MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ VE OCAKLARIN REHABİLİTASYONU

Transkript

1 T.C. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI MADEN İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Doğaltaş-Mermer ve Endüstriyel Mineraller Daire Başkanlığı MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ VE OCAKLARIN REHABİLİTASYONU Mümin AYDIN Daire Başkanı Haziran 2018 ANKARA 1

2 A- MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ B- OCAKLARIN REHABİLİTASYONU 2

3 AMAÇ 3

4 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Kamu ve özel sektör kuruluşlarını, pasa ve artık malzemelerin kullanımına teşvik etmek Kamu ve madencilik sektörü arasındaki koordinasyonu sağlamak Sahaların etkin, verimli kullanımı ile rezerv kaybını azaltmak Pasa ve artıkların kullanılması ile altında kalan rezervi değerlendirmek Zaman ve enerji tasarrufu sağlamak Doğal örtü tahribatını azaltmak ve çevreye duyarlı madenciliği geliştirmek Arz ve talebi belirlemek, kayıt altında tutmak Yasal çerçeveyi belirlemek 4

5 OCAKLARIN REHABİLİTASYONU Orman, mera, şahıs, hazine vb. arazilerindeki tahribatı azaltmak Rehabilitasyona yönelik bilinç düzeyini artırmak Sahaların etkin şekilde rehabilitasyonunu yapmak Ocakların rehabilitasyonu sonrasında halkın yararına kullanılmasını temin etmek Çevreyi korumak 5

6 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-I Pasa olarak adlandırılan malzeme atık değil artıktır. Yeniden değerlendirilebilir Zararlı atık değildir Hammadde olarak kullanılabilir Ekonomik değeri olan artıklardır 6

7 MERMER ARTIKLARI NASIL OLUŞUR ÜRETİM & PASA 1. Mermer Ocaklarında Blok Kesme ve Üretime Hazırlık Esnasında a) Moloz b) Parça c) İnce parçalı toz olarak %10 %90 Verimliliğin %10 olduğu ocaklarda, geriye kalan %90 lık kısım artık malzemedir ÜRETİM PASA 7

8 MERMER ARTIKLARI NASIL OLUŞUR TOZ OLUŞUMU 2. Fabrikalarda Kesme İşlemi ve Üretim Esnasında 25 a) Toz Artık Oluşumu 1 m 3 bloğun 2 cm lik plakalara kesilmesi sırasında 5 yaklaşık %25 lik toz artık oluşmaktadır 70 Silme/parlatma sırasında 1-2 mm lik aşınma sonucu %5 lik kısım toz haline dönüşmektedir LEVHA KESİMİ SİLME GERİ 8

9 MERMER ARTIKLARI NASIL OLUŞUR TOZ OLUŞUMU 2. Fabrikalarda Kesme İşlemi ve Üretim Esnasında 25 b) Parça Artık Oluşumu Mermer işlemenin her aşamasında parça artıklar oluşur Kesimlerden çıkan geometrik şekilli parçalara paledyen denir 50 5 Yaklaşık %20 de parça artık ortaya çıkar 20 LEVHA KESİMİ SİLME PARÇA GERİ 9

10 MERMER ARTIKLARI NASIL OLUŞUR VERİM 5% 5% Bir bloğun yaklaşık %50 si toz ve parça artık olarak atılmaktadır. Verimi %10 olan ocaktan üretilen bloğun yarısı da fabrikada kaybedilmektedir Toplam kayıp %95 lere ulaşmaktadır. 90% MAMÜL TOZ &PARÇA ARTIK PASA 10

11 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-II Verimlilik maalesef çok ön planda değildir. NEDEN? Rezervlerin bolluğu Bilinç düzeyi Teknoloji ve Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği Mevzuat eksikliği 11

12 HEDEF 12

13 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-III HEDEF I Artıkların, atık değil ürün olduğu gerçeğine inanmışlık düzeyini artırmak Artıkların kullanımını teşvik etmek Geri dönüşüm ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamak İhtiyacı kadar hammadde (agrega) ocaklarının açılmasını temin etmek Enerjiden ve zamandan tasarruf etmek Çevreye duyarlı madencilik ile doğal örtünün daha az tahrip edilmesine katkı sağlamak Yasal mevzuat oluşturmak 13

14 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-IV HEDEF II Doğaltaş kaynakların kullanımı sırasında açığa çıkan artıkların yönetimi şu şekilde olmalıdır 14

15 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-V HEDEF III Yüksek miktardaki pasa stoklarını azaltmak PASA TONAJLARI YOĞUN OLAN İLLER DAĞILIMI (TON) BİLECİK BURDUR ANTALYA MUĞLA DENİZLİ BURSA ISPARTA MERSİN AFYON Ton

16 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-V Sıra No Maden Adı DOĞAL TAŞ ÜRETİMLERİ Birim 1 İgnimbirit m3 2 Mermer m3 3 Oniks m3 4 Traverten m3 Toplam m3 m 3 = 2,7 ton Ton 1 Andezit Ton 2 Bazalt Ton 3 Granit Ton 4 Dekoratif taş+ Mozaik + Kayrak vd Ton 5 Serpantin Ton 6 Yapıtaşı Ton 7 Diyabaz Ton 8 Gabro Ton Toplam Ton Genel Toplam Ton 16

17 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-VI A. Alt Yapı, DSİ, Baraj Dolgusu, TCDD, Hammadde, İnşaat Sektörü ve Rehabilitasyon Dolgusu Malzemesi Olarak B. Kireç ve Kireçtaşı Olarak Kullanmak 17

18 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-VII ALT YAPI, YOL ÇALIŞMALARI TCDD VE YHT PROJELERİ DSİ, BARAJ DOLGULARINDA 18

19 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-VII ALT YAPI, YOL ÇALIŞMALARI 19

20 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-VII ALT YAPI, YOL ÇALIŞMALARINDA KULLANMAK ÜZERE MICIR OLARAK BOYUTLANDIRMA 20

21 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-VII PASA VE ARTIKLARDAN GÖRÜNTÜLER 21

26 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-VII PASA VE ARTIKLAR İÇİN YOLLAR SİSTEME İŞLENECEK 26

27 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-VIII KİREÇ VE KİREÇ TÜREVLERİ OLARAK KULLANIM ALANLARI 1. Kâğıt Sektörü 2. Boya Sektörü 3. Plastik Sektörü 4. İnşaat Sektöründe Sıva, Macun, Yer Dolgusu, 5. Alçı Üretimi, Yapıştırıcı 6. Gıda ve Yem Sektörü 7. Tarım Sektörü 8. Seramik Sektörü 9. Kömür Ocağı 10. Su Arıtımı 11. Termik Santrallerde Baca Gazı Arıtımı 27

28 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-IX KULLANIM AMAÇINA GÖRE TASNİF Fiziksel ve kimyasal özellikleri Sertlik Kalsiyum içeriği Boyut ve miktar Mesafe Boyutlandırma Rehabilitasyon amaçlı 28

29 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-X Boyutlandırılarak bulunduğu çevrenin ihtiyacına göre arza sunulur Termik Santraller Çimento Sanayi İnşaat Sektörü & Alçı Kağıt Sanayi Yeraltı Kömür Madeni Tarım da asitli dengeleyici 29

30 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-XI NEREDE NE KADAR ÖZELLİKLERİ BİLGİLERE NASIL ULAŞILACAK 30

31 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-XII PASA BİLGİLERİNE NASIL ULAŞACAĞIZ ELEKTRONİK MADENCİLİK İŞLEMLERİ YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİ (E-MADEN) 31

32 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-XIII E-MADEN SİSTEMİNİN KULLANILMASI Bugünün artığı, yarının kaynağı yaklaşımı ile paşaların e-maden üzerinde kayıt altına alınması Ruhsat sahipleri tarafından pasa özelliklerinin e-maden sistemine girilmesi Arama motoru yardımıyla pasa bilgilerine erişim sağlanması Pasa stoku hakkında 3 boyutlu görsellere ulaşım Sayısal ölçüm alınması Pasalara ulaşım yollarının sisteme entegre edilmesi 32

33 İSTATİSTİKLER 33

34 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ-XIV HAMMADDE ÜRETİM İZNİ OLARAK DEĞERLENDİRME Mevcut HÜİB sayısı 4763 adet Aylık 80 adet, günlük yaklaşık 3 adet HÜİB düzenlenmektedir HÜİB Projelerinde mermer artıklarının kullanılmasını sağlamak HÜİB taleplerinde ~ 20 km mesafedeki mermer artıklarının değerlendirilmeye alınması Gerekirse mevzuata dayalı zorunluluk haline getirmek 34

35 GRUPLARINA GÖRE HÜİB LER GRUP BELEDİYE ULAŞTIRMA, DENİZCİLİK VE HABERLEŞME D.S.İ ETİ MADEN İŞLETMELERİ G.M. İL ÖZEL İDARE K.G.M. KÖY HİZ. G.B T.C.D.D. DİĞER TOPLAM I-B GRUP II-A GRUP II-B GRUP IV. GRUP TOPLAM * Kaynak: MİGEM

36 DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE İL ÖZEL İDARE ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE DİĞER DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE İL ÖZEL İDARE KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ DİĞER DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE TCDD ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL İL ÖZEL İDARE DİĞER DEVLET HAVA MEYDANLARI DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE DİĞER TCDD İL ÖZEL İDARE DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE TCDD İL ÖZEL İDARE DİĞER ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE İL ÖZEL İDARE ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE DİĞER KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ TCDD DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE DİĞER İL ÖZEL İDARE ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE DEVLET HAVA MEYDANLARI TCDD TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMENLERİ ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL BÖLGELERE GÖRE HAMMADDE ÜRETİM İZİN SAYILARI AKDENİZ BÖLGESİ DOĞU ANADOLU BÖLGESİ EGE BÖLGESİ GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ İÇ ANADOLU BÖLGESİ KARADENİZ BÖLGESİ MARMARA BÖLGESİ Kaynak: MİGEM,

37 HAMMADDE ÜRETİM İZİN ALANLARI (Ha) ;% ;% ;% ;%54 DSİ KARAYOLLARI BELEDİYE TCDD İL ÖZEL İDARE DİĞER ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ Kaynak: MİGEM,

38 2.640, ,06 835,24 469,85 366,15 208,54 185,14 176,06 173,6 171,55 154,59 140,01 120, , , , ,86 MADEN TÜRÜNE GÖRE HÜİB ALANLARI (Ha) , , , , ,00 0,00 Kalker Kil ( 1-b ) Bazalt Kireç Taşı Andezit Kumtaşı Granit Diyabaz Gnays (Mıcır) Granodiyorit (mıcır) Gabro Dasit Şist Metakumtaşı Aglomera Serpantin Konglomera Kaynak: MİGEM,

39 Yıllara Göre Maden İhracatı (Milyon $) Maden ihracatı 719, , , , , , , , , , , , ,1 Değişim Oranı 46,5% 39,8% 25,3% -31,3% 64,6% 5,5% 3,5% 23,7% -10,7% -20,8% -0,6% 33,3% Mermer ihracatı 806, , , , , , , , , , , , ,1 Değişim Oranı 27,4% 20,9% 13,9% -12,3% 26,4% 6,8% 13,6% 16,9% -4,3% -10,4% -5,3% 13,4% Toplam İçi Pay 49,4% 45,8% 43,4% 49,5% 42,9% 43,2% 45,5% 44,1% 45,8% 48,9% 47,7% 43,7% TOPLAM 1.525, , , , , , , , , , , , ,2 Değişim Oranı 36,4% 30,5% 20,1% -23,1% 45,7% 6,1% 7,9% 20,6% -7,9% -16,1% -2,9% 23,81% 39

40 GRUPLARA GÖRE RUHSAT SAYILARI RUHSAT AŞAMASI I-A GRUBU I-B GRUBU II-A GRUP II-B GRUP II-C GRUP III. GRUP IV. GRUP V. GRUP TOPLAM Arama Ruhsatları İşletme Ruhsatları Toplam İşletme İzni Olanlar İşletme İzni Olmayanlar Arama Ruhsatları İşletme Ruhsatları Toplam İşletme İzni Olanlar İşletme İzni Olmayanlar Kaynak: MİGEM, II-B GRUP TOPLAM 40

41 BÖLGELERE GÖRE II (B) GRUBU RUHSAT SAYISI Akdeniz Bölgesi Ege Bölgesi İç Anadolu Bölgesi Marmara Bölgesi Karadeniz Bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi İşletme Arama Kaynak: MİGEM,

42 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU 42

43 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-I İyileştirme ve reklamasyon çalışmalarının, ağaç dikim işi gibi anlaşılması. Terkedilen sahalar çevresiyle uyumlu, en etkin şekilde iyileştirilmeli ve kullanışlı hale getirilerek ıslah edilmelidir. Ülkemizden rehabilitasyon çalışması Marmara Adası 43

44 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-II Orman Arazisine Pasanın Akması 44

45 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-III Ocak içinde pasa stoku yok Basamaklar temiz Nizami çalışma yapılan bir ocak 45

46 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-III REHABİLİTE EDİLMESİ GEREKEN OCAK 46

47 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-IV Doğa Onarımı oluşturmak. Mimari proje örneği 47

48 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-V 48

49 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-VI Rehabilitasyon çalışması kelime anlamı olarak iyileştirmek, reklamasyon ise (ing:reclamation) eski haline getirme, ıslah etme ve tarıma elverişli hale getirme anlamını taşımaktadır. Madencilik sektöründe genel yanılgı iyileştirme, reklamasyon çalışmalarının; ağaç dikim işi gibi anlaşılmasıdır. Terkedilen sahalar çevresiyle uyumlu, en etkin şekilde iyileştirilmeli ve kullanışlı hale getirilerek ıslah edilmelidir. 49

50 MERMER OCAKLARIN REHABİLİTASYONU-VII Madencilik sektöründe genel yanılgı ise iyileştirme, reklamasyon çalışmalarının ağaç dikim işi gibi anlaşılmasıdır. Terkedilen sahalar çevresiyle uyumlu, en etkin şekilde iyileştirilmeli ve kullanışlı hale getirilerek ıslah edilmelidir. 50

51 MERMER OCAKLARININ REHABİLİTASYONU-VIII Rakımı ortalama 2400 m civarında olan dik yamaçlarda taraçalar oluşturularak tarım yapılmış, yaklaşık 1000 kişi yaşamış çeşitli ürünler yetiştirilmiştir. Tarım arazi kısıtlı olan dağlık köylerde, ocakların rehabilitasyonu bu şekilde uygulama yapılabilir Teraslamayı, yani doğayı amaca yönelik kullanmanın çok güzel bir örneğini günümüzden yaklaşık 500 yıl önce yaşamış olan İnka Uygarlığı başarıyla uygulamıştır. (G.Amerika- Machu Picchu) 51

52 52

53 MERMER ARTIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ PROJE İŞLEYİŞ ŞEMASI I. MİGEM TOPLANTISI -A SUNUM GÖRÜŞ ALIŞVERİŞİ YOL HARİTASININ OLUŞTURULMASI GÖREV DAĞILIMI ÇALIŞMA GRUBU OLUŞTURULMASI II.MİGEM TOPLANTISI-B ÇALIŞMA GRUBUNUN ÇALIŞMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ALINAN KARARLARIN ONAYLANMASI ÜRETİM- D ÜRETİLEBİLECEK MİKTARIN HESAPLANMASI ORTAK SAHA SEÇİLMESİ ÜRETİCİNİN BELİRLENMESİ BÖLGE TOPLANTILARI- C YEREL YÖNETİMLERLE VE SEKTÖRLE DİALOG KURMA PROJE VE ALINAN KARARLARIN TANITIMI DÜZENLİ TOPLANTILARLA UYGULAMANIN TAKİP EDİLMESİ UÇ ÜRÜNE YÖNELİK ALT YAPI OLUŞTURULMASI 53

54 BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER 54