Okul Öncesi Eğitim Sorunu ve Okullaşma Oranı by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer T.C. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Eğitim Yönetimi ve Denetimi

Transkript

1 T.C. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Bilim Dalı EĞİTİM ÖĞRETİM DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM SORUNU VE OKULLAŞMA ORANI Yüksek Lisans Bitirme Projesi Semineri Sefa SEZER Danışman: Doç. Dr. Muhammed TURHAN Elazığ, 2019

2 YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ SEMİNERİ KABUL TUTANAĞI EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Doç. Dr. Muhammed TURHAN Danışmanlığında, Sefa SEZER tarafından hazırlanan bu çalışma../../2019 tarihinde aşağıdaki jüri üyeleri tarafından Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı nda Yüksek Lisans Projesi Semineri olarak kabul edilmiştir. Başkan : İmza:.... Jüri Üyesi : İmza:.... Jüri Üyesi : İmza:....

3 ÖN SÖZ Günümüzde okul öncesi eğitim kurumlarının önemi hemen herkes tarafından kabul edilmektedir. Ancak, okul öncesi eğitim kurumlarının işlevini, çalışan annelerin çocuklarını bıraktıkları bir çeşit bakım kurumu gibi değerlendirerek açıklamak doğru değildir. Anneler çalışsın ya da çalışmasın, okul öncesi dönemdeki çocukların tümü, gelecekteki eğitim yaşantılarının ilk basamağında okul öncesi eğitim kurumlarından geçmelidirler. Okul öncesi eğitim kurumları; kişiliğin şekillendiği bu dönemi, çocukların fiziksel, sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimleri açısından en sağlıklı şekilde geçirmesini, onları hayata hazırlamayı ve aileyi okul öncesi eğitimi konusunda bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Çocuk tüm gelişimlerine ilişkin temel bilgi beceri, tutum ve alışkanlıkları ailede kazanmaktadır. Bu açıdan aile, çocuğun bakımı, gelişimi ve eğitiminden sorumlu başlıca kurum olma özelliği taşımaktadır. Aileden sonra, okul öncesi eğitim kurumları çocuğu toplumsal yaşama hazırlamada aileyi destekleyen kurumlar olarak sistem içinde yerlerini almaktadır. Bu doğrultuda, özellikle gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi Türkiye de de okul öncesi eğitim kurumları, olumsuz çevresel koşullarda yaşayan dezavantajlı bölgelerdeki çocukların diğer çocuklara göre eksik yöndeki eğitim ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Böylelikle onların ilköğretime mümkün olduğunca eşit koşullarda başlamalarını sağlamak konusunda önemli rol oynamaktadır. Eğitim yöneticiliği sınavına hazırlanmış, sınavı kazanmış ve üstelik eğitim yönetimi ve teftişi konusunda yüksek lisans eğitimi almış bir öğretmenim. Bu konuyla ilgili sürekli tartışmalara tanıklık etmiş bir kişi olarak, eğitimci arkadaşlarımın mağduriyetlerine az da olsa katkı sağlayacağı düşüncesiyle, bu konuya bilimsel katkı sağlamak istedim. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Teftişi bölümünde okuduğum sırada danışmanlığımı yapan Doç. Dr. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR / Doç. Dr. Muhammed TURHAN a ve bu sırada ders aldığım hocalarım Prf. Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN, Doç. Dr. İmam Bakır ARABACI; Doç. Dr. Zülfü DEMİRTAŞ, Doç. Dr. Necmi GÖKYER; Doç. Dr. Muhammed TURHAN ve sınıf arkadaşlarıma ayrı ayrı teşekkür ederim. Araştırmamıza katılan ve anketleri sabırla ve ilgiyle dolduran yönetici ve öğretmen meslektaşlarıma ayrı ayrı teşekkür ederim. Manevi katkılarından dolayı aileme teşekkür ederim. Elazığ-2019 Sefa SEZER II

4 ÖZET Yüksek Lisans Bitirme Projesi Semineri Eğitim Öğretim de Okul Öncesi Eğitim Sorunu ve Okullaşma Oranı Sefa SEZER Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Bilim Dalı Elazığ, 2019; Sayfa: XI+48 Araştırmanın problemi, Eğitim Öğretim de Okul Öncesi Eğitim Sorunu ve Okullaşma Oranı. Araştırmanın amacı, Türk Eğitim Sistemindeki Okul Öncesi Eğitim Problemini Ortadan Kaldırmak ve Okullaşma Sorunu hakkında detaylı araştırmalarda bulunmaktır. Bununla birlikte ilköğretim okulöncesi eğitim kurumlarında görev yapan Okul Öncesi ve Branş Öğretmenlerinin Okul Öncesi Eğitimde Yaşanan Sorunlar ve Okullaşma Problemiyle ilgili veriler ortaya koymaktır. Araştırmanın önemi, Türk Eğitim Sistemindeki Okul Öncesi Eğitim Problemini Ortadan Kaldırmak ve Okullaşma Sorunu hakkında detaylı araştırmalarda bulunmak, yeni bir esasa göre şekillenmesine katkı sağlayarak önemini ortaya koymaktır. Araştırmanın sınırlılıkları, araştırma, Millî Eğitim Bakanlığında çalışan okul öncesi öğretmen, diğer branş öğretmenlere ve yöneticilere yönelik bir çalışmadır. Bu çalışmada sadece yönetici belirleme kriterleri konusunda, öğretmenlere ve yöneticilere yönelik yapılandırılmış anket verileri kullanılmıştır. Ayrıca çalışmamızda literatür taramasında elde edilen bilgiler de kullanılmıştır. Bu araştırmada, okul öncesi eğitimde yaşanan sorunlar ile ilgili okul öncesi öğretmen, diğer branş öğretmenlerin ve yönetici görüşlerine ilişkin nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmamızın evreni 2017 ve 2018 yılında Malatya Millî Eğitim Müdürlüğü bünyesinde görev yapmakta olan öğretmen ve yöneticileri kapsamaktadır. III

5 Araştırmanın örneklemini Malatya Battalgazi ve Yeşilyurt ilçelerinde ki okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise kurumlarında görev yapmakta olan toplamda 300 kişinden oluşan öğretmen ve yöneticiden oluşmaktadır. Veri toplama aracı, hazırlanan Okul Öncesi Eğitim Sorunu ve Okullaşma Problemine İlişkin Branş ve Okul Öncesi Öğretmenlerinin Görüşlerinin Değerlendirilmesi Anketi kullanılmıştır. Veri toplama teknikleri, okullara gidilip okul yönetimlerinden izin alınarak öğretmenlere önceden hazırlanmış kırk maddelik yapılandırılmış anketler dağıtılmış. Doldurulan anketler numaralandırılmıştır. Veri analizi, anketler uygulandıktan sonra her bir anket verisi, SPSS Windows 18 (32,64 Bit) programında kodlanarak bulgulara dönüştürülmüştür. Araştırma sonucunda yeni sonuçlar ortaya çıkmıştır ve bu sonuçlar doğrultusunda çözüm önerileri sunulmuştur. Anahtar Kelimler: Eğitim, Eğitim Yönetimi, Okul Öncesi Eğitim, Okul Öncesi Öğretmeni, Branş Öğretmeni, Okul Öncesi Eğitim İklimi, Yönetim, Branş Öğretmenleri. IV

6 İÇİNDEKİLER YÜKSEK LİSANS BİTİRME PROJESİ SEMİNERİ KABUL TUTANAĞI... I ÖN SÖZ... II ÖZET... III İÇİNDEKİLER... V TABLOLAR LİSTESİ... VIII EKLER LİSTESİ... X KISALTMALAR LİSTESİ... XI BİRİNCİ BÖLÜM 1. GİRİŞ Araştırmanın Problemi Araştırmanın Amacı Araştırmanın Önemi Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırmanın Varsayımları Tanımlar Eğitim Eğitim Yönetimi ve Okul Öncesi Eğitim: Okul Öncesi Öğretmeni Okul Öncesi Eğitim Kurumları Yönetimi: Okul Öncesi Eğitim Kurumları Yöneticisi:... 5 İKİNCİ BÖLÜM 2. AMAÇ, ÖNEM VE KAPSAMI Avrupa Birliği Sürecinde Türk Eğitim Sistemi Okul Öncesi Eğitim Çağındaki Çocukların Ebeveynlerinin Sahip Olduğu Anne Baba Tutumları Farklı Anne Baba tutumlarının Okul Öncesi Eğitim Çağındaki Çocukların Özgüven Duygusunun Gelişimine Etkisi V

7 Okul Öncesi Öğretmenliği Uygulamalarında Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) Uygulanmasında Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Okul Öncesi Öğretmenlerinin Eğitim Proğramlarını Planlama ve Uygulamada Karşılaştıkları Güçlüklerin İncelenmesi Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Yönetim Sorunları Okul Öncesi Dönemde Sosyal-Duygusal Gelişime Anne-Baba Olumsuz Davranışlarının Etkisi Okul öncesi eğitimi almayan çocuklar ilköğretime geçişte sıkıntı yaşamakta mıdır? Okul öncesi eğitimi alan çocuklar ilköğretime geçişte sıkıntı yaşamakta mıdır? Okul Öncesi Öğretmenlerin Sınıf İçi Etkinliklerde Kullandıkları Sınıf Yönetimi Stratejilerinin Benimsenmemesi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. YÖNTEM Araştırmalar ve Yorumlar Kişisel Araştırmalar Yönetsel Araştırmalar Ana Amaçlar Ana Yapılar Ana Süreç İklim DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 4. BULGULAR VE YORUM Demografik Bilgiler Cinsiyet Branş Öğrenim VI

8 4.5. Öğretmenlikte Geçen Süre Araştırma İle İlgili Bulgular SONUÇ VE ÖNERİ KAYNAKLAR ÖZ GEÇMİŞ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. VII

9 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. İstatistik Tablo 2. Cinsiyet Tablo 3. Branş Tablo 4. Öğrenim Tablo 5. Öğretmenlikte Geçen Süre Tablo 6. M1-Okul Öncesi Eğitim uzmanlık Eğitimi Gerektiren Bir Meslektir Tablo 7. M2-Okul Öncesi Eğitim Kurumu Yönetici Seçiminde Öncelik Uzmanlık Eğitimi Alanlarındır Tablo 8. M3-Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Tecrübesi Bulunmalıdır Tablo 9. M4-Okul Öncesi Öğretmenlik Mesleği Mezunu Olmayanlar da Bu Mesleğe Girebilmelidir Tablo 10. M5-Okul Öncesi Öğretmenlik Eğitimi Eğitim Fakültesi Bünyesinde Olmalıdır Tablo 11. M6-Okul Öncesi Eğitimde Gerçek Yıllık Plan Yapılmamaktadır Tablo.12 M7-Okul Öncesi Eğitimde Ders Saati Süresi Problemi Yaşanmaktadır Tablo 13. M8-5-6 Yaş Grubu Öğrencilerin Çağ Nüfusuna Oranlanmasıyla Okullaşma Oranının Tespit Edilememesi Tablo 14. M9-İç ve Dış Denetim Sürecinde Ana Sınıfı Açmaya Uygun Yerlerin Araştırılmaması Tablo 15. M10-Yardımcı Kaynak Sorununun Her Kademede Yaşanması Tablo 16. M11-Sınıftaki Öğrenci Sayısı Sorunu Tablo 17. M12-Okul Öncesi Eğitim İçin Bina Personeli, Hizmetli ve Memur Sorunu. 34 Tablo 18. M13-Okul Öncesi Öğretmenleri Ek Ders Açabilmelidir Tablo 19. M14-Okul Öncesi Öğretmenlerinin Asıl Görevi Öğrencilerin Kişisel ve Sosyal Değer Çatışmalarını Değerlendirmelerine Yardımcı Olmaktır Tablo 20. M15-Öğrenciler, Okul Öncesi Eğitimde Kavram ve Yöntemleri İçselleştirerek Sosyal Hayata Uygun Analitik Düşünme Becerileri Geliştirebilmelidir Tablo 21. M16-Okul Öncesi Eğitimde Yaş Dönemi Düşünme Gücü Eksikliklerine Rağmen Öğrenciler, Sosyal Sistemimizin İnsanoğlu Tarafından Oluştuğunun Bilinmesini Sağlamak VIII

10 Tablo 22. M17-Okul Öncesi Eğitimde Kavramları ve Bilimsel Yöntemi, Bilim Dallarına Uygun Davranışları Gerçekleştirmek İçin Kullanılmalıdır Tablo 23. M18-Okul Öncesi Öğretmenlerinin Soruları, Öğrencilerin Dikkatini ve Yaş Öğesine Uygun Olmalı ve O An Ki Öğrenci Portföyüne Odaklanmalıdır Tablo 24. M19-Okul Öncesi Eğitimin Amacı, Çocukların Sevgi, Saygı, İşbirliği, Sorumluluk, Hoşgörü ve Yardımlaşma Gibi Duygu ve Davranışları Her Dersi Geliştirmeye Dönük Olmalıdır Tablo 25. M20-Okul Öncesi Öğrencilerin Neyi ve Nasıl Bildikleri, Kendi İhtiyaçları ve İlgilerinden Doğan Problemleri Araştırmaları (Yapboz-Bozyap) Sonucu Ortaya Çıkmaktadır IX

11 EKLER LİSTESİ Ek 1. Araştırmada Kullanılan Anket Formu X

12 KISALTMALAR LİSTESİ ABD : Amerika Birleşik Devletleri EY : Eğitim Yönetimi EYT : Eğitim Yönetimi ve Teftişi EYTPE : Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi KHK : Kanun Hükmünde Kararname ME : Millî Eğitim MEB : Millî Eğitim Bakanlığı MEBMT : Millî Eğitim Bakanlığı Merkez Teşkilatı MEBTT : Millî Eğitim Bakanlığı Taşra Teşkilatı MEHTAP : Merkezi Hükümet Teşkilatı Projesi MEM : Millî Eğitim Müdürlüğü MEŞ : Millî Eğitim Şûrası MT : Maarif Teşkilatı MT : Merkez Teşkilatı TODAİE : Türkiye Orta Doğu Amme İdare Enstitüsü TT : Taşra Teşkilatı YÖK : Yüksek Öğretim Kurulu XI

13 BİRİNCİ BÖLÜM 1. GİRİŞ Eğitim, insana dönük bir hizmet; okul da eğitim hizmetini üreten bir örgüt ve yapı; eğitim ve okul yönetimi de uygulamalı ve disiplinler arası insani bir çalışma alanı olarak tanımlanmaktadır. Okul Öncesi Eğitimi, doğumdan, zorunlu eğitim yaşına kadar, çocukların gelişim özellikleri, bireysel farklılıkları ve yetenekleri göz önüne alınarak, çocukların sağlıklı bir biçimde fiziksel, duygusal, dil, sosyal ve zihinsel yönden gelişimlerini sağlayıcı, olumlu kişilik temellerinin atıldığı, yaratıcı yönlerinin ortaya çıkartılmasıdır. Çocukların kendilerine güven duymalarının sağlandığı, ebeveyn ve eğitimcilerin etkin olduğu sistemli bir eğitimdir. çocuğun okul öncesi yıllarda aldığı eğitim ve kazandığı deneyimlerin, ileriki yaşlarındaki öğrenme yeteneği ve akademik başarısıyla ilişkisi olduğu gözlenmiştir. (Sazak Pınar) Okul öncesi eğitim kavramı, çocuk gelişimi alanındaki ilk çalışmalarla birlikte ortaya çıkmıştır. Çocuk gelişimi konusunda ilk çalışmaları yapanlar tıp doktorları ve sosyal reformcular olmuştur. Küçük çocukların eğitilmesi düşüncesi M.Ö. 400 yıllara kadar uzanır. Eğitim tarihin her döneminde etkili olmasına rağmen, eğitime erişebilmek bu zamanlarda zengin ve ayrıcalıklı sınıfların yapabildikleri bir olguydu.(sazak Pınar) Çocuk eğitimi konusunda büyük katkılarda bulunan İtalyan eğitimci Maria Montessori zihinsel engelli çocuklarla ilgilenmiş ve uyguladığı yöntemlerle normal çocukların gelişiminde de daha iyi sonuçlar alınabileceğini savunmuştur. Doktor olarak çalıştığı hastanede sıklıkla zihin engelli çocuklarla karşılaşması üzerine çalışmalarını, zihin engelli çocukların eğitimine yoğunlaştıran ve bu çocuklara yapılacak erken müdahalenin tıbbi müdahaleden daha önemli olduğunu belirten Montessori nin geliştirdiği ve başarılı sonuçlar aldığı etkinlik temelli öğretim yöntemi, bugün hala birçok okul öncesi kurumun uygulamalarına şekil vermektedir. Roma da 1907 de ilk Çocuk Evi ni açmıştır.(sazak Pınar) Cumhuriyetin ilk yıllarında "Harf Devrimi" nin (1928) de yapılmasıyla her Türk vatandaşının okur-yazar olmasına önem vermiştir. Genç cumhuriyet yeni bir vatandaş modeli yaratmaya çalışmış bu nedenle kaynakların büyük bir kısmı ilköğretime aktarılarak "Millet Mektepleri" açılmış buralarda yetişkinler öğretime tabi tutulmuştur. 1

14 Devletin zaten kısıtlı olan yardımları da böylelikle kesilmiş, okulöncesi dönem eğitimi ailenin ve yerel yönetimlerin sorumluluğuna bırakılmıştır (Oğuzkan ve Oral, 2003; Oktay, 1983). İkinci beş yıllık kalkınma planında okulöncesi eğitimi 3-6 yaşındaki anne eğitiminden yoksun çocuklara verilen eğitim olarak ele alınmıştır. Bu kalkınma planında günümüzde bulunan okulöncesi eğitim kurumlarından olan bağımsız anaokulları ve ilkokullara bağlı ana sınıflarının döneminde kurulacağı ve kız enstitülerinde okulöncesi eğitiminin geliştirilmesi amacıyla çocuk yuvaları açılacağı belirtilmiştir (Levent, 1983). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planında ( ) çocukta gelişimin 0-6 yaş arasında hızlı olmasından dolayı okulöncesi eğitimin yaygınlaştırılması amaçlanmıştır. Bu planda "okulöncesi eğitimi hizmeti veren kurumlar arasındaki farklılıkların giderilmesi için standartlar oluşturulacaktır. Okulöncesi eğitim döneminde toplum tabanlı, milli, ahlaki ve manevi değerlere bağlı eğitim verilebilmesi için yazılı, sözlü ve görüntülü eğitim programlarının yapımı özendirilecektir" denilmektedir. Yine MEB ve diğer kamu, kurum ve kuruluşlarınca verilen okulöncesi eğitim faaliyetlerinin bütüncül bir yaklaşımla yürütülebilmesi amacıyla düzenlemelerin yapılacağı vurgulanmaktadır (DPT, s ). Bakanlık, yıllardır okul öncesi eğitim alanında önemli bir boşluğu dolduran ve bu konuda kuramsal ve uygulamalı bilgi ile donanımlı İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimlerinden mezun olanların bu kurumlara öğretmen olarak atanmasında çeşitli güçlükler çıkarmaktadır. Okul öncesi öğretmenlerinin kaynağı ve bunların yetişme biçimleri konusunda, bu konu ile ilgili en yetkili kuruluş olan M.E B. henüz kararlı bir tutuma sahip izlenimini vermemektedir. Oysa genel bir öğrenim gerektiren bu öğretmenlik branşının önceki branşlar arasında gerçekten yerini alması için böyle bir kararlılığın oluşması ve öğretmenlerin de bu bilinç ile yetiştirilmeleri gereklidir. Bu çelişkili durum özel ve resmi çeşitli okul öncesi kurumların nitelikli öğretmen bulabilmelerinde güçlükler ile karşılaşmalarına neden olmaktadır. Ülkemizde eğitim sistemine uzmanlık hizmeti yolundaki çabalar, bakanlık merkez yönetiminin tutumuna bağlı olarak, kimi yıllarda az sonuç verirken, çoğu zaman büyük engellerle karşılaşmıştır. Sistemdeki görevlerin tümü için öğretmenliği esas ve yeterli sayan anlayış, uzmanlık hizmetlerini ve uzman personel kullanımını gündemden 2

15 silebilmiştir. Öğretmenin, sistemdeki her tür göreve getirilebileceği görüşü, doğal olarak yönetim, denetim ve diğer uzmanlık görevlerine getirilen öğretmenlerin, nesnel bir değerlendirme sonucuna dayanmaksızın tekrar öğretmen olarak görevlendirilmesi sonucunu da doğurmuştur. Böylece görevlerde süreklilik, yerini gelecekle ilgili belirsizliğe bırakmış, uzmanlık alanlarındaki Meslekleşme de gerçekleşmemiştir (Küçükali, 2011). Eğitim sistemimizde yöneticiliğin meslekleşme ve kurullaşmasına en önemli engel öğretmenlik ile yöneticilik görev değerlerinin karıştırılması olmuştur. Bu karışım öğretmen yönetici tipinin doğmasına ve öğretmen olarak yetiştirilen kişinin iki değer sistemini oynamasına yol açmıştır (Bursalıoglu, 2002, s.15; Akt: Gürsoy, 2004). Ülkemizde okullar çevrelerini değerler yönünden etkileyecek kadar güçlü olma niteliklerini giderek yitirmektedir. Geleceğin okulları, sistemi zorlamaktadır. Bu oluşumun hızlı, güvenli, gerçekleşebilmesi için yetişmiş okul yöneticilerinin iş başında olması gerekmektedir (Açıkalın, 1998; Akt: Küçükali, 2011) Araştırmanın Problemi Araştırmanın problemi, Eğitim Öğretim de Okul Öncesi Eğitim Sorunu ve Okullaşma Oranı şeklinde hazırlanmıştır Araştırmanın Amacı Türk Eğitim Sistemindeki Okul Öncesi Eğitimdeki Okullaşma Probleminin Açığa Çıkarılması. Bununla birlikte Türk Eğitim Sistemindeki Okul Öncesi Eğitimde Yapının Sağlanmasına katkı sağlamaktır Araştırmanın Önemi Araştırmanın önemi olarak, Bu sorunların nedeninin tespit edilerek çözülmesinin eğitim ortamının kalitesini arttıracağı ve eğitim ortamında bulunan öğrenci ve öğretmenlerin motivasyonlarının artacağı düşünülmektedir. 3

16 1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırma, Millî Eğitim Bakanlığı nda çalışan okul öncesi öğretmenler, diğer branş öğretmenler ve yöneticilere yönelik bir çalışmadır. Bu çalışmada sadece Okul Öncesi Eğitim Sorunu ve Okullaşma Oranı başlığı konusunda öğretmenlere, branş öğretmenlere ve yöneticilere yönelik görüş anketi verileri kullanılmıştır. Ayrıca çalışmamızda literatür taramasında elde edilen bilgiler kullanılmıştır Araştırmanın Varsayımları Araştırmaya katılan kişiler, örneklemi yeterince temsil etmektedir. Araştırmaya katılan kişiler, anketleri ilgiyle ve samimiyetle cevaplamışlardır Tanımlar Eğitim Genel olarak eğitim, insani bir faaliyet olup insanın bütün yönleriyle geliştirilmesi olarak tanımlanmaktadır. Geleneksel bir yaklaşımla eğitim, bir toplumda insanların ortak değerler etrafında bütünleştirilmesiyle erdemli bir toplum oluşturma süreci olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde ise eğitim, sosyal, kültürel, politik, ekonomik boyutları ve işlevleri olduğu kadar milli ve ulusalar arası boyutları ve işlevleri de olan bir konu ve bir sistem olarak ele alınmaktadır (Şişman, 2015) Eğitim Yönetimi ve Okul Öncesi Eğitim: Eğitim yönetimi, eğitim sisteminin ve eğitim sisteminde yer alan tüm örgütlerin yönetimidir. Dolayısıyla eğitim kurumlarında uygulanan eğitim programlarının etkili bir biçimde uygulanması, öğretim hizmetlerinin yerine getirilmesi, personel yönetiminin sağlanması, okulun bütçesi, bina ve okulun diğer araç ve gereçlerini etkili ve verimli bir şekilde kullanılması için yöntemler geliştirilmesi ve yönetim süreçlerinin etkili bir şekilde işletilmesi sağlanmaktadır (Ilgar, 2005). 4

17 Okul Öncesi Öğretmeni Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yönetim görevini alan kişiler eğitim yöneticisi olarak tanımlanmaktadır. Yönetici olarak görevlendirilen kişiler, kurumun işlevlerini yürütmekle ve kurum sahibine karşı sorumluluğu bulunmaktadır. Yöneticiler kurumun amacını saptadıktan sonra, kurumu amacına doğru yönetmeye çalışmaktadır. Bu amaç için, kolay ve en iyi güdülecek yol bulunmaya çalışılır, kararlar verilir ve üretim faktörlerinin tedariki ve düzenlenmesi sağlanmaya çalışılır. Kurum içerisinde yapılacak faaliyetlerin en etkili bir biçimde örgütlenmesi sağlanmaya çalışılır ve insan öğesi örgütlenmeye çalışılır ve yapılacak iş ve işlemler örgüt çalışanlarına benimsetilir (Gülşen ve Gökyer, 2015) Okul Öncesi Eğitim Kurumları Yönetimi: Eğitim yönetiminin sınırlı bir alana uygulanması olarak kabul edilmektedir. Bu sınırların belirlenmesinde rol alan faktörler, eğitim sisteminin amaçları ve eğitim sisteminin yapısıdır. Yönetimin eğitime uygulanması sonucu eğitim yönetimi ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda eğitimin okula uygulanması ile de okul yönetimi ortaya çıkmıştır (Bursalıoğlu, 2013) Okul Öncesi Eğitim Kurumları Yöneticisi: Okul yöneticisi diğer bir tabirle okul müdürü, okulun yönetiminde sorumlu olan kişi olarak kabul edilmektedir. Okul yöneticisi, mevzuat çerçevesinde ve devletin ve toplumun beklentileri doğrultusunda okulu etkili ve verimli bir şekilde çalıştırmak için tüm mevcut kaynakları bunun içerisinde insan kaynağı da dahil olmak üzere kullanma ve yönetme görevini üstlenmektedir. (Gülşen ve Gökyer, 2015). 5

18 İKİNCİ BÖLÜM 2. AMAÇ, ÖNEM VE KAPSAMI Okul öncesi eğitimin, program, denetim, mevzuat ve özlük hakları, fiziksel çevre, yönetim ve yöneticiler, sınıf yönetimi, personel, finansman, anne-babalar, kendini gerçekleştirme ve yenileme açısından Siirt ilindeki sorunlarını belirleyerek öneriler geliştirmektir. Araştırmada, okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin, Siirt ilinde okul öncesi eğitimin sorunlarına ilişkin görüşlerini öğrenmek amacıyla, araştırmacılar tarafından bir anket formu geliştirilmiştir. Siirt ili ve ilçelerinde Millî Eğitim Bakanlığına ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bağlı resmî ve özel okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapmakta olan 180 okul öncesi eğitim öğretmeni, araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Uygulama, eğitim-öğretim yılı bahar dönemi içerisinde nisan-mayıs ayları arasında yürütülmüştür. Araştırmanın bulguları incelendiğinde araştırmaya katılan okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin Çok Önemli gördükleri sorunlar sırasıyla, %77.8 ile Anne-Babalar 1. sırada, %71.7 ile Fiziksel Çevre 2. sırada, %65.6 ile Program 3. sırada yer almaktadır. Öğretmenlerin Hiç Önemli görmedikleri sorunlar sırasıyla, %2.8 ile Yönetim ve Yöneticiler ve Sınıf Yönetimi 1. sırada, %2.2 ile Yaygınlaşma 2. sırada, %1.7 ile Finansman 3. sırada yer almaktadır. Öğretmenler, 1. sırada katılmak istedikleri Hizmetiçi eğitimin konusu olarak %36.5 ile Çocuğu Tanıma Tekniklerini belirtmişlerdir. (Ebru AKTANKEREM & Dilfiruz CÖMERT Farklı İl Bazında Öğretmenler) Okul öncesi eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin cinsiyetlerine göre kullanılan yöntem ve teknik, plan sınıf ve davranış yönetimi ile ilgili sorunları algılayışları arasında farklılık gösterip göstermeyeceğini tespit etmek için "t" testi analizi yapılmış elde edilen bulgular aşağıda da sunulmuştur. Çalışma sonucunda elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. Öğretmenlerin neredeyse tamamı sınıflarının okul öncesi eğitiminin gereklerine ve öğrenci ihtiyaçlarına uygun olmadığını, sınıfların fiziki donanımımın yetersiz olduğunu, araç gereç ve materyallerinin eski ve yetersiz olduğunu ve okulun çevre düzenlemesi ve oyun bahçesinin olmadığını veya yetersiz olduğunu ifade etmiştir. 6

19 Öğretmenler okul içi genel planlama sınıf içi faaliyetleri planlamada okul idaresinin engelleriyle karşılaştıklarını, program içeriğinin yeterli olmadığını ve üzerinde değişiklik yapılmasına izin verilmediğini, ayrıca yeni plan yapma konusunda kendilerinin yeterince bilgili olmadıkları gibi bu konuda onlara rehberlik edecek kişilerinde olmadığını ifade etmişlerdir. (Mehmet KÖK, Adnan KÜÇÜKOĞLU, Mehmet Nur TUĞLUK, Sinan KOÇYİĞİT Farklı İl Bazında Öğretmenler) Bu sonuçlar ışığında; 1. Okul öncesi öğretmeni yetiştirme yaklaşımlarının ve kurumlarının gözden geçirilmesi programlarının yenilenmesinin, 2. Okul öncesi öğretmeni seçiminde akademik sınavların yanında özel elemelerin yapılmasının, 3. Hizmet-İçi eğitim faaliyetlerine önem verilmesinin, 4. Öğretmenlerin program geliştirme konusunda eğitilmesinin, 5. Okul öncesi eğitim kurumlarının mimarisinin ve fiziki organizasyonunun yapılmasında durum tarafların ve uzmanların sürece dahil edilmesinin, 6. Ailelerin okul öncesi eğitimine ilişkin bilgilendirilmesinin, 7. Benzer araştırmaların daha büyük evrenlerde ve karşılaştırılmalı olarak yapılmasının okul öncesi eğitiminin etkinliğini ve verimliliğini arttıracağı düşünülmektedir.(mehmet KÖK, Adnan KÜÇÜKOĞLU, Mehmet Nur TUĞLUK, Sinan KOÇYİĞİT Farklı İl Bazında Öğretmenler) Türkiye Büyük Millet Meclisi nin 1 Kasım 1925 tarihli oturumundaki açılış söylevlerinden esinlenerek kurulmuş bulunan Tük Eğitim Derneği nin Bilim Kurulunun düzenlediği Yıllık Bilimsel Eğitim Toplantılarının yedincisi, Kasım 1983 de gerçekleştirilmiştir. Yedinci bilimsel eğitim toplantısında, ülkemizde de, güncel ve önemli bir eğitim konusu, Okul Öncesi Eğitim ve Sorunları ele alınarak incelenmiştir. Uzun yıllar Okul Öncesi Çocukların eğitimi yalnız aileye ve özel uygulamalara bırakılmıştır. Günümüzde de bu uygulamanın yetersiz olduğu ve okul öncesi dönemin de örgün kamu eğitimi uygulamaları içinde yer alması gerektiği temel bir kabul ve politika olmaktadır. İnsanoğlunun çocukluk dönemi gelişmesinin en önemli ve kritik 7

20 dönemidir. Kişilik kazanma ve geliştirme okul öncesi döneminde başlamakta ve biçimlenmektedir. Bu dönem hem en canlı hem de en çok problemli bir dönem olabilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığımız son yıllarda Okul Öncesi Eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılması konusu üzerinde ısrarla durmaya karar vermiş ve uygulamaları başlatmıştır. Bölümü Öğretim Üyesi Yardımcı Doc. Dr. Füsun Akarsu bir bildiri sunarak konuyu incelemiştir. Okul Öncesi Eğitimin en önemli boyutu olan aile işbirliği konusunda Boğaziçi (Prof. Dr. S. Çetin Özoğlu, Dr. Ethem Levent, Cavit Gürsoy, Cahide Cizre, Özgör Demirel) 3.1. Avrupa Birliği Sürecinde Türk Eğitim Sistemi Okul öncesi eğitim ülkemizde uzun yıllar çocuk bakıcılığı ve çalışan annelerin çocuklarına verdikleri yuva lar olarak algılanmamaktadır. (Çağlar,1999). Oysa, bilimsel bulgular çocuğun kişilik özelliklerinin büyük bir bölümünün ilköğretim çağından önce geliştiğini göstermektedir. Türkiye de okul öncesi eğitim isteğe bağlı olarak zorunlu ilköğretim çağına gelmemiş 3-5 yaş grubundaki çocukların eğitimini kapsamaktadır. Çocukların ana-babaya bağımlı olmaktan kurtaran, yaratıcılıkların ortaya çıkmasına olanak sağlayan okul öncesi dönemde çocukların bedensel, zihinsel ve toplumsal yönden gelişmeleri bir bütün olarak sağlanmaktadır. Ayrıca, bu dönem çocuğun anadilini geliştirdiği ve oyun yoluyla toplumsallaştığı dönemdir. Bu yüzden de okul öncesi eğitim büyük önem taşımaktadır. Ancak, ülkemizde okul öncesi dönemde okullaşma oranı Tablo 1 de görüldüğü gibi Avrupa Birliği ülkeleri ile karşılaştırıldığında oldukça düşüktür yılında Türkiye de okul öncesi eğitimde okullaşma oranının % 17 olduğu ifade edilmektedir. Ancak, bu değer 1998 yılı için tabloda verilen çoğu Avrupa Birliği ülkelerindeki oranların bile çok gerisinde kalmaktadır.( Tokay Gedikoğlu, Prof. Dr., Gaziantep Üniversitesi) 8

21 Okul Öncesi Eğitim Çağındaki Çocukların Ebeveynlerinin Sahip Olduğu Anne Baba Tutumları Aşağıdaki Tablo 2 de Okul öncesi eğitim çağındaki çocukların anne baba tutumları frekans dağılım tablosu. Sonuç tablosunda uygulanmış olan anketin değişkenlere göre tercih edilme yüzdeleri verilmiştir. Buna göre Frekans sütunu altında her bir değerin seride kaç kez tekrar edildiğini, yüzdelik sütunu altında da bu değerlerin yüzdeleri verilmiştir. Yüzdeliklere baktığımızda elde edilen dağılımda % 72 ile demokratik tutum birinci sırada gelmektedir. 9

22 Farklı Anne Baba tutumlarının Okul Öncesi Eğitim Çağındaki Çocukların Özgüven Duygusunun Gelişimine Etkisi Ailenin çocuk üzerindeki etkileri daha çocuk anne karnındayken baslar. Ailenin çocuğun doğumuna karsı çok isteksiz olması ya da annenin bebeğin gelişine duygusal anlamda tepkilerinin yoğunluğu, kızgınlığı, fiziksel ve ruhsal yorgunluğu, umutsuzluğu gibi bilinçli ya da bilinçsiz düzeyde anne adayını etkiler. Gebe annenin sürekli böylesine kızgınlık, öfke, düş kırıklığı, huzursuzluk duyguları ile yüklüyse, aşırı biçimde huzursuz, korkulu ise, bu heyecanlar anne kanı ve hormonlar yolu ile bebeğe geçer. Böylece annenin duyguları ve tepkileri bebeği daha anne karnındayken etkilemeye başlamış olur. (Eksi, 1990) Anne-baba tutumlarının en belirgin iki özelliği duygusal ilişki boyutu ile denetim boyutu dur. Duygusal ilişki boyutu incelendiğinde, çocuğu merkeze alan kabul edici tutumdan, reddedici tutuma kadar uzanan geniş bir yelpaze içinde farklılaştığı görülür. Aynı şekilde denetim boyutu da kısıtlayıcı tutumdan hoşgörülü tutuma kadar geniş bir alanı kapsar. Sevgi ile beslenme, çocuğun gereksinimlerine karsı duyarlı olmayla es anlamda kullanılır. Ana-baba sevgisi çocukta, güvenlik, düşük kaygı düzeyi ve yüksek benlik algısı yaratır. Sevgisiz ya da bedensel cezanın uygulandığı aile ortamındaysa yüksek kaygı düzeyi ve gerilim ön plandadır. Cezalandırıcı ailenin yarattığı yüksek gerginlik durumu, çocuğun toplumsallaşma oyununun kurallarını öğrenmesini zorlaştırabilir ya da engelleyebilir. Sıcak, sevgi dolu aile ortamlarındaki anne-babalar, ilgisiz ve sevgisiz anne babalara oranla çocuklarının davranışlarını, özellikle saldırgan davranışlarını denetlemelerine yardımcı olurlar. Saldırganlığı denetlemek için dayak gibi şiddet uygulama yöntemlerine başvuran anne babalarsa çocuğu hem kırıklığa uğratarak daha büyük öfke nöbetlerine yol açarlar hem de ona bir saldırganlık modeli göstermiş olurlar. Çocukların toplumsal ve zihinsel açıdan yetkin bireyler olmaları isteniyorsa bir ölçüde anne baba denetimi gereklidir. Unutulmamalıdır ki, toplumsallaştırmanın asıl amacı, dış öğeler tarafından yönetilmek yerine kendi kendine yönetimini sağlamaktadır. Ana-babanın aşırı kısıtlayıcılığı kadar aşırı serbestliği de toplumsal gelişimi engeller. (Yavuzer, 1995b) 10

23 Çocuk yetiştirmede ve ailenin çocuğa karsı tutumlarını belirlemede, anne-baba tarafından çocuğun gelişim dönemlerinin özelliklerinin neler olduğunun bilinmesi çok önemlidir. Çocuk erişkinin küçük bir modeli değildir. Çocuğu erişkinden ayıran birçok özellik vardır: çocuğun kanıtlanabilir en güçlü tarafı ve üstünlüğü öğrenme güdüsüdür. Çocuk, Montessori'nin "emici zihin" diye adlandırdığı bir yetiye sahip olarak doğar. Kültür, töre, ülkü, duygu, davranış ve inançların "emilip" benimsenmesi, çocuğun doğumuyla altı yası arasındaki "emici zihin" döneminde gerçekleşir. (Montessori, 1995) Okul Öncesi Öğretmenliği Uygulamalarında Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Araştırmada ikinci olarak okul öncesi öğretmen adaylarının Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulaması derslerinde yaşadıkları sorunlar ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri incelenmiştir. Tablo 2.1 de okul öncesi öğretmen adaylarının sorunları verilirken Tablo 2. 2 deyaşadıkları bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri sunulmaktadır.(yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi: Yrd. Doç. Dr. Zarife SEÇER, Yrd. Doç. Dr. Nadir ÇELİKÖZ, Arş.Gör.Gökhan KAYILI ) 11

24 (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi: Yrd.Doç. Dr. Zarife SEÇER, Yrd.Doç. Dr. Nadir ÇELİKÖZ, Arş.Gör.Gökhan KAYILI ) Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) Uygulanmasında Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri eğitim öğretim yılında uygulamaya konulan Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) başlangıcında yaşanan sorunlar ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerilerini belirlemek ve yeni uygulamanın sağladığı yararları tespit etmektir. Araştırmanın çalışma grubunu, öğretim yılında Türkiye genelinde bulunan resmi ilkokullarda görev yapan yönetici (müdür, müdür yardımcısı) ve öğretmenler oluşturmaktadır. Bu araştırma, nitel araştırma yaklaşımı çerçevesinde tasarlanmıştır. Araştırmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu çalışma grubuna elden dağıtılmış, yönetici, öğretmenler görüşlerini yazılı olarak belirtmişlerdir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin analizinde içerik analizi türlerinden tümevarımcı analiz kullanılmıştır. Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) başlangıcında yaşanan sorunlara ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda en önemli sorunun okula başlama yaşının küçük olması sonucuna ulaşılmıştır. Yaşanan sorunlara ilişkin okul yönetici ve öğretmenlerin en çok eğitim öğretim sürecinde karşılaşılan sorunlara ilişkin çözüm önerileri geliştirdiği, Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) yararlarına ilişkin yönetici ve öğretmenlerin en çok öğrenci açısından yararlarına ilişkin görüş belirttiği tespit edilmiştir. (Yusuf CERİT, Nuri AKGÜN Kaya, YILDIZ & Mahmut Remzi SOYSAL ) 12

25 Yönetici ve öğretmenler, Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) program açısından yararlarını; Seçmeli derslerin getirilmesiyle öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınarak seçeceği derslerde daha başarılı olabileceği beklenmektedir, Kız çocuklarının lise mezunu olmaları sağlanmıştır, Yabancı dil 2. sınıfa kadar inmiştir, Yaş grubuna göre program hafifledi, Müfredatın sadeleştirilmiş olması eğitim-öğretim açısından olumlu bir sonuç, Ders programında oyun ve fiziki etkinlikler ders saatinin artırılmış olması vb. şeklinde sıralamıştır. Yönetici ve öğretmenler, Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) sistem ve yapı açısından yararlarını; Lisenin zorunlu olması eğitim seviyesini yükseltecektir, Eğitimde kalite artmaktadır, Zorunlu eğitimin 12 yıla çıkması, Toplum olarak bilgiye ve eğitime daha hazır ve genç olarak başlanıldı, İmam hatiplerin orta kısımlarının tekrar açılması, İlkokul ve ortaokul öğrencilerinin ayrılması, Okuma-yazma öğretiminin yıl sonuna doğru yayılması, Meslek liselerine gerekli önemin kazandırılması, Okul müdürünün görev ve sorumlulukları hafifledi, Binaların ayrılması öğrencilerin eğitimine katkı sağladı vb. şeklinde sıralamıştır. Yöneticiler, Yeni Eğitim Sisteminin (4+4+4) farklı yararlarını; Okulların yönetimi daha kolaylaşmıştır, İlkokullarda veli destekli faaliyetler artmıştır, öğretmenler öğretmen olduklarının farkına vardılar vb. şeklinde sıralamıştır. (Yusuf CERİT, Nuri AKGÜN Kaya, YILDIZ & Mahmut Remzi SOYSAL ) Okul Öncesi Öğretmenlerinin Eğitim Proğramlarını Planlama ve Uygulamada Karşılaştıkları Güçlüklerin İncelenmesi Öğretmenlerin eğitim durumlarını planlarken yaşadıkları güçlükler öğretmenlerin görev yaptıkları okul türüne göre anlamlı ölçüde farklılık göstermektedir. Aşağıdaki tablo incelendiğinde eğitim durumlarını planlamada; resmi anaokulundaki öğretmenlerin % 37 si çocuk sayısının fazlalığı konusunda en fazla güçlük çektikleri görülmektedir. Özel anaokulunda görev yapan öğretmenlerin %34,5 i materyal seçimi ve hazırlığında en fazla güçlük yaşamaktadırlar. Resmi anasınıfında görev yapan öğretmenlerin ise % 26,1 i fiziksel koşulların yetersizliği konusunda en fazla güçlük yaşamaktadırlar.(uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi Gazi 13

26 Üniversitesi Eğitim Fakültesi Doç. Dr. Adalet KANDIR, Dr. Saide ÖZBEY, Arş. Gör. Gözde İNAL) Öğretmenlerin yıllık plan hazırlamada en fazla amaç ve kazanımların yıl içindeki dağılımını belirlemede; günlük plan hazırlarken ise değerlendirmenin yapılışı konusunda en fazla güçlük çektikleri saptanmıştır. Toplam öğretmenlerin %81,4 ü yıllık planın değerlendirmesinin yapılışı konusunda çeşitli nedenlere dayalı olarak güçlük çekmektedirler.(uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Doç.Dr.Adalet KANDIR,Dr. Saide ÖZBEY, Arş.Gör. Gözde İNAL) Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Yönetim Sorunları Öğretmenlerin yaşadığı sorunlar üst yönetimler tarafından çözülebilecek sorunlardır. Öğretmenlerin çözemeyecekleri sorunlarla karşılaşmaları onları olumsuz yönde etkilediği görülmektedir. Yeteri kadar ve eğitim almış kadrolu personellerin kurumlara atanması bu sorunları ortadan kaldıracağı düşünülmektedir. Hizmet içi eğitim konusunda da öğretmenlerin sorunlar yaşadığı görüşmelerden ve gözlemlerden anlaşılmıştır. Öğretmenlerin hizmet içi eğitimi faydalı buldukları fakat ulaşmakta sıkıntı yaşadıkları görülmektedir. Hizmet içi eğitim daha ulaşılır ve öğretmenlerin eksik olduğu alanlara yönelik olursa fayda sağlayabileceği düşünülmektedir. 14

27 Genel hizmetler yönetimiyle ilgili bulgulara bakıldığında sınıf alanlarının yeterli fakat bahçe alanlarının yetersiz olduğu görülmektedir. Yine sınıf içerisindeki materyaller konusunda da bazı sıkıntılar olmakla birlikte genel olarak bu konuda sorun yaşanmadığı görülmektedir. Bahçe alanlarındaki ve materyallerdeki sıkıntılar da yine üst yönetimler tarafından çözülebilecek bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bahçe duvarlarının olamaması veya yetersiz olması, diğer yaş gruplarındaki çocukların bahçe oyuncaklarını ve materyallerini kullanmaları da büyük bir sorun olarak gözlemlenmiştir. Bu konuda okul idaresinin ve il yönetiminin birlikte hareket ederek bu sorunu çözmeleri gerekmektedir. Öğrenci hizmetleri ile ilgili bulgulara bakıldığında öğretmenlerin öğrenci sayılarıyla ilgili değişik sorunlar yaşadığı görülmüştür. Bazı öğretmenler öğrenci sayılarının fazla olduğundan yakınırken bazıları da öğrenci sayılarının az olduğundan bahsetmişlerdir. Yine bazı öğretmenler de öğrencilerin belli dönemlerde yaylacılığın yaygın olması nedeniyle okula devam etmediklerini belirtmişlerdir. Bu sorun da yine öğrencilerin okula uyum sağlamalarını ve diğer öğrencilerle uyumlu bir şekilde okula devam etmelerini engellemektedir. Öğretmenlerin uyum sağlayamayan öğrencilere gereksiz vakit ayırdıkları ve bu durumdan hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin olumsuz etkilendikleri görülmüştür. Sonuç olarak okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin yaşadığı yönetsel sorunlar, onların eğitim ortamındaki verimliliğini düşürmekte ve dolayısıyla çocukların eğitim ortamından yeteri kadar fayda sağlayamamalarına sebep olmaktadır. Bu sorunların nedeninin tespit edilerek çözülmesinin eğitim ortamının kalitesini arttıracağı ve eğitim ortamında bulunan öğrenci ve öğretmenlerin motivasyonlarının artacağı düşünülmektedir.(atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Şükrü ADA, Rıdvan KÜÇÜKALİ, Durdağı AKAN. Iğdır Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Mustafa DAL. ) Okul Öncesi Dönemde Sosyal-Duygusal Gelişime Anne-Baba Olumsuz Davranışlarının Etkisi. Okul öncesi dönemde, sosyal ve duygusal gelişim çocuğun sağlıklı bir kişilik yapısı geliştirmesi ve çevresiyle olumlu bir etkileşim kurabilmesinde önemli rol oynamaktadır. Sosyal ve duygusal gelişimin niteliği anne baba ve çocuk etkileşimi ile 15

28 yakından ilişkilidir. Anne babaların çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimini desteklemeye yönelik davranışları; onların kendilerine güvenen, yaratıcı, bağımsız ve kendi haklarını korumasını bilen, başkalarıyla işbirliği ve dayanışma içerisine girebilen, kendisiyle ve çevresiyle barışık, dengeli ve uyumlu bir kişilik yapısı geliştirmelerinde etkili olabilmektedir. Sosyal ve duygusal gelişimde anne babalar, çocuğun duygusal ifadelerini ve sosyal becerilerini güçlü biçimde etkileyen en önemli modelleri oluştururlar. Sosyal etkileşim kuramları içinde yer alan sosyal öğrenme teorisine göre; insan davranışları sadece pekiştirme yoluyla değil, davranışsal ve çevresel faktörlerin karşılıklı etkileşimi ile açıklanabilir. Buna göre Bandura, gözlem yoluyla öğrenme üzerinde durmuş ve gözlem yoluyla öğrenmeyi; dikkat etme, bellekte saklama, davranışı meydana getirme, güdülenme süreçlerini kapsama şeklinde açıklamıştır. Başkalarını gözlemleyerek model alma, çocuklar için özellikle anne baba tutumları açısından geçerli bir yaklaşım biçimi olarak değerlendirilmiştir (Aydın, 2000:81-83; Senemoğlu, 2001: ). Çocuk sosyal ve duygusal özelliklerini büyük ölçüde aile içinde kazanır. Çocuğun sosyal yeterlilikleri kazanması, yetişkin ve akran modellerini taklit aracılığıyla olmaktadır. Çocuk ve anne- baba arasındaki ilişkinin niteliği, kardeş ilişkilerini de etkilemektedir. Anne babanın pozitif yaklaşımlı ve destekleyici olduğu ailede, daha fazla olumlu kardeş etkileşimi bulunmaktadır (Sailor, 2004: ). Okul öncesi dönemde şekillenen çocuğun sosyal ve duygusal gelişimi üzerinde, anne baba ve çocuk etkileşiminin niteliği büyük önem taşıdığından anne ve babanın çocuklarına dengeli, kararlı ve tutarlı davranmaları gerekmektedir. Anne babalar çocuklarının sosyal ve duygusal gelişiminde uygun ve sağlıklı birer özdeşim modeli olacak şekilde davranmalı, çocuklarının yaş ve gelişim özelliklerine uygun beklentiler taşımalıdırlar. Anne baba ve çocuk etkileşiminde; çocuğun görüş ve düşüncelerine değer vermek, karşılıklı iletişim esnasında emir verme, uyarma, tehdit etme, yargılama, suçlama gibi iletişimi engelleyen davranışları kullanmamak son derece önemlidir. (Aile ve Toplum Yıl: 10 Cilt: 4 Sayı: 14 Nisan-Mayıs-Haziran 2008) 16

29 Okul öncesi eğitimi almayan çocuklar ilköğretime geçişte sıkıntı yaşamakta mıdır? Sınıf öğretmenlerinin tamamı okul öncesi eğitim almayan çocukların ilköğretime geçişte sıkıntı yaşadığını düşünmektedir. Öğretmenlerin okul öncesi eğitimi almayan çocukların ilköğretime geçişte yaşadıkları sıkıntılara verdikleri cevaplar Tablo da sunulmaktadır. Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre, okul öncesi eğitim almayan çocuklar evden ve aileden ayrılma korkusu yaşamakta, utangaçlık, içe kapanıklık ve korkaklık davranışları sergilemekte ve öğretmeni ve diğer sınıf arkadaşları ile iletişim kurma, grup içinde çalışma ve sırasını bekleme gibi sosyal becerilerde sıkıntı yaşamaktadırlar. Öğretmenlerin bu soru kapsamında verdiklere cevaplara örnek olarak aşağıda yer alan ifadeler sunulmuştur. Özellikle içe kapanıklık, evden ilk ayrılmanın verdiği korkaklık, tuvalete yalnız gidememe, eşyalarına sahip çıkamama unutma ve kaybetme başlıca yaşanan sorunlar. Benin gözlemlediğim kas becerilerinde kalem tutma, makas kullanma, düğme ilikleme konularında sıkıntı yaşıyorlar. Birçok çocuk maalesef evde anneleri tarafından yemek yedirilmeye alıştığı için tek başına yemek yemede, elini yıkamada ve tuvalete gitmede problem yaşıyor. Bununla birlikte sınıf kurallarına uyma, sosyal bir ortamda arkadaşları ile işbirliği yapmaya alışmaları daha uzun zaman alıyor. Sınıf öğretmenlerine göre okul öncesi eğitim almayan çocukların ilköğretime geçişte yaşadıkları sıkıntılar yer almaktadır. (TANTEKİN ERDEN, Feyza; ALTUN, Dilek. Ilkogretim Online. 2014, Vol. 13 Issue 2, p p) (TANTEKİN ERDEN, Feyza; ALTUN, Dilek. Ilkogretim Online. 2014, Vol. 13 Issue 2, p p) 17

30 mıdır? Okul öncesi eğitimi alan çocuklar ilköğretime geçişte sıkıntı yaşamakta Sınıf öğretmenlerinin tamamı okul öncesi eğitim alan çocukların ilköğretime geçişte sıkıntı yaşadığını düşünmektedir. Öğretmenlerin yaşanan sıkıntılara verdikleri cevaplar Tablo da sunulmaktadır. Sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre, okul öncesi eğitim alan çocuklar (n=14) dersler esnasında daha fazla oyun oynamak istemekte, (n=12) sınıfta yapılan etkinlik sürecinde daha fazla ön planda olmak istemekte ve arkadaşlarına müdahale edip arkadaşlarının bireysel çalışmalarını yönlendirmeye çalışmakta ve (n=8) birinci sınıfın özellikle ilk döneminde sayı, şekil ve bazı temel kavramları, hayat bilgisi konularını bildikleri ve benzer aktiviteler yaparak ilköğretime geldikleri için derste sıkılmaktadırlar. Öğretmenlerin bu soru kapsamında verdiklere cevaplara örnek olarak aşağıda yer alan ifadeler sunulmuştur. (TANTEKİN ERDEN, Feyza; ALTUN, Dilek. Ilkogretim Online. 2014, Vol. 13 Issue 2, p p) 18

31 Okul Öncesi Öğretmenlerin Sınıf İçi Etkinliklerde Kullandıkları Sınıf Yönetimi Stratejilerinin Benimsenmemesi. Milli Eğitim Bakanlığı, 2014 yılında, 26/07/2014 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği yayınlamıştır (RG: 26 Temmuz 2014, Sayı: 29072). Yönetmelikle ilgili detaylar şöyle açıklanmıştır (RG: 26 Temmuz 2014, Sayı: 29072). 19

32 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. YÖNTEM 3.1. Araştırmalar ve Yorumlar Araştırma kapsamındaki okul öncesi eğitimin genel özelliklerine ilişkin bulgular aşağıda sıralanmıştır; Bu sorunların nedeninin tespit edilerek çözülmesinin eğitim ortamının kalitesini arttıracağı ve eğitim ortamında bulunan öğrenci ve öğretmenlerin motivasyonlarının artacağı düşünülmektedir. 1. Çalışma grubu genişletilerek araştırma yapılabilir. 2. Yönetim süreçlerini de içine alacak şekilde genişletilerek araştırma yapılabilir. 3. Farklı değişkenler açısından bahsedilen sorunlar incelenebilir Kişisel Araştırmalar Araştırma kapsamındaki öğretmenlerin kişisel özelliklerine ilişkin bulgular aşağıda sıralanmıştır; Okul öncesi öğretmenlerinin görevlendirme şekillerine göre 104(% 52,4) öğretmen kadrolu, 94(% 47,5) öğretmen ise usta öğretici veya sözleşmeli olarak görevlendirilmiştir. Okul öncesi eğitim kurumlarının tercih edilen kurumlar olarak değer görmesi, anlaşılması için niçin var olduğu ve neye hizmet ettiğinin bilinmesi gereklidir. Toplumun okul öncesi eğitim kurumlarına bakışı, okul öncesi eğitim kurumlarının verimini etkiler Yönetsel Araştırmalar Denetim sorularına öğretmenlerin verdiği yanıtlarla oluşan a bakıldığında, denetimle alakalı birçok sorun karşımıza çıkmaktadır. Öncelikle öğretmenlerin denetim 20

33 veya rehberlik görmediklerini belirtmeleri bu konudaki en önemli sorunlardan bir tanesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bulgu bize gösteriyor ki; denetim konusunda personel veya planlama eksikliği bulunmaktadır. Ya ildeki denetmen sayısının az oluşu ya da uygun planlamadaki aksaklıklar sorun oluşturmaktadır. Bir diğer sorunda il denetmenlerin asıl işleri olan rehberlik ve denetim konularının dışında başka işlerle çok zaman kaybetmeleridir. Bu konunun bakanlık düzeyinde ele alınarak tedbirler alınması sorunun çözümünü kolaylaştıracaktır. Okul öncesi eğitim konusunda eğitim almış ve bu alana hakim olan denetmenlerin denetim ve rehberlik faaliyetlerini yürütmeleri bu konudaki sorunların çözümüne fayda sağlayabilir Ana Amaçlar Ana Amaç: Türk Eğitim Sistemindeki Okul Öncesi Eğitimdeki Okullaşma Probleminin Açığa Çıkarılması. 1. Okul öncesi eğitim kurumlarından herkesin faydalanabilmesi için en büyük engel okul öncesi eğitim kurumlarının ücretli olmaları, 2. Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından okul öncesi eğitim tanıtım seminerleri düzenlenmemesi, 3. Okul öncesi eğitim kurumlarının çocuk bakım evleri olarak görülmesi, 4. Okul öncesi eğitim kurumlarında özürlü öğrenciler için gerekli fiziki ve sosyal düzenlemelerin eksikliği 3.5. Ana Yapılar Ana Yapı: Türk Eğitim Sistemindeki Okul Öncesi Eğitimde Yapının Sağlanması 1- Öğretmen açığının kapanmaması, 2- Okul yapılarının (çocukların fiziksel özelliklerine uygun düzenlemeler, oyun alanları, faaliyet alanları gibi) çekici olmaması, (Okul yapısının Brifing ve Personel Olarak yetersiz olması.) 3- İlköğretim okullarında anasınıfı açılması için isteklerin, okulun koşulları düşünülmeden istenilmesi, kararın üst yönetimden gelmesi ve yöneticilerin zor durumda kalmaları, 21

34 4- Okul öncesi eğitim kurumları bağımsız anaokulları olarak düzenlenmemesi, (Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının bağımsız Ana Okulları olarak düzenlenmesinin yetersiz olması.) 5- İlköğretim bünyesindeki anasınıflarının maddi kaynaklarının yetersizliği, bu kurumlardaki anasınıflarının eğitim faaliyetlerini olumsuz etkilemesi, 6- Okul öncesi eğitimin mecburi olmaması, (Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Veliler tarafından zorunlu olarak görülmemesi.) 7- Okul öncesi eğitim kurumlarının okul öncesi eğitim çocuğu fiziksel ve ruhsal yapısına uygun okul projelerinin yetersizliği, (Okul kurumlarının negatif düzeni ve yetersizliği fiziksel ve ruhsal yapıyı olumsuz etkilenmesi.) 8- İlköğretim bünyesinde anasınıflarının 1.sınıf öğrenci sayısı kadar açılmaması, 9- Okulların oyun bahçesi, spor salonu imkanlarına kavuşturulmaması, özellikle veli ve öğrenciye psikolojik destek sağlayacak okul psikologlarının bulunmaması, (Brifing Durumu) 10- Okul öncesi eğitim kurumlarına öğretmen yetiştirmede üniversite eğitimi yetersizliği ve öğretim elamanı eksikliği, 11- Anaokulu derslikleri ile uygulama çalışmalarının yapılacağı dersliklerin ayrı olmaması, özellikle ilköğretim okullarında yemek yeri ile dersliklerin aynı olması daha büyük bir sorun olarak görülmektedir. 12- Okul öncesi eğitim öğrencilerinin temel kırtasiye giderlerinin devletçe desteklenmemesi, 13- Ana okul ya da ana sınıflarda görevlendirilecek yardımcı personelin yeterli çocuk gelişimi bilgisine sahip olmamaları, (Yardımcı personellerinin ilgili Eğitim Sistemi birimi konusunda yetersiz bilgiye sahip olması) 14- Sınıf öğrenci sayılarının yönetmelikte ile sınırlı olmasına rağmen sınıf mevcutlarının 25 in üzerine çıkması, (Sınıfta ki mevcut Öğrenci sayısının sınırının aşılması) 15- Velilerin erkek öğretmenlere karşı çekincelerinin olması, 16- Kadrolu öğretmenlerin yeterli düzeyde atanması, sürekli değişen usta öğreticilerin görevlendirilmesi, (Kadrolu öğretmen yetersizliğinden dolayı sürekli değişen personel görevlendirmeleri.) 22

35 17- Okul öncesi eğitim kurumlarında tam gün eğitim verilmesinin, bu kurumları bakım evi olarak algılanmasına neden olması, 18- Okulöncesi eğitim kurumlarının denetiminde alandan denetmen olmayışı,(denetim Eksikliği / Yetersizliği) 19- Usta öğretici görevlendirilmesinde üniversite mezunu adayların görevlendirmelerinin yapılması, bu durumda yetersiz eğitim ile sınıfa giren lise mezunu usta öğreticiler faydadan çok öğrencilere zarar vermesi, 20- Üniversite eğitiminde özel eğitim, çocuk gelişimi konusunda alınan eğitim, öğretim üyesi eksikliğinden dolayı yeteri kadar yapılamaması, (Öğretmen, Uzman Öğretmen, Baş Öğretmen ve YÖK Biriminde ki Öğretmen Yetiştirme konusunda Personel eksikliğinden dolayı kaynaklanan sorunlar.) 21- Okulöncesi öğretmenliği öğrencilerinin müzik eğitimi ve tiyatro eğitimi konusunda eksikliklerinin bulunması, (Öğrencilerin okul içi ve okul dışı sosyal aktivite, öğrenci kişilik hizmetlerinin desteklenmemesi.) 22- Açık öğretim kanalıyla okulöncesi öğretmen yetiştirmenin öğretmen kalitesini düşürdüğü yönündeki eleştirilerin bulunması,(öğretmen Yetiştiren Üniversitelerde Eğitimin gerçekleştirilmesi.) 23- Üniversite eğitimi sırasında uygulama eğitimine ayrılan sürenin az olması.(süreç) 3.6. Ana Süreç Ana Süreç: Türk Eğitim Sistemindeki Okul Öncesi Eğitimin Yapısı ve Okullaşma Sürecinde Yaşanan Sorunlar. 1- Okul yönetimi, program tanıtımı konusunda velileri bilgilendirmemesi. 2- Okul yönetimi yeterli düzeyde toplumu aydınlatan okul öncesini tanıtıcı veli bültenleri düzenlememesi, 3- Okul yönetimi tarafından gerekli ev ziyaretlerinin eksikliği, 4- Okullarda Alo Aile Danışma Hattı olmaması, 5- Yerel basın ile ilişkilerin eksikliği, yerel televizyonlarda yeterli okul öncesi programların yapılması konusundaki girişimlerin eksikliği, 23