Sıkı Geçme Mil Göbek Bağlantıları: Kontrol ve Boyutlandırma Hesaplamaları. Prof. Dr. Mehmet Fırat 72

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Sıkı Geçme Mil Göbek Bağlantıları: Kontrol ve Boyutlandırma Hesaplamaları. Prof. Dr. Mehmet Fırat 72"

Müge Karakaya
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Sıkı Geçme Mil Göbek Bağlantıları: Kontrol ve Boyutlandırma Hesaplamaları 72

2 Tasarımcı, delikler ve miller için istenilen işlevi yerine getirdikten sonra herhangi bir geometrideki geçmeyi belirlemede özgürdür. Standartlar, ortak olarak tekrarlanan durumların nitelikli tecrübeleri ile belirlenmiştir. Limitler ve geçmeler için iki standart mevcuttur, birisi inch birimleri diğeri ise metrik birimleri temellidir. Metrik standartların kullanımında, her zaman, büyük harfler deliği, küçük harfler mili temsil eder. Üst sapma, δu Alt sapma, δl Mak. Ölçü, dmak Min. Ölçü, dmin Uluslar arası tölerans oranı,δd(it numarası) Temel sapma, δf Temel ölçü, D(d) Alt sapma, δl Üst sapma, δu Temel sapma, δf Uluslar arası tölerans oranı,δd(it numarası) Min. Ölçü, Dmin Mak. Ölçü, Dmak 73

3 Üst sapma, δu Mak. Ölçü, dmak Alt sapma, δl Min.Ölçü, dmin Uluslar arası tolerans oranı,δd(it numarası) Temel sapma, δf Temel ölçü, D(d) Alt sapma, δl Üst sapma, δu Temel sapma, δf Uluslar arası tolerans oranı,δd(it numarası) Min. Ölçü, Dmin Mak. Ölçü, Dmak 74

4 Temel ölçü veya nominal boyut, limit ve sapmaları belirleyen ve geçmenin her iki elemanı için de aynı olan büyüklüktür. Sapma, bir ölçü ile ilgili temel ölçü arasındaki cebirsel farktır. Üst sapma, maksimum limit ile ilgili temel ölçü arasındaki cebirsel farktır. Alt sapma, minimum limit ile ilgili temel ölçü arasındaki cebirsel farktır. Temel sapma, üst ya da alt sapmadan birisidir. Temel ölçüye yakın olan alınır. Tolerans, parçanın maksimum ve minimum ölçü limitleri arasındaki farktır. Uluslar arası tolerans derece numaraları (IT), aynı boyut hassasiyetteki sahip, ancak farklı nominal boyut büyüklüğüne göre değişen tolerans kalite gruplarını belirler. Delik bazlılar, temel delik boyutu ile ilgili geçme sistemlerini temsil eder. Temel sapma H dir. Mil bazlılar, temel mil boyutu ile ilgili geçme sistemlerini temsil eder. Temel sapma h dir. Üst sapma, δu Alt sapma, δl Mak. Ölçü, dmak Min. Ölçü, dmin Uluslar arası tölerans oranı,δd(it numarası) Temel sapma, δf Temel ölçü, D(d) Alt sapma, δl Üst sapma, δu Uluslar arası tölerans oranı,δd(it numarası) Temel sapma, δf Min. Ölçü, Dmin Mak. Ölçü, Dmak 75

5 Tolerans bölgesinin değeri, parça ölçüsündeki değişimdir ve iç ve dış ölçülerin her ikisi için de aynıdır. Tolerans alanları IT numaraları denilen uluslar arası tolerans derece numaraları ile özelleştirilmiştir. Küçük derece numaraları, küçük toleransları belirler. ( Tercihli geçmeler için sadece IT6 dan IT11 e kadar olan derecelere ihtiyaç vardır) Metrik Standard ta, tolerans pozisyon harflerini kullanır, büyük harfler iç ölçüler (delikler), büyük harfler dış çaplar (miller) için kullanılır. Temel sapma, temel ölçü ile ilişkili tolerans alanını belirler. Tolerans Dereceleri Temel Boyutlar(mm) IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT

6 Temel Delik Sistemini Kullanarak Tercih Edilen Geçmelerin Tanımları Kaynak: Preferred Metric Limits and Fits, ANSI B ( ayrıca BS 4500) Geçme Tipi Tanım Sembol Boşluklu geçme Loose running fit: for wide commercial tolerances or allowances on external members H11/c11 Free running fit: not for use where accuracy is essential, but good for large temperature variations, high running speeds, or heavy journal presseres H9/d9 Close running fit: for running on accurate machines and for accurate location at moderate speeds and journal pressures H8/f7 Sliding fit: where parts are not intended to run freely, but most move and turn freely and locate accurately H7/g6 Locational clearence fit: provides snug fit for location of stationary parts, but can be freely assembled and disassenbled H7/h6 Locational transition fit: for accurate location, a compromise between clearence and interference H7/k6 Locational transition fit: for more accurate location where greater interference is permissible H7/n6 Locational interference fit: for parts requiring rigidity and alignment with prime accuracy of location but without special bore pressure requirements. H7/p6 Medium drive fit: for ordinary steel parts or shrink fits on light sections, the tightest fit usable with cast iron H7/s6 Force fit: suitable for parts that can be highly stressed or for shrink fits where the heavy pressing forces required are impractical. H7/u6 Ara geçme Sıkı geçme 77

7 Standard limitler ve geçmelerde, büyük harfler deliği, küçük harfler mil için kullanılır. Delik için D min D D max D D Millerde c, d, f, g ve h boşluklu geçmeler için, d max d F Mak. Ölçü, dmak Min. Ölçü, dmin Uluslar arası tölerans oranı,δd(it numarası) Temel sapma, δf d min d F d Millerde k, n, p, s ve u sıkı geçmeler için, d max d F Üst sapma, δu Alt sapma, δl d max d F d Düşük sapmalar H (delikler için) sıfırdır. Bu nedenle, üst sapma değeri tolerans değerine eşittir. Temel ölçü, D(d) Alt sapma, δl Üst sapma, δu Temel sapma, δf Uluslar arası tölerans oranı,δd(it numarası) Min. Ölçü, Dmin Mak. Ölçü, Dmak 78

8 Miller için Temel Sapmalar Üst Sapma Değerleri Temel Ölçüler c d f Alt Sapma Değerleri g h k n p s u 79

9 ÖRNEK: 34mm temel ölçüsünde mil ve delik ölçülerini boşluklu geçme ara geçme durumu için bulunuz. Çözüm: Tablo 7-9 dan ISO sembolünün 34H11/c11 olduğunu görürüz. Tablo A11 den, IT11 tolerans derecesinin 0.160mm olduğunu görürüz. 34H11/c11 sembolü ΔD= Δd=0.160mm olduğunu gösterir. Delik için, denklem (7-36) kullanılarak Dmax=D+ΔD= = mm Dmin=D=34 mm Mil 34c11 olarak belirlenmiştir. Tablo A-12 den, temel sapma δf= mm olarak tespit edilir. Denklem (7-37) kullanılarak, mil ölçüleri için d max=d+ δf = 34+(-0.120)= mm dmin=d+ δf- Δd=34+(-0.120)-0.160= mm 80

10 81

11 82

12 83

13 Sıkı Geçme Mil-Göbek Bağlantıları 84

14 Sıkılık ve Moment İletimi 85

15 Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon 86

16 Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon 87

17 Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon 88

18 Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon 89

19 Sıkı Geçmede Gerilme ve Deformasyon 90

Benzer belgeler

TOLERANSLAR (TOLERANCES)

TOLERANSLAR (TOLERANCES) İş parçalarının ideal şekil ve tam ölçüsünde üretilmesi: Zor Masraflı Gereksiz Bir parçanın ölçüsü, çizimde belirtilen değerden biraz büyük veya küçük olabilir. Bu iki sınıra TOLERANS