hendisliği (CRN:12730) Prof. Dr. Hilmi Berk Çelikoğlulu

Transkript

1 Toprak İşleri ve Demiryolu MühendisliM hendisliği (CRN:12730) 2018 Güz G z Yarıyılı Prof. Dr. Hilmi Berk Çelikoğlulu December 3, Vermelding onderdeel organisatie Ders Bilgileri Dönemiçi ders planı Hafta Hafta1 Hafta2 Hafta3 Hafta4 Hafta5 Hafta6 Hafta7 Hafta8 Hafta9 Hafta10 Hafta11 Hafta12 Hafta13 Hafta14 Tarih 20/ / / / / / / / / / / / / / Geçki Geometrik Özellikleri (Yatay Kurblar, Dever, Birleştirme Eğrileri) Geçki Geometrik Özellikleri (Eğimler) Güzergah-Geçki Araştırması ve Etüd, Trafik, Hat Kapasitesi Demiryolu Üstyapı Elemanları Konu Ulaştırma ve Demiryolu Mühendisliğine Giriş Demiryolu Araçlarının Özellikleri, Nadal Kuramı Demiryolu Araçlarının Çekim Mekaniği Toprak İşlerine Giriş,, Temel Kavramlar, Dönemiçi 1. Sınav Toprak İşlerinde Enkesit Alanları ve Hacimleri Kütleler Diyagramı ve Toprak Dağıtımı Genel Yönteme Göre Toprak Dağıtımı Brückner Yöntemine Göre Toprak Dağıtımı Kazı Yöntemleri ve Kullanılan Mekanik Araçlar Kazı Yöntemleri ve Kullanılan Mekanik Araçlar, Dönemiçi 2. Sınav December 3,

2 Toprak İşleri leri Konusunun İçeriği Toprak işlerine ilişkin genel bilgiler (tanımlar, toprak işleri çeşitleri) Zemin türleri ve özellikleri (toprak işlerinde zemin sınıfları, zeminlerin yapısı, şev, zeminlerin kabarması ve çökmesi, dolgulara verilecek yükseklik fazlası) Ulaşı şım m yollarına ilişkin tanımlar (altyapı ve üstyapı ile ilgili tanımlar,..) Enkesit alanlarının n belirlenmesi (cebrik yöntem, Cross yöntemi, geometrik yöntem,..) Hacim hesaplamaları Kütleler diyagramı ve toprak dağı ğıtımı (kütleler diyagramının çizimi ve özellikleri, maliyetler, toprak dağıtımı koşulları) Kazı yöntemleri ve kazı işinin inin genel değerlendirmesi erlendirmesi (kazı çalışmaları, yarmaların kazı yöntemleri, kazı ve yükleme işçilikleri) Patlayıcı maddelerle kazı (patlayıcı madde türleri, patlayıcı madde miktarı hesabı) Dolgu oluşturulmas turulması ve sıkışs ıştırılması (dolgu oluşturma yöntemleri, dolgu için zemin seçimi, sıkıştırma araçları) December 3, Toprak İşleri leri ile İlgili Genel Bilgiler İnşaat mühendisliği ile ilgili her proje toprak işleri ile başlar. Zira, hiçbir doğal arazi doğrudan inşaat mühendisliği projelerini uygulamak için uygun değildir. Ayrıca, her inşaat mühendisliği projesinin başlangıcında temel inşaatı gerektirdiğinden, doğal zeminin belli bir derinlikte kazılması gerekir. Toprak İşleri: Bir mühendislik projesinin uygulanması amacıyla, doğal arazi üzerinde yapılan tüm düzenlemelerini kapsayan bir inşaat mühendisliği terimidir (yarma, dolgu, taşıma, maliyet, tesviye vb. işler). December 3,

3 Toprak İşlerine Gereksinim Duyulan Durumlar Bir yapı için in zeminde kazı yapılmas lması (örneğin bir binanın temeli, tünel yapımı vb. gibi). Kazı için çıkarılan zemin, yapı tamamlandıktan sonra, yeniden kullanılabilir (yapı ile kazı çukuru arasındaki boşluğu doldurmak, çevre düzenlemesinde faydalanmak vb. gibi) Kazı fazlasının belirli bir yere yığılmasına depo denir. December 3, Toprak İşlerine Gereksinim Duyulan Durumlar Bir arazi kesimine istenilen şekli vermek için in arazinin düzeltilmesi: d Kazılması gereken (yarma) ile doldurulması gereken (dolgu) kesimlerinin dengelenmesine çalışılır. Yarmalardan çıkan zemin her zaman dolguda kullanılamaz (örneğin, killi zeminler). Yarma zemini ile doldurulamayan ve dolayısıyla dengelenemeyen dolgu kesimlerine ödünç zemin getirilir. Bir yap Bir yapının olu n oluşturulmas turulması: Sedde, toprak baraj vb. gibi. Gerekli zemin, aranan özellikler ve taşıma maliyeti dikkate alınarak seçilir. December 3,

4 Toprak İşleri leri nin AşamalarA amaları Kazı Aşaması: Doğal zemin ya da yığılmış zeminleri kazılması Yükleme AşamasA aması: Kazılan zeminin taşıma araçlarına yüklenmesi Taşı şıma AşamasA aması: Kazılan zeminin yüklenmesinden sonra, araçlarla boşaltılacak yere kadar taşınması Depolama ve Dolgu Oluşturma AşamasA aması: Taşınan yarma fazlası ya da dolgu için uygun olmayan zeminin depo yapılması ya da doldurulacak yere yerleştirme amacıyla zeminin boşaltılması December 3, Toprak İşlerinde Güçlükler ve Sorunlar Genel olarak toprak işleri i çalışmalarında, aşağıa ğıdaki özel durumlar dışında sorunla karşı şılaşılmaz: Kötü zeminler (kendini az tutan ya da tutamayan zeminler) Yeraltı suyunun var olması Tüneller Su altı çalışmaları Güçlükleri ve sorunları çözmek için: i in: Rastlanacak zemin türü önceden belirlenmeli Yeraltı suyuna rastlanıp rastlanmayacağı belirlenmeli, bu amaçla hangi derinlikte yeraltı suyu ile karşılacağı belirlenmeli (sondaj ile tabaka kalınlıkları ve yeraltı suyu derinliği belirlenebilir) December 3,

5 Toprak İşleri TürleriT Genel olarak iki temel sınıfta s toplanabilir: Sanat yapıları ile ilgili toprak işleri: Temel çukurları, hendekler, kuyular ve tüneller gibi (küçük hacimli işler, çalışma koşulları ağır, maliyetleri yüksektir). Genel toprak işleri çalışmaları: Karayolu, demiryolu, havaalanı, boru hattı, fabrika, triyaj alanları, deniz ve nehirlerdeki kazılar (büyük hacimli işler, yüksek verimli mekanik araçlar kullanılır). December 3, Toprak İşleri Türleri Farklı bir sınıflands flandırma da işin i in kuru ya da ıslak ortamda yürütülüyor yor olmasına göre g yapılabilir: Kuru ortamlardaki kazı çalışmaları (paletli, lastik tekerlekli ya da ray üzerinde hareket eden araçlar yardımıyla yapılabilir). Islak ortamlardaki kazı çalışmaları (su derinliği fazla değilse, kuruda kullanılan mekanik araçlar kullanılabilir, derinse yüzen araçlar kullanılır). December 3,

6 Toprak İşlerinde Zeminler Zeminin cinsi neden önemlidir? Zeminin sertliği, kohezyonu yarma kazısını, dolayısıyla çalışma yöntemi ve araç seçimini etkiler Zeminin cinsi, şev eğimini belirlemede önemlidir Kazı çalışmaları için in zeminler: Toprak Kompakt marn ya da kil Parçalanmış kaya Katılaşmış kil Kaya Toprak işleri i yönünden y nden zeminlerin sınıflands flandırılması: Gevşek zeminler Kaya zeminler December 3, Gevşek ek Zeminlerde Toprak İşi Gevşek ek Zeminler: Önceden parçalanmadan el aletleri ve mekanik araçların küçük bir basınçla içlerine girebildikleri ya da aletlerin vurulmasıyla gevşetilerek kazılabilen zeminlerdir. El aletleri ya da diğer araçlarla bloklar halinde çıkarılabilen çatlak ya da ayrışmış kayalar da gevşek zemin olarak düşünülebilir. Gevşek zeminlerde elle işi yapılmas lması durumunda gerekliyse kazma ile gevşettikten sonra sırasıyla kürekle kazma, yükleme, taşıma ve boşaltma yapılır. Mekanize bir toprak işi i şantiyesinde ise sırasıyla; mekanik kazı araçlarıyla kazı, yükleme, taşıma ve boşaltma yapılır. December 3,

7 Gevşek ek Zemin TürleriT 1. Hafif ya da adi zeminler: Kuru ya da nemli bitkisel zemin, kuru kum, toprakla karışık kum, ince ya da kalın çakıllar. 2. Ağır ya da killi zeminler: Taşla ve ince ya da kalın çakılla karışık killi zeminler, killi toprak, kompakt marnlar, tüfler, yumuşak greler. 3. Plastik killer: İçinde az ya da çok oranda su bulunan killer. Kazıldıklarında çok yapışkandırlar ve kazıları güçtür. 4. Tabaka halinde çürük kayalar: Ayrışmaya başlamış ve tabakalar halinde çökelmiş kayalar. December 3, Kaya Zeminlerde Toprak İşi Kaya Zeminler: Patlayıcı maddelerle parçalanması gereken zeminlerdir. Kaya zeminlerde elle işi yapılmas lması durumunda sırasıyla; mekanik parçalama ya da patlayıcı maddelerle parçalama, kazmalama, yükleme, taşıma ve boşaltma yapılır. Mekanize bir toprak işi i şantiyesinde ise sırasıyla; patlayıcı maddelerle parçalama, mekanik kazı aracıyla kazı ve yükleme, taşıma ve boşaltma yapılır. December 3,

8 Kaya Zemin TürleriT 1. Kuru yumuşak kayalar: Tebeşir, arduvaz, kalker vb. 2. Yarı sert kayalar: Gre, jips, spat vb. 3. Sert kayalar: Mermer, granit, bazalt vb. 4. Çok sert kayalar: Kuvartz, pudingler, breşler vb. December 3, Granülometri Bakımından Zeminler İri daneli zeminler: Çakıllar > 20mm İnce çakıllar 2 mm ile 20 mm arasında İri kumlar 0.2 mm ile 2 mm arasında İnce daneli zeminler: İnce kum 0.02 mm ile 0.2 mm arasında Silt 2 mikron ile 0.02 mikron arasında Kil < 2 mikron Kolloid killer < 0.2 mikron December 3,

9 Zeminlerin Oluşumlar umları Çakıl: Su ve atmosfer koşullarıyla az ya da çok yuvarlanmış kaya parçaları. Bileşenleri kuvartz, granit, şist, bazalt ve kalker olabilir. Kumlar: Çakıllar ile aynı minerallerden oluşmuştur. Siltler: İnce kum danelerine benzemekle birlikte, oluşumları mekanik aşınmadan daha fazla, kimyasal ayrışma sonucudur. Su ile temasları halinde kesmeye karşı mukavemeti azalır. Su ile doygun hale geldiğinde, akıcı hal alırlar. Siltler, oldukça geçirimsiz, sıkıştırılması güç, deformasyon sırasında hacim değiştiren ve dondan etkilenen zeminlerdir. Killer: Kimyasal ayrışma ile oluşurlar. Su ile beraber bulunduğunda çok dikkat dilmesi gereken zemin türüdür. Dane çapları küçüldükçe plastikleşirler. Karışımda silt oranı arttıkça topak halden ayrık hale dönüşür. Islak olduklarında deformasyon mukavemetleri düşüktür, kuruyunca sertleşirler. Pratik olarak geçirimsiz olduklarından, sıkıştırılmaları zor ve drene edilmeleri çok güç zeminlerdir. Kolloid killer: Su içinde çökelmeyerek askıda kalırlar. Elektrik yüklü danelerinin sürekli birbirlerini itmeleri nedeniyle, sürekli hareket halindedirler. December 3, Zeminlerin Tanınmas nması Bir zeminin tanınmasında, görünüşleri ve dokunmada verdikleri duyu yardımcı olur. Bir zeminin kuru veya ıslak olarak elde şekillendirilmesi ve parmaklar arasında sıkılması arazide zemin yapısını saptamada bir yöntemdir. Zeminlerin arazide tanınması: Kum: Daneleri ayrıktır. Kuru iken elle sıkılıp bırakılırsa hemen bölünür, parçalanır. Islak iken sıkılırsa kalıplı bir biçim alır; bırakılsa bile şeklini korur; ancak dokunulduğu zaman bölünür. Lem: Değişik boyuttaki kum ile silt ve kilin karışımıdır. Kuru iken kolayca bölünür. Kuru iken elde sıkıldığında, kalıplanmış gibi biçimlenir. Özenle dokunulursa bölünmez. Islak zeminin kalıplı gibi sıkılmış olanına kırmadan rahatça dokunulabilir. Siltli lem: İnce gradasyondaki kumu orta oranda, kili az ölçüde, silt danelerini de çok oranda içerir. Kuru iken topak halindedir. Ancak, kolayca ufalanıp toz haline getirilebilir. Zemin elde yumuşak ve unumsu bir duyum verir. Yaş veya kuru siltli leme kırılmaksızın dokunulabilir. Killi lem: İnce daneli bir yapıdadır. Kuru iken, topaklar ya da parçalar halinde kırılabilir. Islak bir zemin topağı parmaklar arasında sıkılır ise ince bir şerit şeklini alacak ve hemen kırılacaktır. Islak zemin plastiktir ve kalıplanmış gibi biçimlidir ve elleşmeye dayanıklıdır. Kil: İnce daneli yapıdadır. Kuru iken çok parça ve topaklar halinde kırılabilir. Islak iken, plastiktir ve çok yapışkandır. Islak zemin topağı parmaklar arasında sıkılırsa, uzun süre şerit şeklinde kalır. December 3,

10 Şevler Bir yarma ya da dolguda, hendek tabanı ya da platform kenarı ile doğal zemin arasındaki eğik yüzeye şev denir. Şevleri ifade biçimleri: Eğik yüzeylerin yatayla yaptığı açı (α) Yatayla yapılan açıların tanjantları, tg(α) (örneğin 4/5, 0.80 ya da %80 lik şev gibi) Yatayla yapılan açıların kotanjantları, cotg(α) (örneğin 5/1, 3/2 gibi) Şevlerin üzerinde eğikliği ifade edecek düşey ve yatay uzunlukları göstermek December 3, Şevler Dolgu şevi 1 3 Yarma şevi α cotg(α) = n ile gösterilir tg(α) = 1/n ile gösterilir December 3,

11 Şev EğimiE Çizelge: Fellinius açıları ve şev eğimi Şev eğimi 1/0.58 1/1 2/3 1/2 1/3 1/5 α θ β December 3, Şev Eğimi E (Kohezyonsuz Zeminlerde) a b φ: içsel sürtünme açısı α: şev açısı c T d N α T N tg(φ) buradan: tg(α) tg(φ) dolayısıyla: P α φ December 3,

12 Şev Eğimi E (Kohezyonlu Zeminlerde) c a U b C d α C: kohezyon U: boşluk suyu basıncı T N P T C + (N-U) tg(φ) P sin(α) C+ (P cos(α) U) tg(φ) tg(α) tg(φ) + ((C U tg(φ))/p cos(α) December 3, Şev AçısıA Şev açısına etkiyen özellikler: İçsel sürtünme açısı, a zeminin cinsi, kıvamı ve su muhtevası ile ilgilidir. Zeminin su muhtevası arttıkça daneler arasındaki sürtünme azalır; dolayısıyla içsel sürtünme açısı azalır ve buna bağlı olarak şev açısı azalır. Boşluk suyu basınc ncı İnce kum Çakıl Kil Kırmataş Sert kaya Zemin türüt Taşla karışık yağlı toprak Yumuşak kaya Kuru Örselenmiş yarma ya da dolgu Suya doymuş Kuru Yarma Suya doymuş December 3,

13 Zeminlerin Kabarma ve Çökmesi Doğal zeminin kazılmasıyla, hacminde meydana gelen büyümeye kabarma denir. Kazının hemen sonrası kabarma, geçici kabarma dır. V 0 : kazıdan önceki hacim V g : kazıdan sonraki hacim θ g : geçici kabarma katsayısı V g V 0 V g = V 0 (1 + θ g ) December 3, Zeminlerin Kabarma ve Çökmesi Kil gibi bazı zeminler, kazıldıklarında önemli ölçüde kabarma gösterir. Bu tür zeminle oluşturulmuş dolguların hacimleri, kendi ağırlıkları ve atmosfer etkisiyle yaklaşık 2 3 sene gibi bir süreçte küçülür ve sabit bir durum alır. Bu durumdaki hacme kalıcı kabarmış hacim denir. V k : kalıcı kabarmış hacim θ k : kalıcı kabarma katsayısı V g V k V 0 V k = V 0 (1 + θ k ) December 3,

14 Zeminlerin Kabarması ve Çökmesi Çökme yüzdesi: %T - T = (V g V 0 ) / (V g ) - θ g = (V g V 0 )/(V 0 ) - θ k = (V k V 0 )/(V 0 ) - T = (θ g θ k )/(1 + θ g ) Kabarma ve çökmenin önemi: Zemin türü Kum Çakıl Yağlı toprak Killi toprak Kil Marn Yumuşak kaya Sert kaya Geçici Kabarma yüzdeleriy Kalıcı Kazı ücretleri doğal durumdaki zeminin hacmi cinsinden ödenir Taşınan zemin geçici kabarmış durumdadır. Dolayısıyla, taşıma ücreti geçici kabarmış zemin hacmine göre ödenir Çökme yüzdesiy Dolgu ücreti, dolgu miktarı (kalıcı kabarmış hacim) kadar ödenir December 3, Dolgulara Verilecek Yükseklik Y Fazlası Zeminlerin kabarmasının, dolgulara verilecek yükseklikle ilgisi vardır. Eğer sıkıştırma gerekmiyorsa, dolgu oluşturmak için zemin kazıldıktan sonra, dolgu yerinde geçici kabarma durumu söz konusu olacak, zamanla (2 3 sene gibi) kalıcı kabarmış duruma geçecektir. Geçici kabarmalı durumdaki dolgu yüksekliği, h g, zamanla kalıcı dolgu yüksekliğine, h k, düşecektir. 1x1 = 1 m 2 lik dikdörtgenler prizması için: - Geçici kabarmış hacim: V g = 1 x 1 x h g - Kalıcı kabarmalı hacim: V k = 1 x 1 x h k December 3,

15 Dolgulara Verilecek Yükseklik Y Fazlası b h h g h k h: yükseklik fazlası h g : geçici kabarmış yükseklik h k : kalıcı kabarmış yükseklik 1.0 m December 3, Dolgulara Verilecek Yükseklik Y Fazlası T = (V g V k ) / V g T = (h g h k ) / h g T = h / (h k + h) h k = h alınırsa h = h T / (1 T) - Uygulamada genellikle yükseklik, h, ve genişlik, b nin %10 arttırılması öngörülmektedir. December 3,

16 Dolguların n SıkışS ıştırılması ve SıkışS ışma YüzdesiY Günümüzde, dolguların kendiliğinden sıkışmasını beklemek yerine, mekanik araçlarla daha kısa sürede sıkıştırılması uygulanmaktadır. İyi sıkıştırılmış zemin, doğal hacminden daha küçük hacme sahip olabilir. Burada, sıkışma söz konusudur. V s, sıkışma sonundaki hacim, V 0, doğal durumdaki hacim olmak üzere sıkışma yüzdesi S : S = (V 0 V S ) / V 0 Dolayısıyla V 0 hacmindeki bir yarmanın dolgu cinsinden eşdeğeri olan hacim: V s = (1 S) V 0 December 3, Zeminlerin AğıA ğırlıkları Zeminlerin taşınmasında, birim ağırlıkların bilinmesine gerek vardır. Zira her kamyonun taşıma kapasitesi belli olduğu gibi, karayolu üstyapısına da zarar vermemesi gerekir. Zeminin kabarma katsayısı θ g ve zeminin doğal birim ağırlığı γ 0 ise kabarmalı durumdaki zeminin birim ağırlığı: γ g = γ 0 / (1 + θ g ) En doğru yaklaşım arazide ya da laboratuvarda birim ağırlıkları belirlemektir. çizelgeden yaklaşık birim ağırlıklar seçilebilir. Zemin TürüT Kuru kum-çakıl Nemli kum-çakıl Kumlu ya da çakıllı zemin γ 0 (kg/m 3 ) θ g γ g (kg/m 3 ) Toprak Hafif kil Ağır Kil Yumuşak kaya Sert kaya December 3,

17 Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Geçki Geçki ki: Karayolu ve demiryolu gibi ulaştırma yapılarının, yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği varsayılan eksen çizgisinin harita ya da arazideki izdüşümüdür. Geçki, arazi üzerine Kazık Çakma yöntemi ile işlenir: Harita üzerinde belirlenen noktaların arazi üzerine aktarılması, kazık çakma işlemi ile gerçekleştirilir. Kazıklar, daire ve kare kesitlidir. Eksen kazığına 25 cm uzaklıkta ve sağ tarafta yazı kazığı çakılır. Kazığın eksene bakan yüzüne başlangıca uzaklığı yazılır ( gibi). Yatay kurp başlangıç ve son noktaları da gösterilir (yolun doğru kesiminde 30 m, eğri kesiminde 20 m de bir çakılır). December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Boykesit Boykesit: Geçkinin düşey düzlem boyunca açılımından elde edilen kesittir. Boykesitte: Geçki üzerindeki kesit noktalarının siyah ve kırmızı kotları, Enkesitlerin kendi aralarındaki ve başlangıca uzaklıkları, Kilometraj, hektometraj, Düşey geometri (boyuna eğim, düşey kurb özellikleri..), Yatay geometri (yatay kurblar ve özellikleri), Arazinin zemin durumu, Yer altı suyu durumu, Menfez, köprü gibi sanat yapıları, Diğer ulaşım yapıları ile kesişmeler gösterilir. December 3,

18 Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Boykesit Boyuna eğim: Yol ekseninin düşey düzlemdeki eğimidir. Kırmızı çizginin eğimidir. Kırmızı çizgi: Yol inşaatı tamamlandığında, yol ekseninin boykesitte sahip olması istenen çizgidir. Kırmızı kot: Kırmızı çizgi üzerindeki herhangi kottur. Siyah çizgi: Yol ekseni üzerinde arazi durumunu gösteren çizgidir. Siyah kot: Siyah çizgi üzerindeki herhangi kottur. December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Boykesit Siyah kot KOT Siyah çizgi Kırmızı çizgi Kırmızı kot α düşey kurp düşey kurp Boyuna eğim: tg(α) UZAKLIK December 3,

19 Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Boykesit Kırmızı kot Siyah çizgi Siyah kot Kırmızı çizgi Kırmızı Kotlar Siyah Kotlar Kesit Adı AraUzaklık Başlangıca Uzaklık Hektometre Kilometre Düşey Geometri Yatay Geometri December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Enkesit Yol eksenine dik olarak yolun belirli özellikteki noktalarında alınan kesitlere enkesit denir. Her enkesitin başlangıca olan uzaklığı belirtilmelidir ( gibi). Eksendeki kot farkı, dolgu veya yarma yüksekliğini gösterir. Tamamı yarmada olan enkesite tam yarma enkesiti, Tamamı dolguda olan enkesite tam dolgu enkesiti, Bir kesimi yarmada, bir kesimi dolguda olan enkesite karışık k tip enkesit adı verilir. December 3,

20 Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Enkesit Yarma enkesitlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına kret kret noktası denir. Kret noktalarının zarfı ise kret çizgisi ni oluşturur. Dolgu şevlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına etek etek noktası denir. Etek noktasının zarfı ise etek çizgisi ni oluşturur. Yol üstyapısının inşa edilmeye başlanacağı, toprak işi bitmiş haldeki yüzeye tesviye tesviye yüzeyiy zeyi ya da reglaj yüzeyiy zeyi adı verilir. December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Tam Yarma Enkesit Arazi çizgisi Kret noktası Şev çizgisi Tesviye yüzeyi h: yarma yüksekliği α Kret noktası Şev çizgisi tg(α)=1/n Enkesit ekseni December 3,

21 Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Tam Dolgu Enkesit Şev çizgisi (tg(α)=1/n) platform h: dolgu yüksekliği α Etek noktası Etek noktası December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Karışı ışık k Enkesit Kret noktası Şev çizgisi (tg(α 1 )=1/n 1 ) α 1 α 2 Etek noktası Şev çizgisi (tg(α 2 )=1/n 2 ) December 3,

22 Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Hendek Yarma hendeği Yarmalarda, şevleri ve platformu su etkisinden korumak için, kret çizgisine paralel 3-4 m uzaklıkta yapılan hendeklere kafa hendeği denir. Kafa hendeği açılırken çıkarılan zemin ile oluşturulan seddeye kavalye denir. şev kavalye Kafa hendeği December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Geçit Kesimi Geçit yeri: Yol gövdesi oluşturulurken, dolgudan yarmaya ya da yarmadan dolguya geçen kesimlere geçit yeri denir. Geçit yeri G 1 Geçit çizgisi G Kret çizgisi Geçit çizgisi: Geçit yerinde, kırmızı kotlarla siyah kotların eşit olduğu noktaların geometrik yerine geçit çizgisi denir. Geçit noktası Etek çizgisi G 2 Kret çizgisi h k Siyah çizgi Geçit noktası: Platformda, geçit çizgisi ile yol ekseninin kesiştiği noktaya geçit noktası denir. Geçit noktası Kırmızı çizgi December 3,

23 Geçit yeri Kret çizgisi G 1 Geçit çizgisi G Geçit noktası G 2 Etek çizgisi Kret çizgisi h k Siyah çizgi Kırmızı çizgi Geçit noktası December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Altyapı - Üstyapı Altyapı: Bir ulaşım yolunda, taşıtların hareket edeceği yuvarlanma yüzeyine destek olan platformun ve tesviye yüzeyinin altında kalan toprak gövdeye altyapı denir. banket banket üstyapı altyapı Üstyapı: Tesviye platformunun üzerine, taşıtların hareket edebilmeleri için yapılan düzenlemelere üstyapı denir. banket banket üstyapı altyapı December 3,

24 Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Altyapı - Üstyapı banket banket üstyapı altyapı banket banket üstyapı altyapı December 3, Ulaşı İlişkin Genel Tanımlamalar: Sıfır S Çizgisi Sıfır r noktası: Bir yarma ve dolgu enkesitinde, eksenin platform çizgisini kestiği noktaya sıfır noktası denir (platform ekseni sıfır noktasından geçerse, yarma veya dolgu yüksekliği sıfır olur). Sıfır çizgisi: Sıfır noktalarının geometrik yeridir (fiziksel olarak anlamsız). S (Sıfır noktası) h: dolgu yüksekliği Sıfır poligoni: Tepe noktaları sıfır çizgisi üzerinde bulunan ve kenarları haritanın ölçeğine ve amaca göre belirli uzunlukta seçilen poligona denir. S (Sıfır noktası) h: yarma yüksekliği December 3,

25 Yol Eksenine Göre G Yarma ve Dolgu Arazi, sıfır çizgisi kotundan daha düşük kotta geçilmeye çalışılırsa yarma, sıfır çizgisi kotundan daha yüksek kotta geçilmeye çalışılırsa, dolgu ortaya çıkar. Sıfır çizgisi yarma dolgu yarma 200 dolgu December 3, Enkesitlerin Belirlenmesi Toprak işlerinde alan ve hacim hesabı yapabilmek için, enkesitlerin belirlenmesi gerekir. Enkesit elemanları: Doğal zeminin kesiti Dolgu ya da yarmanın eksenden yüksekliği (boykesitten belirlenebilir) Platform Enine eğimler Şevler Yol platformu orta noktası December 3,

26 December 3, X Z Y Y Z X X Z Y X Z Y December 3,

27 Enkesitler X Z Y Y Z X X Z Y X Z Y December 3, Enkesitler X Z Y Y Z X X Z Y X Z Y December 3,

28 Kaynaklar Evren, G., (2001). Toprak İşleri, Birsen Yayınevi, İstanbul (ISBN: ). Seçkin, İ., (2003). Toprak İşleri ve Demiryolu, Çağlayan Kitabevi, Beyoğlu-İstanbul (ISBN: ). Gedizlioğlu, E. ve Çelikoğlu, H. B., (2006). Karayolu Mühendisliği Ders Notları. Umar, F. ve Ağar, E., (1991). Yol Üstyapısı, İTÜ İnşaat Fakültesi Matbaası, İstanbul. December 3,