizi gerektiğinde ifade etmek neden önemlidir? Duygu ve düşüncelerimizi ifade etmezsek ne olur? Kendinizle ilgili yeni bir şey öğrendiniz mi? 1. Bu etkinliğin sonunda öğrencilere neler kazandıkları sorulur ve paylaşımlar alınır. Duyguları ifade etmenin önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır.

40 FORM 1 DUYGU OYUNU Sevdiğim bir arkadaşımla tartıştım. Duygum: Düşüncem: Bana bisiklet alındı. Duygum: Düşüncem:... Oyuncağım kırıldı. Duygum: Düşüncem:.. Yazın çok güzel bir tatil geçirdim. Duygum: Düşüncem:.. En çok sevdiğim ayakkabım yırtıldı. Duygum: Düşüncem:.. Öğretmenim başımı okşadı. Duygum: Düşüncem:.. Okul bahçesinde düştüm. Duygum: Düşüncem:.. Diktiğim ağaç kırıldı. Duygum: Düşüncem:.. Arkadaşlarım beni oyuna almadı. Duygum: Düşüncem:.. Boğazım ağrıyor. Duygum: Düşüncem:.. Kardeşimle tartıştım. Duygum: Düşüncem:.. Mahallemizdeki yaşlı teyzenin ekmeğini aldım. Duygum: Düşüncem:.. Sofranın toplanmasına yardım ettim. Duygum: Düşüncem:.. Bayramda şiir okudum. Duygum: Düşüncem:.. Karnemi aldım. Duygum: Düşüncem:..

41 II. BÖLÜM ETKİNLİKLERİ KAYNAKÇA Akgün, S. ve Araz, A. (2010). AnlaĢmazlıklarımızı çözebiliriz. ÇatıĢma çözme eğitimi programı. Ankara: Nobel. Erkan, S. (2006). Örnek Grup Rehberliği Etkinlikleri (8. baskı). Ankara: Pegem A Akademi. ulartanmavefadeetme1.ppt

42 ETKİNLİK 1:GİRİŞKENLİK Amaç : Öğrencilerin; III. BÖLÜM ATILGANLIK BECERİLERİ Girişken olmanın haklarını korumadaki önemini kavramalarına yardımcı olmak. Girişken olmanın, duygularını ifade etmelerinde ve etkili iletişim kurmalarındaki faydalarını kavramalarına yardımcı olmak. Öğrencilerin girişken davranışlarda bulunmanın önemini kavramalarına yardımcı olmak. Düzey : 3. Sınıf Materyal:- SÜREÇ: 1. Aşağıda verilen parçayı öğrencilerinize okuyarak etkinliği başlatınız. Gülten, ikinci sınıfta okuyan bir öğrencidir. Ablası Gizem de dördüncü sınıfta okumaktadır. Genelde herkes bu iki kardeşin birbirinden çok farklı olduğunu söylemektedir. İkisi de derslerinde çok başarılıdır; ancak Gizem, daha hareketli ve girişkendir. Gülten ise daha çekingendir. Topluluk önünde konuşmaya çekinir, duygularını ifade etmeye utanır. Oysa ablası Gizem hissettiklerini rahatça söyleyebilir. Daha hareketli ve girişken olduğu için daha çok arkadaşı vardı. Öğretmenleri ve çevresindeki büyükler tarafından beğeniliyordu. Ailesi ikisini de çok sevdiklerini her zaman söylüyordu. Gülten ve Gizem bunu çok iyi biliyorlardı. Ancak Gülten de ablası gibi daha girişken ve hareketli olabilmeyi, istediklerini ve düşüncelerini rahatça söyleyebilmeyi çok istemektedir. Ablası ve ailesi ona bu konuda destek olacaklarına söz verdiler. Öğretmeni de sınıfta ona yardımcı olacaktı. Gülten de çekingenliğini yenmek için çaba göstereceğine söz verdi. O günden sonra, sınıfta daha çok söz almaya, etkinliklere daha çok katılmaya özen gösterdi. Öğretmeninin onu beğendiğini söylemesi çok hoşuna gitti. Ablasıyla birlikte gezilere katıldı ve yeni arkadaşlar tanıyıp onlarla sohbet ettikçe kendini daha mutlu hissediyordu. Artık o da duygularını ifade etmeye başladığını gördü, girişken oldukça kendine güveninin arttığını ve kendini daha da mutlu hissettiğini fark etti. Artık çekingenliğini yenmişti. O da ablası gibi çevresi tarafından beğeniliyor ve isteklerini çekinmeden söyleyebiliyordu. Ailesi, öğretmen ve arkadaşları kendisine çok destek olmuşlardı ve Gülten onlara her defasında çok teşekkür ediyordu. Aşağıdaki soruları öğrencilerinize sorunuz ve verdikleri cevapları sınıfta tartışınız. Gülten ve ablasının birbirinden farklı özellikleri neydi?

43 Gülten neden ablası gibi girişken olmayı istiyordu? Gülten e çekingenliğini yenebilmesi için kimler destek oldu? Gülten çekingenliğini nasıl yendi? Girişken davranışlar geliştirmesi Gülten e ne gibi yararlar sağladı? Gülten daha girişken davranışlarda bulundukça neler hissetti? 2. Yukarıda verilen hikâyeyi öğrencilerinize rol oynama tekniğiyle sınıfta oynatınız. Öğrenciler rollerini oynadıktan sonra Girişkenliği kısaca şu şekilde tanımlayınız. Girişkenlik, çekingen veya saldırganca davranmadan duygularımızı ve düşüncelerimizi karşımızdaki kişilere ifade edebilmektir. Girişken olmak, gerekli yerlerde hareketli ve istekli davranabilmemizi gerektirir. Bu açıklamadan sonra öğrencilerinizden girişken davranışlara örnek vermelerini isteyiniz. Onların cevaplarını aldıktan sonra size verilen örnek cevapları öğrencilerinizle paylaşınız. Örnek cevaplar: Sınıfta öğretmenimizin sorduğu sorulara cevap vermek ve aktivitelere katılmak, girişken bir davranıştır. Bir topluluk önünde konuşma yapmak, tören veya bayramlarda şiir veya sunum yapmak için istekli olduğumuzu göstermek girişken bir davranıştır. Karşımızdaki kişilere duygu ve düşüncelerimizi ifade edebilmek girişken bir davranıştır. Örneğin bir konu ile ilgili düşüncemizi açıklayabilmek veya bizi çok üzen bir arkadaşımıza duygularımızı söylemek. Haksız davranışlarda bulunan kişilere yaptıklarının yanlış olduğunu belirtmek girişken bir davranıştır. Örneğin kantin önünde sırada beklerken önümüze geçmeye çalışan bir arkadaşımıza sıraya geçmesini rica etmek. 3. Öğrencilerinize aşağıda verilen talimatı okuyunuz. Girişkenliğin ne demek olduğunu öğrendik. Şimdi size bazı durumlar okuyacağım. Sizden de bu durumlar karşısında gösterebileceğiniz girişken davranışları söylemenizi istiyorum. Bu açıklamayı yaptıktan sonra aşağıda verilen örnek durumları sırasıyla okuyunuz ve öğrencilerinizden bu durumlar karşısında gösterebilecekleri girişken davranışları sözlü olarak canlandırmalarını isteyiniz. Örnek durumlar: Okulda teneffüs saatinde yerlere çöp atan bir arkadaşınızı görüyorsunuz. Ona ne söylerdiniz? Beden Eğitimi öğretmeniniz Mustafa Kemal Atatürk ü anma Töreni nde bayrak taşımaya

44 gönüllü bir öğrenci arıyor ve siz de görev almaya isteklisiniz. Öğretmeniniz yakında ilkokullar arası resim çizme yarışması yapılacağını ve katılmak isteyen öğrencilerin kendisine açıklama yapmasını istiyor. Sizin güzel resim çizdiğinizi çevrenizdeki herkes söylüyor. Kantin sırasında bir arkadaşınız hiçbir şey söylemeden önünüze geçiyor. Bu etkinliği bitirdikten sonra öğrencilerinize girişken davranışlarda bulunmanın bize ne gibi yararlar sağlayacağını sorun. Öğrencilerinizin verdiği cevapların yanı sıra size verilen örnek cevapları da sınıfla paylaşınız. Örnek cevaplar: Girişken davranışlarda bulunmak, haklarımızı daha etkili savunabilmemizi sağlar. Duygu ve düşüncelerimizi daha rahat ifade edebiliriz. Kendimize olan güvenimiz artar ve kendimizi daha mutlu hissederiz. Daha hareketli ve daha başarılı oluruz. Çevremizdeki kişiler tarafından beğeniliriz. Birçok aktivitelere katılarız ve daha fazla arkadaş ediniriz. 4. Öğrencilerinize daha önceden girişkenlikle ilgili bir olay yaşayıp yaşamadıklarını sorunuz ve varsa bunları sınıfla da paylaşmalarını isteyiniz. KKTC MİLLİ EĞİTİM VE KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINIDIR Lefkoşa, 2005

45 ETKİNLİK 2: HAYIR DİYEBİLME Amaç: Çocuklara, Hayır diyebilme ve arkadaş baskısının yarattığı çatışmalı durumlarla başa çıkma becerilerini kazandırmak. Düzey: 1. Sınıf ve üstü Materyal: Kartonlar, renkli kalın yazan kalemler, panolar, yazı tahtası. Süre: 1 ders saati SÜREÇ: Hayır diyebilmek, bizi istemediğimiz şeyleri yapmaktan kurtaran sihirli kelimedir Hayır demek sanıldığı kadar zor değildir. Yeri geldiğinde HAYIR diyebilmek bizi mutsuzluktan, tehlikelerden ve zarar görmekten kurtarır. vb. önceden hazırlanan, renkli kalemlerle kartonlara yazılmış olan bu ve benzeri cümleler uygun yerlere asılır. Çocuklar hepimizin zaman zaman arkadaşlarımıza, tanıdığımız, sevdiğimiz insanlara Hayır diyemediğimiz durumlar vardır deyin ve örneklendirin Örnek 1: Sizden sürekli ödünç bir şey isteyen ancak geri getirmeyen (para, kitap, araçgereç vs.) bir arkadaşınız vardır. Kızarsınız, kırılırsınız, artık ona bir şey vermek istemiyorsunuzdur; yaptığı hatayı yüzüne vurmanız gerekmektedir ve ardından da bu şekilde davranmaya devam ettiğinde kocaman bir Hayır demeniz kaçınılmaz olmuştur. Ama bir şeyler sizi engeller deyin. Örnek 2: Evde yapmanız gereken bir sürü işiniz vardır. Arkadaşınız ısrarla sokağa çağırmaktadır. Bir de tehdit savurur. Gelmezsen bir daha seni takıma almayız.

46 Tam da sizin ders çalışma saatinizde... Belki de ertesi gün çok önemli bir de sınav vardır... Çocuklar şimdi bu iki örneği düşünelim deyin ve soruları sorun. Örnek 1 ve 2 için; Soru 1: Sizce bu örnekte Hayır diyememek ne gibi zararlara yol açar? Soru 2: Sizce bu örnekte Hayır denmiş olsa ne gibi yarar sağlar? Öğrencilerin verdiği yanıtları tahtaya yazın. Evet, çocuklar çok güzel yanıtlar verdiniz deyin ve ardından şu soruyu sorun: Şimdi bir düşünün bakalım sizin de Hayır diyemediğiniz ve zor durumda kaldığınız; istemediğiniz halde yapmak zorunda kalıp, mutsuz olduğunuz, zarar gördüğünüz durumlar oldu mu? Daha sonra çocuklara, kötü ya da yanlış olduğunu düşündükleri, yapmak istemedikleri halde yapmak zorunda kaldıkları durumda neler hissettiklerini sorun ve paylaşın. Peki, söylediğimizde bize bu kadar yarar sağlayabilecek, söyleyemediğimizde de bizi korumasız bırakan bir kelimeyi Hayır ı söylemekte neden zorlanırız? Çocukların yanıtlarını alın. Siz katkıda bulunarak Hayır demeyi engelleyen nedenleri yazın. Çocuklar istemediği durumlarla karşılaşan herkesin Hayır demeye hakkı vardır deyin. Seni istemediğin bir şey yapmaya zorlayan, sana zarar veren, seni mutsuz eden bir arkadaşı kaybetmekten ve yalnız kalmaktan korkma. Sana Hayır diyemediğin için baskı yapan ve istemediğin şeylere zorlayan ya da Hayır dediğinde arkadaşlığını bitiren kişi zaten iyi arkadaş değildir ve seni sevmiyordur deyin ve bunları yazın.

47 ETKİNLİK 3: HAYIR DİYEBİLMENİN YOLLARI Amaç: Çocuklara, Hayır diyebilme becerilerini kazandırmak. Düzey: 1. sınıf ve üstü Materyal: Kartonlar, renkli kalın yazan kalemler, panolar, yazı tahtası. Süre: 1 ders saati SÜREÇ: Bir önceki dersteki bilgileri ve kazanımlarını hatırlatarak hayır diyememenin çekingen bir durum olduğu üzerinde durun. Tahtaya çocukların arkadaş baskısı karşısında kullanabilecekleri bazı sözlerden örnekler yazın: Hayır, teşekkürler. Hiç şansın yok. Hiçbir yolu yok! Böyle bir şeyin olmasının imkânı yok. Israr etme. Üstüme gelme, istemiyorum. Bu hoşuna gitmeyecek ama istemiyorum. Yukarıdaki reddetme cümlelerinin kullanıldığı beceri alıştırmaları yaptırın. Örnekleri sınıf düzeyini göz önünde bulundurarak paylaşın. Öğrencilerin örnekler bulmasını isteyin. 1.öğrenci: Biraz daha oynayalım, öğretmen zili çaldıktan sonra derse gireriz. 2.öğrenci: Reddetme cümlesi söyler (Yukarıdaki örneklerden yararlanmasına izin verin)

48 1.öğrenci:Ahmeti oyuna katmayalım, bana kalemini vermedi. 2.öğrenci: Reddetme cümlesi söyler (Yukarıdaki örneklerden yararlanmasına izin verin) 1.öğrenci: Ben Suna ya küstüm, sen de küs. Onunla oynamayalım. 2.öğrenci: Reddetme cümlesi söyler(yukarıdaki örneklerden yararlanmasına izin verin) 1.öğrenci: Yarın ki sınavda kopya çekelim mi? 2.öğrenci:... Bu aşamadan sonra öğretmen Hayır deme ile ilgili önemli noktaları vurgular; Bir teklif ya da durumla karşılaştığında önce isteyip istemediğine karar ver. Sonra kabul et ya da reddet. Eğer reddedilen sen isen bunu kabullen, karşındakine seçenek sun ama sakın zorlama. Hayır derken karşındaki kişiyi incitmemeye çalış. Ses tonunu uygun şekilde ayarla. Göz teması kur. Öğrencilere aşağıdaki HAYIR, DİYEBİLME YOLLARI okunur: Doğrudan hayır demek, geçiştirmek, nedenler bulmak, duymamalıktan gelmek, ortamdan uzaklaşmak, yürüyüp gitmek ve hayır tekrarı gibi yolları kullanarak hayır denilebilir. Doğrudan Hayır: Hayır teşekkürler. Hayır olmaz. Şimdi internet kafeye gitmek istemiyorum Konuyu Değiştirmek: Hayır olmaz! Dünkü maçı kim kazandı? gibi konuyu değiştirmek

49 Nedenini Açıklamak: Hayır teşekkürler, bugün matematik yazılım var gibi bizim için gerçek ve doğru olan nedenlerimizi belirtebiliriz. Duymazlıktan Gelmek: Şarkı yarışmasını kim kazandı? gibi duymazlıktan gelebiliriz. Ortamdan Uzaklaşmak: Hayır deyip ortamdan uzaklaşabiliriz. Geçiştirmek: Belki sonra gidebiliriz. Şimdi okula gitmem gerekiyor gibi geçiştirebiliriz. Hayır Tekrarı: Hayır! Hayır! Şimdi internet kafaya gitmek istemiyorum. gibi Hayır ı tekrarlı bir şekilde söyleyebiliriz. Ev Ödevi: 1-Sizinle dalga geçildiğinde ya da başkasıyla dalga geçildiğini gördüğünüzde, yapmanız gerekenleri hatırlayarak ve uygulayarak nasıl hissettiğinizi, verdiğiniz tepkileri ve arkadaşlarınızın tepkilerini yazın. 2-Arkadaşlarınızın sizden yapmanızı istedikleri fakat sizin yapmak istemediğiniz durumlarda, konuştuklarımızı hatırlayarak ve uygulayarak, nasıl tepki verdiğinizi, neler hissettiğinizi ve arkadaşlarınızın size olan tepkilerini yazın. Kaynak : İlköğretimde Sosyal Beceri Eğitimi,Ankara MEM Ankara,2006

50 KÜÇÜK GRUPLARLA UYGULANABİLECEK YAPILANDIRILMIŞ 9 OTURUMLUK ATILGANLIK EĞİTİMİ Atılganlık eğitimi grup uygulama planı, davranışçı yaklaşım ilkeleri göz önüne alınarak hazırlanmıştır. Bu ilkeler şöyle özetlenebilir. 1. Davranış öğrenilir. 2. Bu öğrenme pekiştiren, güdülendiren ya da cezalandıran kişilerle etkileşim sonucu olur. 3. Eğer istenmeyen bir davranış öğrenilmişse pekiştireçler düzeniyle bu davranış söndürülür ve yerine yeni davranışlar geliştirilebilir. BİRİNCİ OTURUM 1. Tanışma: Her üye kendini tanıtıp, beğendiği yönlerini açıklar. 2. Grup Kurallarının Açıklanması: Konuşulanlar grupta kalmalı, özellikle gruba katılmayanlara aktarılmamalıdır. Grupta her üye eşit haklara sahiptir. Herkes birbirini dinlemelidir. Herkes birbirine yardımcı olmaya çalışmalıdır. Eğer bir üyenin davranışı, özellikle atılgan olarak nitelendirilen bir davranış gözlenirse, bunu kendisine açıkça iletmelidir. Atılgan davranışlar geliştirmeniz için size ev ödevleri verilecektir. Bu ödevleri yapmaya özellikle dikkat edilmelidir. 9 Hafta haftalık iki saatlik süre için toplanılacaktır. 3. Yeniden Anlıksal Yapılama: Atılgan ve atılgan olmayan davranışın tanımı yapılır ve atılganlığın çekingenlikten, saldırganlıktan farkları üzerinde durulur. (Ek-2) Atılgan davranmanın yararları tartışılır. Atılgan olmayan davranış öğrenildiği gibi, atılgan davranışında, bir model gözlenerek ve modeldeki davranışların benimsenerek kazanılabileceği vurgulanır. Atılgan bireyin özelliklerini belirten ses tonu, akıcı bir dil, gözle iletişim, jest ve mimiklerin v.b. gibi noktalar üzerinde durulur. (Ek-3)

51 İKİNCİ OTURUM 1. Davranışın önceden denenmesi: Alıştırma: Bireylerin ikişer kişilik gruplara ayrılmaları ve karşısındakiyle ikişer dakikalık konuşma yapmaları, ses tonlarına, yüz ifadelerine ve o andaki duygularına dikkat etmeleri istenildi ve sonra bunun üzerinde tartışılır. 2. Modelden Öğrenme: Her alıştırma sırasında grup lideri canlı model konumunda olup, duruma alıştırma işini de yüklenmektedir. 3. Alıştırmalar: Herkes yanındakinden bir istekte bulunur. İstekte bulunulan kişi de Hayır tepkisi verir. Sonra hayır tepkisi veren kişi grupça alkışlanır. Bu alıştırmanın önemi ve amacının Hayır demeyi öğrenme ve alkışa alışma olduğu liderce gruba aktarılır. El Aynası: İkişer kişilik gruplar halinde yapıldı, bireyler birbirleri karşısında ellerini açıp hareket ettirerek birbirlerini izlemeye çalışmaları sağlanır. Burada da alıştırmanın kimin liderlik özelliklerine sahip, kimin daha çekingen, kimin zaman zaman izleyen, kimin zaman zaman izlenen durumuna düştüğünü gözlemek ve bunun grup üyelerinde de bilinç oluşturmak olduğu açıklanacak. (Bu alıştırmayı grup lideri RAE, ön-test puanı düşük olan bir öğrenciye yapıyordu. Bu üyenin devamlı grup liderinin ellerini izlediği gözlenince bu konu grup üyesine soruldu. O da özellikle kendinden büyük, konuyu bilen bir kişi olursa hep ardından gittiğini belirtti.) Aşağı Bastırma: İkişer kişilik gruplara ayrılıp iki kişi de ayakta durur. Üyelerden biri karşısındakinin omzuna kollarını uzatarak karşısındakinin omuzlarından aşağıya iyice bastırmaya çalışır. Burada üyelerin, alıştırmanın amacını kendileri gözleyerek çıkarabilirler veya lider açıklama yapar. Bir kimse razı olmazsa, eğilmezse karşısındaki onu ezemez, eğemez fikrini edinmeleri sağlanmaya çalışılır. 4. Ev Ödevleri: İki ayrı dükkana gidip, bir şey almadan 10 YTL bozdurmaları İki dükkana gidip, alacakmış gibi bazı giysileri giyip çıkarmaları ve almamaları, İki üç kişiyi durdurup yol sormaları istenildi. ÜÇÜNCÜ OTURUM 1) Ev ödevleri hakkında konuşulur. (Ek-4) 2) Davranışın önceden denenmesi: Küçük kartlarda yazılı bazı durumları rol yaparak canlandırmaya çalışmaları sağlanır. (Ek-6). Üyeler rol yaparken biraz çekingen ve başarısız olabilirler. Bunun nedeni olarak bizim kültürümüzde ve eğitim sistemimizde insanların temsili (simülated) durumlara uzak ve yabancı olma olasılığı düşünülebilir.

52 DÖRDÜNCÜ OTURUM 1) Grup üyelerinin birbirleri hakkında neler düşündüklerini söylemeleri istenir. Burada önemli olan üyelerin; olumlu veya olumsuz duygularını açıkça iletebilme becerilerini kazanmaları ve kendilerine yönelik başkalarının olumlu ve olumsuz duygularını hoşgörü ile karşılamayı öğrenmeleri idi. Bu oturumda üyelerin birbirleri hakkında olumlu ve olumsuz duygularını dile getirmeleri duygusal yoğunluğu arttırabilir. Ev Ödevleri: Olumlu duygularını büyüklerine arkadaşlarına; küçüklerine söylemeleri Olumsuz duygularını büyüklerine, arkadaşlarına, küçüklerine söylemeleri Çevrelerinde tanımadıkları ancak çoğu zaman gördükleri kişilere günaydın, iyi günler, kolay gelsin vb. gibi demeyi denemeleri Bir arkadaşlarından borç istemeleri Ödünç verdikleri bir şeyi geri istemeleri, gürültü yapan arkadaşlarını susmalarını söylemeleri istenilebilir. BEŞİNCİ OTURUM 1) Bir önceki oturumda verilen ev ödevleri hakkında konuşulur. 2) Yeniden anlıksal yapılama: Ben dili ve sen dili hakkında bilgi verilir.(ek-7) 3) Davranışın önceden denenmesi: Kartlarda yazılı olan durumlara ben dili ve sen Dili ile tepkide bulunup aradaki fark ve kişiler üzerindeki bıraktıkları etkiler üzerinde konuşulur.(ek-8) 4) Ev Ödevi: Herkesin üçer dakikalık bir konuşma hazırlaması ALTINCI OTURUM Her üye üçer dakikalık konuşmasını sunarken dinleyiciler de konuşmacıyı izleyip atılganlık yönünde ne denli başarılı olup olmadıklarını izlerler. Bu oturumda bir üyece sözü edilen, atılganlık saldırganlık çekingenlik konusunun ele alınmasının sağlanması diğer öğrencileri pekiştirmesi açısından yararlı olabilir.

53 YEDİNCİ OTURUM Davranışın Önceden Denenmesi: Üyelerin o anda yapmak istedikleri ancak cesaret edemedikleri bir şey; örneğin okul müdürüyle konuşmak, birinden verdiği parayı geri istemek, hastanedeki doktorla konuşmak gibi, rol oynayarak önceden denenir. Bunu yaparken üyelerin ilk başta çok sıkıntıya düştükleri görülebilir sonradan daha rahat oldukları söylenebilir. SEKİZİNCİ OTURUM Alıştırma: Herkes 5 dakika birbiri hakkında olumlu neler söyleyebileceklerini düşündükten sonra, üye ortaya gelir, diğer üyeye düşüncelerini söyler. Daha sonra arkadaşlarının tepkilerini dinler. Arkadaşlarını onun hakkındaki fikirlerini söyler. Duygu ve sevgi alışverişinde bulunan bireylerin birbirlerine daha yakın oldukları gözlenebilir. DOKUZUNCU OTURUM Gruba iki kez RAE verilir. Birincisinde envanteri değerlendirirken geneli toplum içinde nasıl davrandıklarını düşünerek yanıtlamaları istenilir, ikincisinde de atılganlık eğitim grubunu yada bu grup arkadaşlarıyla beraber oldukları bir ortamı düşünerek envanteri yanıtlamaları, ayrıca grubun değerlendirilmesinin yapılması üyelere söylenerek, öğrencilerden verilen envanterin arkasına öneri ve eleştirilerinin yazmaları istenilir. Envanter sonuçları beraberce paylaşılabilir. Oturumlar boyunca akıllarında kalan önemli anlar üzerinde konuşulabilir. Bu çalışmadan neler kazandıkları sorulabilir. Bu paylaşımlardan sonra, sevgi bombardımanı etkinliği ile çalışma sonlandırılır.( Üyeler sırayla ortaya gelirler ve gruba sırtını dönerler. Grup üyeleri ortaya gelen üyeye, içlerinden geldiği gibi sadece olumlu ifadeler içeren cümleler yöneltirler. Sen mükemmel bir insansın, yakışıklısın, samimisin vb.) Üyelerin Gruba Devamı: Gruplara devam her hafta yapılan yoklama tutanaklarına kaydedilmelidir.

54 Kendini inkar eder Duygularını Tanır Başkalarını kırarak hiçe sayarak kendini geliştirmeye çalışır Duygularına karşı dürüst Dürüsttür, expresiftir Duygularını tanımaz değildir İstediği amaçlara ulaşamaz İstediği amaca ulaşır İstediği amaçlara başkalarını kırarak ulaşır Başkalarının kendisi adına Kendi adına seçim yapar Başaları adına seçim yapar seçim yapmasına izin verir Öfke duyar kaygılıdır. Kendine güvenir Kendini haklı ve üstün görür KAYNAK: Atılganlık Eğitimi Paket Programı Bireylerin İletişim Sorunları Ve İletişim Becerilerinin Geliştirilmesi Yrd. Doç. Dr. Erdoğan Bozkurt EK-2 Atılgan, Atılgan Olmayan ve Saldırgan davranışın karşılaştırması: Atılgan Olmayan Atılgan Saldırgan Atılgan Bireyin Özellikleri: Ek(3) 1) Konuşurken karşısındakiyle göz göze gelmekten kaçınmaz. 2) Kendinden emin ve dik durur. 3) Konuştuğu kişiden fazla uzakta durmaz. 4) Yüz ifadesine dikkat eder. 5) Ses tonuna dikkat eder ne çok kısık ne çok bağırarak konuşur. 6) Konuşması akıcıdır.

55 OTURUMLAR ARASI UYGULAMA RAPORU Adı Soyadı : Tarih: Sınıf/Şube : Atılgan olduğunuz durumları yazınız. Ne yaptığınızı yada ne hissettiğinizi yazın. Karşınızdaki kişi atılgan davranışınıza nasıl tepkide bulunur anlatınız. Etkileşim sırasında neler hissettiniz yazınız.

56 Ek4 YAŞANMIŞ ÖRNEK OLAYLAR Örnek Olay 1: Hiç yapmadığım bir şey, sınıfta hoca hata yapınca bunu ona söyledim. Hocam, tahtaya yazdığınız o kelimenin sonunda e harfi var galiba dedim Aaa iyi ki söyledin dedi hoca Bana kızar diye korkuyordum. Beni kabul etmesi bana cesaret verdi. Örnek Olay 2: Yengem hafta sonunda çocuğunu getirip bakmamı istedi. Yengemi severim, çocuğa bakmayı da isterim, Bir hafta önce arkadaşlarımla sinemaya gitmek için sözleşmiştik dedim Yengem bunu benden bunu beklemiyordu, bozuldu, çünkü, o ana dek hiç böyle bir şey yapmamıştım. Çok heyecanlandım bir an sinemaya gitmesem diye düşündüm ama sonra yengemin bana daha önceden haber vermemekle haksızlık yaptığını düşündüm. Örnek Olay 3:

57 Bir arkadaşım benden borç almıştı, ödemi yordu grupta yaptığımız denemelerden sonra paramı istemeyi karar verdim. Ayşe sana iki ay önce 10ytl vermiştim, şimdi ihtiyacım var verirsen sevinirim dedim. İyi ki söyledin unutmuştum hafta başında ödeyebilirim dedi İstersem arkadaşlarımla aram açılır diye düşünüyordum ama öyle olmadı. Örnek Olay 4: Dükkana gittim, eteklere bakacağım dedim birkaç tane denedim almadan dükkandan çıktım. Denediklerim bana uymadı almıyorum dedim. Satıcı ters ters baktı söylenmeye başladı. Ben de çok bozuldum, ağlamaklı oldum, ama sonradan öğrendiklerim aklıma gelince boş verdim, beğenmediğim bir şeyi almak bana huzursuzluk verecekti. Örnek Olay 5: Babam her zamanki gibi bağırıyordu. Sen sus konuşma diye Babacığım sinirleniyorsun böyle bağırma dedim. Kızdı bağırmaya devam etti, ama sus sen demedi.babamdan korkarım ama cesaretlenip düşüncelerimi söyleyebilmeme çok sevindim. Örnek Olay 6: Sinemaya gittiğimde önde iki kişi konuşuyordu, onlardan susmalarını rica ettim. Eğilerek susar mısınız filmi duyamıyorum dedim.

58 Benden beklemiyorlardı herhalde. İrkildiler sonra da yavaş konuştular, sonra da konuşmalar kesildi. Başta söylemeyecektim, ama buradakiler aklıma gelince uyarmaya karar verdim. (Siz de kendiniz örnek olaylar yazabilirsiniz.) Grupta rol oynamak için grup üyelerine verilen olaylar. ( Her olay ayrı kartlara yazılmış ve üyelerce bu kartlar çekilir. Bu roller etki tepki şeklinde olmuştur). Ek6

59 1. Bir erkek arkadaşınızdan sizi konsere götürmesini istiyorsunuz. Atılgan, saldırgan ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz.? Oyuncular Siz Erkek arkadaşınız 2. Arkadaşınız, sınav öncesi sizden defterinizi almış istiyorsanız. Atılgan, saldırgan ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz. Oyuncular Siz Arkadaşınız 3. Para ödemek için sıraya girdiniz sizden sonra gelen sıranızı aldı. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz.? Oyuncular Siz Sıraya girmek istemeyen kişi 4. Berber saçınızı istediğiniz şekilde yapmadı. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak nasıl tepkide bulunursunuz.? Oyuncular Siz Berber

60 5.Hastanede beraber çalıştığınız kişilerin size saygılı davranmasını istiyorsunuz. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Hemşire hasta bakıcı vb. 6. Arkadaşınız siz ders çalışırken sizi konuşmaya tutuyor. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Arkadaşınız 7. Bir toplantıda tanımadığınız biriyle nasıl konuşursunuz. Atılgan saldırgan ve çekingen tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Bir yabancı

61 8. Satın aldığınız bir şeyi geri götürdünüz. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Satıcı 9. Otobüse bindiniz uzun yolculuk yapacaksınız kibrite gereksiniminiz var yanınızdakinden nasıl istersiniz.? Oyuncular Siz Yanınızda oturan kişi 10. Hastanede sizin sorumluluğunuz olmayan bir şeyi size yüklemek istediler. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Doktor, hemşire vb. 11. Sinemaya gittiniz yanınızdaki konuşup sizi rahatsız ediyor. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Yanınızdaki kişi

62 12. Fazla zaman ayırmak istemediğiniz bir akrabanız telefon ederek üç haftalığına misafir geleceğini söylüyor. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Akrabanız 13. Lokantadasınız yemeğiniz bitmediği halde garson tabağınızı önünüzden alıyor. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Garson 14. Para bozdurduğunuzda eksik verdiğini gördünüz. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Parayı bozan kişi 15. Öğretmeniniz yanlış bir şey söyledi bunu ifade etmek istiyorsunuz. Atılgan saldırgan ve çekingen olarak tepkileriniz nasıldır.? Oyuncular Siz Öğretmen Grupta Ben Dili ve Sen Dili Hakkında Verilen Bilgiler: Ek7

63 Sen Dili: Kızgınlık içinde hareket eden insanlar genellikle ne hissettiğini söylemeden hemen karşısındakini suçlamaya yönelirler karşıdaki suçlandığını hissedince bir savunma mekanizması geliştirecek ve sizi dinlemeyecek, aklı sizi nasıl kırabileceği ile meşgul olacaktır. Sen dili Sen ne kadar kabasın aptalsın sen de hiç terbiye yok mu gibi ifadelerle karşımızdakini hemen suçlamaya değerlendirmeye yönelik bir dildir. Ben Dili: Karşımızdakinde suçlandığı izlenimi yaratmamak için ifademizi ben dili içinde oluşturmalıyız. Ben dili kişinin kendini rahatsız eden davranışın kendisinde nasıl bir duygu uyandırdığını ifade eden söyleyiş biçimine verilen addır. Ben Dili ile Sen Dili arasında önemli fark şudur: Ben dili konuşan kişi kendi iç dünyasındaki duyguları ifade eder ve duyguların ötesinde herhangi bir suçlama ve yargılamaya gitmez ben dili atılganca bir tepkidir. Sen dilinde suçlama yargılama ağır basar saldırganca bir tutumdur. Ek8

64 Uygulamada sen dili ve sen dili ile ilgili olarak ve deneklerin uygulaması için verilen kartlar: 1. Sen Dili- Çok kötüsün annenle konuşurken araya giriyorsun. (Durakla) Ben Dili- Ben annenle konuşurken kendini yalnız hissediyorsun ve bizim konuşmalarımızı kesiyorsun. 2- Sen Dili Sakar her şeyi kırıyorsun (Durakla) Ben Dili Aynamı kırdığın için çok üzüldüm 3- Sen Dili- Geri zekalı aptal şey hep matematikten zayıf alıyorsun (Durakla) Ben Dili- Matematikten Kırık alman beni üzüyor. 4- Sen Dili Pasaklı saçlarını hiç toplamazmısın (Durakla) Ben Dili- Saçların açık dolaşman beni rahatsız ediyor. 5- Ben Dili- Hayatımda senin kadar şimarık birini görmedim (Durakla) Ben Dili Her gördüğünü istemen beni rahatsız ediyor 6- Sen Dili- Ne kadar tembelsin her şeyi benden bekliyorsun (Durakla) Ben Dili Çok öfkelendim bu sabah sana düşen işleri yapmadın bana kaldı. 7-Sen Dili_- Tembel hep benden yararlanıyorsun. (Durakla) Ben Dili- Benim ödevlerimi alıp kullanmana bozuluyorum 8- Sen Dili- Saygısız hocayla bçyle konuşulmaz. (Durakla) Ben Dili- Konuşma biçimin beni üzdü hatta öfkelendirdi. 9- Sen Dili Pis pasaklı (Durakla)

65 Ben Dili Çoraplarını yatağımın üstüne koymana sinirleniyorum. 10- Sen Dili- Şimarık Sen herkesi sözünü keser misin (Durakla) Ben Dili- Sözümü Kesmen beni kızdırıyor. IV.BÖLÜM

66 ETKİNLİK 1:GRUBA KATILMA AMAÇ: Yeni bir gruba katılabilme DÜZEY: 7-11 yaş MATERYAL: Gruba Katılma Çalışma Kağıdı ARKADAŞLIK BECERİLERİ ETKİNLİĞİN İŞLENİŞİ İnsanların zaman zaman farklı ortamlarda ve durumlarda tanımadığı yeni kişilerle karşılaşabileceğini anlatın. Ne gibi durumlarda tanımadığımız kişilerle karşılaşabileceğimizi sorun ve bu durumları sınıfta tartışın. (yeni bir okula başlayınca, Sınıfa çalışma kağıtlarını dağıtıp, öğrencilerden doldurmalarını isteyin. Daha sonra gönüllü öğrencilerden cevaplarını paylaşmalarını isteyin. Yeni bir ortama girdiğimizde, ilk adımı karşı taraftan beklemek yerine bizim de iletişime geçmemizin gerekliliğini vurgulayarak etkinliği bitirin. HAZIRLAYAN: Uzm. Psikolojik Dan. Emine Ürün ÇALIŞMA KAĞIDI

67 GRUBA KATILMA Sünger Bob, bu sahile yeni taşındı ve henüz kimseyi tanımıyor. Diğer çocuklar ise birlikte çok eğleniyor ve ertesi gün neler yapacaklarını konuşuyorlar. Haydi Sünger Bob a gruba katılması için yardım et. Sünger Bob gruba katılmak için neler yapmalı?.... Sence önce Sünger Bob mu önce konuşmalı yoksa gruptan birisi onunla konuşana kadar beklemeli mi? Sünger Bob gruptaki çocuklarla sohbete başlamak için ne söylemeli?.. Gruptakiler Sünger Bob u yanlarına davet etmeli midir, niçin?.. Bir gruba katılmakta zorlandığın bir anı yaz. Neler hissettin, ne yaptın?. Bulunduğun ortama yeni bir kişi gelince neler yapabilirsin, yaz. Yeni gelen kişi nasıl hisseder?... ETKİNLİK 2: KENDİNİ TANITMA VE TANIŞMA

68 AMAÇ: Kendini uygun bir şekilde tanıtabilme GÖSTERGE Kendini tanıtır ve diğerlerini tanımak için dinler SINIF DÜZEYİ YÖNERGE; Öncelikle öğrencilere son dönemlerde yeni birileriyle tanışıp tanışmadıkları, tanıştılar ise o kişiye kendilerini nasıl tanıttıklarını sorun, örnek vermelerini isteyin. Ardından kendini tanıtma ve tanışmayla ilgili bir etkinlik yapacağınızı belirtin. Etkinlik için sınıftaki öğrenci sayısına göre her grupta öğrenci olacak şekilde öğrencileri gruplara ayırın. Öğrencilerden ayağa kalkıp daire olmalarını isteyin. Etkinlikte herkesin öncelikle ismini, hobisi veya serbest zamanlarını geçirmeyi tercih ettiği eylemi ve şu an en çok nerede olmak istediğini söyleyerek kendini tanıtacağı yönergesini verin. Etkinliğe başlayacak ilk kişi sadece kendisiyle ilgili bilgileri söylerken diğer öğrenciler, kendilerinden önce söylenen bilgileri de kendilerini tanıttıktan sonra ekleyeceklerini açıklayın. Ör: Ben Arda, serbest zamanlarımda gitar çalarım, şu an evde olup oyun oynamak istiyorum (Birinci kişi). Ben Sevgi, hobim keman çalmak, şu an alışveriş yapmayı isterdim. Sen Arda, serbest zamanlarında gitar çalıyorsun, şu an evde olup oyun oynamak istiyorsun (İkinci Kişi). Oyunun dairedeki en son kişi kendisini tanıtıp odan önceki tüm arkadaşlarının bilgilerini de verdikten sonra tamamlanacağını belirtin. Etkinlik sonrasında öğrencilere Etkinlik sırasında arkadaşlarınızı ne kadar dikkatli dinlediniz? Neler yaşadınız? Kendinizle ilgili fark ettikleriniz nelerdir? sorularını yöneltin. Öğrencilerin açıklamalarından sonra bu etkinliğin, hem kendini uygun bir şekilde tanıtma hem de iyi bir dinleyici olma açısından önemli olduğunu vurgulayın. Öğrencilerin etkinlikle ilgili sormak istedikleri olup olmadığını öğrendikten sonra çalışmayı sonlandırın. KAYNAK: Çocuğa Yönelik Şiddetin Önlenmesi Teknik Destek Projesi Yaşam Becerileri Etkinlik El Kitabı, MEB Özel Eğitim Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü ETKİNLİK 3: BİZE KATIL AMAÇ:Sosyal İlişkileri geliştirebilme

69 DÜZEY:7-12 yaş SÜREÇ: Fulya sınıfta hiçbir şeye katılmayan ve hiçbir grup etkinliğinde yer almayan bir kızdır. Sınıfta varlığı ile yokluğu belli değildir. Sorulmadıkça konuşmaz. Arkadaşları, onu aralarına almak istemektedirler. Bunun için ne yapmalıdır? Öğrencilerden çeşitli çözüm önerilerini söylemelerini ve tartışmalarını isteyiniz. En uygun önerileri sınıfta oynayınız. Kaynak: ilköğretimde sosyal Becerilerin Geliştirilmesi. Prof. Dr. Füsun Akkök, Özgür Yayınları ETKİNLİK 4:SOHBETİ SÜRDÜRME AMAÇ: İletişim Sırasında uygun sorular sorarak sohbeti sürdürebilme

70 DÜZEY: 3.sınıf ve üzeri SÜREÇ Öğretmen sınıfta sohbet esnasında uygun sorular sormanın önemini anlatır. yerinde ve uygun sorular sormak bir şeyler hakkında bilgi edinmek için en güzel yoldur. Sorular sorduğumuzda karşımızdaki kişiyle ilgilendiğimizi gösteririz. Sohbetimizi sürdürebiliriz. Hem de onun hakkında daha fazla bilgi edinip, daha iyi arkadaş olabiliriz. Pratik için gruptaki öğrencileri ikişerli gruplara ayırın öğrencilerden birinin zihninden bir şey tutmasını ve diğerinin de çeşitli sorular sorarak bunu tahmin etmesini isteyin. (örneğin: Öğrencilerden biri : Kapının yanındaki bir şeyi düşünüyorum. der. Diğer öğrenci: ne renk?, kapının hangi tarafında? gibi sorular sorarak diğer arkadaşının zihninde tuttuğu nesneyi doğru tahmin edene kadar etkinliği sürdürürler. Aynı grup öğrencilere Sohbeti sürdür etkinlik kağıtları verilir ve birlikte çalışmaları istenir. HAZIRLAYAN: Uzm. Psikolojik Dan. Emine Ürün SOHBETİ SÜRDÜR ÇALIŞMA KAĞIDI

71 BEN: Babam bana bir kedi aldı. ARKADAŞIM: Ne kadar güzel.adı ne? BEN: Boncuk. ARKADAŞIM: Peki onu ne ile besliyorsun? BEN:.,,,,,,,,,,,,,,,, ARKADAŞIM:,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, BEN;,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ARKADAŞIM:,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, BEN;,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ARKADAŞIM:. BEN:.. ARKADAŞIM:. BEN: ARKADAŞIM: Şimdi arkadaşınla rollerini değiştir ve başka bir konuda sohbete başlayın. Sohbet konumuz:.. ARKADAŞIM:,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, BEN;,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ARKADAŞIM:,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, BEN;,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ARKADAŞIM:. BEN:.. ARKADAŞIM:. BEN: ARKADAŞIM: BEN: ETKİNLİK 5: İYİ ARKADAŞ AMAÇ: Öğrencilerin iyi ve kötü arkadaşlık kavramlarını anlamalarını sağlamak DÜZEY: 1. Sınıf ve üstü

72 SÜREÇ: Anlayışlı NASIL OLUR? NE SÖYLER? Seni destekliyorum (Tahtaya yandaki şekli çizin). Sizce arkadaşlık neden önemli? İYİ ARKADAŞ SİZE NE HİSSETTİR İR? Güven Beni korur NE YAPAR? zamanlarınızda? Şimdi gelin bir de kötü arkadaşa bakalım. (Aynı şekli kötü arkadaş için de çizin) r? Bazılarımızın da hiç arkadaşı yoktur. Sizce böyle bir çocuk: er hissederdiniz? KAYNAK: Berthelot, J. (1996). A Unit on Friendship materyalinden uyarlanmıştır. ETKİNLİK 6: FARKLILIKLARIMIZ BENZERLİKLERİMİZ AMAÇ: Öğrencilerin arkadaşlıklarda farklılıkları kabul etmenin önemini kavramalarını

73 sağlamak MATERYAL: Katılımcı sayısının yarısı kadar Uygulama Sayfası 1/A ya da 1/B, A4 kâğıdı DÜZEY: 3. Sınıf ve üstü SÜREÇ: Bu oturumda farklılıklarımızı ve benzerliklerimizi tartışacağız. REŞİT MUSTAFA Şimdi sizden 2 kişilik gruplara ayrılmanızı istiyorum (Tahtaya üstteki şekli çizin ve her gruba birer tane A4 kağıdı verin). Şimdi hepiniz size dağıttığım kağıtlara benim çizdiğim gibi iç içe geçmiş 2 daire çizin. Ama kağıdı yan tutun ki, daireler büyük olsunçünkü içlerine yazı yazacaksınız Şimdi çizdiğiniz dairelerin üzerine ya da altına isimlerinizi yazın. Şimdi sizlere bir soru kâğıdı dağıtacağım. (Uygulama Sayfası 1/A yı dağıtın). Soruları okuyun ve eğer farklı cevap veriyorsanız cevaplarınızı kendi dairelerinizin içine yazın. Eğer cevaplarınız aynı ise buraya, dairelerin üst üste bindiği (kesiştiği) yere yazacaksınız. (Tahtada dairelerin kesiştiği noktayı gösterin). Herkes anladı mı? Size dağıttığım sorulara tüm içtenliğinizle cevap vermeniz önemli. Bu etkinlik için 15 dakikanız var. (Grupların arasında dolaşın ve gerekiyorsa katılımcılara yardım edin). KÜÇÜK SINIFLAR İÇİN SÜREÇ: Arkadaşınızla birlikte soruları okuyun ve cevaplayın. KAYNAK: Berthelot, J. (1996). A Unit on Friendship materyalinden uyarlanmıştır. TARTIŞILACAK SORULAR (Soruları küçük sınıfların anlayacağı biçimde basitleştirebilirsiniz)

74 Alıştırmayı nasıl buldunuz? Arkadaşınıza ilişkin yeni bir şey öğrendiniz mi? Neler? Arkadaşınızla ne tür farklılıklarınız var? Arkadaşınızla ne tür benzerliklerinizin olduğunu keşfettiniz? Bu benzerlikler ve farklılıklar arkadaşınıza ilişkin görüşünüzü değiştirdi mi? Bu etkinlik diğerlerine ilişkin bakışınızı değiştirdi mi? VURGULANACAK NOKTALAR: Eğer hepimiz aynı boyda, aynı kiloda, aynı görünüşte olsaydık ve hatta aynı zevklere, özelliklere, hobilere, kişilik özelliklerine sahip olsaydık ne olurdu? (Yanıtları alın, eksikleri tamamlayın: o Dünya çok sıkıcı bir yer olurdu. o Birbirimizden bir şeyler öğrenemez, kendimizi geliştiremezdik. o Kimse bizi birbirimizden ayıramazdı. o Farklı olma ve özel olma hissini hissedemezdik. o Kiminle arkadaş olduğumuz fark etmezdi. Arkadaşlarımız ve bizler, benzer ve farklı özelliklere, zevklere, hobilere, kişilik özelliklerine sahibiz. Benzerliklerimiz bizi birbirimize yaklaştırırken birbirimizin farklı yönlerinden bir şeyler öğreniriz. Farklılıklar bizi zenginleştirir UYGULAMA SAYFASI 1/A: FARKLILIKLARIMIZ- BENZERLİKLERİMİZ (Büyük sınıflar için) 1. Kaç kardeşiniz var? 2. Hangi ayda doğdunuz? 3. En çok hangi rengi seviyorsunuz? 4. En sevdiğiniz meyve hangisi? 5. En sevdiğiniz yemek hangisi? 6. En sevdiğiniz şarkı hangisi? 7. İlerde hangi mesleği seçmek istiyorsunuz? 8. Hangi futbol takımını destekliyorsunuz? 9. Boş zamanlarınızda ne yapmaktan hoşlanıyorsunuz? 10. En sevdiğiniz kitap hangisi? 11. En sevdiğiniz televizyon programı hangisi? 12. Okulda en çok hangi konuda zorlanıyorsunuz?

75 13. Sizi en çok ne strese sokar? 14. Sizi en çok ne üzer? 15. Sizi en çok ne mutlu eder? 16. En çok hangi özelliğinizi seviyorsunuz? 17. Arkadaşlarınız en çok sizin hangi özelliğinizi sever? 18. Arkadaşlıkta en önemli şey sizce ne? UYGULAMA SAYFASI 1/B: FARKLILIKLARIMIZ BENZERLİKLERİMİZ (Küçük sınıflar için)

76 En sevdiğiniz yemek hangisi? Kaç kardeşiniz var? DOĞUM GÜNÜN KUTLU OLSUN! Hangi ayda doğdunuz? Benim: Arkadaşımın: Benim: Arkadaşımın: Ben: Arkadaşım: En sevdiğiniz çiçek hangisi? En sevdiğiniz renk hangisi? Hangi takımı destekliyorsunuz? Benim: Arkadaşımın: Benim: Arkadaşımın: Ben: Arkadaşımın: En sevdiğiniz meyve hangisi? En sevdiğiniz şarkı hangisi? En sevdiğiniz şarkıcı kim? Benim: Arkadaşımın: Benim: Arkadaşımın: Benim: Arkadaşımın: En çok hangi oyunları seviyorsunuz? Sizi en çok ne sevindirir? Sizi en çok ne üzer? Ben: Arkadaşım: Beni: Arkadaşımı: Beni: Arkadaşımı: Ben: En çok neden endişelenirsiniz ya da korkarsınız? Benim: En sevdiğiniz özelliğiniz nedir? Ben: Okulda en çok hangi konuda zorluk çekiyorsunuz? Arkadaşım: Arkadaşımın: Arkadaşım: ETKİNLİK 7: YENİ BAŞLANGIÇLAR YENİ ARKADAŞLIKLAR AMAÇ: Öğrencilerin arkadaş edinme ve arkadaşlıklarını koruma becerileri edinmelerini