Et ve Et Ürünleri Satın Alma Kararlarında Tüketici Etnosentrizminin Belirlenmesi; Erzurum İli Örneği

Transkript

1 Et ve Et Ürünleri Satın Alma Kararlarında Tüketici Etnosentrizminin Belirlenmesi; Erzurum İli Örneği 1 Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi İşletme Bölümü E-posta: ekadanali@agri.edu.tr E. Kadanalı 1, N. Demir, V. Dağdemir, E. Aşkan Turan ÖZET Bazı tarım ürünleri için ürünün menşei, tüketiciler için önemli olabilmektedir. Et ve et ürünleri de bu tarım ürünleri içerisinde yer almaktadır. Bazı tüketicilerin neden tercihlerinde bu eğilimde olduklarını anlamak önemli olacaktır. Bu çalışmada CETSCALE kullanılarak tüketicilerin et ve et ürünleri için etnosentrizm düzeylerinin ve bu eğilimin et ve et ürünlerine yönelik değerlendirmelerinde etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Erzurum ilinde 288 tüketici ile anket yapılmıştır. Buna göre, tüketicilerin yüksek düzeyde etnosentrizm (%60,7) eğiliminde oldukları belirlenmiştir. Ayrıca 15 değişkene faktör analizi uygulanarak 2 faktöre indirgenmiştir. Toplam varyansın %62,65 ini bu faktörlerin açıkladığı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Etnosentrizm, CETSCALE, faktör analizi, Erzurum. Determiningof Consumer Ethnosentrism in thepurchasedecisionsformeatandmeatproducts; A case of Erzurum Province ABS TRACT Country of origin for certain agricultural products for consumers. Meat and meat products are included in this agricultural products. it is very important tounder stand why certain consumers have this tendency. In this study aimed using the Consumer Ethnocentric Tendencies Scale (CET-SCALE) aims to evaluate the level of consumer ethnocentrism (CE) and its implications on their evaluation of meat and meat p roducts. For attaining t he above aims, a questionnaire was completed by 288 respondents in Erzurum Province.Accordingly, the tendency of consumers to have a moderate etnosentrizm (60.7%) were calculated. Alsousing factor analysis of 15 variables are reduced to two factors. It found that 2 factors explained 62,65% of the total varience. KeyWords: Ethnosentrism, CETSCALE, factoranalysis, Erzurum. 1. GİRİŞ Dünya ticaretinin küreselleşme ile hızla gelişmesi yerli ürün veya ithal ürün arasında karar vermek zorunda kalan tüketicilerin, satın alma kararlarını etkilemektedir (Dmitrovicet al.,2009). Yabancı ürünler için, uluslararası ticarette kalitesi, markası veya fiyatı gibi özelliklerinden dolayı tercih sebebi olsa da iç pazarda rekabetin yoğunlaşması ile ülke ekonomisinin kalkınması, milliyetçi duygular tüketim kararlarını etkileyebilmekt ed ir (Batraet al., 2000,Reardonet al., 2005; Shankarmahesh, 2006). Etnosentrizm, bir sosyal kavram olarak bir grubun, kendini her şeyin merkezi olarak görmesi ve diğer tüm grupları kendisine göre ölçmesi ve değerlendirmesi olarak ifade edilmektedir. Bu eğilimde olan bireyler, kendi grubunu veya kültürünü merkez olarak tanımlamakta ve bu merkezi diğer kültürleri değerlendirirken referans noktası olarak kabul etmektedirler (Özçelik ve Torlak, 2011). Günümüzde tüketicilerin satın alma kararlarında ve tercihlerinde, ürünlerin üretildiği ülke (menşe ülke) bununla birlikte tüketicinin yerli ve yabancı ürünlere bakış açısı (tüketici etnosentrizmi) tüketici davranışlarını etkileyen çeşitli faktörler içerisinde giderek daha önemli hale gelmektedir. Literatürde et ve et ürünlerine yönelik etnosentrizm çalışmalarından ziyade tarımsal ürünlere ve et- et ürünlerine yönelik satın alma kararlarında, üretildiği yada ithal edildiği ülkelerin etkisine yönelik çalışmalara rastlanmıştır. Ayrıca ithal et ve et ürünlerine yönelik satın alma kararlarına etki eden faktörlerin belirlenmesine yönelik araştırmalar incelenmiştir. Geçmişte yapılmış çalışmaların çoğunda, yerli ve karşısında yabancı ürünlere karşı tüketicilerin satın alma ve tercih kararlarında tüketici etnosentrizmi önemli bir unsur olarak ifade edilmiştir. Bununla birlikte literatürde tüm tüketicilerin eşit etnosentrik eğilimde olmadıklarını göstermektedir. Bazı sosyopsikolojik faktörler (vatanseverlik, tutuculuk, kültürel açıklık, düşmanlık, dünya görüşlülük gibi) ve demografik faktörler (cinsiyet, yaş, eğitim, gelir gibi) tüketici etnosentrizminde öncül rol oynamaktadır (Shankarmahesh, 2006; JainandJain, 2010). Tüketicilerin, yerli ve yabancı ürünleri tercih nedenleri ile bu ürünleri değerlendirirken kullandıkları kriterler hakkında yapılan araştırmalar çok farklı sonuçlar içermektedir. Bu farklılığın makro açıdan nedeni kültürler ve ülkeler arasındaki farklar, mikro açıdan nedeni ise her bireyin farklı bilgi işleme, değerlendirme ve karar verme süreçlerinin bulunması ve de bu süreçlerde kullandıkları kriterlerin farklı olmasıdır (Özçelik ve Torlak, 2011).. Bu çalışmada et ve et ürünlerin yönelik satın alma kararlarında etnosentrizm düzeyinin belirlenmesi ve etnosentrik eğilimde etkili olan faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Et ve et ürünleri satın alma kararlarının oluşmasında sosyo-kültürel yapı, alışkanlıklar, ekonomik durum, psikolojik ve demografik faktörlerde etkilid ir. Bunlarla birlikte ete olan talebi, etin fiyatının artması, artan fiyata karşı ithal et satımının başlanması da etkilemektedir. Tüketicilerin et ve işlenmiş et ürünlerine ilişkin taleplerinde ekonomik etkilerin dışında etnosentrik eğilimleride etkili olmaktadır. Etnosentrik eğilimin belirlenmesi, uluslar arası pazarlamacıların ürünleri için Pazar 1333

2 Tarımsal Pazarlama bölümlerini ve seçilen bölümler için uygun gelişen pazarlama stratejilerini belirlemelerine yardımcı olabileceği ifade edilebilir (JainandJain, 2013). 2. MATERYAL VE METOT 2.1. Materyal Bu çalışmanın ana materyalini Erzurum ili Mart 2014 tarihinde tüketicilerle yapılan 288 anket oluşturmuştur. Çalışmanın diğer verilerini ise Türkiye İstatistik Kurumu ve konu ile ilgili yapılan birçok araştırma verileri oluşturmaktadır. Erzurum ili Nüfus Müdürlüğü kayıtlarından elde edilen veriler yapılacak toplam anket sayısının belirlenmesinde kullanılmıştır. Anket sayısı Oransal Örnekleme Yöntemi ile tespit edilmiştir (Newbold 1995, Miran 2003). Ayrıca çalışmada daha önce yapılan çalışma ve inceleme sonuçları ikincil veri olarak kullanılmış tır. Anket formlarındaki bilgiler daha sonra SPSS Paket programları yardımıyla istatistiksel olarak analiz edilmiştir Metot Örnekleme aşamasında uygulanan yöntem Sonlu bir popülasyon için belli bir özelliği taşıyanların bilinen veya tahmin edilen oranına göre örnek hacmi Formül 1 deki gibi hesaplanmıştır. Formüldeki p değeri populasyon içerisinde belli bir özelliğe sahip parçaların sayısıdır. Bu değer daha önceki araştırmalardan elde edilebileceği gibi sezgisel olarak da tahmin edilebilir (Miran 2003). Anket sayısı Oransal Örnekleme Yöntemi ile tespit edilmistir (Newbold 1995, Miran 2003). Böylece oransal örnekleme yönteminde sınırlı populasyonlar için kabul edilebilir oran olan %5'in üzerinde bir örneklem hacmi ile çalışılmıştır. Tüketicilerin etnosentrizim eğilimlerinin oransal değerleri bilinmediği için bu oranlar %75 ve %25 olarak alınmıştır. Buna göre aşağıdaki formül kullanılarak örnek hacmi belirlenmiştir. NN pp (1 pp) nn = (1) 2(N 1) 2p +p (1 p) Formülde; n : Örnek büyüklüğü, N : Popülasyondaki Hane sayısı, σ 2 p : Oranınvaryansı, r : Ortalamadan sapma (% 5) Z /2: z cetvel değeri (1.96) p : Hane sayısının popülasyondaki oranını göstermektedir (0,75 alınmıştır). 2 rr pp = (2) ZZ /2 p = (3) Örnek büyüklüğü %95 güven aralığında ve ortalamadan %5 sapma ile 288 olarak hesaplanmıştır Tüketici Etnosentrizm Düzeyinin Belirlenmesinde Kullanılan Yöntem Tüketici etnosentrizmi kavramı 1906 yılında Sumner tarafından geliştirilmiştir. Anavatan odaklı olan bu yaklaşım, yabancı ülkede gerçekleştirilen pazarlama faaliyetlerini arka planda görmektedir. Kendi ülkesinin ihtiyaç ve değerleri her şeyden üstündür (Aksu Armağan ve Gürsoy, 2011). Etnosentrizm kavramının pazarlamada ilk kez ise ShimpandSharma (1987) tarafından Amerikan tüketicilerinin yabancı ürün satın alma kararlarının bir inanç olarak ahlaki uygunluğunu ve kendi ülkelerinde üretilen ürünlerine sadakatlerini belirlemede kullanmışlardır. Tüketici etnosentrizmi, tüketicilerin ithal ürünlere karşı bir önyargı olarak yerli ürünleri tercih etmeleri olarak ifade edilebilmektedir (Sharma et al. 1995). Tüketici etnosentrizmi veya etnosentrik eğilim, yurtiçinde üretilen mallara sadakatin sürdürülebilmesi ve yabancı malların satın alma kararlarının ahlaki ve uygunluğunun belirlenmesi olarak ifade edilebilmektedir. Etnosentrik tüketiciler vatanseverlik ve ortak duygular nedeniyle kendi ülkelerinde üretilen ürünleri tüketme eğilimindedirler. Diğer taraftan daha az etnosentrik tüketiciler, objektif ürün özelliklerine güvenerek satın alma eğilimindedirler ve dolayısıyla ithal ürünlere karşı önyargıları yoktur. Bu çalışmada etnosentrizm düzeyin belirlenmesi için anket çalışmasında etnosentrizm düzeyini belirlemede Shimp ve Sharma (1987) tarafından geliştirilen 17 maddeli Cetscale ölçeğinden çalışma konusuna göre 2 madde çıkarılarak anket yapılmıştır. Anket çalışmasında CETSCALE orjinaline uygun olarak Türkiye de yaşayan tüketicilere uyarlanmış ve 5 li Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Etnosentrizm düzeyinin belirlenmesinden sonra tüketicilerin yerli yada ithal ürünleri tercihlerin etkili olan faktörler belirlenmiştir. Bu amaçla faktör analizinden yararlanılmıştır. 3. ARAŞTIRMA BULGULARI Araştırmaya katılan tüketicilerin demografik özellikleri Tablo 1 de gösterildiği gibidir. Ankete katılan cevaplayıcıların %57,6 sı erkek, %38,2 si yaş aralığında, %17,4 ü lisans mezunu ve %64,2 si evlidir. Ayrıca cevaplayıcıların %34,4 ü TL gelire sahip olmaktadır. Meslek açısından ankete katılan tüketicilerin en 1334

3 büyük kısmını %30,6 ile ev hanımları oluştururken bunu %29,5 ile memurlar takip etmektedir. En küçük kısmı ise %1 ile emeklilerden ve %0,7 sinide işsizler oluşturmaktadır. Çizelge 3.1. Ankete katılan tüketicilerin sosyo-demografik özelliklerine ilişkin tanımlayıcı istatistikler Demografik Frekans Yüzde Demografik Değişkenler Frekans Yüzde Değişkenler Cinsiyet Gelir Erkek , ,6 Kadın , ,4 Yaş , , , ve üstü 38 13, , ,9 Medeni durum 55 ve üstü 13 4,5 Evli ,2 Bekar ,7 Meslek Eğitim öğrenci 15 5,2 ilköğretim 46 15,9 Memur 85 29,5 Orta öğretim 43 14,9 İşçi 27 9,4 lise 47 16,3 Emekli 3 1,0 önlisans 77 11,1 İşsiz 2,7 Lisans 50 17,4 Ev hanımı 88 30,6 Lisansüstü 29 10,1 Serbest meslek 31 10,8 Uzmanlık gerektiren 36 12,5 meslekler (Öğ. Üyesi, avukat, doktor vb.) Toplam İşsiz fakat gelir sahibi (kira vb. gelirle geçinen) 1,3 Verilerin değerlendirilmesinde anket sorularının güvenirliliğinin ölçülmesi amacıyla Cronbach Alpha Testi yapılmıştır. Shimp ve Sharma tarafından geliştirilen 17 maddelik CETSCALE dan 2 madde çıkarılarak 15 maddelik ölçeğe uygulanan Cronbach Alpha Testi sonucunda Cronbach Alpha değerinin bulunmasıyla araştırmanın güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır Tüketici Etnosentrizm Düzeyinin Belirlenmesi Çalışmada tüketicilerin etnosentrizm düzeylerinin belirlenmesinde CETSCALE ölçeğinden faydalanılmıştır. Ölçek ilk kez geliştirildiği 1987 yılından bu yana pek çok kez test edilmiş, çeşitli ölçütlerle güvenilirliği ve geçerliliği ölçülmüş, ölçeğin güvenilir olduğu pek çok çalışmada kanıtlanmıştır (Arı, 2007; Yapraklı ve Keser, 2013). Tüketici etnosentrizm düzeyi, her bir maddeye verilen cevapların ortalamalarının toplamının, alınabilecek en yüksek değerle karşılaştırılması sonucunda elde edilmektedir. Ölçeğin 15 maddesinden her birine verilecek en yüksek değer 5(Tamamen katılıyorum) tir. Ölçeğe göre en yüksek tüketici etnosentrizm düzeyine sahip bir bireyin alacağı maksimum skor 15x5= 75 tir (Akın vd., 2009; Arı, 2007; Aysuna, 2006; Turgut, 2010; Armağan ve Gürsoy, 2011: 71). Araştırmaya katılan tüketicilerin her bir maddeye verdikleri cevaplara göre oluşan ortalama sonuçların toplamı, alınabilecek en yüksek değer olan 75 ile kıyaslanacaktır (Aysuna, 2006: 154). Bununla birlikte alınabilecek minimum değer olan 15 (1x15) ile en yüksek değer olan 75 in (15x5) orta noktasını bulabilmek için tüm maddelere verilen cevapların ortalamasının (3=Kararsızım) orta nokta olduğu varsayılacaktır. Buna göre 45 (15x3) tam orta noktayı yani yüksek etnosentrizm düzeyiyle, düşük etnosentrizm düzeylerinin tam ortasındaki değeri ifade etmektedir (Akın vd., 2009: 501; Aysuna, 2006: 155). Çalışmada et ve et ürünleri sektöründe tüketicilerin önem sırasına göre yerli/ithal et ve et ürünleri tercihlerini Çizelge 3.2. de gösterilmiştir. 1335

4 Tarımsal Pazarlama Çizelge 3.2. Tüketicilerin Önem Sırasına Göre Yerli/İthal Et Ve Et Ürünleri Tercihleri Frekans % Öncelikli olarak yerli ürünleri tercih ederim ,7 Öncelikli olarak ithal ürünleri tercih ederim 11 3,8 Yerli yada ithal olması önemli değil 30 10,4 TOPLAM Araştırmaya katılan tüketicilerin %85,7 si öncelikli olarak yerli et ve et ürünlerini tercih ettiklerini ifade etmişlerdir. Çizelge 3.3. Et Ve Et Ürünleri İçin Tüketici Etnosentrizm Düzeyi Ort. Std. Sapma Sadece, Türkiye de üretilmeyen et ve et ürünleri ithal edilmelidir. 3,52 1,51 Türk halkı, her zaman seçimini yerli et ve et ürünlerinden yana kullanmalıdır 4,45 0,96 Yerli ürünlerin satın alınması Türkiye de tarım sektöründe işsizlik 3,93 1,21 probleminin ortadan kalkmasına yardımcı olur Türkiye de üretilen et ve et ürünleri her zaman benim için ön 4,39 0,96 sırada yer alır Et ve et ürünlerinde Yabancı markaların tercih edilmesi doğru değildir 4,07 1,17 Gerçek bir Türk, yerli et ve et ürünlerini tercih etmelidir 4,38 0,92 Başka ülkelerin bizim ülkemiz aracılığıyla zengin olmasına izin vermek yerine Türkiye de 4,38 0,90 üreti lmiş et ve et ürünlerini satın almak gerekir Yerli ürünleri tercih etmek her zaman en iyi olanıdır 4,36 0,76 Mecbur kalınmadıkça yabancı menşeli et ve et ürünleri satın alınmamalıdır 4,38 0,80 Ülke ekonomisi ve ticaretin zarar görmesine engel olmak için ithal et ve et ürünleri satın 4,15 0,95 alınmamalıdır Yabancı et ve et ürünlerinin ithaline sınırlamalar getirilmelidir 4,21 0,97 Yabancı işletmelerin bizim pazarlarımıza girmeleri engellenmelidir. 3,43 1,22 Sadece Türkiye de üretimi yapılmayan et ve et ürünlerinin ithalatı yapılmalıdır 3,54 1,21 İthal et ve et ürünlerini tercih eden tüketiciler bu sektörde çalışan Türk 3,46 1,22 işçilerinin işsiz kalmasından sorumludurlar Satın alacağım yerli ürün uzun dönemde daha maliyetli olsa da tercihimi yerli et ve et 4,24 0,82 ürünlerinden yana kullanırım CETSCORE (Tüketici Etnosentrizm Eğilim Skoru) 60,75 15,6 CETSCALE Genel Ortalama 4,05 1,04 Çalışmada et ve et ürünleri sektöründe tüketicilerin etnosentrizm düzeyleri Çizelge 3. de gösterilmiştir. Çizelge 3.3 incelendiğinde Erzurum ilinde et ve et ürünleri satın alma kararında tüketicilerin ortalamanın üzerinde bir etnosentrizm derecesine sahip oldukları görülebilir. Et ve et ürünleri sektörü açısından CETSCALE ölçeğinde en yüksek ortalamaya 4,45 ile Türk halkı, her zaman seçimini yerli et ve et ürünlerinden yana kullanmalıdır. ifadesi sahip iken bunu 4,38 ortalama ile Gerçek bir Türk, yerli et ve et ürünlerini tercih etmelidir, Başka ülkelerin bizim ülkemiz aracılığıyla zengin olmasına izin vermek yerine Türkiye de üretilmiş et ve et ürünlerini satın almak gerekir ve Mecbur kalınmadıkça yabancı menşeli et ve et ürünleri satın alınmamalıdır ifadeleri takip etmektedir. Et ve et ürünleri sektörü açısından CETSCALE ölçeğinde en düşük ortalamaya ise 3,43 ile Yabancı işletmelerin bizim pazarlarımıza girmeleri engellenmelidir. ifadesi sahiptir. Et ve et ürünleri sektöründe tüketicilerin demografik özellikleri açısından etnosentrizm düzeyleri arasında anlamlı farklılıkların olup olmadığının belirlenmesi amacıyla varyans analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları Çizelg e 4. de gösterilmiştir. Çizelge 3.4. Et ve et ürünleri sektöründe Tüketicilerin Demografikve Diğer Özellikleriİtibariyle Etnosentrizm Düzeyleri Arasındaki Farklılıklar Demografik özellikler F değeri P değeri Cinsiyet 0,035 0,852 Eğitim 1,334 0,242 yaş 4,591 0,001 Gelir 3,310 0,004 Köyde yaşayan akrabaların olması 6,072 0,014 Yerli et ve et ürünlerinin daha kaliteli olması düşüncesi 8,468 0,000 Sosyal güvence 2,435 0,

5 Çizelge 3.4 de yaş, gelir sosyal güvence ile etnosentrizm düzeyi arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Cinsiyet ve eğitim ile etnosentrizm düzeyi arasında anlamlı bir ilişki olmadığı Çizelge3.4 d e görülmektedir. Bununla birlikte tüketicilerin köyde yaşayan tanıdıkları ve akrabaları olması ile etnosentrizm düzeyi arasında anlamlı bir ilişkiolduğu tespit edilmiştir. CETSCALE nın faktör analizine uygunluğunun sınanmasında hem bir küresellik sınaması olan ve verilerin bir biriyle ilişkili olup olmadığını gösteren Bartlett testi hem de örneklem büyüklüğünün faktör analizi için uygunluğunu sınayan Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) ölçütü kullanılmıştır (Akgül ve Çevik, 2005). Bu değerin 0.60 dan büyük olması gerekmektedir (Tabachnick ve Fidell 2001). KMO 1 e yaklaştıkça verilerin analize uygun olduğu, 1 olmasında ise mükemmel bir örneklem sayısına sahip olunduğunu göstermektedir. Bu araştırmada KMO katsayısının olması faktör analizinin uygulanması için örneklem büyüklüğünün uygun olduğunu ifade etmektedir. Çizelge 3.5. KMO ve Barlett Testi Kaiser-Meyer-OlkinMeasure of SamplingAdequacy 0,899 Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square 3427,961 df 105 Sig. 0,000 Çizelge 3.6. Faktör analizinde toplam varyansın açıklanması Bileşenler Başlangıç Özdeğerleri Karesi Alınmış Yüklerin Rotasyon Toplamı Toplam Özdeğer Varyans Oranı (%) Birikimli Varyans Oranı (%) Toplam Özdeğer Varyans Oranı (%) Birikimli Varyans Oranı (%) 1 7,939 52,930 52,930 7,420 49,469 49, ,459 9,724 62,653 1,978 13,185 62, ,965 6,436 69, ,873 5,822 74, ,711 4,737 79, ,681 4,540 84, ,535 3,565 87, ,454 3,029 90, ,359 2,391 93, ,332 2,214 95, ,224 1,496 96, ,168 1,119 98, ,113 0,750 98, ,099 0,657 99, ,089 0, ,000 Faktör analizi yöntemiyle 15 değişken arasındaki ilişki 2 faktör altında toplanmıştır. Çizelge3.6 da görülen analiz sonuçlarına göre Erzurum ilinde yaşayan tüketicilerin etnosentrizm eğilimini açıklayan 2 temel faktör vardır. Bu bağlamda isimlendirilmiş faktörler ve bu faktörlerin içerdiği başlıklar Tablo 3.7 deki gibidir. Faktörlerin içerdiği başlıklar, yüksek etnosentrizm, ve orta etnosentrizm olarak belirlenmiştir (Çizelge3.7). 1.faktö r varyansın %49,47 sini, 2. faktör %13,18 ini oluşturmaktadır. Analiz sonucunda toplam varyansın %62,653 ünü bu faktörlerin açıkladığı tespit edilmiştir. 4. TARTIŞMA VE SONUÇ Çalışmanın öncelikli amacı tüketicilerin et ve et ürünlerine ilişkin etnosentrizm düzeylerinin belirlenmes i olmuştur. Bu amaçla 5 li likert tipi ölçekle birlikte 17 maddelik CETSCALE ölçeği amaca ve orijinaline uygun olarak 15 madde ile değerlendirilmiştir. Schnettler ve arkadaşlarının gıda ürünleri için etnosentrizm ve ürün menşeine yönelik çalışmaların sonuçlarını ve analizlerini derlemeye çalıştıkları çalışmada Şili de sığır eti, pirinç ve yağ gibi ürünlerde ülke menşeine, gıda tüketiminde etnosentrizm düzeyine yönelik çalışmalara yer vermişlerdir. Schnettlerve arkadaşlarının (2004) Temuco da ki tüketicilerle yaptığı çalışmada genç tüketiciler dışında tüketicilerin seçiminde etin orijininin (yerli/ithal) %60 oranla fiyattan daha önemli olduğunu ifade etmişlerdir. Orth ve Firbasova (2002) Ethnosentrismandconsumerevaluations of Czechmadeyoghurt isimli çalışmalarında farklı ülkelerde üretilen ürünlere karşı tüketicilerin tutum ve algılarının belirlenmesin in 1337

6 Tarımsal Pazarlama pazarlamacılar için yararlı olabileceğini ifade etmişlerdir. Çalışmalarında tüketici etnosentrizmini CETSCA LE ölçeğini bazı demografik ve psikografik değişkenlerle değerlendirmişler ve sonuçta tüketici etnosentrizminin güçlü ve önemli bir belirleyici olduğunu ifade etmişlerdir. Erzurum ilinde yapılan bu çalışma sonucunda ankete katılan tüketicilerin yüksek düzeyde etnosentrik eğilime sahip oldukları belirlenmiştir. Bu ürünlerin etnosentrizm düzeyinin yüksek olmasında, sürekli satın alınan gıda ürünleri olması ve dini inançlara göre üretiminin, kesimin in yapılmamış olma ihtimali kaygısının, etkili olabileceği düşünülebilir. Çizelge 3.7. Faktör analizi sonuçları Faktörler 1 2 Faktör 1:Yüksek etnosentrizm Gerçek bir Türkiye vatandaşı yerli et ve et ürünlerini tercih etmelidir. 0,873 Yerli et ve et ürünlerini seçmek her zaman en iyi olanıdır. 0,860 Başka ülkelerin bizim ülkemiz aracılığı ile zengin olmasına izin vermek yerine 0,859 Türkiye de üretilmiş et ve et ürünlerini satın almak gerekir Satın alacağım yerli ürün uzun dönemde daha maliyetli olsa da tercihimi yerli et ve 0,819 et ürünlerinden yana kullanırım. Mecbur kalınmadıkça yabancı menşeli et ve et ürünleri satın alınmamalıdır. 0,799 Ülke ekonomisi ve ticaretin zarar görmesine engel olmak için ithal et ve et ürünleri 0,778 satın alınmamalıdır. Türkiye de üretilen et ve et ürünleri her zaman benim için ön sırada yer alır. 0,760 Türkiye de yaşayanlar her zaman seçimini yerli et ve et ürünlerinden yana 0,746 kullanmalıdır. Yerli et ve et ürünlerinin satın alınması Türkiye de ki tarım sektöründe işsizlik 0,727 probleminin ortadan kalkmasına yardımcı olur. İthal et ve et ürünlerini tercih eden tüketiciler Türkiye de sektörde istihdam edilen 0,688 işçilerin işsiz kalmasında sorumludurlar. Yabancı et ve et ürünlerinin ithaline sınırlamalar getrilmelidir. 0,664 İthal Et ve et ürünlerinin tercih edilmesi doğru değildir. 0,574 Yabancı işletmelerin bizim pazarımıza girmeleri engellenmelidir. 0,564 Faktör 2: Orta Düzeyde etnosentrizm Sadece Türkiye de üretimi yapılmayan et ve et ürünlerinin ithalatı yapılmalıdır. 0,818 Sadece Türkiye de bulunmayan et ve et ürünleri diğer ülkelerden satın alınmalıdır. 0,557 İşler (2013), Isparta ilinde yaptığı çalışmasında tüketici satın alma davranışlarını etkilediği öngörülen tüketici entrosentrizm ve menşe ülke etkisi kavramlarını açıklamak ve bu iki kavram arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmayı amaçladığını ifade etmiştir. Yaptığı analizler sonucunda tüketicilerin %41,9 nun orta düzeyde ve %36,5 nin ise düşük etnosentrizm eğilimine sahip olduğu hesaplamıştır. Lewis ve Grebitus un (2013) şeker ve şekerli içecekler için ülke orijini etiketine yönelik tüketici tutumlarına y önelik yaptıkları çalışmada tüketici etnosentrizminin belirlenmesinde CETSCALE ölçeğini kullanmışlardır. Sonuçta tüketici etnosentrizminin yüksek tespit etmişlerdir.erzurum ilinde araştırmaya katılan tüketicilerin et ve et ürünleri satın alma kararlarında etnosentrizm düzeyinin yüksek olmasında, Türkiye de üretilen et ve et ürünlerinin tüketiminde seçimin yerli et ve et ürünlerinden yana olması düşüncesi etkili olmaktadır. Faktör analizi ile de çalışmanın ikinci amacı gerçekleştirilmiştir. Faktör analizi ile değişkenlerin 2 faktör ile toplamın varyansın %62,65 ini açıkladığı belirlenmiştir. Faktörlerin içerdiği başlıklar, yüksek etnosentrizm, ve orta etnosentrizm olarak belirlenmiştir. 1.faktör varyansın %49,47 sini, 2. faktör %13,18 ini oluşturmaktadır. Analiz sonucunda toplam varyansın %62,65 ini bu faktörlerin açıkladığı tespit edilmiştir. Matic (2013), Hırvatistan da yaptığı çalışmada, tüketicilerin etnosentrizm düzeyini etkileyen faktörlerin belirlenmesin faktör analizi kullanmış, analiz sonucunda cetscaleda 2 faktörün toplam varyansın %70,72 sini açıkladığını ifade etmiştir. Demografik faktörlerle etnosentrizm düzeyi arasındaki ilişkilere bakıldığında, yaş, gelir ve sosyal güvencenin anlamlı olduğu belirlenmiştir. Ayrıca diğer özelliklerden köyde yaşayan akrabaların olması ve yerli et ve et ürünlerinin daha kaliteli olması düşüncesi ile etnosentrizm düzeyi arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Candan ve arkadaşları da A Research on Measurıng Consumer Ethnocentrısm of YoungTurkıshCustomersPurchasıngBehavıors isimli çalışmalarında CETSCALE ya uyguladıkları faktör analizi sonucunda, ölçeğin toplam varyansın %52,115 ini açıkladığını tespit etmişlerdir. Çalışma sonuçları,tüketici etnosentrizminin yerli et ve et ürünlerinde tüketici değerlendirmesinde oldukça önemli ve güçlü bir faktör olduğunu göstermiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre et ve et ürünleri sektöründe faaliyet gösteren yabancı işletmeler tarafından pazarlama stratejilerine karar verirken tüketicilerin etnosentrizm düzeylerini dikkate almaları gerektiği önerilebilir. Bu ürünlerin yer aldığı tarım sektörü ve tarıma 1338

7 dayalı sanayi sektörü için etnosentrizm düzeyinin ortalamanın üzerinde olması yerli işletmeler için bir fırsat olarak değerlendirilebilmektedir. Bu sektörlerde yeralan işletmelerin uluslararası pazarlama koşullarını ve etnosentrik eğilimleri analiz ederek faaliyet göstermelerinin önemli olacağı önerilebilmektedir. 5. KAYNAKLAR Akgül, A. ve Çevik, O., İstatistiksel Analiz Teknikleri. Emek Ofset Ltd. Şti. 2. Baskı, s.y. 428, Ankara. Akın, M., Çiçek, R., Gürbüz, E. ve İnal, M. E Tüketici Etnosentrizmi ve Davranış Niyetleri Arasındaki Farklılığın Belirlenmesinde CETSCALE Ölçeği, Ege Akademik Bakış, 9 (2), ss Arı, E. S Satın Alma Kararlarında Tüketici Etnosentrizmi ve Menşe Ülke Etkinsinin Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Adana, Armağan Aksu, E. ve Gürsoy (2011)Satın Alma Kararlarında Tüketici Etnosentrizmi Ve Menşe Ülke Etkisinin Cetscale Ölçeği İle Değerlendirilmesi. Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi Cilt 3, Sayı 2, 2011 Issn: (Online). Aysuna, C Tüketici Etnısentrizmi Etkisini Ölçmede Cetscale Ölçeği ve Türkiye Uygulaması, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul, Batra, R., V. Ramaswamy, D.J. Alden, J-B.E.M. Steenkamp, and S. Ramachander Effects of brandlocalandnonlocalorigin on consumerattitudes in developingcountries. Journal of Consumer Psychology 9(2): Candan, B., Aydın, K. ve Yamamoto, G. T., (2008). A Research On Measurıng Consumer Ethnocentrısm Of YoungTurkıshCustomersPurchasıngBehavıors. SerbianJournal of Management 3 (1) (2008) Dmitrovic, T.; Vida, I. &Reardon, J. (2009). PurchaseBehavior in Favor of DomesticProducts in thewest Balkans. International Business Review, 18(5), Jain, S. K. and R. Jain (2010). Consumer Ethnocentrism, ItsAntecedentsandConsequencesto Consumer AttitudestowardsDomesticandForeignMadeProducts: A Theoretical Framework. Business Analyst31(1): Jain, S. K. AndJain, R. (2013). Consumer EthnocentrismandItsAntecedents: An ExploratoryStudy of Consumers in India. AsianJournal of Business Research ISSN Volume 3 Number Lewis, K. E.andGrebitus, C., (2013). Consumers Attitudestowards Country of OriginLabelingforSugar. Agricultural&AppliedEconomicsAssociation s 2013 AAEA & CAES JointAnnual Meeting, Washington, DC, August 4-6, Matic, M. (2013), TheImpact Of DemographıcAndSocıo-PsychologıcalFactors On ConsumersEthnocentrıcTendencıesInCroatıa. ECONOMIC RESERACH ISSN X print2013 Volu me 26(3): Miran, B., Temel İstatistik. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova, İzmir. Newbold, P., Statisticsfor Business andeconomics, PrenticeHall, New Jersey. Ort, U. R. AndFırbasova, Z. (2002). EtnosentrismAnd Consumer Evaluations Of CzechMadeYoghurt. AGRIC. ECON., 48, 2002 (4): Özçelik, G. D. ve Torlak, Ö Marka Kişiliği Algısı ile Etnosentrik Eğilimler Arasındaki İlişki: LEVIS ve MAVİ JEANS Üzerine Bir Uygulama. Ege Akademik Bakış / Ege AcademıcRevıew, Cilt: 11 Sayı: 3 Temmuz 2011 ss Reardon, J., C. Miller, I. Vida, and I. Kim Theeffects of ethnocentrismandeconomicdevelopment on theformation of brandand ad attitudes in transitionaleconomies. EuropeanJournal of Marketing 39(7-8): Schnettler, B.,Sánchez, M., Orellana, L. ve Sepúlveda, J Country of originandethnocentrism: a reviewfromtheperspective of foodconsumption. EconomíaAgrariaVolumen : Shankarmahesh, M.N Consumer ethnocentrism: An integrativereview of itsantecedentsandconsequences. International Marketing Review 23(2): Sharma, S., T.A. Shrimp, and J. Shin Consumer ethnocentrism: A test of antecedentsandmoderators. Journal of the Academy of Marketing Science 23(1): Shimp, T.A. andsharma, S. (1987). Consumer Ethnocentrism: Construction andvalidation of the CETSCALE. Journal of Marketing ResearchVol. XXIV (August 1987), Sumner, W. G. (1906). A study of thesociologicalimportance of usages, manners, customs, moresandmorals. New York: GinnandCompany. Tabachnick, G. B. and Fidel, S. L., Using MultivariateStatistics, 4th Edition, Boston. Turgut, B Tüketici etnosentrizminin satın alma davranışlarına etkisi: Hizmet sektöründe bir uygulama. Balıkesir üniveristesisosoyal bilimler enstitüsü basılmamış yüksek lisans tezi. Yapraklı, Ş. ve Keser, E. (2013). Tüketici Etnosentrizmi: Beyaz Eşya Ve İçecek Sektörlerinde Karşılaştırmalı Bir Saha Araştırması. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar DergisiISSN: / Nisan 2013 / Yıl: 13 / Sayı: