Ali AKTAŞ KENTLEŞEN ALEVÎLİK VE SORUNLARI

Transkript

1 KENTLEŞEN ALEVÎLİK VE SORUNLARI Ali AKTAŞ ÖZET Bu çalışmada, hızla kentleşen ülkemizde, bu kentleşme içinde yer alan gruplardan biri olan Alevîlerin çeşitli sorunları bir alan araştırmasıyla tespit edilmiş ve bu verilerden hareketle yorumda bulunulmuştur. ABSTRACT What is told in this work is the determination of the varied problems of the Alevi society that takes place in the rapid urbanisation of our country, with the help of a field research. An interpretation is also presented in the light of these data. Anahtar Kelimeler: Alevîlik, kentleşme, Alevîliğin sorunları Key words: Alevism, Urbanisation, Problems of Alevism Kentsel mekânlar; sanayi tesislerine, ticarî alış-veriş merkezlerine ve ekonomikyönetsel işlevlere sahiptir. Daha ilk ortaya çıkışından itibaren kentler, bir pazar ve değişim (mübadele) merkezidir. Olağanüstü nüfus birikimi, ihtiyaç fazlası üretim, geniş çapta ve etkili bir biçimde farklılaşma ve örgütlenme olanağı ile kentler, tam bir çekim merkezi olmuştur. Kentsel mekânda iş düzeninde ihtisaslaşma, farklılaşma artıp yığılma çoğaldıkça mekândaki ayrım da yalnızca iş ve konut bölgelerinde olmamaktadır. Ayrım ayrıca iş yeri olarak, üretim ve dağıtım üniteleri ile bunların idare ve kontrol işlev üniteleri birbirinden ayrılmış; konut açısından da iş yerlerinde kontrol ve idareyi ellerinde tutanlar ile bilfiil üretimde bulunanlar yani toplumun çeşitli sınıfları ve aldıkları gelire göre değişik satın alma gücündeki nüfus, farklı yerlerde konuşlanmışlardır. Kentteki bu yerleşme biçimi, hem toplumsal-ekonomik gelişme derecelerine göre iş yaşamının yapısını hem de toplumun sınıfsal yapısını gösterir. Kentte yerleşim biçimi; en kudretsizlerin, en arzu edilmeyen yerlerde, en kudretlilerin de, fiziki şartları en iyi, prestiji yüksek yerlerde yerleşmesi ve arada kalan alanlarda ise, sayısal büyüklüğü olan orta tabakaların yer alması şeklinde olmaktadır. Bu bölgelerin birbirlerine karşı göreli durumları her zaman sabittir. Bu düzenin belirlenmesinde topografya, su ve demir yolları, tarih ve toplumsal değerler etkilidir. Ancak hiçbirisi arsa fiyatı ve kira yarışmalarından ortaya çıkmış olan bu farklılaşmayı bozamaz (Kıray, 1998:9-10; 19-20). Kentlere nüfus yığılması oranı, sanayileşme ve örgütleşme hızından çok fazla olmasından dolayı, modern toplumsal yapıya has işçi sınıfı sınırlı bir sayıyı aşamamaktadır. Bu durum topraktan kopup gelen nüfusun, gereği gibi kentsel faaliyetlere girişmesini engellemektedir. Bu durumda köylü kalamadıkları gibi bu topluluk üyeleri tam kentli de olamamıştır. Bunun için topluluk üyelerinin çoğu üretime belirli bir katkısı bulunmayan dağınık, küçük servis işlerinde çalışmaktadır. Çoğunlukla göç edenlerden oluşan bu toplumsal tabakanın oluşturduğu mekânsal yerleşim anlayışında, sokaklar yalnız insanların ve hayvanların

2 geçmesine olanak verecek biçimde dar ve kıvrıntılı, binalar alçak ve sıkışıktır. Katı bir toplumsal ayrımın belirgin izleri vardır. Bu durum etnik ve dinsel grupların oluşturduğu mahalleler biçiminde kendini gösterir. Yeni göç edenler kentin dış mahallelerine itilmiştir. Buradaki konutlar aynı zamanda kimi zaman iş yeri, dinsel bina, eğitim hatta alış-veriş merkezi işlevini görür ( Kıray, 1998:21). Ülke çapında kırsal kesimden kente göçü etkileyen bir öge olarak ya da bir göç nedeni olarak çoklu yapı ortaya çıkmaktadır. Çoklu yapı sorunu kır-kent farklılaşması ya da kırsal alanlar ile kentsel yerleşmeler arasındaki yapısal farklılıklar, çelişkiler olarak kendisini göstermekte, bu farklılaşma kırdan büyük kentlere ve özellikle de İstanbul a gidildikçe daha da belirginleşmektedir. Söz konusu durum modernleşmenin, çağdaşlaşmanın bir sonucudur. Başka bir deyişle, çağdaş gelişme, çoklu toplum yapısını ortaya koymaktadır: Köyler/kentler, yoksullar/zenginler, toplumsal-ekonomik yapı farklılıkları ile gecekondular/zengin mahalleleri; düşünce ve inanç yapılarındaki farklılıkları ile laik/anti-laik, Alevî/Sünnî/Ateist; etnik ve emik açıdan taşıdıkları farklılıklar ile Türk/Kürt/Zaza/Laz vb. ayrımlar söz konusu çoklu yapıyı örneklemektedir. Kentsel alandaki din kurumu da çoklu yapı oluşturmaktadır (Müslüman/Hıristiyan/Musevi: Alevî/Hanefi/Şafi vb. gibi). Hatta aynı inanç içerisinde bulunan topluluk kendi içerisinde çok sayıda çoklu yapı arz edebilmektedir:alevî Türk / Alevî-Kürt / Alevî-Zaza ya da Alevîlik bir din / mezhep / tarikat /öğreti / kültür /yaşam biçimi veya Alevîlerin ibadet yeri olarak cem evi /camii / mescit veyahut Alevîlerin ibadeti olarak cem ayini / namaz vb. gibi (Aktaş, 1999: ; Akgür, 1997:54-55). Anadolu nun değişik yörelerinden kente gelen kırsal etnik ve dinsel gruplar, başlangıçta etnik ve dinsel farklılıklarını (Örneğin, etnik açıdan Lazlar ve Hemşinliler gibi ya da dinsel açıdan Şafiiler ve Hanefiler var olan kimliklerini) arka plana bıraktılar ya da mevcut ortamda varlıklarını sürdürmek için bu farklılıklarını (Örneğin, etnik açıdan Çingeneler gibi ya da dinsel açıdan Alevîler gibi kimliklerini) gizlediler. Kırda etnik homojenlik ve dinsel/inançsal motiflerle iç içe olmalarına rağmen kentte, bu özelliklerine ilişkin yapılarını ön plana taşımaları, dünya konjonktüründeki gelişmeler sonucunda olmuştur. Kent ortamına ilk geldiklerinde toplumsal-kültürel-inançsal yapılarını, bunlara bağlı etkileşim kalıplarını ve değerlerini değiştirmediler. Ama bu özelliklerini de ön planda tutmadılar/tutamadılar. Bu durumun nedenleri: Farklı ve uzmanlık gerektiren mesleklere ait becerilerinin olmaması, Uzmanlık gerektiren iş deneyimlerinin olmaması, Eğitimsiz olmaları, Hızla değişen kentsel yapıda, ihtiyaçlarını karşılayacak mekânizmaların olmaması, Mesleki eğitim vb. hizmetleri sağlayabilecek kurumların olmaması, Plânlı yerleşim alanlarının bulunmaması, Sorunlarına çözüm bulabilecek mercilerden yoksun olmalarıdır. Tüm bu sayılan etmenlerin etkisi ile kente gelenler, kendi uyum stratejilerini yaratma ve uygulama çabasıyla uğraşmak zorunda kaldılar. Alevîlerin Kente Uyum Stratejilerinin Aşamaları ve Uygulamaları Bu gruplar ilk aşamada, kentte barınak bulmak veya gecekondu inşa etmek, iş bulmak ya da yeni iş alanları/sektörleri için veyahut benzer yardımlar için, en yaşlı ya da en tecrübeli kişinin liderliğinde bir araya gelerek akraba-aile işbirliğine yöneldiler. Daha sonra ikinci aşamada, bu karşılıklı destek grubu yerini, kente daha önce yerleşmiş hemşehri grupları tarafından sağlanan daha geniş ve örgütlü hemşehri koruma şebekeleri ne bıraktı.

3 Üçüncü aşamada, son otuz yılda kentteki göçmenler artık; kazançlarını harcayan tüketici ve siyasi partiler için ise, seçimlere katılan seçmenler halini almaları ile önemli bir kitle durumuna geldiler. Bu dönemde siyasi partiler, merkezi ve yerel yönetimlerde, yüz yüze (birincil) ilişkiler kurarak, bu topluluk üyelerinin problemlerini kişisel bir temelde çözme yoluna gitmişlerdir. Kalifiye olmayan, tecrübesiz ve çaresiz bu topluluk üyeleri için önemli olan; devlet dairelerinde özel beceri gerektirmeyen bir işe yerleştirilmek ya da sayısız KİT lerden birinde bir iş bulmak, dönemin en belirleyici özelliği oldu. Yani siyasi partihemşehri-akraba-aile yapılanması ve uygulaması bu dönemin en önemli özelliğidir. Ancak bu durum, kentteki nüfusunun aşırı artışı ve yeni gelişmeler karşısında yetersiz kaldı. Son on yılda yaşanan dördüncü aşamada, yeni bir yüz yüze ilişki ve koruma kanalı ortaya çıktı. Daha geniş kentsel merkezlerde, çoğunlukla geniş malî kaynaklara sahip ya da malî kaynak temin edebilen yeni dinî liderler ve merkezler oluştu. Bu dinî liderler ve merkezler, kente göç edenlere, yeni ve çok daha geniş bir koruma sistemi sundular. Bunlar ne kadar eski tarikat adlarını ve söylemlerini kullanıyorlarsa da, hem liderler hem de örgütler tamamen yenidir. Bu liderler ve örgütlerin bir kısmı, barınmak için ev, ucuz ya da ücretsiz inançsal eğitim, hastane veya sağlık birimleri, gerektiğinde iş ve eğitim yapanlara kredi vermek gibi toplumsal işlevleri üstlendiler. Ancak niteliklerine uygun siyasal partilere ya da ideolojik örgütlenmelere entegre olan dinî liderler ve örgütler, her standart ve normu yok sayarak veya kendine uygun olmadığını düşündüklerini görmezden gelerek; önce kaosa, sonra daha fazla çıkar için mücadele eden farklı gruplar arasında rekabete ve tabiri caizse, mafya tipi etkinliklerin yaygınlaşmasına neden oldular. Söylemleri ve kaynakları ne olursa olsun, bu stratejinin de sonu gelecektir. Çünkü bireylerin sorunlarını çözmek üzere kurulu bir düzen, önümüzdeki yıllarda kente göç edebilecek yaklaşık yirmi milyonluk kırsal nüfus için yeterli olmayacaktır. Dolayısıyla ya korunan farklı gruplar arasında giderek sertleşen bir rekabet yaşanacak ya da iyice farklılaşmış, örgütlü kurumlar içinde gerçek, kişisel olmayan, anonim ilişkiler kurulacak tır. İyice farklılaşmış, örgütlü kurumlar içinde gerçek, kişisel olmayan, anonim ilişkiler kurulması seçeneğinin gerçekleşmesi; iyi eğitimin, eşit muamelenin ve sanayi toplumlarına özgü kurumların kentte yaşayan herkesin erişimine açık olmasına bağlıdır (Kıray, 1998: ). Kentleşme Açısından Alevîliğin ve Sünnîliğin Seyri Türkiye Cumhuriyeti nin 75 yıllık tarihi sürecinde toplumsal kurumların, kültürel değerlerin ve benlik/kimlik yapılarının dönüşümünde; köylerden kentlere doğru zincirlemeli ve kademeli olarak gerçekleşen göç, bu büyük dönüşümün en belirgin mekânizmalarından biridir. Geleneksel ve tarımsal cemaatlerden kentsel sanayi ve hizmetler sektörlerindeki modern ve akılcı örgütlenmelere doğru akan göçmenler bir yandan eski ilişkileri ve kimlikleri sürdürme, öte yandan yeni ilişkileri ve kimlikleri kurma ve dönüştürme pratiklerini gerçekleştirmektedirler. Cumhuriyet döneminde değişik dönemlerde değişik kimliklerin öne çıktığı ve diğer kimliklerle çatıştığı ve/veya bütünleştiği gözlemlenmektedir lere kadar özellikle 1920 ler ve 1930 larda gerçekleştirilen devrimlerle devlet, dinsel ilkelere dayalı ümmet devleti olmaktan çıkarılmış ve laik, pozitivist akılcı ilkelere dayalı ulus devleti kurulmuştur. Aşiret, cemaat, tebaa kimliklerinin yerine, aile ve vatandaş kimlikleri geçirilmeye çabalanmıştır lerde siyasal parti aidiyetleri birden ön plâna çıkmış, 1960 larda sağ ve sol siyasal kimliklere dönüşerek 1980 lere kadar sürmüştür larda ayrıca 1968 kuşağı, cumhuriyet kuşağı gibi kuşaklara ilişkin kimlikler de çıkmıştır lerin öne çıkan egemen kimliği, sendikal işçi hareketinin büyük örgütlenme atağı yapmasıyla sınıfsal kimlikler olmuştur lerin öne çıkan kimliği ise, feminist hareketin canlanmasıyla toplumsal cinsiyet kimlikleri olmuştur ler ve1990 larda Sünnî İslamiyet in ve tarikatların siyasallaşması ve köktencileşmesi ve buna paralel Alevîlerin

4 siyasallaşarak derneklerini ve Cem evlerini kurmasıyla dinsel kimlikler öne çıkmıştır (Akşit: 1998:31-32). Yıkılan Osmanlı nın yerine cumhuriyet yönetiminin benimsendiği laik bir devlet anlayışı ile Türkiye Cumhuriyeti nin kurulması Alevîlere durumlarında hızlı iyileşme olacağı umudunu vermişti. Bekledikleri değişimlerin önünde, Sünnîliğin yarı-resmi devlet dini olarak yönetim mekânizmalarında durması, giderek zaman içerisinde etkinleşmesi ve inanç yönünde engellemelerin sürmesi Alevîlerin hayal kırıklığına uğramasına neden olmuştur. İnanca yönelik baskılar 1950 sonrasında özellikle Menderes yönetimi sırasında Sünnî inancın devlet inancı olarak benimsenmesi ve 1980 sonrasında giderek yaygınlaştırılan birlik adına (?) Alevî köylerine camilerin yapılması, Alevîler tarafından kendilerine yapılan aşırı bir saldırı olarak algılanmaktadır. Bu ve benzeri hareketler, toplumsal bütünleşmeyi engellemekte ve geciktirmektedir. Bu durum grup kimliği simgelerinin yeniden keşfedilmesine ve hatta bölgesel kökenlerinden bağımsız olarak bütün Alevîler tarafından anlaşılabilir ortak bir Alevî terminolojisi oluşturarak iç engellerin üstesinden gelme girişimlerine bile yol açabilmektedir (Andrews, 1992: ) öncesi çeşitli bölgelerde yaşayan Sünnî-Türk veya bir kısım Sünnî-Kürt kesimlerdeki geriye dönüş özlemlerinin güçlenme nedeni, asıl olarak ekonomik olmaktan çok toplumsalpolitiktir. Kapitalizmin gelişmesi bu kesimlerin ekonomik durumlarında önemli bir gerileme yaratmamıştır. Onlara ekonomik durumlarının kötüye gittiği izlenimini veren şey, kendi durumları ile Alevî kesimin ekonomik durumları arasında yaptıkları kıyaslamadır. Eskiden Türk/Kürt-Sünnî kesim lehine oldukça büyük olan oran, değişmektedir. Çünkü yıllardır güç ekonomik koşullar içinde olan Türk/Kürt/Zaza-Alevî kesim, kapitalizmin gerek yörede gerekse çevrede yarattığı iş olanaklarından faydalanma fırsatını bulmuş ve böylece ekonomik durumlarını eskisinden çok daha iyi bir noktaya getirebilmiştir. Ova yörelerde kurutulan bataklıklar Alevî köylerin toprak sahibi olmalarına olanak vermiş, işletmeye açılan madenlere ve fabrikalara işçi olarak giren Alevîler hiç değilse istikrarlı ve yöre koşullarında iyi sayılabilecek ekonomik olanaklara kavuşabilmişlerdir. Böylece bir yandan kent ve kasabalarda Alevî nüfus kalabalıklaşırken aynı zamanda bu kesim içinden çıkan tüccar-esnaf zümreleri de kent ve kasabanın ticari hayatında önemli bir yer tutmaya başlamış; buna paralel olarak eğitimöğretim gören mensupları çoğalmış ve bunlar yörenin merkezi-yerel bürokrasisine yerleşebilmişler ve sonuçta toplumsal-politik ağırlıklarını büyük ölçüde artırabilmişlerdir. Yeni koşullara aynı hız ve oranda adapte olamayan Sünnî kesimler, yüzyıllardır kendilerinden alt statüde olan Alevîlerin bu yükselişleri karşısında durumlarının bozulduğu yargısına ve bundan doğan bir tedirginliğe kapılmışlar ve kapitalizm-öncesi dönemdeki denge nin yeniden kurulmasını ister olmuşlardır (Birikim Yayınları, 1979:22). Sünnîlerin bu tedirginliğini ilkel ve yıkıcı bir propaganda ile kullanan bazı kesimler, Çorum, Sivas ve K.Maraş Olayları na neden olmuş ve kolay dinmeyecek etnik-dinsel saflaşmalara yol açmışlardır. Türkiye toplumunun yaşadığı bu saflaşma, toplumun kutuplaşmasına ve böylece toplumsal ortamın bütünselliğini önemli ölçüde yitirmesine neden olmaktadır. Bu bölünme ve ayrışma olgusu çok çeşitli biçimlerde ortaya çıkmaktadır. Bazı kent ve kasabalar belli bir etnik-dinsel ve siyasal topluluğun etkisi altındadır: Örneğin Tunceli gibi Alevî ya da Konya, Kütahya gibi Sünnî eğilim egemen olduğu kentler ve bu kategoriye sokulacak bir çok kasaba ve köy bulunmaktadır. Bazılarında ise bir taraf büyük ölçüde yerleşim merkezine egemendir, ancak etkin/egemen olmayan taraf da varlığını sürdürmektedir: Örneğin Erzurum gibi Sünnî çoğunluğa karşın Alevî azınlığın yaşadığı yerleşim birimleri görülmektedir. Daha büyük bir kısmında geçerli olan ise, yerleşim merkezinin ikiye ayrılmış oluşudur: Sivas, Elazığ gibi kent merkezlerinde birbirinden kesin çizgilerle ayrılmış alanlarda yaşayan Alevî ve Sünnî mahalleri bulunmaktadır. Ancak 1980 sonrasında bu ayrım biraz daha silikleşmiştir. Yine de belli bir tarafın egemen olduğu kentlerin toplumsal yaşamı buna göre biçimlenmekte, orada yaşayan insanların günlük yaşantıları ve kamusal faaliyetleri egemen siyasal-toplumsal (etnik-dinsel) anlayışın

5 isteklerine göre düzenlenip yönlendirilmektedir. Ayrıca bu yerleşim merkezinin ekonomik-kültürel-ideolojik ve yönetsel kurumlarına dokunulmamakta, egemenlik bu kurumlar aracılığıyla sağlanmaktadır. Ancak ikiye ayrılmış yerleşim merkezlerinde, var olan kurumsal yapı önemli ölçüde sarsılmakta ve bütünlüğü mekânik olarak parçalanmaktadır. Hastane, postane, okul gibi kamusal kuruluşlar yörenin tümünün ihtiyaçlarına yanıt verememekte, belli bir tarafın denetim alanı içindeki bu kuruluşlardan öteki taraf yararlanamamaktadır. Çarşılar bölünmekte ve bazen bir taraf buraya egemen olabildiği için diğer taraf kendi alanı içinde bir küçük çarşı kurmak zorunda kalmaktadır. (Birikim Yayınları, 1979:44) 1980 öncesinde Elazığ da Gazi Caddesi'nin etrafında tüm kamusal kurumların ve çarşının yer aldığı bölüm Sünnî ve sağ görüşlülerin egemenliğinde bulunduğu için, Alevî ve sol görüşlü olanların kendilerine Hozat Garajı çevresinde küçük bir çarşı oluşturmaları gibi örnek yapılanmalara çeşitli kent ve kasabalarda da rastlanmaktadır öncesinde metropol kentlerin bazı semt ve mahallelerinin sol veya sağ görüşlülerin denetiminde olduğu, ancak buralarda toplumsal yaşamın önemli ölçüde sekteye uğramadığı görülmektedir. Yani bugün bile Türkiye içinde var olan dinsel-etnik ve siyasal topluluklar arasındaki kutuplaşmalar yerleşim alanlarına göre farklılık göstermektedir. Gerilimin dozunu, karşılıklı cephelerin sınıfsal içeriği, bölgenin ekonomik gelişkinlik düzeyi belirlemekte ve toplulukların beklenti düzeylerine göre bu gerilim değişmektedir (Erder, 1997: ). Alevîler üzerine yapılan alan araştırmasında topluluk üyelerince ifade edilen sorunlar şunlardır: SORUNLAR % Alevî olmayan toplulukların bakış açısı ile ilgili sorunlar: 13,68 Kent yaşamı ve hizmetleri ile ilgili sorunlar: 13,21 Kurumsallaşamama: 12,74 Kültürel hakların tanınmaması: 12,26 Kimlik bunalımı: 11,79 Ülke sorunları ile örtüşen genel sorunlar: 11,32 İbadet ve cem törenleri ile ilgili sorunlar: 6,13 Alevîlerce kutsal sayılan mekânlarla ilgili sorunlar: 5,19 Dedeler ve dedelik kurumu ile ilgili sorunlar: 4,72 Alevîlikle ilgili kaynak ve araştırmaya yönelik sorunlar: 3,77 Toplumsal-kültürel yapı ile ilgili sorunlar: 2,83 Taliplerle ilgili sorunlar: 2,36 TOPLAM 100,00 Birinci sırada yer alan, Alevî olmayan topluluk ya da kişilerden bazılarının olumsuz bakış açısını hâlen sürdürmesiden; yani Alevî ile evlenilmez, Alevîler yıkanmaz, Alevîler Ana-bacı/kardeş tanımaz, Alevîler inançsız kişilerdir veya sapkın inanışlıdırlar vb. gibi nitelemelerinin sesli ya da gizli olarak sürdürülmesi veyahut bu düşüncelerin etkisi ile karşılıklı ilişkilerin samimiyetsiz olmasından yakınmaktadırlar. İkinci sırada ise kent yaşamı ve hizmetleri ile ilgili sorunlar yer almaktadır. Bunlar; ulaşım araçlarının yetersizliği, trafik sıkışıklıkları, park sorunu, yolların bozuk olması ya da onarımlarının zamanında yapılmaması, içme suyunun temiz olmaması, yeşil alanların ve oyun alanlarının yetersizliği gibi kentsel hizmetlerden yeterince faydalanamama konularını içermektedir. Üçüncü sırada yer alan, dernek ve vakıf gibi

6 kurumların etkin olmaması veya bu kurumların etkinliğinin yeterli bir düzeye (bir çok nedenden dolayı) ulaşamaması ya da kendi kültürel ihtiyaçlarını karşılayamaması önemli bir sorun olarak görülmektedir. Dördüncü sırada kültürel hakların tanınmaması; inanç bakımından var olandan farklı bir tutum sergilenmesinden dolayı, meşruiyet açısından Alevîliğin tartışılması ya da kabul şartı olarak beş vakit namaz kılma, Ramazan orucunu tutma gibi uygulamaları kabul etmeleri bağlamında meşru kabul edilme anlayışı sorun olarak görülmektedir. Beşinci sırada yer alan kimlik bunalımı da; bir önceki meşruiyete bağlı olarak daha da keskinleşen bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Alevî/Bektaşi/Alevî-Bektaşi/Kızılbaş/Caferi/Şiî vb. gibi bir çok isimlendirmeden hangisini kullanacağına karar verememe ya da kendilerinin tarikat/mezhep /din/kültür/yaşam biçimi kalıplarından biri ya da birden çoğu ile tanımlama yapamama veya Türkmen/Kürt/Zaza/Arap vb. gibi etnik kimlik açıdan kendini nasıl ifade edeceğini bilememe gibi sorunlar yaşamaktadır. Altıncı sırada, ülke sorunları ile örtüşen genel sorunları arasında; yaşanılan ekonomik kriz ve gelir dağılımındaki yapısal dengesizlikler, işsizlik ve gelecek kaygısı yer almaktadır. Yedinci sıradaki, ibadet ile ilgili sorunlar ise; Cem töreni çeşitleri, Semah ın kapsamı ve biçimi, Cem sırasında kullanılan içecek ya da içki içilip-içilmediği, erkanın uygulanması sırasında Tarık(asa) ya da Pençe kullanımı, Musahip olma ve İkrar verebilmenin koşulları, okunan Düazı İmam, Mersiye, ve Nefesler hakkında bilgi edinme ve Muharrem Orucu nun tutulacağı gün gibi konular üzerinde yoğunlaşmaktadır. Sekizinci sırada, Alevîlerce kutsal sayılan mekânlarla ilgili sorunlar bulunmaktadır: Başta Hacı Bektaş Veli Dergahı olmak üzere Alevîlerin kutsal olarak saydıkları şahsiyetlerin dergah ve türbelerinin kullanım hakkı, ibadethane olarak Cem Evi açma hakkı ve yasal statüleri, kutsal ve dinî mekânlarda bulundurulacak insan ve malzemenin temini gibi konuları içermektedir. Dokuzuncu sırada, Dedeler ve Dedelik Kurumu ile ilgili sorunlar; Dedeler"in soy zinciri ve şecereye sahip olma zorunluluğu, Pir, rehber ve Mürşidin geldiği Ocaklar ve Ocağın bağlı olduğu "İmam", Ocakların ortaya çıkışı ve statüleri, Dede olabilmenin koşulları, Dedenin görevleri, Dedelere hizmetleri karşılığında verilecek olan Hakkullah/Çıralık miktarı, Dedenin soyunun yürümemesi durumunda olacaklar, Dedelikten men etmenin koşulları ve buna kim yetkili olduğu gibi konuları kapsamaktadır. Onuncu sırada, Alevîlikle ilgili kaynak ve araştırmaya yönelik sorunlar; yazılı ve sözlü kaynakların belirlenmesi ya da temininin güç oluşu, eski yazı (Arap Harfleri) ile yazılmış eserleri günümüz diline çevirme ve yorumlama açısından yetersizlikler, yaşayan Alevîlere yönelik araştırmaların azlığı ve yöntem açısından taşıdıkları sakıncalar, konuya yönelik araştırma merkezi ve kütüphane ihtiyacı gibi konular sorunlar arasında yer almaktadır. On birinci sırada ise, toplumsal-kültürel yapı ile ilgili sorunlar yer almaktadır. Bunlar arasında Türkiye de yaşayan Alevî sayısı, Alevîlerin Devlet bütçesinden/olanaklarından yararlanması, Diyanet te Alevîliğin temsili, okullarda Alevîlikle ilgili bilgi veren ders programının yer alması, Alevî çocukların inanç eğitimi yapacak kurumun oluşturulması ve eğitimcilerinin yetiştirilmesi, kirveliğin koşulları ve Alevî, Sünnî bütünleşmesinde etkisi, Alevî ve Sünnî gençlerin evliliklerinin sonuçları ve inanç esaslarında günün gereklerine uygun değişikliklerin yapılıp-yapılamayacağı vb. konularda sorunlar bulunmaktadır. On ikinci sırada yer alan, Taliplerle ilgili sorunlar arasında; Talip olabilmenin koşulları ve görevleri, Taliplere düşkünlük cezası vermenin koşulları, Dede-Talip ilişkisinin/ziyaretin sıklığı gibi konulardan oluşan sorunlar yer almaktadır. KAYNAKÇA AKGÜR, Zeynep Gökçe; Türkiye de Kırsal Kesimden Kente Göç Ve Bölgeler Arası Dengesizlik ( ), Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1997 AKŞİT, Bahattin; İçgöçlerin Nesnel ve Öznel Toplumsal Tarihi Üzerine Gözlemler: Köy Tarafından Bir Bakış, Türkiye de İçgöç (Türkiye de İçgöç, Sorunsal Alanları Ve Araştırma Yöntemleri Konferansı 6-8 Haziran 1997), Tarih Vakfı Yayını,İstanbul, 1998

7 AKTAŞ, Ali; Kent Ortamında Alevîlerin Kendilerini Tanımlama Biçimleri Ve İnanç Ritüellerini Uygulama Sıklıklarının Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi, 1. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu (22-24 Ekim 1998), Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 1999, s ANDREWS, P. Aldford; Türkiye de Etnik Gruplar, Çev: Mustafa Küpüşoğlu, Ant Yayınları ve Tümzamanlar Yayıncılık, İstanbul, 1992, s ERDER, Sema; Kentsel Gerilim (Enformel İlişki Ağları Alan Araştırması), Um:ag Yayınları, Ankara, 1997 KIRAY, Mübeccel B.; Modern Şehirlerin Gelişmesi ve Türkiye ye Has Bazı Eğilimler, Kentleşme Yazıları, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1998 KIRAY, Mübeccel B.; Gecekondular, Kentleşme Yazıları, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1998 KIRAY, Mübeccel B.; Topraktan Kopan Köylülerin Yaşama Stratejileri, Kentleşme Yazıları, Bağlam Yayınları, İstanbul, ; Maraş tan Sonra, Birikim Yayınları, İstanbul, 1979, s. 22 DİPNOTLAR 27 mayıs 2001 tarihinde İstanbul Garip Dede Türbesi nde düzenlenen Günümüzde Alevîlik Konferansı nda sunulan bildiri metni Sakarya İl Kültür Müdürlüğü Folklor Araştırmacısı