HASTANE OTOMASYONU. Öğr. Gör. Handan ÇETİNKAYA İstanbul Gelişim Üniversitesi

Transkript

1 HASTANE OTOMASYONU Öğr. Gör. Handan ÇETİNKAYA İstanbul Gelişim Üniversitesi

2 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ Tarihi süreç içerisinde sağlık enformasyonu ile ilgili gerek sağlık kayıtları gerekse hasta kayıtları ile ilgili gelişim süreci teknolojik ve tıbbi alandaki gelişmelere paralellik göstermektedir. Hasta kayıtlarının geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir. Hasta kayıtları tarih öncesi mağara duvarlarındaki resimlerden günümüzde kullanılan bilgisayar tabanlı hasta kayıt sistemlerine kadar uzanan ve tıp tarihine paralel giden bir geçmişe sahiptirler.

3 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ Taş devrine ait mağaralardaki çok renkli duvar resimleri Babil ve Ninova'da bulunan kil tabletler, Mısırdaki mezar ve tapınak duvarlarına kazılan veya uzun papirüs rulolarına yazılan hiyeroglifler ve nihayet eski Yunan ve Roma devirlerinde parşömenlere yazılan risaleler insanoğlunun tarihin başlangıcından beri vardır. Bu konuda yapılan araştırmalarda elde edilen, bu günkü tıbbi makalelere en yakın ve uygun olan yazılı kaynak M.Ö.1550 yılında yazıldığı tahmin edilen ve 1872 yılında Teb şehri civarında bulunan Ebers papirüsüdür.

4 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ Tarihi araştırmalardan elde edilen verilerde; eski yunan tıbbında ve mısır kaynaklarında benzer uygulamaların var olduğunu gösteren birçok kaynak bulunmaktadır. Tıbbin babası olarak bilinen Hipokrat, tıbbi kayıtlar konusunda son derece önemli katkılar sağlamıştır. Hiporat a göre tıbbi kayıtların, hastalığın sürecini açıklayıcı detayda ve hastalığın olası nedenleri üzerinde durması gereklidir.

5 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ Batılı kaynakları incelediğimizde ise; Kurumsal olarak hasta kayıtları tutmaya başlayan ilk hastanenin 1752 yılında Philadelphia'da kurulan Pennsylvania Hastanesi olduğu görülmektedir yılında kurulan New York Hastanesi'nde 1793 yılından itibaren hasta kayıtları tutulmaya başlanmıştır. Boston da kurulan Massachusetts General Hospital açıldığı tarih olan 3 Eylül 1821 tarihinden itibaren kabul ettiği bütün hastalara ait tıbbi bilgilerin tümünü korumaktadır. 1880'lerde Amerikalı cerrah William Mayo bugün Minnesota'da Mayo Klinik olarak bilinen merkezde, ilk hasta dosyaları uygulama grubunu oluşturmuştur de Mayo Klinikte her hasta için bir dosya oluşturulmuştur.

6 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ 1902 yılında Amerikan Hastaneler Birliği (AHA) bir kongrede ilk defa olarak hasta dosyaları konusunda tartışma açmıştır. 1950'li yıllarda hasta kayıt defterlerinden dosyalanmış klasörlere geçiş yaşanmış, daktilolar ve diğer yazım ekipmanları kullanılmaya başlanmıştır. 1960'lı yıllara gelindiğinde ise tıbbi kayıtların içeriğinin standart hale getirilmesi, hasta kayıtlarının probleme yönelik olarak tutulması görüşü ortaya atılmıştır.

7 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ yılları arasında tek tip dokümantasyon yaklaşımı geliştirilmiş, minimum veri gereksinimi ortaya konulmuştur. Verinin bütünlüğünü sağlama, mikrofilm kullanımı, renkli dosya kullanımı ve kendi ekseni etrafında dönen raf sistemlerinin kullanımına geçilmiştir li yıllarda COSTAR (Computer-Stored Ambulatory Record Systems, TMR (The Medical Record), HELP (Health Evaluation through Logical Processing) vb. bilgisayar tabanlı hasta kayıt sistemlerinin ilk uygulamaları geliştirilmeye başlanmıştır.

8 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ 1960 lı yılların sonlarında geliştirilen ilk HBS; finansal ihtiyaçlar ve maliyet, istatistikler, faturalama amacıyla kullanılmıştır. O dönemin teknolojisi olan IBM/360 bilgisayar sistemi başarısız bir şekilde klinik sistemlere uygulanmıştır yılında Kaiser Permanente ve Wisconsin hastanelerinde hasta kayıtlarının tutulması ve ücret ve yatak kapasitelerinin hesaplanması için otomasyon sistemleri kullanılmıştır. Bu tür sistemlerin önceleri pahalı olması ve işletilmesinin zorluğu nedeniyle, başlangıçta pek pratik ve yararlı bulunmamıştır.

9 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ Kısa bir süre sonra McAuto firması tarafından Paylaşımlı Tıbbi Sistemler (Shared Medical Systems) kullanılmaya başlanmış ve 1970 li yıllarla birlikte geliştirilen uygulamalar giderek yaygınlaşmaya başlamıştır lerin ortasında 1960 ve 1970 lerin büyük ana bilgisayarlarının kapasitelerine eşit veya onları aşan bilgisayar gücü ve depolama kapasitesine sahip masa üstü araçlardan oluşan ucuz ve güçlü kişisel bilgisayarlar geliştirilmiştir.

10 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ Bu dönemin ikinci büyük avantajı bir merkezden dağıtılan bilginin paylaşılması için kişisel bilgisayarlar ve büyük sistemlerin birlikte çalıştığı elektronik veri ağlarının gelişmesidir. Sağlık hizmetleri alanına giren yazılım işletmelerinin sayısındaki artış ve donanım ürünlerinin daha da gelişmesi, bilgisayarın hem klinik hem de idari işlevlerde kullanılabilir olmasını sağlamıştır.

11 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ 1980'li yıllarda finansal amaçlı kullanılan bilgisayar sistemleri yanında, klinik enformasyon sistemlerini içeren entegre hasta kayıt sistemleri, dijital görüntüleme sistemleri kullanılmaya başlanmıştır. Hastane bilgi sistemlerinde 1980 lerden 1990 lara doğru idari uygulamalardan hekimler, hemşireler ve diğer sağlık çalışanları tarafından kullanılan klinik bilgi sistemlerine doğru bir gelişim söz konusu olmuştur.

12 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ 1990'lı yıllara gelindiğinde; tıbbi kayıtlarda gizlilik, verinin bütünlüğü ve çok amaçlı kullanımı, kullanıcı kabulü, verinin güvenliği, internet, bilgisayar tabanlı hasta kayıt sistemleri oluşturmak için Amerikan Ulusal Tıp Enstitüsü (Instıtue of Medicine, National Academy, USAIOM) nin çalışmaları dönüm noktasını oluşturmuştur li yıllarda ise yüksek hızlı bilgisayarlar ve iletişim teknolojileri sayesinde elektronik sağlık kayıt sistemlerinin oluşturulması için yoğun çalışmalar yapılmıştır. Günümüzde ise, elektronik sağlık kayıt sistemleri, e-sağlık uygulamaları sağlık sektörünün en temel uygulamaları arasında yer almaya başlamıştır.

13 SAĞLIK BİLGİ SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ 1990'lı yıllara gelindiğinde; tıbbi kayıtlarda gizlilik, verinin bütünlüğü ve çok amaçlı kullanımı, kullanıcı kabulü, verinin güvenliği, internet, bilgisayar tabanlı hasta kayıt sistemleri oluşturmak için Amerikan Ulusal Tıp Enstitüsü (Instıtue of Medicine, National Academy, USAIOM) nin çalışmaları dönüm noktasını oluşturmuştur li yıllarda ise yüksek hızlı bilgisayarlar ve iletişim teknolojileri sayesinde elektronik sağlık kayıt sistemlerinin oluşturulması için yoğun çalışmalar yapılmıştır. Günümüzde ise, elektronik sağlık kayıt sistemleri, e-sağlık uygulamaları sağlık sektörünün en temel uygulamaları arasında yer almaya başlamıştır.

14 TIBBI KAYIT Hastanın yaşamı, sağlık geçmişi ve en son tedavisiyle ilgili bilgileri tam ve yeterli olarak kapsayan kayıtlara tıbbi kayıt denilmektedir. Hastanın tıbbi ve idari bütün işlemlerini kapsayan kayıtlarına ise hasta kaydı denilmektedir. Hasta kaydı kavramı çoğunlukla tıbbi kayıt kavramından daha geniş ve kapsamlı bir anlam taşımaktadır. Hasta kayıtları birincil hasta kaydı ve ikincil hasta kaydı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

15 TIBBI KAYIT Birincil Hasta Kaydı: Hasta bakım hizmetleri verirken hasta verileri veya belgelerini kendi gözlemleri, eylemleri veya öğretimlerini incelemek üzere sağlık bakım profesyonelleri tarafından kullanılan kayıtlardır.

16 TIBBI KAYIT İkincil Hasta Kaydı: Birincil kayıttan ortaya çıkarılır ve klinik dışı kullanıcılara hasta bakımının değerlendirilmesi, desteklenmesi veya iyileştirme çalışmalarında kullanılmak üzere seçilmiş veri öğelerini içermektedir. İkincil Hasta Kayıt Sistemi, hasta kayıtlarının oluşturulduğu, kullanıldığı, saklandığı ve tekrar kullanım için elde edildiği bir mekanizmayı oluşturan bileşenler dizisidir. Bir hasta kayıt sistemi genellikle bir sağlık bakım ortamında oluşturulur. Bu sistem, insanları, verileri, kurallar ve prosedürleri, işlem ve saklama araçlarını (kağıt, kalem, donanım ve yazılım) iletişim ve destek olanaklarını içerir.

17 KÂĞIDA DAYALI HASTA KAYITLARININ GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ Günümüz teknolojilerinin geldiği noktada kayıtlar elektronik ortamda tutulduğu kadar, kağıt ortamlarda da tutulmaya devam etmektedir. Kayıt sistemleri incelendiğinde sağlık kuruluşlarında ikili (hibrit) bir yapının varlığı halen devam etmektedir.

18 KÂĞIDA DAYALI HASTA KAYITLARININ GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ Teknolojinin sağladığı imkanlara rağmen kullanıcıların kağıda dayalı sistemleri kullanmaya devam etmektedir. Bunun nedenleri kağıda dayalı sistemin beş üstün özelliğinden kaynaklanmaktadır: 1. Yeni beceriler veya davranışlar kazanmaya ihtiyaç duymayan kullanıcılar için kağıt kayıtlar alışılmıştır. 2. Kâğıt kayıtlar taşınabilir özelliktedir ve her an her noktaya kolaylıkla götürülebilir. 3. Kâğıt kayıtlar bir bilgisayar sisteminde olduğu gibi indirme/yükleme zamanı gerektirmez. 4. Kâğıt kayıtlar veri kaydederken esneklik sağlar 5. Kâğıt kayıtlar karıştırılabilir ve taranabilir. Bu özellik kullanıcılara verileri farklı şekillerde düzenleyebilme olanağı sağlar.

19 KÂĞIDA DAYALI HASTA KAYITLARININ GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ Kâğıda dayalı kayıtların bu gibi avantajları olmasına karşın önemli ölçüde olumsuz ya da eksik yönleri bulunmaktadır: Hasta Kayıt İçeriği ile İlgili Problemler: Kağıda dayalı kayıtlarda içerik yetersiz olabilmektedir. Hastaya ait veriler eksik, okunaksız ya da yanlış kaydedilebilmektedir. Format ile İlgili Problemler: Kâğıda dayalı kayıtların fiziksel yapıları kullanışsız olabilmektedir. Kayıtlar bölünebilmekte, düzensiz olabilmekte ya da uygun sıralanmamaktadır.

20 KÂĞIDA DAYALI HASTA KAYITLARININ GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ Erişim, Elde Edilebilirlik ile İlgili Problemler: Kağıda dayalı kayıtlara ihtiyaç duyulduğu anda erişilemeyebilir. Bağlantı ve Bütünlüğün Sağlanması ile İlgili Problemler: Kağıda dayalı sistemlerde kayıtlar üretildiği sağlık kuruluşunda kalmaktadır. Hastanın farklı anda farklı yerlerde sağlık hizmeti alması durumunda bu durum önemli bir sorun olmaktadır.

21 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİ Elektronik hasta kayıtları, hasta hakkında tüm bilgilerin bilgisayar ortamında toplanmasını ve gerektiğinde kullanılmasını sağlayan bir bilgi deposudur. Bu sistemler hastalara ait elektronik sağlık kayıtlarının tam, faydalı, etkili, etik ve yasal kurallara uygun, kolayca iletilebilen, zaman içerisinde elde edilen tüm kayıtların bütünlüğünü sağlayabilen bir sistemdir.

22 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ Amerikan Ulusal Tıp Enstitüsü (IOM) ise elektronik hasta kaydını; doğru ve tam verilere, uyarılara, yönlendirmelere, klinik destek sistemlerine, tıbbi bilgilere bağlantılara ve diğer yardımlara erişimi sağlayarak, kullanıcıları desteklemek üzere özel olarak tasarlanmış bir sistemde bulunan elektronik hasta kaydı olarak tanımlamaktadır. IOM tarafından entegre ve fonksiyonel bir elektronik hasta kayıt sisteminin özellikleri şunlardır: 1. Hastanın tüm klinik problemlerini ve sağlık durumunu yansıtmalıdır.

23 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ 2. Hastanın teşhis ve tedavisi için alınan bütün kararlarda kanıta tıp uygulamaları gibi uygulamalara destek sağlamalıdır. 3. Hastanın farklı yer ve zamanlarda aldığı hizmetlere ilişkin kayıtlara bağlantı sağlayarak, yaşam boyu sağlık kayıtlarının oluşmasına olanak tanımalıdır.

24 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ 4. Sağlık kayıtlarına yalnızca yetkili kişilerin ulaşmasını sağlayarak kayıtların gizliliği, mahremiyeti ve güvenliğini sağlamalıdır. 5. Hastaya ait kayıtlar, hastanın tedavisini sağlayan yetkili kişilerin ihtiyaç duyduğu zamanda, en kısa sürede erişim sağlamalıdır. 6. Kullanıcı dostu ara yüzler, formlar içermelidir. Hastanın verisine hızlı erişim açısından önemli bir özelliktir.

25 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ 7. Yerel veya ulusal bilgi, literatür, bibliyografik veya yönetimle ilgili veri tabanlarına ve sistemlere bağlantı sağlamalıdır. Sağlık profesyonelleri sistem üzerinden gerekli literatür taramasını yapabilmelidir. 8. Sağlık profesyonellerine karar destek programları sayesinde, hasta kayıtları içerisinde bulunan büyük boyuttaki bilgi değişik yollarla işlenerek önceden bilinemeyen bazı cevapları verme

26 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ 10. konusunda hekime ve diğer sağlık personeline yardımcı olur. 11. Sağlık profesyonellerine karar destek araçlarıyla, klinik uyarılara destek olur. Örneğini hastanın bir ilaca karşı bilinen bir alerjisi varsa hekimi bu konuda uyarabilir. 12. Yapılandırılmış veri girişi ve belirlenen sözlükler kullanılarak veri toplama ve veri girişinde kullanıcılara destek sağlar.

27 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ 13. Yöneticilere, verilen hizmetin kalitesini değerlendirme, tedavi maliyetlerini hesaplama yardım eder. 14. Gelecekte yaşanabilecek teknolojik yeniliklere kolaylıkla uyum sağlayabilecek esneklik ve genişleyebilme yeteneğine sahip olmalıdır.

28 ELEKTRONİK SAĞLIK KAYIT SİSTEMLERİNİN ÖZELLİKLERİ 13. Yöneticilere, verilen hizmetin kalitesini değerlendirme, tedavi maliyetlerini hesaplama yardım eder. 14. Gelecekte yaşanabilecek teknolojik yeniliklere kolaylıkla uyum sağlayabilecek esneklik ve genişleyebilme yeteneğine sahip olmalıdır.

29 TEMEL KAVRAMLAR Kavramsal olarak bilgi, çeşitli şekillerde algılanmaktadır. Yüklenmek istenen amaca uygun olarak üç şekilde ifade edilmekte olan kavram aslında her şekilde farklı bir anlam kazanmaktadır. Bu üç kullanım şekli; veri (data), enformasyon (information), ve üstbilgi (knowledge) dir. Veri Enformasyon Üst bilgi

30 VERİ Veri, bir olayı incelemek, bir olayı aydınlatmak, bir gerçeği ortaya çıkarmak, herhangi bir konuda karara ya da sonuca varmak amacıyla derlenen ham materyal (kayıt, gözlem, belge, görüş vs.) olarak tanımlanabilir. Başka bir ifade ile veri, çeşitli sembol, harf, rakam ve işaretlerle temsil edilen ham, işlenmeye hazır, işlenmemiş gerçekler ya da izlenimlerdir.

31 ENFORMASYON (BİLGİ) Enformasyon, verilerin karar alma sürecine destek sunacak şekilde anlamlı bir biçime getirilmek üzere, analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlardır. Kısaca düzenli ve kullanılabilir veriler olarak da tanımlanabilir. Enformasyon verilerin karar alma sürecinde destek sunacak şekilde, anlamlı bir biçime getirilmek üzere, analiz edilerek işlenmesiyle ulaşılan sonuçlar şeklinde tanımlanabilir.

32 VERİ VE ENFORMASYON İLİŞKİSİ Verinin tek başına bilgilendirici özelliği bulunmamaktadır. Buna karşılık enformasyon bilgilendirici bir sonuçtur. Enformasyon belli bir görev veya amaç için, biçim ve içeriği uygun olan veridir. Biçimleme, süzgeçten geçirme ve özetleme, veriden bilgi üretmede kullanılan yaklaşımlardır. Biçimlemede veriler belli bir kalıba veya düzene sokulur; süzgeçten geçirmede gereksiz veriler ayıklanır; özetlemede ise bilgiler daha sade ve anlaşılır hale getirilir. Ham veri belirli işlemlerden geçirilmeden fazla bir anlam taşımaz. Üzerinde tartışma yapılamaz, bir karara varılamaz, yorum yapılamaz ve herhangi bir sonuca ulaşılamaz. Verinin belirli işlemlerden geçirilmesi veri işleme ve veriler işlemden geçirildikten sonra elde edilen ürün ise enformasyondur.

33 SİSTEM KAVRAMI Sistem, bir sınır içerisinde birbirleri ile etkileşim içinde bulunan ve ortak bir amaca yönelmiş olan öğeler topluluğudur. Sistemi belirli parçalardan (alt birimlerden, alt sistemlerden) oluşan, bu parçalar arasında belirli ilişkiler olan, bu parçaların aynı zamanda dış çevre ile de ilişkisi olduğu bir bütün şeklinde de tanımlamak mümkündür.

34 SİSTEM KAVRAMI Sistemi oluşturan bu parçalar (öğeler) ise alt sistem olarak adlandırılmaktadır. Örneğin; hastanelerde sunulan tedavi hizmetleri bir sistem olarak kabul edilirse, hastalara tanı konulması, tedavileri için gerekli medikal malzeme ve ilaçların tedariki, gerekli tetkiklerin yapılması, konsültasyon işlemleri, vs. ile ilgili yapılan her türlü faaliyet birer alt sistem olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı şekilde eğer sağlık sektörünün tamamı bir sistem olarak ele alınacak olursa, sağlığın korunması hizmetlerinden tedavi hizmetlerine kadar her bir hizmet alanı birer alt sistem olarak görülecektir.

35 ENFORMASYON SİSTEMİ Enformasyon sistemi, belirli enformasyon hedeflerine ulaşmak için, kişiler, aletler ve örgütlenmiş işlemlerden oluşan ortamlardır. Bilgilerin toplanması, işlenmesi, saklanması, erişimi ve dağıtımı gibi çeşitli işlevlerin yerine getirilmesi için gereken uzman işgücü, bilgisayar, iletişim, bilgisayar ağları, sistem modelleri ve sistemde bulunan bilgilerin tümüdür.

36 ENFORMASYON SİSTEMİ İşletmenin amaçlarını gerçekleştirmek üzere günlük işlemleri yerine getirebilmek ve uzun vadeli planlar yapabilmek için ihtiyaç duyulan bilgileri temin etmek üzere bilgi sistemleri geliştirilir. Bilgi sistemleri doğru, güncel bilgileri ihtiyaç duyan yer ve zamanda sağlamayı hedefler.

37 ENFORMASYON SİSTEMİ Enformasyon sistemleri; veri, bilgi yada işlenmiş bilginin rakam, sayı, yazı, resim, ses ve görüntü biçiminde elde edilmesini, depolanmasını, düzenlenmesini, geri çağrılmasını, istenilen formata dönüştürülmesini, bir yerden başka bir yere iletilmesini sağlayan teknoloji, yazılım ve insan kaynaklarının bir araya gelmesiyle oluşan bir bütün olarak tanımlanabilir. Enformasyon sistemleri denildiğinde algılanan, bilgisayara dayalı enformasyon sistemleridir. Bilgisayara dayalı enformasyon sistemi genel olarak yazılım, donanım, personel (kullanıcı), dosyalar (veritabanı) ve prosedürlerden oluşan ve bu öğelerin etkileşmesi sonucunda bilgi üreten sistemlerdir.

38 ENFORMASYON SİSTEMİ Bilgisayara dayalı enformasyon sistemi genel olarak yazılım, donanım, personel (kullanıcı), dosyalar (veri tabanı) ve süreçlerden oluşan ve bu öğelerin etkileşmesi sonucunda bilgi üreten sistemlerdir. Dolayısıyla bir enformasyon sisteminin bileşenlerini, Girdi, Süreç, Çıktı ve Geribildirim olarak sıralayabiliriz. Aynı şekilde enformasyon sistemlerinde bilgi oluşturma süreci; girdi, işlem, çıktı, depolama ve dağıtım olmak üzere beş basamaktan meydana gelmektedir.

39 ENFORMASYON SİSTEMİ Bilgisayara dayalı enformasyon sistemi genel olarak yazılım, donanım, personel (kullanıcı), dosyalar (veri tabanı) ve süreçlerden oluşan ve bu öğelerin etkileşmesi sonucunda bilgi üreten sistemlerdir. Dolayısıyla bir enformasyon sisteminin bileşenlerini, Girdi, Süreç, Çıktı ve Geribildirim olarak sıralayabiliriz. Aynı şekilde enformasyon sistemlerinde bilgi oluşturma süreci; girdi, işlem, çıktı, depolama ve dağıtım olmak üzere beş basamaktan meydana gelmektedir.

40 ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN (ES) FAYDALARI Yüksek hız, yüksek kapasite, sayısal hesaplamaları hızlı bir şekilde yapabilme. Organizasyonda hızlı, doğru ve ucuz iletişim sağlayabilme. Büyük miktarlarda bilginin kolay, hızlı ve ucuz biçimde saklanabilmesi. Aynı yerde veya farklı bölgelerde çalışan insanların etkinliğini ve verimliliğini artırabilme. Yarı otomatik iş akışlarını ve elle yapılan görevleri otomatikleştirme. Elle yapılan tüm işlemleri daha ucuza yapabilme.

41 ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN BİLEŞENLERİ Enformasyon sistemi (ES) bilgiyi özel bir amaç için toplayan, işleme tabi tutan, depolayan, analiz eden ve dağıtan bir sistem olup, girdi birimi, merkezi işlem birimi, çıktı birimi, yazılım, prosedürler ve insan kaynakları olmak üzere altı temel bileşenden oluşmaktadır. Girdi Birimleri: ES nin temel girdisi olan veriler, girdi birimleri aracılığı ile sisteme aktarılmaktadır. Girdi birimleri olarak kart delicileri, kart okuyucuları, manyetik teypler, optik okuyucular, disket sürücüleri, disket ve tarayıcı gibi donanımlar kullanılmaktadır.

42 ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN BİLEŞENLERİ Merkezi İşlem Birimi (MİB): Verilerin kontrol edilmesi, işlenmesi ve saklanması ile ilgili işlemleri yürüten donanımlardır. Bu işlemleri yürütebilmesi için MİB in aritmetik birim, iç hafıza ve kontrol birimlerine sahip olması gerekmektedir. Prosedürler: Bilgi sistemi içinde yer alan personeli girdi ve çıktı birimleri arasında işbirliğini sağlayan çeşitli işletim ve kullanıcı yönergeleri, sistem prosedürleri olarak hazırlanmaktadır.

43 ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN BİLEŞENLERİ Yazılım: Bir bilgi sisteminde bilgisayar donanım parçalarının çalışmasını sağlayan ve kontrol eden detaylı, önceden programlanmış komutlardır. Çıktı Birimleri: Elde edilen bilginin görülmesini ve raporlanmasını sağlayan birimlerdir. İnsan Kaynakları: ES inde insan kaynakları çok çeşitlidir. Yöneticiler, bilgi işçileri, üretim ve hizmet çalışanları ve veri çalışanları bunlardan bazılarıdır.

44 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMİ Sağlık enformasyon sistemleri, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinin yönetimi ve sunumuna ilişkin her türlü bilginin üretilmesi, iletimi ve etkin biçimde kullanılması için kurulan donanım, yazılım, yöntem ve yönergeler bütününe verilen isimdir. Bu sistem hem yönetsel hem de klinik karar verme işlevlerini desteklemektedir. Yönetsel karar verme, süreç yönetimi ve çevresel gerekliliklere, klinik karar verme işlevi ise teşhis ve tedavi işlemlerine odaklıdır.

45 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMİ Algı (perception): Organizasyonlarda verinin ilk girişinin yapılması veya oluşturulması. Kayıt (recording): Bilginin fiziksel olarak tutulması. İşleme (processing): Organizasyonun özel ihtiyaçlarına göre bilginin işleme tabi tutulması. Aktarma (transmission): Bilgi sisteminde meydana gelen akışlar. Depolama (storage): Gelecekte kullanılacağı umulan bilgilerin saklanması. Geri çağırma (retrievel): Kaydedilen verilerde arama yapılması. Sunma, raporlama ve iletişim. Karar verme (decision making).

46 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMİ Sağlık enformasyon sisteminlerinin temel amaçları, tıbbi kalite güvencesi ve çıktıların değerlendirilmesi, maliyet kontrolü, verimliliğin artırılması, yarar analizi, talep tahmini, programlama ve değerlendirme, dış raporların basitleştirilmesi, klinik araştırma ve eğitimdir. Sağlık enformasyon sistemi, sağlık kuruluşunun bilgi işleme faaliyetleri ile ilgili tüm insan, araç ve faaliyetleri içine alan sosyo-teknik bir alt bileşen olup, hasta bilgilerini, tanı ve tedavi yöntemlerini, laboratuvar bulgularını, hastane mali sistemlerini ve yönetim sistemlerini içeren yazı formatındaki veri tabanlarından meydana gelmektedir.

47 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Sağlık enformasyon sisteminin belirlenen amaçlara gereği gibi ulaşabilmesi için şu özellikleri taşıması beklenir; Doğru, güvenilir, yararlı, eksiksiz ve kapsamlı verileri zamanında, süratli ve ekonomik olarak derleyebilmeli, Derlediği verileri herkes kullanabilmeli ve bilgiye dönüştürebilmeli, Üretilen bilgi bir havuzda biriktirilebilmeli ve havuzdaki bilgiye kullanıcılar kolaylıkla ulaşabilmeli, Kullanıcıların ihtiyacını karşılamalı,

48 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Gereken yerlerde ve düzeylerde son teknolojinin imkânlarını kolayca kullanabilmeli, Gelişmelere uyarlanabilecek esnekliğe sahip olmalı, Ülke içinde kurumlar arası, ülke dışında ülkeler arası bilgi alış-verişinde bulunabilecek standartlara sahip olmalı, Farklı yönetim düzeylerinde farklı bilgi gereksinimlerini karşılayabilmeli, Tek elden yönetilmeli, fakat tüm kullanıcılarla kolay denetlenebilmeli, Sistem basit fakat fonksiyonel, süratli, eğitici ve dinamik olmalı, gizliliğe özen gösterilmeli,

49 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Sağlık personelinin tümünün etkin ve verimli bir şekilde katıldığı, motive olduğu ve kullanabildiği bir sistem olmalı, Gerektiğinde sistemin tümü ya da bir kısmı süratle ve kolayca güncellenebilmeli, Üretilen bilgi gerektiğinde uygun tablo ve grafik yöntemleriyle sunulabilmeli, gerektiğinde de tüm istatistiksel yöntemler uygulanabilmeli, tahminler yapılabilmeli ve geçerli sağlık göstergelerini üretebilmeli, Bilgi en alttan en üst düzeye doğru koordine edilmiş bir şekilde süzülerek akmalı, üst düzeyden alta doğru geri besleme yapılmalıdır

50 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI Sağlık kuruluşları bilişim sistemlerinden, yönetim hizmetleri, hastalıkların teşhis edilmesi, hekimlerin hastayla ilgili vereceği kararların desteklenmesi, hemşire ve hekimlerin yapacağı işlerde rehberlik, sinyal yorumlama, laboratuvar hizmetleri ve hasta yönetimi gibi çok çeşitli alanlarda faydalanılmakla birlikte, günümüz sağlık hizmetleri sunumunda bilgisayarlar genellikle üç genel kategoride kullanılmaktadır: Klinik bilgi sistemleri Yönetimsel ve finansal sistemler Stratejik karar destek sistemleri

51 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI Sağlık kuruluşları bilişim sistemlerinden, yönetim hizmetleri, hastalıkların teşhis edilmesi, hekimlerin hastayla ilgili vereceği kararların desteklenmesi, hemşire ve hekimlerin yapacağı işlerde rehberlik, sinyal yorumlama, laboratuvar hizmetleri ve hasta yönetimi gibi çok çeşitli alanlarda faydalanılmakla birlikte, günümüz sağlık hizmetleri sunumunda bilgisayarlar genellikle üç genel kategoride kullanılmaktadır: Klinik bilgi sistemleri Yönetimsel ve finansal sistemler Stratejik karar destek sistemleri

52 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI Sağlık Hizmetlerinde Enformasyon Sistemleri Entegre Edilmiş Sunum Sistemleri Klinik bilgi sistemleri Yönetimli bakım sistemleri Bilgisayar temelli hasta kaydı Yardımcı Bilgi Sistemleri Laboratuvar İlaç Radyoloji Hemşire bilgi sistemleri Klinik karar destek sistemleri (Managed Care Systems)

53 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI Sağlık Hizmetlerinde Enformasyon Sistemleri Entegre Edilmiş Sunum Sistemleri Stratejik karar desteği Elektronik verilerin yerlerinin değiştirilmesi (Electronic data Planlama ve pazarlama interchange) Finansal öngörü Kaynak tahsisi Performans yönetimi Çıktı değerlendirilmesi

54 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI Sağlık Hizmetlerinde Enformasyon Sistemleri İdari ve finansal Entegre Edilmiş Sunum Sistemleri Toplum sağlığı bilgi ağları Elektronik talep süreçleri Hasta hesap sistemleri İnsan kaynakları Malzeme yönetimi Ofis otomasyonu

55 SAĞLIK ENFORMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI Sağlık Hizmetlerinde Enformasyon Sistemleri İdari ve finansal Entegre Edilmiş Sunum Sistemleri Toplum sağlığı bilgi ağları Elektronik talep süreçleri Hasta hesap sistemleri İnsan kaynakları Malzeme yönetimi Ofis otomasyonu

56 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANICILARI VE KULLANIMI Sağlık kayıtlarının kullanım amaçlarını genel olarak şu başlıklar altında incelemek mümkündür: Hastanın tedavisiyle ilgili klinik kararlarda destek sağlamak, Sunulan sağlık hizmetlerinin devamlığını sağlamak, Sağlık hizmeti sunanlar arasında iletişimi sağlamak, Geri ödemeye esas olmak üzere veri sağlamak,

57 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANICILARI VE KULLANIMI Sağlık kayıtlarının kullanım amaçlarını genel olarak şu başlıklar altında incelemek mümkündür: Sunulan sağlık hizmetinin kalitesini ve etkililiğini değerlendirmek için veri sağlamak, Tıbbi araştırmalar ve eğitim için bilgi desteği sağlamak, Sağlık kuruluşlarına operasyonel kararlar için destek sağlamak, Yasal gereklilikler için veri sağlamak.

58 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Hastanın tedavisiyle ilgili klinik kararlarda destek sağlamak: Sağlık kayıtlarının birinci ve en temel kullanım amacı, hastanın tanı ve tedavi sürecinde gerekli olan veriyi sağlamaktır. Hastanın tanı ve tedavisinde hasta hakkında gerekli olan tıbbi veriler hasta kayıtlarında yer almaktadır. Hastanın tıbbi öyküsü, yaşamsal bulguları, kullandığı ilaçlar, laboratuvar sonuçları vb. birçok veri kayıtlardan elde edilmektedir. Hastaya tanı koyabilmek ve uygun tedaviyi seçebilmek için hastaya ait bu veriler, tıbbi kayıtlardan elde edilmektedir.

59 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Sunulan sağlık hizmetlerinin devamlığını sağlamak: Hastanın tanı ve tedavi sürecinde, birden fazla sağlık çalışanı veya sağlık kuruluşu yer alabilmektedir. Farklı yerlerde veya zamanlarda hastaya sağlık hizmeti sunan sağlık çalışanlarının, hastaya ait bu verilere en kısa sürede erişebilmesi, etkin bir tedavi için son derece önemlidir.

60 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Sağlık hizmeti sunanlar arasında iletişimi sağlamak: Tıbbi kayıtlarda bir önceki sağlık çalışanının hastanın tanı ve tedavisi için neler yaptığı ve daha sonrası için neler yapması gerektiği bulunmaktadır. Sağlık kayıtları, sağlık ekibinin tüm üyeleri için temel referans kaynağı ve aracı olmaktadır.

61 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Geri ödemeye veri sağlamak: Geri ödeme kurumları, sağlık kuruluşlarına yapacağı ödemeler için kayıtları esas almaktadır. Sunulan sağlık hizmetinin kanıtı niteliğinde olan sağlık kayıtları, ödeme kurumları açısından da özellikli veriler içerdiğinden, geri ödemelerde temel dayanak oluşturmaktadır.

62 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Sunulan sağlık hizmetinin kalitesini ve etkiliğini değerlendirmek için veri sağlamak: Sağlık kayıtları, performans değerleme sürecinin bir parçası olarak sağlık çalışanlarının performanslarının değerlendirilmesinde, kalite göstergelerinin izlenmesinde, kanıta dayalı tıp uygulamaları için veri sağlamada ve etkililiğin ölçülmesinde kullanılmaktadır.

63 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Tıbbi araştırmalar ve eğitim için bilgi desteği sağlamak: Sağlık kayıtları, tıbbi araştırmalar ve sağlık personelinin eğitimi için veri sağlamaktadır. Uygulanan tanı ve tedavi yöntemleri, tedavinin sonuçları tıbbi kayıtlarda bulunmaktadır. Uygulama sonucu elde edilen kaliteli veriler, araştırma ve eğitim için son derece önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

64 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Sağlık kuruluşlarına operasyonel kararlar için destek sağlamak: Sağlık kuruluşlarının ne tür hastaları tedavi ettiğini, müracaat eden hastaların hastalıklarını bilmek, maliyetlerinin ne kadar olduğunu izlemek, yönetimler için önemlidir. Sağlık kuruluşu yöneticilerinin kuruluşlarının durumunu değerlendirmek, diğer sağlık kuruluşlarıyla karşılaştırmalar yapabilmek, yeni yatırım kararları alabilmek, verimli olmayan birimleri verimli hale getirmek ya da kapatmak, kapasite artırmak ya da düşürmek gibi operasyonel kararlar için verilere gereksinim vardır.

65 SAĞLIK KAYITLARININ KULLANIM AMAÇLARI Yasal gereklilikler için veri sağlamak: Hastalar, sağlık kuruluşları ve sağlık çalışanları tıbbi kötü uygulama (malpraktis) vakaları başta olmak üzere yasal gereklilikler için tıbbi kayıtlara gereksinim duymaktadırlar. Sağlık kuruluşları ve sağlık çalışanları hukuki olaylarda kendilerini savunmak için gerekli kanıtları sağlık kayıtlarından sağlamaktadır.

66 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Sağlık kayıtlarının başlıca kullanıcıları olarak; hastalar, sağlık çalışanları, sağlık kuruluşları, ödeme yapan kurumlar, akreditasyon kuruluşları, halk sağlığı birimleri, adli birimler, planlama ve politika geliştiren kurumlar, eğitimciler, araştırmacılar ve medyayı sayabiliriz.

67 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Hastalar; Kendine sunulan hizmeti değerlendirebilmek, Haklarını talep edebilmek, Ücret kontrolü, Kendi sağlık durumlarını anlamak ve karar sürecinde aktif olarak yer almak amacıyla kayıtlarını talep etmektedir. Özellikle diyabet, hipertansiyon gibi kronik hastalıkların takibinde hastaların aktif olarak katılımı çok önemli olmaktadır.

68 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Sağlık çalışanları; Hastanın tanı ve tedavisinin planlanmasında, Klinik araştırmaların yapılabilmesinde, Hastaya ait verilerin paylaşımı ve etkin bir iletişim sağlamak. Hastanın tedavisinde yer alan hekim, hemşire ve diğer klinisyenler arasında iletişimin sağlanması kayıtlar sayesinde olmaktadır. Örneğin, hemşireler hastanın kayıtlarından durumunu değerlendirerek uygun bakım planlarını seçerek kullanmaktadır. Hukuki olaylarda kendilerini savunma amacıyla sağlık kayıtlarına ihtiyaç duymaktadır.

69 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Sağlık Kuruluşları; Sundukları hizmetin kalitesinin değerlendirilmesinde, Maliyetlerin kontrol edilmesinde, Kullanımın gözden geçirilmesinde, Sundukları hizmetle ilgili memnuniyetin belirlenmesinde, Personel planlamasında, Bütçe oluşturmada,

70 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Sağlık Kuruluşları; Faturalama ve diğer yasal dokümanların oluşturulmasında, Yeni teknoloji ve prosedürlerin verimliliğinin değerlendirilmesinde Talep tahmini oluşturmada, Hukuki olaylarda kendini savunma aracı olarak kullanmaktadır. Sağlık kuruluşlarında oluşturulan komiteler sağlık kayıtlarına ihtiyaç duymaktadır.

71 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Ödeme yapan kurumlar; Sigortalıların ne kadar hizmet aldıklarını bir başka deyişle hizmet alma sıklığını belirlemek, Hizmetlerin maliyetlerini takip etmek ve denetlemek, Sigortalılarına sağlanan hizmetin kalitesini ölçmek için sağlık kayıtlarına ihtiyaç duymaktadır.

72 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Akreditasyon Kuruluşları; Sağlık kayıtlarından elde edilen veriler akreditasyon sürecinin temelini oluşturmaktadır. Akreditasyon kuruluşları tıbbi kayıtlar üzerinden incelemelerini yapmaktadır. Halk Sağlığı Birimleri; Toplumun hastalık dokusunun belirlenmesinde, Halk sağlığıyla ilgili yapılacak çalışmaların planlanmasında, Halk sağlığıyla ilgili yürütülen programlara ayrılan kaynakların etkinliğinin ölçülmesinde, Toplumu tehdit eden sağlık problemlerinin belirlenmesi için sağlık kayıtlarına gereksinim duymaktadır.

73 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Adli Birimler; Adli birimler için, hastanın tedavisi sırasında ortaya çıkan adli olayların değerlendirilmesinde gerekli tüm kanıtlar, tıbbi kayıtlarda yer almaktadır. Sağlık kuruluşları, sağlık çalışanları ve hastalar, haklarını savunabilmek ya da maruz kaldıkları suçlamalara karşı savunma yapabilmek için tıbbi kayıtlara ihtiyaç duymaktadır.

74 SAĞLIK KAYITLARININ BAŞLICA KULLANICILARI Planlama ve Politika geliştiren kurumlar; Sağlık Bakanlığı başta olmak üzere ülkenin sağlık politikasına ve planlamasına yön veren kuruluşlar için gerekli veriler, sağlık kayıtlarında yer almaktadır. Bu verilerin işlenerek bilgiye dönüştürülmesi ve karar vericilere sunulması gerekmektedir.

75 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI DANIŞMA MODÜLÜ HASTA KAYIT/KABUL MODÜLÜ İlk Başvuru ve Kayıt Tekrar Geliş Kaydı ve Kayıt Görüntüleme İşlemi Hasta Çıkış/Sevk İşlemi Randevu İşlemleri Modülü

76 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI POLİKLİNİK MODÜLÜ Poliklinik Kayıt İşlemleri Doktor Atama Hasta Tıbbi Bilgi Girişi Hasta Tıbbi Bilgi Görüntüleme Tıbbi Rapor Hazırlama İlaç ve Sarf Malzeme İstemi Poliklinik/Servis Raporlama

77 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI HASTA YATIŞ, YATAN HASTA TAKİP VE HASTA ÇIKIŞ İŞLEMLERİ MODÜLÜ Yatış İşlemleri Yatan Hasta Takip İşlemleri Hasta Taburcu İşlemleri VEZNE MODÜLÜ ECZANE MODÜLÜ İlaç Çıkış İşlemleri Eczane Depo Kontrol İşlemleri İlaç Sipariş Verme Majistral İlaç Üretimi Reçete İşlemleri (Ayaktan / Yatan) Alt Sistemi

78 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI LABORATUVAR MODÜLÜ Tetkik İstem Yönetimi Hasta/Örnek Etiketleme Örneklerin Laboratuvar(lar)a taşınması Tetkik İstekleri Görüntüleme, Hasta Kabul, Örnek Kabul/Ret Kriterleri ve Randevu Planlama Tetkik Sonuç Girişi Laboratuar Malzeme Takibi İstatistik/İş Yükü Film Arama ve Arşiv.

79 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI STOK TAKİP, SATINALMA VE DEMİRBAŞ İŞLEMLERİ MODÜLÜ Stok Takip ve Satınalma İşlemleri Demirbaş Takip Modülü DÖNER SERMAYE, FATURA ve FİNANSMAN İŞLEMLERİ MODÜLÜ Döner Sermaye ve Muhasebe İşlemleri Faturalama Kurum Anlaşmaları ve Fiyatlandırmalar Personel Hakedişleri

80 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI PERSONEL İŞLEMLERİ MODÜLÜ Personel Takip İşlemleri Zaman Yönetimi Bordro ve (varsa) S.S.K. İşlemleri Eğitim ve Toplantı Yönetimi Personel Portalı

81 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI BİLGİYÖNETİM, İSTATİSTİK VE RAPORLAMA İŞLEMLERİ MODÜLÜ İstatistik İşlemleri Kullanıcı Bilgileri Girişi Tetkik-Hizmet Listeleri Girişi Kurum Genel Bilgi Girişi Kod Bilgi Girişi Sistem Bilgisi Düzenleme

82 HASTANE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN MODÜLLERİ VE FONKSİYONLARI HEMŞİRE GÖZLEM ve GİRİŞİM MODÜLÜ AMELİYATHANE MODÜLÜ AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI MODÜLÜ HEMODİYALİZ MODÜLÜ SAĞLIK KURULU MODÜLÜ DOSYA ve ARŞİV MODÜLÜ KAN MERKEZİ MODÜLÜ DİYET MODÜLÜ CİHAZ TAKİP MODÜLÜ STERİLİZASYON MODÜLÜ

83 TEŞEKKÜRLER.