6. Sınıf Üniteler. Öğrenme Alanı : Canlılar ve Hayat 5. Ünite : Vücudumuzda Sistemler Önerilen Süre : 20 ders saati. A.

Transkript

1 6. Sınıf Üniteler Öğrenme Alanı : Canlılar ve Hayat 5. Ünite : Vücudumuzda Sistemler Önerilen Süre : 20 ders saati A. Genel Bakış Öğrenciler, 4. sınıf Fen ve Teknoloji dersinde sistem kavramına girmeden kendi vücudunda gözlemleyebildiği hareketten yola çıkarak kas, iskelet, soluk alıp verme, dolaşım, nabız ve bunlarla bağlantılı egzersizlerle vücutlarındaki yapı ve organları tanımaya başlamışlardı. 6. sınıfın birinci ünitesinde ise hücrenin yapısı, hücre-doku-organ-sistemorganizma ilişkisini basit seviyede öğrenmişlerdi. Bu ünitede ise daha önce sistem kavramı verilmeden işlenen yapı ve organların sistemleri oluşturduğu vurgulanarak, 4. sınıfta temeli oluşturulan destek ve hareket, dolaşım, solunum sistemleri, bunların sağlığı ve sistemlerle ilgili sağlık sorunlarının düzeltilmesinde teknolojik gelişmelerin etkisi işlenecektir. Bu konuların daha iyi öğrenilmesi için bu ünitede beyin fırtınası, araştırma, sunma, model oluşturma, kavram haritası oluşturma gibi değişik yöntem ve teknikler kullanılmıştır. 7. sınıfta öğrenciler, vücutlarındaki sistemleri (boşaltım, sindirim, düzenleyici ve denetleyici sistemler) tanımaya devam ederken tüm sistemlerin birbirleriyle ilişkilerini fark edecektir. Öğretim ve değerlendirme etkinlikleri bölümündeki bilinçsiz ilâç kullanımı, tanılayıcı dallanmış ağaç, kavram haritası oluşturma, öğrencilerin kendi seçecekleri virüs ve bakterilerden kaynaklanan, herhangi bir hastalıkla ilgili poster çalışması ve bunların değerlendirilmesi alternatif ölçme ve değerlendirme açısından önemlidir. Ünitede verilen öğrenme, öğretim ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir. Öğretmenler fizikî şartları da dikkate alarak tüm öğrencilerin etkin katılımını sağlayacak uygun bir öğrenme ortamı hazırlamalıdır. Bu konular işlenirken kavram ve becerilerin günlük hayatla ilişkili olarak işlenmesine önem verilmelidir. Etkinlik örneklerinde bulunan Kemiğe Ne Olacak? etkinliği için konu işlenişinden üç gün önce hazırlık yapılmalıdır. B. Ünitenin Amacı Bu ünitede öğrencilerin; destek ve hareket, dolaşım, solunum sistemi ve bu sistemlere ait organları tanımaları, sistemlerin sağlığını koruma bakımından yapılması gerekenleri ve bu sistemlerle ilgili sağlık sorunlarının düzeltilmesinde teknolojik gelişmelerin önemini fark etmeleri amaçlanmıştır. C. Ünitenin Odağı Bu ünitede; sistem kavramı etrafında öğrencilerin gözlem, karşılaştırma, model oluşturma, bilgi ve veri toplama, verileri kaydetme, işlenen verileri yorumlama, sonuç çıkarma ve sunma becerilerini geliştirmeye odaklanılmıştır. Teknolojik gelişmelerin bu sistemlerin sağlığına etkisi ve tedavisinde kullanılması Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre ilişkisinin anlaşılması açısından önemlidir. Bilinçsiz ilâç kullanımının etkilerinin farkına vararak doğru ilaç kullanımı konusunda olumlu tutum sergileme Tutum ve Değerler bakımından önemlidir. 137

2 6. Sınıf Üniteler Ç. Önerilen Konu Başlıkları Destek ve Hareket Sistemi Dolaşım Sistemi Solunum Sistemi 138

3 D. Ünite Kavram Haritası *BU KAVRAM HARĐTASI SADECE ÖĞRETME Đ BĐLGĐLE DĐRMEK VE Ü ĐTE ĐÇĐ DEKĐ KAVRAMLARI BĐR BÜTÜ HALĐ DE GÖSTERMEK AMACIYLA VERĐLMĐŞTĐR. BU KAVRAMLAR KULLA ILARAK FARKLI KAVRAM HARĐTALARI DA OLUŞTURULABĐLĐR. 139

4 E. Ünite Kazanımları ve Etkinlikler ÖĞRE ME ALA I : CANLILAR VE HAYAT 5. Ü ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER 1. Destek ve hareket sistemi ile ilgili olarak öğrenciler; 1.1. Kemiğin kısımlarını ve görevlerini belirtir Đskelette kıkırdağın önemini açıklar Eklemleri oynar, yarı oynar, oynamaz olarak sınıflandırarak örnekler verir Kasları çizgili, düz ve kalp kası olarak sınıflandırarak örnekler verir Zıt çalışan kasların hareketteki önemini belirtir Destek ve hareket sistemi sağlığını etkileyecek olumluolumsuz davranışları sorgular. Kavram Haritası Yapalım Öğretmen ön bilgileri belirlemek ve hatırlatmak amacıyla kemik, kas, eklem, hareket, iskelet kavramlarının öğrencilere neler çağrıştırdığını sorar. Bu kavramlar ve çağrıştırdığı kelimeler tahtada listelenir. Öğrenciler bu kavramları kullanarak bir kavram haritası hazırlar. Öğretmen bu aşamada kavram yanılgılarına ve eksikliklerine müdahale etmez, fakat ders işlenişinde dikkate alır. Bu haritalar ürün seçki dosyalarında saklanır. Ünite bitiminde öğrenciler yeni öğrendiği kavramları da kullanarak yeni bir kavram haritası hazırlar ve iki kavram haritasını karşılaştırırlar. Đki kavram haritası arasındaki farklılıklar tartışmaya açılır ( ). Kemiğe e Olacak? Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup; etlerinden iyice temizlenmiş, pişmemiş iki tavuk kemiği (bacak kemiği), kapaklı iki cam kavanoz, bir bardak sirke, bir bardak su getirir. Öğrenciler kemikleri elleri ile bükmeye çalışır, büyüteçle inceler ve gözlemlerini kaydederler. Sonra cam kavanozlardan birinin içine sirke ve kemik, diğer kavanoza ise su ve kemik konularak kavanozlar kapatılır ve 2-3 gün bekletilir. Öğrenciler, kavanozlardaki kemiklerde neler olabileceğine ilişkin tahminlerini kaydederler. Bu süre sonunda kemikler sirke ve sudan çıkarılır, yıkanır. Öğrenciler her iki kemiği tekrar elleri ile bükmeye çalışırlar. Tahminler ve gözlem sonuçları sınıfta tartışılır. Öğrenciler bu etkinlikten sonra Büyümek için süt içmelisin. sözünü tartışırlar (1.1), (BSB-1, 2, 3, 6, 31). [!] 1.1 Kemiğin kısımları uzun bir kemik üzerinde gösterilir. 4. sınıf Vücudumuz Bilmecesini Çözelim ünitesi Destek ve Hareket konusu ile ilişkilendirilir. [!] 1.3 Eklemin yapısı oynar eklem şekli üzerinde verilir. 1.7 kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı Elektronik Yüzyıl ünitesi kazanım 2 ile ilişkilendirilir Destek ve hareket sistemine teknolojik gelişmelerin katkısına örnekler verir (FTTÇ- 28, 30, 31, 32). Elimde Kaç Kemik Var? Öğrenciler bilekten itibaren ellerinde kaç kemik olduğunu sayar ve tahminlerini kaydeder. Sonra öğretmen öğrencileri gruplara ayırarak her gruba birer el röntgeni verir. Öğrenciler bu röntgendeki kemikler ve eklemleri inceleyerek elimizde kaç kemik olduğunu sayar. Tahminler ve sayım sonuçları karşılaştırılır (1.3), (BSB-1,2). Öğrenciler, destek ve hareket sistemi sağlığını olumlu veya olumsuz etkileyebilecek davranışları ayrı ayrı listeler. Olumsuz davranışların sebep olabileceği sorunları araştırarak sınıfta tartışır (1.6). : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar :Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 140

5 ÖĞRE ME ALA I : CANLILAR VE HAYAT 5. Ü ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER 2. Dolaşım sistemi ve bağışıklıkla ilgili olarak öğrenciler; 2.1. Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir (FTTÇ-4) Kalbin yapısı ve görevini açıklar Kan damarlarının çeşitlerini ve görevlerini belirtir Kanın yapısı ve görevlerini açıklar Büyük ve küçük kan dolaşımını şema üzerinde göstererek açıklar (FTTÇ-4) Đnsanlarda farklı kan grupları olduğunu belirtir Kan bağışının insan vücudu ve toplum açısından önemini fark ederek yakın çevresini kan bağışında bulunmaya yönlendirir (TD-3). Öğrendiğinin Farkına Varma Aşağıdaki tabloyu öğretmen tahtaya, öğrenciler de kendi kâğıtlarına çizer. Dolaşım sistemi ile ilgili ön bilgilerin belirlenmesi ve hatırlanması amacıyla Ne biliyorum? sütunu sınıfça doldurulur. Daha sonra Ne öğrenmek istiyorum? sütununu her öğrenci kendi kağıdında doldurur. Öğretmen Ne biliyorum? ve Ne öğrenmek istiyorum? sütunundaki bilgileri ve varsa kavram yanılgılarını dikkate alarak ders işlenişini belirler. Her öğrenci tablosunu ürün seçki dosyasında saklar. Öğrenciler ünite sonunda Ne öğrendim? sütununu doldurur. Öğretmen, bu bilgileri kullanarak eksik kavramları, varsa kavram yanılgılarını belirleyerek bunlar üzerinde yeniden durur ( ). e biliyorum? e öğrenmek istiyorum? e öğrendim? Kalbin Đçine Bakalım Sınıfa getirilen memeli hayvan kalbi diseksiyon küvetine konularak dış yapısı ve damarlarla bağlantısı incelenir. Daha sonra makas yardımı ile en büyük damardan ve sol kısımdan başlayarak kesilir. Öğrenciler, kalbin iç yapısını inceler ve gözlemlerini çizerek insan kalbinin yapısı ile ilişkilendirir (2.2), (BSB-1, 2, 3, 27). Kanımda eler Var? Öğretmen öğrencilerden kanımızın nelerden oluşabileceğini tahmin etmelerini ister ve bu tahminler sınıfta tartışılır. Öğrenciler, daimî kan preparatını mikroskopta inceleyerek gözlemlerini defterlerine çizer ve gözlem sonuçları ile tahminlerini karşılaştırır (2.4), (BSB-1, 2, 3, 27). Kime Kan Verebilirim, Kimden Kan Alabilirim? Öğretmen öğrencilere kan gruplarını sorar. Kan gruplarını bilen öğrencilerin isimlerini ve kan gruplarını tahtaya yazar. Öğrencilere Kan alış-verişi hakkında ne biliyorsunuz? sorusunu yöneltir. Öğrenciler, sınıftaki hangi kan grubundaki arkadaşlarından kan alabileceklerini ve hangi kan grubundaki arkadaşlarına kan verebileceklerini tartışırlar. Öğretmen kan alıpverme işleminin mutlaka aynı kan grupları arasında olması gerektiğini vurgular (2,6), (BSB- 27, 31). Kan Bağışı Yapmalıyız Kana ihtiyacı olan bir öğretmeni konu alan metin sınıfta okunur. Sınıf 4 gruba ayrılır. Her gruba bir konu verilerek 15 dakikada bunları canlandırmak üzere hazırlanmaları istenir. Gösterilerin ardından değerlendirme yapılır ve Canlandırma sırasında neler hissettiniz? Bu durumlara sık rastlanıyor mu? vb. sorular sorularak kan bağışının bireye ve topluma olan faydaları tartışılır (2.7). 2.1; sınıf Vücudumuz Bilmecesini Çözelim ünitesi Kanın Vücutta Dolaşımı konusu ile ilişkilendirilir. 2.2 Kalp kaslarının ve kapakçıklarının isimleri verilmez. [!] 2.4 Kan hücrelerinin isimleri alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları olarak verilir. 2.4 Alyuvarlarda hemoglobinle gaz taşıma mekanizması verilmez. 2.6 Kan gruplarında moleküler temellere girilmez. [!] 2.6 Kan alış-verişinde Rh faktörünün de önemi kısaca belirtilir. [!] 2.6 Kan alışverişi ile ilgili kavram yanılgılarına (Genel alıcı ve genel verici vb.) dikkat çekilir. 2.7 kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı Elektronik Yüzyıl ünitesi kazanım 3 ile ilişkilendirilir. [!] 2.7 Atatürk ün insan sevgisi ve evrensellik konusunda görüşlerinden örnekler verilir. [!] Atatürkçülük ile ilgili konular (2.7-2) Sağlık Kültürü Eğitimi (2.7-22) Eşleştirme Eşleştirme Tanılayıcı Dallanmış Ağaç : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 141

6 ÖĞRE ME ALA I : CANLILAR VE HAYAT 5. Ü ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER 2.8. Lenfin dolaşım sisteminin öğesi olduğunu belirtir ve önemini açıklar Kalp ve damar sağlığını korumak amacıyla öneriler sunarak, bu konuda dikkatli davranır (TD-5) Teknolojik gelişmelerin dolaşım sistemi ile ilgili hastalıkların tedavisinde kullanımına örnekler verir (FTTÇ-30, 31) Vücudun zararlı mikroorganizmalara (mikrop) karşı doğal engelleri olduğunu fark eder Bağışıklığın vücudu zararlı mikroorganizmalara karşı koruduğunu belirtir Virüs ve bakterilerin genel özelliklerini belirterek neden olduğu hastalıklara günlük hayattan örnekler verir. Misafirimiz Var Sınıfa davet edilen bir sağlık personeli öğrencilere kalp-damar hastalıkları ve bunlardan korunma yöntemleri ile ilgili bilgi verir. Öğrenciler, sağlık personeline konu ile ilgili merak ettikleri soruları yöneltirler. Çeşitli kaynaklardan temin edilecek görsel ve yazılı materyaller sınıf panolarında sergilenir (2.9; 2.10). Ailemizin Kalp Sağlığı Öğrenciler, bir hafta boyunca aile bireylerinin kalp ve damar sağlığı ile ilgili yaptığı yanlış davranışları ve yapması gereken doğru davranışları bir tabloya kaydeder. Süre sonunda bu tabloyu aile bireyleri ile paylaşarak yanlış davranışları ve bunları neden olabileceği durumları açıklar (2.9), (BSB-1, 6, 25, 27, 31, 32; TD-4, 5). Küçük Yaramazlar Öğretmen 5. sınıftaki yararlı ve zararlı mikroskobik canlılar konusunu hatırlatır ve öğrencilerden bunlara örnek vermesini ister. Öğretmen, Zararlı mikroskobik canlılardan vücudumuz kendini nasıl korur? sorusunu yöneltir. Bu konu hakkında öğrencilerin yaptıkları tahminler sınıfta tartışılır ( ). Dikkat Tehlike! Öğrenciler, mikroorganizmaların vücudumuza nasıl girebildiği hakkında tahminler yaparlar ve bu tahminler tahtaya listelenir. Öğretmen, hastalandıklarında ne gibi şikayetleri olabileceğini, evlerimizde neden temizlik maddeleri kullandığımızı sorar ve cevaplar sınıfta tartışılır. Öğrenciler, elde ettikleri bilgilerden yola çıkarak Mikroorganizmalardan nasıl korunabiliriz? sorusuna cevap oluşturabilecek bir kompozisyon yazarlar (2.11). Resimdeki Canlıyı Tanıyabildin mi? Öğrenciler farklı kaynaklardan (dergi, ansiklopedi, internet vb.) bulduğu çeşitli virüs ve/veya bakteri fotoğraflarını getirerek sınıfta inceler. Fotoğraflardaki benzerlik ve farklılıklar tartışılır (2.13), (BSB-5, 6, 25). Poster Hazırlama Öğrencilere sınıftaki biri grip olduktan sonra bu gribin kişiden kişiye nasıl bulaştığı sorulur ve verilen cevaplar kullanılarak bulaşıcı kelimesinin anlamı açıklanır. Öğrenciler kendi seçecekleri virütik ve bakteriyel hastalıklardan biri hakkında (hastalık etkeni, bulaşma, korunma yolları) bilgi toplar. Çeşitli kurum ve kuruluşlardan sağladıkları poster, broşür vb. yayınları da kullanarak resim ve yazılardan oluşan bir poster hazırlar ve sunarlar (2.13), [!] 2.10 Anjiyo, kalp pili, kalp nakli, by-pass ameliyatı vb. örnek olarak verilir Doğal engeller olarak deri, ter, gözyaşı, tükürük, mukus verilir. [!] 2.12 Bağışıklığın güçlenmesinde bebeklerin anne sütü almasının önemini vurgular Mikroorganizmalar 5. sınıf Canlılar Dünyasını Gezelim, Tanıyalım ünitesindeki Mikroskobik Canlılar ile ilişkilendirilir Virüs ve bakterilerin yapısı basit düzeyde işlenir ve sık rastlanan (grip, AIDS, uçuk, suçiçeği, kolera, hepatit B, tüberküloz vb.) virütik ve bakteriyel hastalıklara örnekler verilir. (BSB-25, 27, 32). : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 142

7 ÖĞRE ME ALA I : CANLILAR VE HAYAT 5. Ü ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Aşı, serum ve ilâçların önemini belirterek bunları teknolojik gelişmelerle ilişkilendirir (FTTÇ- 28, 30, 32) Bilinçsiz ilâç kullanımının etkilerinin farkına vararak doğru ilâç kullanımı konusunda olumlu tutum sergiler (TD-4, 5). Benim de Aşı Takvimim Var Öğretmen, öğrencilere aşı, serum ve ilâçlar hakkında ne bildiklerini sorar. Aşı ve serumun bağışıklık için önemi tartışıldıktan sonra öğrenciler bebeklikten itibaren rutin olarak yapılan aşılarla ilgili araştırma yapar. Araştırma sonuçlarını broşür haline getirip okul veya sınıf panosunda sergilerler. Her öğrenci şimdiye kadar olduğu aşıları ve zamanlarını ailesinden öğrenerek kendine ait bir aşı takvimi oluşturur. Bu aşı takvimi ile araştırma sonuçlarını karşılaştırarak varsa, eksik olan aşılarını tespit eder. Ayrıca aşı takviminde olması gereken aşıları ve yaşını da ekleyerek aşı takvimini tamamlar. Aşı takviminin önemi tartışılır (2.14), (BSB- 25, 27, 32). Aşı Olmasaydı e Olurdu? Öğretmen öğrencilerden aşıların hem bireylerin hem de başkalarının sağlığını nasıl koruduğuna ilişkin araştırma yapmalarını ister ve bir hafta süre verir. Bu araştırmada yazılı ve görsel kaynakların kullanılması, uzmanlarla röportaj yapılması vb. önerilir. Öğretmen yazı tahtasını ikiye bölerek bir tarafa aşı ve birey sağlığı, diğer tarafa da aşı ve toplum sağlığı temalarını yazar. Öğrenciler, bu temalardan yola çıkarak yaptıkları araştırma sonuçlarından uygun gördükleri cümleleri okların üzerine yazarak ya da resimlerini çizerek, birlikte bir zihin haritası oluştururlar (2.14), (BSB-25, 27, 31). Ecza Dolabımız Öğrenciler bir ecza dolabında bulunması gereken malzemeleri araştırır ve sınıfça bir liste oluşturulur. Bu listedeki malzemelerin hangi amaçlarla kullanılacağı tartışılır. Bu malzemeler temin edilerek sınıf için bir ecza dolabı hazırlanır ( 2.14), (BSB-25). Sağlık Kültürü Eğitimi ( ,15) [!] 2.14 Teknolojik gelişmelerle aşı, serum ve ilâçların daha ucuza ve bol üretilebildiği, çeşitliliğinin arttırıldığı vurgulanır. [!] 2.14 Antibiyotiklerin keşfi ile ilgili okuma metni verilebilir kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı Elektronik Yüzyıl ünitesi kazanım 2 ve 3 ile ilişkilendirilir. [!] 2.15 Antibiyotiklerin her hastalığı tedavi etmeyeceği, zamanında alınması ve başlandığında bitirilmesi gerektiği vurgulanır. Doktor, Ben e Yaptım? Öğretmen, öğrencilere bir doktor ile hastası arasında geçen şu konuşmayı verir: Karnımda uzun zamandır ağrı vardı. Komşum da karın ağrısı çekmiş ve doktorunun verdiği ilâçla iyileşmişti. Ben de aynı ilâcı aldım, ama ağrılarım daha da arttı. Öğrenciler hastanın konuşmasındaki yanlış davranışları belirleyerek olası sonuçlarını tartışır. Öğretmen, öğrencilere doktorun bu hastaya ne gibi cevaplar vereceğini sorar ve cevaplar tartışılır (2.15). Performans Değerlendirme : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 143

8 ÖĞRE ME ALA I : CANLILAR VE HAYAT 5.Ü ĐTE: VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER Ü ĐTE KAZA IMLAR ETKĐ LĐK ÖR EKLERĐ AÇIKLAMALAR 3. Solunum sistemi ile ilgili olarak öğrenciler; VÜCUDUMUZDA SĐSTEMLER 3.1. Solunum sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya şema üzerinde göstererek görevlerini açıklar (FTTÇ-4) Akciğerlerin yapısını açıklayarak, alveol - kılcal damar arasındaki gaz alışverişini şema ile gösterir Soluk alıp verme mekanizmasını gösteren bir model tasarlar (BSB-28) Teknolojik gelişmelerin solunum sistemi sağlığına olumlu-olumsuz etkilerini tartışır (FTTÇ-28, 29, 30, 31, 32) Solunum sisteminin sağlığını korumak için pratik öneriler sunar. eler Biliyorum? Öğretmen, ön bilgileri belirlemek ve hatırlatmak amacıyla öğrencilere soluk alıp verirken havanın izlediği yolu sorar ve doğru cevap tahtaya yazılır. Öğrenciler burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronş, akciğer, soluk alıp verme kavramlarını cümle içinde kullanırlar ( ). Soluğumda e Var? Öğrenciler bir deney tüpüne (veya bir bardağın) içine metilen mavisi veya kireç suyu koyar. Bir pipeti bu sıvının içine batırır ve soluk alarak pipete üfler. Sıvıda meydana gelen değişim ve sebebi tartışılır (Karbondioksit etkisiyle kireç suyu bulanır, metilen mavisi sarıya döner) (3.2), (BSB-1, 2, 3, 6, 31). Akciğer Kapasitem Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup büyük bir kap, cam kavanoz, plastik boru getirir. Kap, su ile doldurulur. Kavanoz tamamen su ile dolacak şekilde kabın içine ters olarak konur. Plastik borunun bir ucu kavanozun içine, diğer ucu dışarı gelecek şekilde yerleştirilir. Gruptan bir öğrenci derin soluk alır ve plastik borunun açıkta olan ucundan soluğunu verir. Hava kavanozun içindeki borunun diğer ucundan çıkar. Kavanozdaki suyun yerini hava alacağından su seviyesi düşecektir. Su seviyesindeki değişim ölçülür. Kavanoz, kaptan çıkarılıp yeniden ters olarak konur. Aynı öğrenci bu işlemi 3 kez tekrarlayıp değişimlerin ortalamasını alır. Gruptaki diğer öğrenciler de bu etkinliği yapar ve grup elemanlarının akciğer kapasiteleri bir tablo üzerinde gösterilir. Grupların sonuçları tahtaya yazılır. Akciğer kapasitelerinin farklılık sebepleri sınıfça tartışılır (3.2), (BSB-1, 3, 17, 18, 23, 27, 30, 31). Soluk Alıp-Verme Modeli Öğrenciler derin derin soluk alıp verir ve bu sırada hangi yapı ve organların görev yaptığını tahmin ederler. Bu yapı ve organlar tahtada listelenir. Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup 2,5 litrelik boş pet şişe, 3 balon, delikli mantar tıpa, Y borusu, iplik, makas getirir. Pet şişenin dip kısmı makasla kesilir.y borusunun alt ucu delikli mantar tıpaya geçirilir. Y borusunun diğer iki ucundan her birine şişirilmemiş birer balon bağlanır. Bu düzenek, pet şişenin kesilen alt ucundan tıpa kısmı şişenin ağzına gelecek şekilde şişenin içine yerleştirilir. 3. balonun alt kısmı kesilip, kalan kısmı pet şişenin açık olan alt tabanına yerleştirilerek pet şişeye iplikle bağlanır. Şişenin hiçbir yerinden hava almamasına dikkat edilmelidir. Pet şişenin altındaki balon aşağı doğru çekilir ve gözlemler kaydedilir. Balon bırakıldıktan sonraki gözlemler de kaydedilir. Balon çekilip bırakıldığında meydana gelen bu değişimlerin sebepleri tartışılır. Bu modelin kısımları ile solunum sisteminin yapı ve organları ilişkilendirilir (3.3), (BSB-1, 17, 18, 28, 30) sınıf Vücudumuz Bilmecesini Çözelim ünitesi Soluk Alıp Verme konusu ile ilişkilendirilir. 3.2 Akciğerdeki gaz değişimi dolaşım sistemindeki küçük dolaşım ile ilişkilendirilir. [!] 3.4 Solunum sistemini olumsuz etkileyen etmenler için sigara, havayı kirleten maddeler, asbest vb. örnek olarak verilebilir. Çoktan Seçmeli Soru Kavram Haritası : Sınıf-Okul Đçi Etkinlik : Okul Dışı Etkinlik : Ders Đçi Đlişkilendirme : Diğer Derslerle Đlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme???: Kavram Yanılgısı [!]: Uyarı : Sınırlamalar : Ara Disiplinlerle Đlişkilendirme (Ayraç içindeki 1. rakam Fen ve Teknoloji dersi kazanımını, 2. rakam ara disiplin kazanımını gösterir.) 144

9 F.Önerilen Öğretim Değerlendirme Etkinlikleri Etkinlik umarası : 1 Etkinlik Adı : Eşleştirme Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.3; 2.4 Aşağıdaki kan hücreleri ve kan damarlarını görevleri ile eşleştiriniz. Akyuvar Kılcal damar Kan pulcukları Atardamar Toplardamar Alyuvarlar Hücrelere kadar kanı götürür. Oksijen ve karbondioksit taşınmasında görevlidir. Kanı kalpten vücuda taşır. Vücuttaki kanı kalbe getirir. Kanın pıhtılaşmasını sağlar. Vücut savunmasında görevlidir. 145

10 Etkinlik umarası : 2 Etkinlik Adı : Eşleştirme Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.2; 2.5 Küçük dolaşım ile ilgili aşağıda verilen cümlelerin numaralarını kutulara sırasıyla yazınız. Verilen soruları yanıtlayınız. 1. Kan akciğerlere pompalanır. 2. Kan kalbin sağ karıncığından çıkar. 3. Kan kalbin sol kulakçığına döner. 4. Kan oksijence zenginleşir. a) Kan, hangi organımızda oksijence zenginleşir? b) Kalbimizin hangi bölümünde temiz kan bulunur? c) Kalbimizin hangi bölümünde kirli kan bulunur? 146

11 Etkinlik umarası : 3 Etkinlik Adı : Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Đlgili Olduğu Kazanımlar : Aşağıda birbiri ile bağlantılı Doğru / Yanlış tipinde ifadeler içeren tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinde bir soru verilmiştir. a ifadesinden başlayarak her Doğru yada Yanlış cevabınıza göre çıkışlardan sadece birisini işaretleyiniz. Örneğin: a ifadesine Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise b. ifadesine, yanlış ise c ifadesine ulaşılır. b ifadesinin Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise d ifadesine, yanlış ise e ifadesine ulaşılır. d ifadesinin Doğru /Yanlış olduğu belirtilir. Doğru ise 1.çıkışa, yanlış ise 2. çıkışa ulaşılır. Öğrenci a ifadesine (D) diyerek doğru yanıt vermiş ve b ifadesine ulaşmıştır. b ifadesine (D) diyerek doğru yanıt vermiş ve d ifadesine ulaşmıştır. d ifadesine (Y) diyerek doğru yanıt vermiş ve 2. çıkışa ulaşmıştır. Bu durumda öğrencinin 3 doğru yanıtı vardır ve 3 puan almıştır. Öğrenci a ifadesine (Y) diyerek yanlış yanıt vermiş ve c ifadesine ulaşmıştır. c ifadesine (D) diyerek doğru yanıt vermiş ve f ifadesine ulaşmıştır. f ifadesine (D) diyerek doğru yanıt vermiş ve 5. çıkışa ulaşmıştır. Bu durumda öğrencinin 2 doğru yanıtı vardır ve 2 puan almıştır. Öğrenci a ifadesine (D) diyerek doğru yanıt vermiş ve b ifadesine ulaşmıştır. b ifadesine (Y) diyerek yanlış yanıt vermiş ve e ifadesine ulaşmıştır. e ifadesine (Y) 147

12 diyerek yanlış yanıt vermiş ve 4. çıkışa ulaşmıştır. Bu durumda öğrencinin 1 doğru yanıtı vardır ve 1 puan almıştır. Öğrenci a ifadesine (Y) diyerek yanlış yanıt vermiş ve c ifadesine ulaşmıştır. c ifadesine (Y) diyerek yanlış yanıt vermiş ve g ifadesine ulaşmıştır. g ifadesine (D) diyerek yanlış yanıt vermiş ve 7. çıkışa ulaşmıştır. Bu durumda öğrencinin doğru yanıtı yoktur ve 0 puan almıştır. 148

13 Etkinlik umarası : 4 Etkinlik Adı : Performans Değerlendirme Đlgili Olduğu Kazanımlar : 2.15 Bilinçsiz Đlâç Kullanımı Ayşe hanım sık sık başı ağrıyan, her başı ağrıdığında da hemen komşusunun önerdiği ilâçları içen bir bayandır. Baş ağrısının şiddeti arttıkça içtiği ilâç sayısını da artırır. Đlâçlarla sadece başı ağrıdığında arkadaş olmaz, kış gelince de grip, nezle olmamak için bol bol vitamin ilâçları alırdı. Kendisinin ilâçlarla arkadaşlığı az gelmiş gibi oğlu Ali yi de boğazı şiştiği, öksürdüğünde ilâçlarla tanıştırmıştı. Ali, antibiyotiği sadece çok öksürdüğü günlerde kullanır, belli bir düzenle içmezdi. Günler ayları, aylar yılları kovaladı ama ne Ayşe hanım ne de Ali nin hastalıkları iyileşmedi. Öğrencilerden, verilen bu paragrafta Ayşe hanım ve Ali nin yanlış davranışlarını bulmaları ve böyle durumlarda hangi davranışların doğru olacağını düşünerek paragrafı yeniden oluşturmaları istenir. 149

14 Etkinlik umarası : 5 Etkinlik Adı : Çoktan Seçmeli Soru Đlgili Olduğu Kazanımlar : 3.2 Soluk alma % Soluk verme % Karbondioksit 0,04 4 Oksijen Yukarıdaki tabloda soluk alıp verme sırasındaki oksijen ve karbondioksit yüzdeleri verilmiştir. Bu bilgilere göre oluşturulan sütun grafiği aşağıdakilerden hangisidir? A) B) % 10 Karbondioksit Oksijen 15 % 10 Karbondioksit Oksijen Soluk alma Soluk verme 0 Soluk alma Soluk verme C) D) % 10 Karbondioksit Oksijen 15 % 10 Karbondioksit Oksijen Soluk alma Soluk verme 0 Soluk alma Soluk verme 150

15 6.Sınıf Üniteler Etkinlik umarası : 6 Etkinlik Adı : Kavram Haritası Đlgili Olduğu Kazanımlar : Đlgili Tüm Kazanımlar Aşağıdaki Vücudumuzda Sistemler kavram haritasındaki boşluklara, verilen kavramlardan uygun olanlarını yerleştiriniz. Kalp Đskelet Karaciğer Büyük dolaşım Burun Atardamar Düz kas Virüs Çizgili kas Dolaşım Kan Kılcal damar Akyuvar Bakteri Akciğer Bağışıklık Kalp çeşitleridir Kas Solunum Destek ve Hareket Alveol birisidir Sistemler birisidir birisidir Küçük Dolaşım Damar çeşitleridir Toplardamar pompalar İçinde dolaşır 151