Devital diþlerin ýntrakoronal aðartmasýnda kullanýlan iki farklý materyalin klinik etkinliðinin karþýlaþtýrýlmasý

Transkript

1 4 ARAÞTIRMA Devital diþlerin ýntrakoronal aðartmasýnda kullanýlan iki farklý materyalin klinik etkinliðinin karþýlaþtýrýlmasý Diljin Keçeci Süleyman Demirel Üniversitesi Diþhekimliði Fakültesi Diþ Hstalýklarý ve Tedavisi AD, Isparta Özet Devital diþ renklenmeleri diþ dizisinde kolayca ayýrt edilebildiði için özellikle ön diþlerde estetik sorunlara yol açmaktadýr. Bu çalýþmada kanal tedavisi uygulanmýþ veya travmaya maruz kalmýþ, ön diþlerde ortaya çýkan renklenmelerin aðartýlmasý amacýyla bir sodyum perborat (Starbrite, Dentramar, Hollanda) ve hidrojen peroksit (Opalescence Xtra, Ultradent, ABD)içerikli beyazlatma ajaný kullanýlarak 24 hasta tedavi edilmiþtir. Vita skalasý ve fotoðraf kaydý ile aðartmanýn kalitatif deðerlendirilmesi yapýlmýþtýr. Ýki gün aralýklarla sekizinci gün sonunda incelenen aðarma simetrik saðlýklý diþlerin rengine ulaþtýðýnda baþarýlý olarak kabul edilmiþtir. Kullanýlan iki materyal uygulama süresi ve uygulama kolaylýðý açýsýndan da karþýlaþtýrýlmýþtýr. Daha sonra altý aylýk aralýklarla 3 yýl boyunca takip edilen hastalarda renkte geriye dönüþün yaný sýra, diþ sert dokularýnda kayýp, çatlak, servikal rezorbsiyon ve radyografik bulgularýn varlýðý incelenmiþtir. Opalescence Xtra ile beyazlatma ortalama iki dört gün arasýnda saðlanmýþ, ancak Starbrite uygulanan sekiz vakada (% 66, ) sekizinci gün sonunda yeterli aðartma elde edilmemiþtir. Sonuç olarak uygulama süresi ve kolaylýðý açýsýndan Opalescence Xtra ile tedavinin avantajlý olduðu saptanmýþtýr. Radyografik ve klinik olarak diþlerde sert doku kaybýyla ilgili bir bulguya rastlanmamýþ, ancak bazý vakalarda aðartmada hafif düzeyde geriye dönüþ saptanmýþtýr. Anahtar kelimeler: Diþ renklenmesi, intrakoronal aðartma, hidrojen peroksit, sodyum perborat. Abstract Comparison of the clinical efficiancy of two materials used for intracoronal bleaching of devital teeth Discolorations of nonvital teeth lead to esthetic problems since they can be easily distinguished in teeth row. In this study, 24 patients were treated using a sodium perborate material (Starbrite Dentramar, Netherlands) and hydrogen peroxide (Opalescence Xtra, Ultradent, USA) for intracoronal bleaching of anterior teeth discolorated due to trauma or root canal therapy. Qualitative evaluation was made by using Vita scale and photographic record. Bleaching examined at the end of the eighth day with two-day interval was accepted successful, provided the bleaching attained the color of the symmetrical tooth. Two materials used were compared in terms of handling and application time. Then loss of tooth hard tissues, cracks, cervical resorptions and radiographic findings as well as relapse of color were examined 3 years long with 6-month intervals. Bleaching with Opalescence Xtra was achieved between two-four days. However, in eight cases (%66,) satisfactory bleaching was not reached with Starbrite application. In conclusion, the treatment with Opalescence Xtra as regards the handling and application time proved advantages. No clinical or radiographic findings of hard tissue loss were determined, but in some cases a slight relapse of color was observed. Key words: Discolored tooth, intracoronal bleaching, hydrogen peroxide, sodium perborate. Giriþ Devital diþlerdeki renklenmeler diþ dizisinde kolayca ayýrt edilebildiði için özellikle ön diþlerde estetik sorunlara yol açmaktadýr. Devital diþlerde ortaya çýkan renklenme asimetriktir ve tek diþi ilgilendirir, nadiren birkaç diþin etkilenmesiyle travma sonucu ortaya çýkabilir. Pulpa odasýndaki endodontik Yazýþma Adresi:Yrd. Doç. Dr. Ayþe Diljin Keçeci SDÜ Diþhekimliði Fakültesi Diþ Hastalýklarý ve Tedavisi AD Isparta Tel: Fax: E mail: diljink@med.sdu.edu.tr materyaller (özellikle gümüþ içerikli patlar), travma sonucu oluþan nekrotik deðiþiklikler ana etiyolojik faktörlerdir. Vital ekstirpasyon sonrasý irrigasyonun yetersiz olmasý ise en önemli iyatrojenik faktördür. Pulpa dejenerasyonu sonucu oluþan bu renk deðiþikliðinin mekanizmasý çok açýk olmasa da bakteriyel ve travmatik sebeplerle ortaya çýkan hemoliz ile serbestlenen kan yýkým ürünlerinin sebep olduðu düþünülmektedir. Bunlar hemosiderin, hemin, hemotidin ve renk maddeleri olarak demir serbestleyen

2 Keçeci, Devital diþlerin aðartýlmasý 5 hematoporfirindir. Dentin kanallarýna uzanan bu maddeler bakteri ürünleri ile birleþerek sarý-kahverengi renklenmelere yol açabilirler (l,2) (Tablo 1). Tablo 1: Devitalizasyona baðlý renklenme mekanizmasý. Travma Hemoliz Demir + H2S Devitalizasyon RENKLENME Serbest kan yýkým ürünleri Hemoglobin Demir sülfit Þekil 1.(a) Sodyum perborat esaslý aðartma ajaný ve (b) diþeti izolasyonu sonrasý endodontik giriþ kavitesi içerisine klinik uygulama. Devital diþteki renklenme internal rezorbsiyona baðlý pink spot görüntüsü ile karýþtýrýlabilir. Diþ dizisindeki diðer diþlerden farký kolayca ayýrt edilebildiði için özellikle ön diþlerde oluþtuðunda estetik kaygý yaratýr ve hastanýn hekime kolaylýkla baþvurmasýna sebep olurlar. Tedavisinde Termokatalitik Yöntem, Walking Bleach Tekniðj, Home Bleaching, Office Blaching veya "Kombine Teknikler uygulanabilir (3,4) Aðartma tedavileri minenin geçirgenliðinin artmasýna sebep olabilir (5) Bu tedavilere baðlý eksternal servikal rezorbsiyon vakalarý bildirilmiþtir (6-11), Eksternal rezorbsiyonun kullanýlan materyalin dentin tübüllerinden sýzarak periodontal dokularda enflamatuar deðiþiklikler yapmasýnýn (12) kullanýlan ýsýya (l3) baðlý olduðu düþünülmektedir. Kökte meydana gelebilecek bir rezorbsiyon ise hidrojen peroksitin kök dentinine penetrasyonuna ve özellikle mine sement sýnýrýnda semental defektlerin varlýðýna baðlý olarak hýzlanabilir. Ayrýca yüksek konsantrasyonda sodyum hjpoklorit ve asit kullanýmý da durumu hýzlandýrmaktadýr (14, 15). Bu çalýþmada amaç, devital diþlerin aðartýlmasýnda kullanýlabilecek iki ajanýn etkinliðini ve diþ sert dokusunda ve periapikal dokularda oluþturacaðý etkileri takip ederek kýyaslamaktýr. Gereç ve Yöntem Bu çalýþmada yaþlarý arasýnda deðiþen 24 hastanýn kök kanal tedavisi uygulamasýna ve ve travmaya baðlý renkleþmiþ anterior diþlerinde, tozu mono-hidrat sodyum perborat, likidi su (%65) ve hidrojen peroksit (%35) içeren Starbrite (Dentramar, Hollanda) ile hidrojen peroksit(%35) içeren Opalescence Xtra (Ultradent Products, Inc., S.South Jordan, UT, USA) materyalleri kullanýlarak aðartma tedavisi uygulanmýþtýr. Vita skalasý ve fotoðraf kaydý ile aðartmanýn kalitatif deðerlendirilmesi yapýlmýþtýr (Tablo 2)(Resim 1,2,3). Ýki gün aralýklarla sekizinci Þekil 2. Hidrojen peroksit esaslý aðartma ajaný ve (b)diþeti izolasyonu sonrasý endodontik giriþ kavitesi içerisine klinik uygulama Dentin tübüllerinin yönü Pulpa boynuzu temiz bir giriþ kavitesi Cavit+Sinan Üç boyutlu kök kanal dolgusu Bariyer (CIS) Aðartma materyali Þekil 3. Kök kanal tedavili diþte intrakoronal aðartma (3) gün sonunda incelenen aðarma simetrik diþlerin rengine ulaþtýðýnda baþarýlý olarak kabul edilmiþtir. Kullanýlan iki materyal uygulama süresi ve uygulama kolaylýðý açýsýsýdan da karþýlaþtýrýlmýþtýr. Daha sonra altý aylýk aralýklarla 3 yýl boyunca takip edilen hastalarda renkte geriye dönüþün yaný sýra, diþ sert dokularýnda kayýp, çatlak, servikal rezorbsiyon ve radyografik bulgularýn varlýðý da incelenmiþtir.

3 6 Keçeci, Devital diþlerin aðartýlmasý Tablo 2: Ýntrakoronal aðartmada iþlem sýrasý Ne? 1. Endikasyon 2. Baþlangýç renginin saptanmasý 3. Modifiye endodontik kavitenin hazýrlanmasý 4. Kanal aðýzlarýnda bariyer oluþturulmasý 5. Beyazlatma ajanýnýn uygulanmasý 6. Ýki aþamalý geçici dolgu. Seanslar 8. Daimi dolgu Nasýl? Röntgen filmi (apikal bulgu ve retratment açýsýndan deðerlendirildi) Fotoðraf kaydý Kanal dolgularý uzun bir rond frezle diþetinin 2- mm altý seviyesinde bitirildi. 1 mm kalýnlýðýnda radyoopak CIS. Starbrite veya Opalescence Xtra aðýz spatülü ile yerleþtirildi. Taþkýnlýklar alýnýp pamuk paket yerleþtirildi. 1 mm Cavit kanal aðzýna yerleþtirildi kavite duvarlarý ve Cavit üzeri camiyonomer siman ile kapatýldý Ýstenen renk elde edilene kadar 48 saat veya 1 haftalýk (Starbrite için önerilen) aralarla tekrarlandý. Beyazlatma ajaný su ile uzaklaþtýrýldý. Kurulandý. CIS + Kompozit dolgu ile restorasyonlar yapýldý Bulgular Opalescence Xtra ile beyazlatma ortalama iki-dört gün arasýnda saðlanmýþ, ancak Starbrite uygulanan sekiz vakada (% 66, ) sekizinci gün sonunda yeterli aðarma elde edilmemiþtir(resim 4,5). Dört vakada ise sekizinci gün sonunda yeterli aðarma elde edilmiþtir(% 43,3)(Tablo 3). Üç yýl sonunda vakalarýn hiç birinde servikal rezorbsiyon, sert doku kaybý veya apikal periodontitis gibi bulgulara rastlanmaz iken, hidrojen peroksit ile aðartýlan vakalarýn % 25'inde, sodyum perborat ile yapýlan aðartmalarýn ise (% 41,6 oranýnda) renklenmenin geri dönüþ izlenmiþ ve tedavinin tekrarlanmasý uygun görülmüþtür. Resim no lu diþin aðartma öncesi (a) ve aðartma sonrasý (b) görüntüsü. Resim no lu diþin aðartma öncesi (a) ve aðartma sonrasý (b) görüntüsü. Tartýþma Devital diþlerin aðartýlmasýnda ortaya çýkan en önemli komplikasyonlardan biri servikal rezorbsiyondur. Holmstrup ve ark (16) aðartma yaptýklarý 69 diþte üç yýl sonunda bir rezorbsiyona rastlamazken, Friedmann ve ark (8) 58 diþin 12'sinde (%6,9) eksternal servikal rezorbsiyon bulgusu bildirmiþlerdir. Bu farkýn kullanýlan materyal ve ýsý kaynaðý ile ilgili olmasý söz konusudur. Ýlk araþtýrmacý sadece su + sodyum perborat kullanmýþ, ikinci araþtýrmacý ise %30'luk hidrojen peroksiti ýsý ile aktive etmiþtir. Harrington ve ark (10) ise servikal rezorbsiyonun genç hastalarda ve bu aðartma sonrasý geçirilen travmayla ortaya çýktýðýný savunurken. buna karþýt görüþler de vardýr ve ýsý kullanmaksýzýn hidrojen peroksit uygulamalarý irreversibl pulpitis sonucu oluþan vakalar veya travmaya uðramýþ vakalarda da görülebildiði bildirilmiþtir (8-10,12,1,18). Tüm vakalardaki karakteristik özellik ise rezorbsiyonun sadece minesement sýnýrýnda ortaya çýkmasýdýr. Sonuçta servikal rezerbsiyona yol açabilecek etkenler; diþin 25 yaþýndan önce devitalize olmuþ olmasý, bariyerin uygulanmamasý veya yanlýþ yerleþtirilmesi, superoksol ve sýcaklýk uygulamasýnýn birlikte uygulanmasýna baðlanmýþtýr (16-23). Önceki çalýþmalar bariyerin labialdeki sement-mine sýnýrýný rehber alarak oluþturulmasýný önermiþlerdir (21). Servikal rezorbsiyonun en erken 6 ay sonra (12) çoðu kez iki yýl sonra ortaya çýktýðý bildirildiðinden (4), hastalarýn kontrollere çaðrýlmasý problemin erken teþhisi açýsýndan önemlidir. Bu çalýþmada deney gruplarýnýn her ikisinde de klinik ve radyografik kontrollerde servikal rezorbsiyona rastlanmamýþtýr. Kullanýlan materyallerin periapekse sýzýp sitotoksik bir etki veya periapikal patoloji yaratmasý söz konusu olabilirdi. Ancak üç boyutlu sýzdýrmaz bir kanal dolgusu ve

4 Keçeci, Devital diþlerin aðartýlmasý bariyer uygulamasý bunu önlemiþ ve olgularda böyle bir patolojik bulguya rastlanmamýþtýr. Tablo 3: Ýki farklý yönteme ait aðartma süreleri (gün,seans) ve baþarý oranlarý. Hasta no: Ortalama Baþarý (%) Aðartma Süresi Grup 1 Grup 2 (Opalescence ExtraÒ)* (StarbriteÒ)** 4 gün (2 seans) 24 gün (3 seans) 6 gün (3 seans) 24 gün (3 seans) 8 gün (4 seans) 16 gün (2 seans) 4 gün (2 seans) 24 gün (3 seans) 2 gün (1 seans) 8 gün (1 seans) 2 gün (1 seans) 8 gün (1 seans) 4 gün (2 seans) 8 gün (1 seans) 6 gün (3 seans) 8 gün (1 seans) 2 gün (1 seans) 16 gün (2 seans) 4,16 gün (2,08 seans) 15,33 (1,91 seans) %100 %43,3 Ýki grup arasýndaki en önemli fark ise hidrojen peroksit jelinin etkinliðinin sodyum perborat içerikli materyale göre oldukça fazla oluþu ve baþarý süresi açýsýndan avantajýdýr. Bir haftalýk beyazlatma süresi baþarý kriteri olarak ele alýndýðýnda. oldukça hýzlý bir sonuç elde edilmesi ve jel formuna sahip olmasýnýn kullaným kolaylýðý saðlamasý Opalescence Xtra (Ultradent, USA) yý diðer teknikten üstün kýlmýþtýr. Casey ve ark (14), asitleme uygulayarak dentin tübüllerinden penetre olan aðartma ajanýnýn etkinliðinin artýrýlabileceðini ileri sürmüþlerdir. Ancak yetersiz bir bariyer olmasý durumunda servikal rezorbsiyon riski söz konusu olacaktýr. Dikkat edilecek diðer bir konu superoksolün taze iken kullanýlmasýdýr, çünkü 6 ay içinde materyalin etkinliði %50'ye düþebilmektedir (24). Uygulama süresi ve kolaylýðý açýsýndan hidrojen peroksit jeli (Opalescence Xtra) ile tedavinin avantajlý olduðu saptanmýþ ve bu sürenin dentin kalýnlýðý ve yapýsý ile de iliþkili olabileceði de düþünülmüþtür. Radyografik ve klinik olarak diþlerde sert doku kaybýyla ilgili bir bulguya rastlanmamýþ, ancak bazý vakalarda aðartmada hafif düzeyde geriye dönüþ saptanmýþtýr. Sonuç olarak en güvenli devital diþ beyazlatma yönteminin su + sodium perborat ile yapýlan olduðunun bildirilmesine (4.18) raðmen ýsý kaynaðý kullanmadýðýmýz ve sadece ýþýk ile aktivasyonun yapýldýðý hidrojen peroksit jeli (Opalescence Xtra) güvenli ve hýzlý bulunmuþtur. Kaynaklar 1. Eisenberg E, Bernick S M: Anomalies of the teeth with stains and discolorations. J Prev Dent 195 Jan-Feb;2: Glockner K, Ebeleseder K, Stadtler P: Das Bleichen von verfarbten Frontzahnen. Schweiz Monatsschr Zahnmed 199;10(5): Feinman RA,Goldstein RE,Garber DA. Bleaching teeth. 1st edn, p. 9. Quintessence Publishing, Chicago.;198; ) Pearson HH. Bleaching of the discolored pulpless tooth. J Am Dent Assoc Jan; 56 (1): In: Dag Orstavik, Thomas Pitt Ford. Essential Endodontology. Blackwell Science, London,1998, p ) al-nazhan S. External root resorption after bleaching: A case report. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Nov;2(5):60-9. Brosjo M, Anderssen K, Berg JO, Lindskog S. An experimental model for cervical resorption in monkeys. Endod Dent Traumatol Jun;6(3): Friedman S, Rotstein I, Libfeld H, Stabholz A, and Helmig II. Incidence of external root resorption and esthetic results in 58 bleached pulpless teeth. Endod Dent Traumatol 1988 Feb;4 (1): Goon W, Cohen S, Borer R. External cervical root resorption following bleaching. J Endod 1986 Sep;12 (9): Harrington GW, Natkin E. External resorption associated with bleaching of pulpless teeth. J Endod 199 Nov; 5(11): Latcham NL. Postbleaching cervical resorption. J Endod 1986;Jun; 12(6): Cvek M, Lindvall AM. External root resorption following bleaching of pulpless teeth with oxygen peroxide. Endod Dent Traumatol 1985 Apr;;1(2): Madison S, Walton R.Cervical root resorption following bleaching of endodontically treated teeth. J Endod Dec;16(12): Casey LJ, Schindler WG, Murata SM, Burgess JO. The use of dentinal etching with endodontic bleaching procedures. J Endod 1989;15(11): Barbosa SV, Safavi KE, Spangberg SW. Influence of sodium hypochlorite on the permeability and structure of cervical human dentine. Int Endod J Nov;2(6): Holmstrup G, Palm AM, Lambjerg-Hansen H. Bleaching of discolored root-filled teeth. Endod Dent Traumatol 1988; 4: Lado EA, Stanley HR, Weisman MI. Cervical resorption in bleached teeth. Oral Surg 1983; 55: Latcham NL. Management of a patient with postbleaching cervical resorption. A clinical report. J Prosthet Dent 1991; 65: 603-5

5 8 Keçeci, Devital diþlerin aðartýlmasý 19. Gimlin DR, Schindler WG. The management of postbleaching cervical resorption. J Endod 1990;16: Montgomery S. External cervical resorption after bleaching a pulpless tooth. Oral Surg 1984;5: Warren W, Wong M, Ingram T. An in vitro comparison of bleaching agents on the crowns and roots of discolored teeth. J Endod 1990;16: Rotstein I, Zyskind D, Lewinstein I, Baumberger N. Effect of different protective base materials on hydrogen peroxide leakage during intracoronal bleaching in vitro. J Endod 1992;18: Smith JJ, Cunningham CJ, Montgomery S. Cervical canal leakage after internal bleaching. J Endod Oct;18(10): Ho S, Goerig AC. An in vitro comparison of different bleaching agents in the discolored tooth. J Endod 1989;15: