Endodontik Tedavi Sonrası Post-Core Uygulamalarının Sıklık Dağılımları

Transkript

1 ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 30, Sayı: 2, Sayfa: 3-7, 2006 Endodontik Tedavi Sonrası Post-Core Uygulamalarının Sıklık Dağılımları Frequency Distribution of Post-Core Applications After Endodontic Treatment *Dr. Yalçın ÇİFTÇİ, *Doç.Dr.İbrahim TULUNOĞLU *Hacettepe Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı ÖZET Amaç: Travma, pulpitis, periapikal lezyon gibi farklı bir çok etyolojik nedenle endodontik tedavi endikasyonu koyularak tedavileri tamamlanan, farklı yaş gruplarına ait hastalarda postendodontik yaklaşımda döküm ya da prefabrik post uygulamalarının kullanım sıklığı ve uygulamada tercih edilen dişlerin dağılımının belirlenmesi. Gereç ve Yöntem: Üç aylık zaman dilimindeki, farklı yaş ve cinsiyetteki hastalara ait, endodontik tedavi endikasyonu koyularak tedavileri tamamlanan toplam 2724 diş araştırmaya dahil edildi. Elde edilen kayıtlar değerlendirilirken sonucu etkileyebileceği düşünülen tüm aynı dişler için yapılmış tekrarlanan kayıtlar çalışmadan çıkarıldı ve geri kalan kayıtlar diş numaraları, alt-üst ve sağ-sol çeneler olmak üzere gruplandı. Sonuçların değerlendirilmesinde tek boyutlu ki-kare testi uygulandı. Bulgular: Çalışmaya dahil edilen 2724 dişin 1533 nün üst, 1191 nin ise alt çenede olduğu görülmüştür dişin 513 üne (%18,83) yapılacak restorasyon öncesi döküm veya prefabrik post-core uygulanmıştır. Üst çeneye ait 319 (%62.2) ve alt çeneye ait 194 (%37.9) dişe konservatif ya da protetik tedavi öncesi post-core uygulandığı ve istatistiksel olarak da alt ve üst çene arasındaki farkın anlamlı olduğu izlendi (p<.001). Sonuç: Endodontik tedavi uygulanan dişlerin dağılımına bakıldığında arka dişlere ön dişlerden daha fazla endodontik tedavi uygulandığı izlenmiştir. Endodontik tedavi sonrası post-core uygulamasını gerektiren şartların belirlenmesi ve değerlendirilmesi için daha ileri çalışmalara gerek vardır. ABSTRACT Purpose: The aim of this study was to determine the frequencies of cast or prefabricated post-core applications on endodontically treated teeth their distribution though teeth groups. Material and Method: This retrospective study was performed on data obtained form Hacettepe University Faculty of Dentistry archives. A total of 2724 cases that were treated in a 3 month period, each representing an endodontically treated tooth belonging to different patients of different age and sex were included in the study. All repetitive records on same teeth that thought to be interfering the results were discarded from the study. The data were evaluated with unidimensional chi-square test. Results: 1533 maxillary and 1191 mandibular teeth were included in the study. A post core restoration was made to 319 of 1533 maxillary teeth while this value was 194 of the 1191 for the mandible. The total frequency for post-core restorations for endodontically treated was 18,83 %. 319 (%62,2) maxillary and 194 (%37.8) mandibular teeth were treated with a post core, and the difference was statistically significant (p<0.001) Conclusion: Endodontic treatment and post-core applications were more frequent in posterior teeth. Further studies are required to evaluate and describe the conditions leading to a post-core rehabilitation decision. ANAHTAR KELİMELER Endodonti, Kanal tedavisi, Post-core KEYWORDS Endodontics, Root canal treatment, Post-core

2 GİRİŞ Konservatif tedavi yaklaşımları içerisinde endodontik tedavi uygulamalarının genişlemesiyle birlikte postendodontik tedavi planlaması ve konseptleri de paralel olarak değişim göstermektedir 1. Travma, pulpitis, periapikal lezyon gibi farklı bir çok etyolojik nedenle endodontik tedavi endikasyonu koyularak tedavileri tamamlanan, farklı yaş gruplarına sahip hastalarda kullanılan malzeme ve tekniklerin değişkenliği, post endodontik tedavi planlamasını da doğrudan etkilemektedir. Hastaların çoğu çekim dışında yaratılacak bir tedavi alternatifini benimsemektedir 1. Endodontik tedavisi tamamlanan bir dişin amalgam, kompozit ile restore edilmesinin yanısıra, aşırı madde kaybının var olduğu olgularda kimi zaman dişlerin kron ile restore edilme zorunluluğu doğmaktadır. Scurria ve arkadaşları; takip ettikleri 1199 endodontik tedavi görmüş dişi, tedaviyi izleyen 2 yıl içerisinde tekrar değerlendirmişler ve anterior dişlerin sadece %67 sinin, premolar dişlerin %54 nün ve posterior dişlerin de sadece %50 sinin kronla restore edilmediğini bildirmişlerdir 2,3. Bu verilerden de anlaşılacağı gibi post endodontik yaklaşım içerinde, tedavi görmüş dişlerin büyük bir kısmının post-core uygulanarak ya da uygulanmadan restore edilme zorunlulunun olduğunu göstermektedir. Post-core uygulamalarında primer amaç, kayıp koronal diş yapısının tekrar oluşturularak, yapılacak olan restorasyonun dayanıklılık ve tutuculuğuna katkıda bulanacak diş dokusunun tekrar kazanılmasıdır 1. Literatürde, farklı ülkelerdeki endodontik tedavi uygulamalarının sıklığı, yapılan tedavilerin başarısı ya da hekimlerin farklı endodontik ve post endodontik uygulamalarını içeren çok sayıda yayın mevcuttur 4-7. Bu çalışmaların temel amacı ise endodontik tedavi endikasyonu ve post endodontik yaklaşımda göz önünde bulundurulan kriterlerin belirlenmesidir. Araştırmamızın amacı ise; herhangi bir etyolojik nedenle endodontik tedavi endikasyonu koyulan dişlerin dağılımlarının ve tedavi sonrası yaklaşımda döküm ya da prefabrik post uygulamalarının kullanım sıklığı ve uygulamada tercih edilen dişlerin belirlenmesidir. MATERYAL ve METOT Araştırmamızda, Hacettepe Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Bilgi İşlem Dairesine ait kayıtlarından yararlanıldı. Üç aylık zaman dilimindeki, farklı yaş ve cinsiyete sahip hastalara ait, travma, pulpitis, periapikal lezyon gibi farklı etyolojik nedenle endodontik tedavi endikasyonu koyularak tedavileri tamamlanan toplam 2724 diş araştırmaya dahil edildi. Bilgi işlem kayıtlarında yapılan taramada, ilk olarak tedavi kodları girilerek endodontik tedavi uygulanmış dişlerin dökümü alındı. Ardından yine tedavi kodu girilerek konservatif tedavi ya da protetik tedavi öncesi prefabrik ve döküm post-core uygulanmış dişlerin dökümü yapıldı. Elde edilen kayıtlar değerlendirilirken sonucu etkileyebileceği düşünülen tüm aynı dişlerdeki tekrarlanan kayıtlar çalışmadan çıkarıldı ve geri kalan kayıtlar diş numaraları, alt-üst ve sağ-sol çeneler olmak üzere gruplandı (Tablo I). Sonuçların değerlendirilmesinde SPSS istatistik programı kullanıldı (Versiyon 12, SPSS). Elde edilen sonuçlara tek boyutlu ki-kare testleri uygulandı. BULGULAR Kayıtlardan elde edilen veriler kendi aralarında ve oluşturulan gruplarla karşılaştırıldıklarında istatistiksel olarak anlamlı sonuçlara ulaşıldı. Çalışmamıza dahil edilen 2724 dişin 1533 nün üst (%56.3), 1191 nin ise alt (%43.7) çenede olduğu görüldü (Tablo II). Sonuçlara bakıldığında endodontik tedavi gören 2724 dişin 513 üne (%18,83) yapılacak restorayon öncesi döküm veya prefabrik post-core uygulandığı görüldü. Tedavi gören dişlerin ağız içi dağılımları değerlendirildiğinde, üst çenede her iki uygulamanın da alt çeneye göre daha fazla olduğu izlendi. Üst çeneye ait 319 (%62.1)

3 TABLO I Endodontik tedavi ve postcore uygulamalarının sayısal dağılımları Diş numarası Kanal Tedavisi Post-core üst alt üst alt sol sol sol sol sol sol sol sol sağ sağ sağ sağ sağ sağ sağ sağ Toplam TABLO II Endodontik tedavi ve post-core uygulamalarının alt-üst çene dağılımları Üst Çene Alt Çene x 2 Endodontik Tedavi %56.3 (1533/2724) Post-Core Uygulaması %62.2 (319/470) %43.7 (1191/2724) %37.8 (194/470) ve alt çeneye ait 194 (%37.9) dişe konservatif ya da protetik tedavi öncesi post-core uygulandığı ve istatistiksel olarakta alt ve üst çene arasındaki farkın anlamlı olduğu izlendi (p<.001) (Tablo II). Ön dişler ve arka dişlere uygulanan endodontik tedavi ve postcore uygulamaları karşılaştırıldığında, arka grup dişlere uygulanan endodontik tedavi ve post core uygulamalarının ön grup dişlerden

4 TABLO III Ön-Arka grup dişlerde endodontik tedavi ve post-core uygulamaları dağılımı Üst Çene Alt Çene Ön Dişler Arka Dişler x 2 Ön Dişler Arka Dişler x 2 Endodontik Tedavi 34.6% (530/1533) 65.4% (1003/1533) %13.6 (162/1191) %86.4 (1029/1191) Post-Core Uygulaması 62.2% (115/319) 64% (204/319) %13.4 (26/194) %86.6 (168/194) daha fazla olduğu ve sonucun istatistiksel olarak önemli bulunduğu görüldü (p<.001) (Tablo III). 1.küçük azı, 2. küçük azı ve 1.büyük azı dişlere diğer dişlere göre herhangi bir endikasyon nedeniyle daha fazla endodontik tedavi uygulandığı belirlendi. Post-core uygulamaları değerlendirildiğinde 1. ve 2. küçük azılara daha fazla uygulama yapılırken bunu anterior dişler ve 1. büyük azı dişler izlemekteydi (Tablo I). TARTIŞMA Endodontik tedavi uygulamaların farklı ülkelerdeki başarılarını değerlendiren çalışmalar literatürde yer almaktadır. Endodontik tedavi endikasyonunun doğruluğu, tedavinin uygulanma sıklığı ve tedavi sonrası başarı bu çalışmalarda değerlendirilmektedir 4,5,7,8. Pegurier ve ark. 2 ları yaptıkları epidemiyolojik çalışmada 344 hastaya ait 7561 periapkal filmi değerlendirmişler ve yapılan endodontik tedavilerin sıklığı, kalitesi ve başarısını rapor etmişlerdir. Bu tür çalışmalarda örnek sayısının arttırılması daha geniş bir popülasyonu değerlendirmeye yardımcı olmaktadır. Çalışmamıza 2724 diş dahil edilmiş ve sonucu etkileyebileceği düşünülen tüm şüpheli kayıtlar elimine edilerek, sayısal olarak küçük ancak istatistiksel olarak güvenilir verilerin elde edilebileceği bir veri tabanı oluşturulması hedeflenmiştir. Sorensen ve ark. simante döküm postların endodontik tedavi görmüş dişlerin restorasyonunda döküm post kullanılıp ya da kullanılmamasının dişin dayanıklılığını etkilemediğini rapor ederken, birçok araştırmacı da endodontik tedavi görmüş dişlerin yıpranmış ve zayıflamış yapılarının postcore uygulamaları ile güçlendirildiğini ve dişin yapısal bütünlüğünün korunduğunu çalışmalarında vurgulamıştır Çalışmamızda da endodontik tedavi gören 2724 dişin 513 üne (%18,83) yapılacak restorasyon öncesi döküm ya da prefabrik post-core uygulandığı izlenmiştir. Elde ettiğimiz sonuçlarda en sık endodontik tedavi uygulanan dişlerin küçük azı dişleri olduğu görülürken, Danimarka popülasyonunda ve yıllarını kapsayan dönemlerde yapılan endodontik tedavilerin başarısının araştırıldığı çalışmada da en fazla tedavi uygulanan dişlerin küçük azı dişleri olduğu, bunu büyükazı dişlerinin ve ön grup dişlerin izlediği rapor edilmiştir 13. Endodontik tedavi sonrası hangi durumlarda diş restore edilmeden önce post-core uygulanmalıdır? sorusuna cevap ararken ilk aşamada endodontik tedavi uygulama sıklığının hangi dişlerde yoğunlaştığının ve tedavi sonrası hangi dişlere sıklıkla post-core uygulandığının belirlenmesi hedeflenmiştir. Bir sonraki çalışmamızda ise endodontist, prostodontist ve serbest dişhekimlerinin endodontik tedavi sonrası hangi kriterleri göz önünde bulundurarak post-core uygulamalarını gerçekleştirdiklerinin belirlenmesi düşünülmektedir.

5 KAYNAKLAR 1. Freedman GA. Esthetic post-and-core treatment. Dent Clin North Am Jan;45(1): Scurria MS, Shugars DA, Hayden WJ, Felton DA. General dentists patterns of restoring endodontically treated teeth. J Am Dent Assoc Jun;126(6): Robbins JW. Restoration of the endodontically treated tooth. Dent Clin North Am Apr;46(2): Pegurier LL, Bertrand MF, Bolla MM, Rocca JP, Bolla M. Periapical status, prevalence and quality of endodontic treatment in adult French population. Int Endod J 2002;35: Ahmed MF, Elseed AI, Ibrahim YE. Root canal treatment in general practice in Sudan.. Int Endod J 2000;33: Jenkins SM, Hayes SJ, Dummer PM.A study of endodontic treatment carried out in dental practice within the UK. Int Endod J 2001;34: Kirkevang LL, Horsted-Bindslev P, Orstavik D, Wenzel A.A comparison of the quality of root canal treatment in two Danish subpopulations examined and Int Endod J 2001;34: Tronstad L, Asbjornsen K, Doving L, Pedersen I, Eriksen HM. Influence of coronal restorations on the periapical health of endodontically treated teeth. Endod Dent Traumatol 2000;16: Mattison GD. Photoelastic stress analysis of cast-gold endodontic posts. J Prosthet Dent Oct;48(4): Sorensen JA, Martinoff JT. Intracoronal reinforcement and coronal coverage: a study of endodontically treated teeth. J Prosthet Dent Jun;51(6): Sorensen JA, Engelman MJ. Ferrule design and fracture resistance of endodontically treated teeth. J Prosthet Dent May;63(5): Trabert KC, Caput AA, Abou-Rass M. Tooth fracture--a comparison of endodontic and restorative treatments. J Endod Nov;4(11): Trautmann G, Gutmann JL, Nunn ME, Witherspoon DE, Shulman JD. Restoring teeth that are endodonticaly treated through existing crowns. Part II: Survey of restorative materials commonly used. Quintessence Int 2000; 31: İLETİŞİM ADRESİ Doç. Dr. İbrahim TULUNOĞLU Hacettepe Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Tel: Faks: yalcin@optima.com.tr