ULUSLARARASI KURULUŞLAR ve KARAYOLU TRAFİK GÜVENLİĞİ. Dr. Fatih VURSAVAŞ. Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü.

Transkript

1 ULUSLARARASI KURULUŞLAR ve KARAYOLU TRAFİK GÜVENLİĞİ Dr. Fatih VURSAVAŞ Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü Giriş Karayolu trafik hasarları, dünya çapında ölüm, yaralanma ve sakatlıklar için başlıca sebep ve büyük bir kamu sağlığı sorunudur. Her yıl, trafik çarpışmaları sonucunda yaklaşık 1.3 milyon insan ölmekte; 20 ila 50 milyondan fazla insan ise sakatlanmaktadır. Bu ölümlerin %90 ından fazlası, dünya üzerindeki araçların yarısından daha azına sahip düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşmektedir. Karayolu trafik yaralanmaları, 5-44 yaş arası insanlar için başlıca üç ölüm sebebi arasındadır. Karayolu trafik hasarları, ekonomik ve insani kalkınmadaki gelişmeleri tehdit ekmektedir. Karayolu trafik hasarlarına bağlı küresel kaybın toplam 518 milyar dolar ve hükümetler açısından gayri safi milli hâsılanın %1-%3 olduğu tahmin edilmektedir. Kimi düşük ve orta gelirli ülkelerde, bu kayıp; aldıkları kalkınma desteğinin toplam miktarından daha büyüktür. Karayolu trafik hasarları, dolaylı maliyetler bir tarafa; sağlık ve rehabilitasyon hizmetlerine etkisi açısından ülke ekonomisine ağır bir yük bindirmektedir. Bunun yanı sıra, yoğun duygusal gerginlikle beraber; tıbbi ve rehabilitasyon masrafları ile cenaze ve kurbanın kaybı doğrultusunda üstlenilmesi gereken masrafların etkilediği aileler üzerinde maddi bir baskı da oluşturmaktadır. Karayolu trafik hasarlarından kaynaklı ekonomik, sosyal ve tıbbi kayıplar kaçınılmaz değildir. Karayolu trafik hasarlarının önlenebildiğini doğrulayan kayda değer olgular mevcuttur. Dünyanın dört bir yanından elde edilen deneyimler göstermiştir ki, karayolu güvenliği üzerine yeterli bütçeye sahip öncü bir kurum ve bir ülkenin karayolu güvenliği durumunun kesin bir değerlendirmesi, karayolu trafik hasarlarıyla etkili olarak mücadele etmek için atılması gereken elzem adımlardır. Uygunsuz ve aşırı hız, emniyet kemeri ve çocuk korumasının kullanılmaması, alkollü araç kullanımı, motosikletliler tarafından kask kullanılmaması, zayıf ve yetersiz altyapı; yenilenmeyen güvenlik önlemleri ve yetersiz araç kullanımı da dahil olarak üzere bir dizi etken; trafik hasarları riskini artırıcı unsurlar olarak belirlenmiştir. Bu risk etkenlerine değinen düzenleyici ve diğer tedbirler sayesinde, birçok ülkedeki karayolu çarpışmalarında bariz düşüş görülmüştür. Acil travma bakım hizmetlerinin varlığı da karayolu trafik çarpışmalarının olumsuz etkilerini azaltmada önemli rol oynamaktadır. Son kırk elli yıldır, birçok bölgesel ve küresel karayolu güvenliği girişimleri uygulanmıştır yılı Dünya Sağlık Günü nde, Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası tarafından 1

2 yayımlanan Karayolu Trafik Hasarlarını Önleme Dünya Raporu da tedbirleri hızlandırma noktasında başarılı olmuştur. Rapor, karayolu trafik hasarlarının önlenmesinde çok sayıda sektörün rolüne vurgu yapmış ve hasarların önlenmesinde temel gereksinimler, hasarların boyut ve etkisi, başlıca caydırıcılar ve risk faktörleri ve etkili müdahale stratejilerini göstermiştir. Böylelikle, gerek bir savunma aracı gerekse de karayolu trafik hasarları sorununa dikkat çekmek amacıyla ülkelerin neler yapabileceği hususunda önerileri içeren teknik bir belge niteliğine ulaşmıştır. Nisan 2004 tarihli Dünya Raporu nun yayımlanmasının ardından, BM; Küresel Karayolu Güvenliği Krizine dikkat çekmek üzere yapılan çalışmaları desteklemek için Birleşmiş Milletlerin ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran Umman tarafından desteklenen Küresel Karayolu Güvenliğini Geliştirme başlıklı Kararnameyi (58/289) kabul etmiştir. Bu kararnamede Genel Kurul, bölgesel komisyonlarla yakın faaliyet gösteren Dünya Sağlık Örgütü ne (WHO) Birleşmiş Milletler sistemi içinde karayolu güvenliği konusunda bir koordinatör rolü almak üzere çağrıda bulunmuştur. Mayıs 2004 te Dünya Sağlık Kurulu, Dünya Sağlık Örgütü nün karayolu güvenliği konularında koordinatör olarak rol alacağı Genel Kurul davetini kabul ettiği Dünya Sağlık Kurulu kararnamesini kabul etmiştir. Karayolu güvenliği ve sağlık hususlarındaki bu kararnamede, Üye Devletler; karayolu güvenliğini bir kamu sağlık sorunu olarak öncelikli hale getirmek ve karayolu trafik hasarlarını düşürmede etkin olduğu bilinen önlemleri uygulamak amaçlı çağırılmışlardır. Ekim 2005 te, Genel Kurul; karayolu trafik hasarlarını önlemeye dikkat çekmesi için Üye Devletlerin önemine vurgu yaptığı kararnameyi (60/5) kabul etmiştir. Kararnamede, Kurul; ortak olarak ilk kez Birleşmiş Milletler Küresel Karayolu Güvenliği Haftası düzenlemek üzere bölgesel komisyonlar ve Dünya Sağlık Örgütü nü davet etmiş; Üye Devletler ve uluslararası topluluklara her yıl Kasım ayının üçüncü Pazarı, Dünya Karayolu Trafik Mağdurlarını Anma Günü olarak benimsenmesi için davette bulunmuştur. 31 Mart 2008 de, Genel Kurul; gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak karayolu güvenliğinde uluslararası işbirliği ve bilgi paylaşımını daha çok güçlendirme ve küresel karayolu güvenliğine dikkat çektiği üçüncü ana kararname olan Küresel Karayolu Trafik Güvenliğini Geliştirme başlıklı kararnameyi (62/244) kabul etmiştir. Kararnamede, kurul; Rusya Federasyonu Hükümeti tarafından 2009 yılında birinci üst düzey küresel karayolu güvenliğine ev sahipliği teklifini memnuniyetle karşılamıştır. Kararnamede, kurul; Genel Sekreterlikten küresel karayolu güvenliğini geliştirme ile ilgili olarak konunun altmış dördüncü oturumda rapor olarak bildirilmesini istemiştir. Üye Devletler; yasamayı güçlendirmek, verilerin toplanmasını hızlandırmak ve ulusal ve yerel karayolu güvenliği strateji ve programlarını güçlendirmek amacıyla bir dizi önlemler almışlardır. Bu girişimlerin bir kısmı daha önce yayımlanan Küresel Karayolu Güvenliği Durum Raporu nda açıklanmıştır. Mevcut raporun odak noktası, bu bağlamda, uluslararası ve bölgesel karayolu güvenliği çalışmalarıdır. 2

3 Birleşmiş Milletler Karayolu Güvenliği Ortaklığı Genel Kurul tarafından verilen talimat doğrultusunda, Dünya Sağlık Örgütü; son beş yılda bölgesel komisyonlar ile Birleşmiş Milletlerden oluşan ve karayolu güvenliğini geliştirmek için uluslararası toplanan Birleşmiş Milletler Karayolu Güvenliği Ortaklığı nı koordine etmek üzere yakın işbirliği içinde olmuştur. Haziran 2009 itibariyle, grup; Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Bankası, beş bölgesel komisyon, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, BM İnsan Yerleşimleri Programı, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Dünya Gıda Programı ve BM Çocuk Yardım Fonu (UNICEF) dahil on iki kurumdan oluşmaktadır. Geniş kapsamlı uluslararası veya bölgesel karayolu güvenliğinde faaliyet gösteren diğer elli daire de temsil edilmiştir. Ulaşım, sağlık ve güvenlik sektörlerinden katılımcı kurumlar (hükümetler, sivil toplum kuruluşları, destekçi kuruluşlar, araştırma birimleri ve özel sektör) tarafından temsil edilen çok sayıda iş alanı, bu toplu gayretler için mali anlamda yabancı desteğe olan ihtiyacı ortaya koymuşlardır. Bugüne kadar Ortaklık ; toplamda yılda iki kez olmak üzere on kez bir araya gelmiştir. Mümkün olduğunca, buluşmalar her yıl Cenevre ve İsviçre deki Dünya Sağlık Örgütü merkezleri ve bölgesel komisyon ofislerinde olmak üzere gerçekleşmektedir. Ortaklık üyeleri, ölüm ve yaralanmanın seyahat etmenin bedeli olmaması gerektiği yönünde ortak kararı paylaşmışlardır. Katılımcılar tarafından karşılıklı uzlaşı yoluyla geliştirilmiş ortaklığın amacı, uluslararası işbirliğini kolaylaştırmak; Genel Kurul un 58/289, 60/5 ve 62/244 sayılı Kararnameleri ile Dünya Karayolu Trafik Hasarlarını Önleme Raporu nda yer alan tavsiyeleri uygulamak ve böylelikle ülke programlarına destek sağlamak için BM kuruluşları ve diğer uluslararası ortaklar arasında küresel ve bölgesel birlikteliği güçlendirilmesi istenmiştir. Karayolu güvenliği durumunun ve soruna yönelik olarak imkânların değerlendirilmesi, etkili karayolu güvenliği girişimlerine olan desteğin geliştirilmesi, iyi örneklerin ortaya koyulması, karayolu güvenliği hususlarında kapasitenin artırılması, karayolu güvenliği için taleplerin savunulması ve teşvik edilmesi ve tüm yol kullanıcıları için Birleşmiş Milletler filolarının geliştirilmesi dâhil, hedefe yönelik bir dizi amaç belirlenmiştir. Ortaklık için bu iş tanımı, Kasım 2008 tarihinde Cenevre de düzenlenen dokuzuncu buluşmada onaylanmıştır. 1. Birleşmiş Milletler Karayolu Güvenliği Ortaklığı nın İşleyişi A. Teknik Destek Ortaklık, dört kuruluşun bir araya gelmesiyle (FIA, Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı, Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü) Dünya Karayolu Trafik Hasarlarını Önleme Raporu nda tanımlandığı üzere karayolu güvenliğindeki en iyi uygulamaların nasıl gerçekleştirileceği konusunda ülkelere kılavuzluk sağlayan birçok kaynak geliştirmeye başlamıştır. Hazırlanan kitapçıkların [Helmets: a Road Safety Manual for Decision-Makers and Practitioners (2006), Drinking and Driving: a Road Safety Manual for Decision-Makers and Practitioners (2007)] yanı sıra Ortaklık, üçüncü ve dördüncü kitapçıkların [Speed Management: a Road Safety Manual for Decision-Makers and Practitioners (2008), Seatbelts and Child Restraints: a Road Safety Manual for Decision-Makers and Practitioners 3

4 kitapları da 2009 yılında yayınlanmıştır. Bu eserlerden Hız Yönetimi ve Emniyet Kemeri ve Çocuk Koruma Sistemleri, Alkollü Sürücülük ile ilgili kitaplar EGM Trafik Araştırma Merkezi tarafından tercüme ettirilerek basılmıştır. Kask kitabının ise tercümesi devam etmektedir. (2009)] basımını gerçekleştirmiştir. Resim 1. Karayolu Trafik Güvenliğinin geliştirilmesi için önerileri ve en iyi deneyimleri içeren kitaplar: Hız Yönetimi, Kasklar, Alkollü Sürücülük ile Emniyet Kemeri ve Çocuk Koruma Sistemleri. Ortaklığın birçok üyesi, en iyi uygulamalarda ülkeleri desteklemek için teknik destek sağlamaktadır. Kitapçıklar, amaca yönelik eylemleri desteklemek ve Benin, Brezilya, Kamboçya, Endonezya, Meksika, Rusya, Tayland ve Vietnam dâhil özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerdeki karayolu çarpışmaları ve ciddi yaralanmaları azaltmak için stratejik amaçlı kullanılmaktadır. Kamboçya da, Ulusal Karayolu Güvenliği Komitesi ve ilgili kilit paydaşlar; ciddi sayıdaki motosikletli ölüm ve yaralanmalarını azaltmak amacıyla onaylanmış kaskların kullanımını denetleyecek bir standart ve ilgili mevzuat geliştirme süreci doğrultusunda Helmets (2006) kitapçığını kullanmıştır. Vietnam da, Drinking and Driving (2007) kitapçığı tarafından öngörülen bilimsel kanıt üzerine ülke programı geliştirmek için hükümet, iş dünyası ve sivil toplumdan iki yüzün üzerinde katılımcıdan oluşan bir çalıştay kurulmuştur. Vietnam daki ilk adım, otomobil ve motosiklet sürücüleri için kan alkol konsantrasyonunun belirlenmesi ve uygulanması ile alkollü araç kullanma mevzuatının uygulanması olmuştur. Çok sayıda ortak, karayolu güvenliği verilerinin toplanması ve veri sistemlerinin geliştirilmesi için teknik destek sağlamıştır. Temmuz 2009 da, Amerika daki Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği Dairesi (NHTSA) düşük ve orta gelirli ülkeden çeşitli sektörlerdeki delegasyonları bir araya getiren uluslararası karayolu güvenliği veri sistemleri çalıştayına ev sahipliği yapmıştır. Çalıştay, veri sistemleri üzerine taslak bir iyi uygulamalar kitapçığı temelinde gerçekleşmiş; Dünya Sağlık Örgütü, ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri ve Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı ile beraber düzenlenmiştir. Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi; ileri kapasite artırımı, program dağılımı, altyapı güvenliği, araştırma ve geliştirme, savunuculuk, yetiştirme ve atölye çalışmaları halinde farklılaşmış ve yatırımların mevcut olduğu yirmi beşin üzerinde ülkede faaliyetlerini sürdürmektedir. Tesis, aynı zamanda, yüksek düzeyde uluslararası polis yetkililerinden oluşan bir kanuni denetleme-danışma grubu ile yönlendirilen Küresel Karayolu Trafik Güvenliği Polis Ağı RoadPOL biriminin oluşturulması ve dünya çapında faaliyet göstermesi yoluyla 4

5 karayolu ölüm ve hasarlarının ölçülmesi için standarda oturtulmuş veri yöntemlerinin geliştirilmesini desteklemektedir. Tesis, Uluslararası Karayolu Değerlendirme Programı ile bir mutabakat anlaşması imzalamış ve karayolu değerlendirme yöntemlerini uygulamak ve geliştirmek; uygulanabilir, kaliteli yatırımlara katkıda bulunmak için ülkelerin faaliyetlerini desteklemektedir. Aynı zamanda, karayolu trafik eğitim modülünü uygulamak ve geliştirmek üzere Uluslararası Trafik Güvenliği Veri ve Analiz Grubu ile mutabakat anlaşması ve grup üye ülke uzmanları ile düşük ve orta gelirli ülkelerdeki mevkidaşlar arasındaki ortaklığı geliştirmek üzere Uluslararası Karayolu Trafik Güvenliği Veri Analiz Grubu ile mutabakat anlaşması imzalamıştır. B. Politika Geliştirme Avrupa Ekonomik Komisyonu Karayolu Trafik Güvenliği Çalışma Grubu, karayolu trafiği ve işaret ve sinyalizasyonları üzerine birleşik kararnamelerin güncel halini yayımlamıştır. Kararname, karayolu güvenliği için en iyi uygulamaları içermekte ve karayolu trafiği, karayolu işaret ve sinyalizasyonu (1968) üzerine konvansiyonları tamamlayıcı (1971, Avrupa Anlaşması) bir amaca sahiptir. Bu kararnameler, bir yandan karayolu güvenliğini geliştirmek diğer yandan ise uluslararası düzeyde kararnameleri uyumlu hale getirmek için ülkeler tarafından takip edilecek referans araçlarıdır. Hükümetlerin, burada yer alan tavsiyeleri geniş ölçüde uygulaması beklenmektedir. Dünya Araç Düzenleme Uyum Forumu da dünya çapında araç ve motosiklet güvenliğini artırmak için yeni bir Avrupa Ekonomik Komisyonu (ECE) ve küresel düzenlemeleri kabul etmiştir. C. Savunuculuk Genel Kurul Kararnamesi 60/5 takiben, Dünya Karayolu Trafik Mağdurlarını Anma Günü nün kabulünden itibaren, bu gelenek her kıtada çok sayıda ülkede sürmüştür. Bu gün, karayolu hasarlarını azaltmak amacıyla küresel çabalar açısından önemli bir araç haline gelmiştir. Ayrıca, karayolu çarpışmalarından kaynaklanan duygusal ve ekonomik yıkıma dikkat çekmesi açısından bir fırsat olmuştur yılında, anma günü ile ilgili ve diğer faaliyetler Arjantin, Avustralya, Brezilya, Bruney Darusselam, Kanada, Hindistan, Japonya, Meksika, Nijerya, Filipinler, Güney Afrika, Uganda ve ABD ile Avrupa daki hemen hemen tüm ülkede gerçekleştirilmektedir. Yine bir web-sitesi; bu günün daha çok tanınması, ortak amaçların paylaşılması ve çarpışmalarda ölen ya da yaralanan insanların anılması amacıyla faaliyete geçirilmiştir. Kasım 2007 de, Dünya Sağlık Örgütü, Michelin Challenge Bibendum-Şanghay da düzenlenen özel sektör ve karayolu güvenliği buluşmasını gerçekleştirmiştir. Buluşma; özel sektörün katma değerini belirlemek ve karayolu güvenliğine dahil olmasını sağlamak, özel sektör şirketlerinin kendi çalışanları ve yüklenicileri için karayolu güvenliğini nasıl geliştireceğini üzerine fikirleri paylaşmak, özel sektörün ulusal ve uluslararası karayolu güvenliği girişimlerini nasıl destekleyebileceğini tartışmak ve uluslararası topluluklar tarafından farkındalık yaratmak için çeşitli adımlar atmak konularında çok sayıda özel sektörden 25 temsilciyi toplamıştır. Akabindeki toplantılar, Özel Sektör Karayolu Güvenliği 5

6 Ortaklığı nın resmi olarak kurulduğu Budapeşte de Kasım 2008 de Johnson & Johnson tarafından ve Mayıs 2009 da Paris te Michelin tarafından gerçekleştirilmiştir. Bunların üç temel amacı; personel, aileleri ve diğer karayolu kullanıcılarının güvenliğini artırmak, Birleşmiş Milletler Karayolu Güvenliği Ortaklığı ve ilgili kurumların faaliyetleri açısından özel sektörün geliştirilmesine katkıda bulunmak ve küresel karayolu güvenliğini geliştirecek faaliyetleri desteklemektir. Güvenli karayolu altyapısı üzerine, başkanın eşlik ettiği ve Küresel Karayolu Güvenliği Komisyonu tarafından 4 Temmuz 2008 de Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Londra merkezlerinde düzenlenen bir konferans yapılmıştır. Konferans; Dünya Bankası, Afrika Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma Bankası, Inter-Amerikan Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Komisyonu ve öncü destek kuruluşların temsilcileri Paris Deklarasyonu ve Yardım Etkinliğinin tavsiyeleri doğrultusunda yol yapım ve yol geliştirme projelerindeki karayolu güvenliği prosedürlerinin uyumlu hale getirilmesini ele almak amacıyla bir araya getirmiştir. Karayolu altyapı kalkınma yardımına dahil belli başlı aktörlerden oluşan yeni bir altyapı güvenliği çalışma grubu, uluslararası mali kurumların katılımı üzerine karayolu altyapı yatırımlarının güvenliğini temin eden sistematik ve koordine bir yaklaşımın yollarını aramak için Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi tarafından kurulmuştur. Çalışma grubu, o zamandan itibaren altyapı güvenliği uygulamaları için bir araştırma başlatmış ve hâlihazırda geleceğe yönelik altyapı yatırım faaliyetleri için iyi uygulamaların paylaşılması üzerine uzlaşı aramaktadır. Küresel Karayolu Güvenliği Komisyonu, Rus Hükümeti nin davetiyle Eylül 2008 de Saint Peterburg da toplanmış ve karayolu güvenliği üzerine ilk küresel bakanlar konferansının önemine dikkat çekerek 2006 daki Karayollarını Güvenli Hale Getirelim kampanyası ve Komisyonun çalışmaları hakkında ilerleme raporu üzerinde durmuştur. Komisyon, aynı zamanda, Birleşmiş Milletlerin 2020 ye kadar uzayan on yılda karayolu güvenliği için eylem on yılına ortak olması gerektiğini öne sürerek yeni bir tavsiyede bulunmuştur. Aralık 2008 de Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF, Çocuk Yaralanmalarını Önleme Dünya Raporu nu başlatmıştır. Rapor, istenmeyen çocuk yaralanmalarının kapsamlı bir değerlendirmesini sunmuş ve bunları önlemek için alınacak tedbirleri ortaya koymuş; karayolu güvenliğinin çocuklar için önemini vurgulamıştır. Raporun bulguları göstermiştir ki karayolu trafik hasarları, yaş grubu için başlıca ölüm sebebi, ölümcül olmayan yaralanmaların ve çocuk sakatlıklarının önde gelen sebebidir. Rapor, bahsedilen tedbirlerin alınması sonucunda her gün en az çocuğun hayatının kurtarılabileceği şeklinde sonuçlanmaktadır. Küresel düzeyde başlangıcı ise Vietnam Hükümeti vermiştir. Şubat 2009 da, Birinci Uluslararası İşyerinde Karayolu Güvenliği Konferansı Washington da düzenlenmiştir. Amerika İş Güvenliği Enstitüsü ve Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri tarafından gerçekleştirilen; Dünya Sağlık Örgütü, Pan Amerikan Sağlık Kurumu, Uluslararası Çalışma Örgütü, Ulusal Güvenlik Konseyi, Amerikan Dışişleri Bakanlığı ve Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi tarafından desteklenen konferansta 200 ün üzerinde katılımcı buluşmuştur. Ara oturumlar; filo güvenliği politikaları, risk yönetimi stratejileri ve karayolu trafik hasarları dâhil bir dizi konu ele alınmıştır. Konferans, karayolu trafik 6

7 yaralanmalarının önemli iş güvenliği konusu olduğunu ve bunun da tüm karayolu güvenliği sorunu içinde önem arz ettiğini açıkça göstermiştir. Sorunla etkin olarak nasıl mücadele edileceğini açıklayan örnekler gerek hükümetler gerekse de özel şirketler tarafından verilmiştir. Konferansı düzenleyen makamlar, iki üç yıl içinde bir diğer uluslararası konferans gerçekleştirmeyi ummakta ve hâlihazırda yerel önceliklere hitap eden bölgesel toplantıları planlamaktadırlar. Nisan 2007 deki Dünya Gençlik Kongresi ni takiben 75 genç delege, karayolu güvenliği için uluslararası bir gençlik ve gençlik odaklı sivil toplum kuruluşu (NGO) oluşturmak amacıyla dünya çapında bir karayolu güvenliği ağı kurmuşlardır. Sivil toplum kuruluşlarını şekillendirmede önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Bu genç karayolu güvenliği savunucuları, Mart 2009 da sivil toplum kuruluşlarının görev, amaç ve faaliyetlerini belirlemek amacıyla toplanmışlardır. Sivil toplum kuruluşları 2010 yılında faaliyete başlayacak ve savunuculuk, kapasite artırımının değerlendirilmesi ve paylaşılması olmak üzere üç stratejik temelde yoğunlaşacaklardır. Sonraki adımlar arasında; gençlik ağı, kurumsal yapıları çözümleme ve fon artırıcı strateji geliştirme yer almaktadır. 5 Mayıs 2009 tarihinde, Küresel Karayolu Güvenliği Komisyonu Başkanı Lord Robertson, Make Roads Safe: A Decade of Action For Road Safety (Karayollarını Daha Güvenli Hale Getirelim: Karayolu Güvenliği İçin Eylem On Yılı) başlıklı raporu sunmuştur. Rapor, karayolu ölümlerinin 2020 ye kadar %50 oranında azaltmak gibi küresel bir amaç edinmiş ve beş milyon hayatı kurtararak on yıl boyunca 50 milyon ciddi yaralanmayı önleyeceği öngörülmüştür. Bu amaca ulaşmak doğrultusunda komisyon, karayolu hasarlarını önlemede ulusal ve uluslararası kapasite geliştirmek için uluslararası topluluğa on yıl için 300 milyon dolarlık bir bütçe bulmalarını tavsiye etmiştir. Karayollarını Güvenli Hale Getirelim (Make Roads Safe) kampanyası, öngörülen eylem on yılını desteklemek için savucunu bir güç olarak faaliyete geçmiştir. Öneriye destek; Kosta Rika Devlet Başkanı Arias, Filipinler Devlet Başkanı Arroyo, Tanzanya Cumhurbaşkanı Kikwete, eski ABD Başkanı Clinton, Başpiskospos Desmond Tutu, Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick ve BM Doğa Programı Genel Müdürü Achim Steiner dahil birçok üst düzey kamu görevlisinden gelmiştir. Savunuculuk kampanyasının bir ayağı, FIA nın katkıları ile hazırlanan Turning Point başlıklı Mayıs 2009 da BBC News te gösterilen ve konuyla ilgili kurumlara geniş olarak ulaşması sağlanan bir belgeseldir. BM tarafından global elçi seçilen Michelle Yeoh filmde rol almış ve film Formula-1 sürücüsü Felipe Massa nın katılımı ile yapılmıştır. Bu filmin ise Türkçe seslendirilmesi yapılarak Türk izleyicilerine sunulmuştur. Mayıs 2009 da Dünya Sağlık Örgütü, karayolu güvenliği ve karayolu mağdurları için sivil toplum kuruluşlarının Brüksel de küresel düzeyde toplanmasına ev sahipliği yapmıştır. 40 ülkeden yetmiş kuruluş katılım sağlamıştır. Buluşmanın amacı; karayolu güvenliği ve 7

8 mağdurları ile ilgilenen sivil toplum kuruluşlarının ihtiyaçlarını belirlemeye çalışmak, bilgiyi paylaşmak, karayolu güvenliği ve karayolu mağdurları savunuculuğu ile ilgili yaklaşımları belirlemek ve sivil toplum kuruluşları ile diğer kurumlar arasında daha geniş birliktelikler için fırsatları değerlendirmek olmuştur. Katılımcılar, mağdurlar ve aileleri için hizmet geliştirmek amacıyla strateji geliştirmişler ve küresel bir sivil toplum kuruluşu ağı oluşturulması konusunu tartışmışlardır. Ayrıca katılımcılar, Kasım 2009 da düzenlenen birinci küresel karayolu güvenliği konferansında sunulmak üzere sivil toplum kuruluşlarından bir bildiri hazırlamışlardır. D. Bölgesel Toplantılar Asya ve Pasifik karayolu güvenliğini geliştirme bakanlar konferansını (Kasım 2006) takiben, 2008 ve 2009 yıllarında Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (ESCAP) tarafından karayolu güvenliğini geliştirmek amacıyla bir dizi uzman grup toplantısı düzenlenmiştir. Uzman grubu toplantıları, hedefe ulaşılması durumunda 2015 itibariyle 600,000 hayatın kurtulacağı bölgesel ve ulusal karayolu güvenliği hedefleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Asya kıtasındaki ülkeler, trafik güvenliği ile ilgili benzer zorluklarla karşılaşmakta olduğundan, sorunla ilgilenecek uzmanlar toplanmıştır. Her yıl, Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı; kendi karayolu güvenliği program ve projelerinin gelişimi ve sonuçları üzerine bilgi paylaşmak için ülkelere fırsatlar sunmak amacıyla bir ev sahibi ülke ile ortak olarak karayolu güvenliği semineri düzenlemektedir. Kuala Lumpur da Asya bölgesinden Çin ve Hindistan temsilcileri dâhil 230 un üzerinde katılımcı 2008 seminerine iştirak etmiştir. Sunumlar, yoğunlukla iyi uygulamalar kitapçığından alınmıştır. Bunun yanı sıra seminer, bölgesel ve ileriye dönük planlar açısından genel konulara, birtakım belgelere ve girişimlere dikkat çekmiştir. AEK Karayolu Trafik Güvenliği Çalışma Grubu, Kasım 2008 de Ortaklık ile beraber bir buluşmaya ev sahipliği yapmıştır. Çalışma Grubu nun faaliyetleri, coğrafi konumuna bakılmaksızın Birleşmiş Milletlerin tüm üye ülkelerine açık olup öncelikli amaç küresel bağlamda Karayolu Trafik Konvansiyonu (1949, Cenevre) ile Karayolu Trafik İşaret ve Sinyalleri Konvansiyonuna (1968, Viyana) ve BM Viyana Karayolu Trafik Sözleşmesi (1968) öncülük etmektir. Ayrıca, 1968 konvansiyonlarını destekleyen; karayolu güvenliği çalışmalarını geliştiren ve karayolu güvenliği haftasını destekleyen Avrupa Anlaşması nı da yönlendirmektedir. Komisyon, ortak menfaatlerin mevcut olduğu konularda olası ortaklık yolunu aramak ve bilgi paylaşımını kolaylaştırmak amacıyla ortak toplantı düzenlemiştir. Çalışma Grubu ve Ortaklık, çeşitli konularda bir diğerini aydınlatmış ve Anma Günü üzerinde durmuştur. Bunun yanı sıra, karayolu güvenliği için ileriye yönelik küresel bakanlar konferansı kapsamında yollar ve yüksek gelirli ülkelerden düşük ve orta gelirli ülkelere bilgi paylaşımının zorluğuna değinilmiştir. Ekim 2008 de, Arap Maşrık karayolu güvenliği ortaklığı üzerine bir çalıştay; Katar İçişleri Bakanlığı ortaklığında Batı Asya Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (ESCWA) ve Dünya Sağlık Örgütü Doğu Akdeniz Bölgesel Ofisi nin katılımıyla gerçekleşmiştir. Amaç, Arap Maşrık karayolu güvenliği ortaklığının kurulması, öngörülen amaçları, yapısı ve faaliyetlerine binaen Üye Devletlerdeki karayolu güvenliği idaresi gelişmelerini ele almaktır. Çıkan sonuç, 8

9 bölge boyunca karayolu güvenliği çabalarını eş zamanlı olarak başarabilmek ve bilgiyi paylaşarak güçlü bir bölgesel karayolu güvenliği ortaklığı oluşturmaktır. Daha detaylı eylem konuları ise, yine çalışmanın sonuçlarından biri olan Doha Deklarasyonu nda yer almıştır. Tüm taraflarca mutabık kalındığı üzere, ortaklığın adı Karayolu Güvenliği Orta Doğu ve Kuzey Afrika Ortaklığı olarak değiştirilmiştir. Şubat 2009 da, İber-Amerika ve Karayip Karayolu Güvenliği Forumu Madrid de düzenlenmiştir. Buluşma, İspanya Trafik Genel Müdürlüğü ile ortak çalışan İber-Amerika Genel Sekreterliği, Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi yoluyla Dünya Bankası ve FIA tarafından organize edilmiş ve Katalan Kraliyet Otomobil Kulübü tarafından desteklenmiştir. Çoğunlukla Latin Amerika ve Karayip bölgesinden 35 in üzerinde ülke temsilcisi katılım sağlamıştır. Forumda, 14 bakan ve bakan yardımcısı dahil 680 katılımcı bulunmuştur. İlgili ülkelerde karayolu güvenliğine ilişkin kural, kriter ve en iyi uygulamalar üzerine bir uzlaşı sağlamak yolunda kolaylık sağlamıştır. Başlıca görüşler; Dünya Karayolu Trafik Hasarlarını Önleme Raporu nun tavsiyelerini uygulamak, karayolu güvenliğini ulaştırmada temel unsur haline getirmek, tüm ulaşım altyapısının en az %10 unu karayolu güvenliğine yatırmak, basının farkındalık yaratma konusunda daha faal bir rol üstlenmesini sağlamak, bölge ülkelerini Birinci Küresel Karayolu Güvenliği Konferansı na katılmaları yönünde teşvik etmek, karayolu güvenliği için önerilen eylem on yılını desteklemek ve mevcut mali krizin karayolu güvenliği kaynakları üzerine olumsuz etkisinin olmamasını temin etmektir. Bölgesel ve ulusal karayolu trafik hasarlarının azaltılması üzerine ESCWA bölgesinde Haziran 2009 da BAE Ulaştırma Dairesi ortaklığı ve Dünya Sağlık Örgütü Doğu Akdeniz Bölge Ofisi nin katılımı ile bir çalıştay düzenlenmiştir. Çalıştay, bölgesel ve ulusal karayolu hasarlarını azaltma hedeflerini geliştirmede düşük ve orta gelirli ülkelere yardım etmek için Kararnamenin (60/5) bir parçası olmuştur. Katılımcılar; ondan fazla Üye Devletten gelen ilgili sektör temsilcileri, AEK, ESCAP, Avrupa Ulaştırma Güvenliği Konseyi nden uzman ve danışmanlar, Uluslararası Karayolu Federasyonu, Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı ve sivil toplum temsilcilerinden oluşmuştur. Çalıştay, Birleşmiş Milletler ile iletişim kurulmasını sağlamıştır arasında karayolu ölümlerini %30 oranında azaltma hedefi için bir dizi tavsiye ile sonlanmıştır. 7 Temmuz 2009 da, Make Roads Safe in Africa (Afrika Yollarını Güvenli Hale Getirelim) konulu Dar es Salaam da düzenlenen konferans; Afrika Ekonomik Komisyonu, Küresel Karayolu Güvenliği Komisyonu ve Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi tarafından gerçekleştirilmiştir. Afrika dan üç yüzün üzerinde delege katılım sağlamıştır. Konuşmacılar arasında ise Tanzanya Başkan Yardımcısı Ali Muhammed Şahin, Güney Afrika, Kenya, Tanzanya ve Uganda Ulaştırma Bakanları ile karayolu güvenliği için eylem on yılına destek veren katılımcılar bulunmaktadır. E. Veri Toplama ve Araştırma Karayolu Güvenliği için veri toplanması ve araştırma faaliyetlerinde bulunulması için aşağıdaki çalışmalar yapılmıştır. Bunlardan ilki, Ekim 2008 de, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Ortak Ulaşım Araştırma Merkezi (OECD) ve Uluslararası Ulaştırma Forumu, Towards Zero: Ambitious Road Safety Targets and the Safe System Approach 9

10 başlıklı rapor yayınlanmasıdır. Rapor; Dünya Bankası, Dünya Sağlık Örgütü ve FIA nın yanı sıra 22 ülkeyi temsil eden bir güvenlik uzmanları grubu tarafından üç yıllık ortak çalışmanın ürünüdür. Rapor, karayolu güvenliği hedeflerini karşılamak için OECD ve Uluslararası Ulaştırma Forumu üye ülkelerdeki son gelişmeleri içermektedir. Ayrıca, sonuçlar üzerine odaklanarak girişimleri uygulamak için birçok ülkede gerekli idari değişikliklere vurgu yapmıştır. Rapor; iddialı bir karayolu güvenliği vizyonu, bu vizyon doğrultusunda sistematik olarak işleyen makul hedefler ve bu hedeflere yönelik güvenli bir sistem yaklaşımının kullanılmasını savunmaktadır. Ayrıca, beş bölgesel komisyon, BM Kalkınma Fonu tarafından desteklenen Küresel Karayolu Güvenliğini Geliştirme: Bölgesel ve ulusal karayolu trafik hasarlarını azaltma hedefleri konulu bir proje uygulamaktadır. Projenin kapsayıcı amacı, bölgesel ve ulusal karayolu trafik hasarlarını azaltma hedeflerini yakalamak için düşük ve orta gelirli ülkelere yardımcı olmak; belirlenen 2015 hedeflerine ulaşmak için en iyi örnekleri sağlamaktır. Muhtemel olarak istenilen, projenin sonlanması itibariyle (Aralık 2009) elde edilecektir; zira birçok düşük ve orta gelirli ülke, hedeflerini önceden belirlemiştir. Proje bulguları, karayolu güvenliğini geliştirmek için hedeflere ulaşmak isteyen BM Üye Devletleri için birer kaynak mevcut olacaktır. Artan bilinç ve taahhüdün, projenin sürdürülebilirliği açısından takip edilmesi faydalı olacaktır. Karayolu Trafik Yaralanmaları Araştırma Ağı, Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi tarafından desteklenen Ortaklıklardan birisi olarak; başlangıç noktası olarak Helmets kitapçığında önerilen standart gözlem yöntemini kullanarak kask standartları üzerine çok yönlü bir çalışma yapmıştır. Bunun yanı sıra ağ, düşük ve orta gelirli ülkelerdeki genç karayolu güvenliği araştırmacılarına yüksek lisans düzeyinde araştırma yapmak ve bilgilerini karayolu güvenliği profesyonelleriyle paylaşmaları için dokuz ayrı burs önermiştir. F. Karayolu Güvenliği Üzerine Küresel Durum Raporu Haziran 2009 da, Dünya Sağlık Örgütü; araştırma sonucu elde edilen ilk küresel değerlendirme niteliğindeki Karayolu Güvenliği Üzerine Küresel Durum Raporu nu ortaya koymuştur. Ortaklığın üyeleri dahil in üzerinde üye raporun toplanmasında yer almış ve 178 ülkeden veriler toplanmıştır. Sonuçlar göstermiştir ki, karayolu trafik hasarları özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde önemli sağlık, sosyal ve ekonomik sorun olarak gözüne çarpmaktadır. Yaya, bisikletli ve motosikletliler; karayollarında ölenlerin neredeyse yarısını oluşturmakta olduğundan, karayolu güvenliği programlarında bunlara daha çok dikkat çekilmelidir. Sonuçlar, birçok ülkedeki karayolu güvenliği kanunlarının daha kapsamlı ve geniş olması; denetlemelerin güçlendirilmesi ve veri sistemlerinin geliştirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Rapor açıkça göstermiştir ki, çok sayıda ülke karayolu güvenliğini artırmak için adım atarken eylemler dünya karayollarını geliştirmek için daha kesin adım atılmalıdır. Raporun sonuçları, geleceğe bakışta ana hat teşkil etmektedir. 10

11 G. Mali Destek Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi, stratejik planında belirlendiği üzere görev ve amaçlarına ulaşmak için küresel, bölgesel ve ülke bazında karayolu güvenliği faaliyetlerini finanse etmektedir. Böyle bir fon mekanizması ilk olarak Genel Kurul tarafından önerilmiş ve bununla beraber hâlihazırda Dünya Bankası Kalkınma Dairesi, FIA ile İngiltere, İsveç ve Avustralya hükümetleri tarafından desteklenmektedir. Birleşik Krallık ve Kuzey İrlanda da yakın zamanda bu tesisi destekleyeceğini duyurmuştur. Tesis, ihtiyaç duyulan bütçeyi aşmakta; düşük ve orta gelirli ülkelerde karayollarındaki ölüm ve yaralanmaların artması ile mali destek ihtiyacı da artmaktadır. Yakın zamanda ortaya çıkan tarafsız bir değerlendirme de Küresel Karayolu Güvenliği Tesisinin, düşük ve orta gelirli ülkeler için eyleme geçecek yegane kurum olduğunu söylemiştir. Bu durumla beraber Dünya Bankası, geleneksel yardım kuruluşları ve destekçi topluluklar; küresel çapta büyüyen bu krizle mücadele etmek için uluslararası, bölgesel ve ülke çapında tesise kaynak ayırmak için teşvik edilmişlerdir. Uluslararası karayolu güvenliğine sağlanan yeni bir katkı ise, Meksika ve Vietnam daki ülke projeleri için Karayolu Güvenliği Küresel Durum Raporu nun geliştirilmesinde mevcut raporun kapsadığı zaman diliminde gerçekleştirilmiştir. Özel sektör tarafından desteklenen Küresel Karayolu Güvenliği Girişimi, Asya ve Latin Amerika da hedef ülkelerdeki iyi uygulamalar kitapçığı üzerine odaklanmıştır. FIA, Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi ve Make Roads Safe kampanyasına desteğin yanı sıra, bir dizi program ve savunuculuk faaliyetlerini destekleyecek mali destek sağlamaya devam etmektedir. Çok sayıda hükümet kalkınma ajansları da karayolu güvenliği faaliyetlerine keza destek sağlamaktadır. Diğer yenilikçi fon girişimleri de keşfedilmeye devam edilmektedir. Ortaklık için mali destek İsveç, ABD Hükümetleri, Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi, Michelin, Johnson & Johnson ve Scania tarafından sağlanmaktadır. H. Karayolu Güvenliği Üzerine Bakanlar Konferansı Bütün bu gelişmelerin ışığında Kasım tarihleri arasında Moskova Dünya Ticaret Merkezi (DTÖ) yerleşkesi içinde BM ye üye ülkelerin bakanlarının ve heyetlerinin katıldığı genel kurul, ikinci gününde ise belirlenen konularda yuvarlak masa toplantıları düzenlenmiştir. Moskova Konferansında, Trafik Güvenliği konulu 10 Yıllık Eylem Planı çerçevesinde dünya ülkelerinin hükümetlerinin desteğinin alınmasını amaçlanmış Moskova Bakanlar Konferansı ile BM tarafından karayolu güvenliğinin geliştirilmesi için yürütülen faaliyetlerde ülkelerin taahhütte bulunmaları Moskova Global Karayolu Güvenliği Bakanlar Konferansı nın resmi web sitesi: (Karayollarında her yıl 1.3 milyon kişinin yaşamını yitirmektedir ) 11

12 amaçlanmıştır. Yürütülen 10 Yıllık Eylem Planı çerçevesinde, bir yandan BM Genel Sekreterliğince İlke Kararları ve Raporlar yayınlanıp ülkelerin hükümetleri ve ilgili kurumları ile dünya genelindeki uluslararası kurum ve kuruluşlar yönlendirilmiş, diğer yandan yayınlanan 4 temel eser ve Karayollarını Güvenli Hale Getirelim kampanyasıyla kamusal bilgilendirmede bulunulmuş ve farkındalık oluşturulmuş, nihayet Moskova Bakanlar Konferansı ile de ülkelerin karayolu güvenliğinin geliştirilmesi konusunda taahhütte bulunmaları sağlanmıştır. Moskova Konferansı ve On Yıllık Eylem Planı Hedefleri Moskova Konferansında, yılları arasında olması beklenen karayolu trafik kazası ölümlerinin % 50 oranında azaltılarak 5 milyon hayatın kurtarılması ve 50 milyon yaralanmanın önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda, tüm dünyada karayolu yapımı projelerine ayrılan bütçelerin en az %10 unun yol güvenliği tasarımları için ayrılması amaçlanmıştır. Tablo. Dünya Bankası Global Karayolu Güvenliği Hizmeti Bütçesi Global&Bölgesel 30 milyon $ Değerlendirme&Araştırma 30 milyon $ Kurumsal Kapasite 105 milyon $ Yaralanmalardan Korunma 90 milyon $ Kaza Sonrası (Acil Yardım vb) 45 milyon $ Toplam 300 milyon $ Ülkelerden Dünya Bankası Global Karayolu Güvenliği Hizmeti nin finanse edeceği 10 Yıllık Eylem Planının desteklenmesi ve ulusal hükümetlerin plan doğrultusunda ulusal hedefler belirleyerek uygulamaya koymaları talep edilmiştir. 10 Yıllık Eylem Planının finanse edileceği Dünya Bankası Global Karayolu Güvenliği Hizmeti tarafından sunulan 300 milyon $ bütçe, konu başlıklara göre belirtilmiştir; 12

13 Eylem Planı ile BM üye ülkelerine yönelik olarak oluşturulan hedef konular şunlardır: 1. Sorumlulukları açıkça belirlenmiş bir önder kurumun oluşturularak finanse edilmesi, 2. Ulusal karayolu alt yapı puanlama sistemlerinin uyarlanması ve karayolu alt yapı projelerinde ayrılan bütçenin en az % 10 unun yol güvenliği tasarımlarına ayrılması, 3. BM Trafik Konvansiyonlarının ve temel BM araç güvenliği regülâsyonlarının (çarpmalarda ön/yan etki azaltılması, koltuk/çocuk koruma sistemleri, ESC vb.) kabul edilip uygulanması, 4. Aşırı/uygunsuz hız ve alkollü sürücülüğe karşı ve %100 kask ve emniyet kemeri kullanımına yönelik olarak uygulanacak olan ulusal programların yapılması, 5. Yaygın veri sistemlerine uyulması Eylem Planının Başlıca Amaçları Aşağıdaki Gibi Sıralanmaktadır; 2020 itibariyle karayolu ölümlerini azaltmak. Küresel yapılanmayı güçlendirmek. Bütçeleri genişletme. İnsan kapasitesini artırma. Diğerleriyle paylaşılan başarılı deneyimlerden faydalanarak ulusal ve yerel önleme, çabalarını artırma. Ulusal, yerel ve küresel düzeyde veri kalitesini yükseltme. Ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde gelişimi gözlemleme. On yıl için öngörülen çerçeve ise; uluslararası koordinasyon ve küresel yapılanmayı güçlendirme, küresel fonu artırma, en üst mercilerde karayolu güvenliğini savunma, risk faktörleri ile önleme bilincinin artırılması, idare sistemlerinin güçlendirilmesi, iyi uygulamaların faaliyete geçmesi, travma bakım ve hizmeti üzerine ülkelere rehberlik edilmesi, veri kalitesinin yükseltilmesi gibi önemli adımları kapsamaktadır. On Yıl için Öngörülen Çerçeve Ulusal Faaliyetler Karayolu Güvenliği Yönetimi Altyapı Güvenli Araçlar Yol Kullanıcı Davranışı Kaza Sonrası Müdahale Öncü Kuruluş Tüm karayolu kullanıcılarına yönelik hazırlanmış gelişmiş yollar Küresel anlamda yakalanacak araç standardı BAC kuralları Hastane öncesi bakım 13

14 Strateji Karayolu altyapı puanı NCAP Emniyet kemeri & Çocuk koruması Travma ve rehabilitasyon hizmeti Hedefler Tüm araçların emniyet kemeriyle donanması Motosiklet kaskları Kalite güvence Bütçe Akıllı araçlar Hız yönetimi VRU R&D güvenliği ISO Ara Hedeflere Örnekler 2012 Yerinde bütçe mekanizmaları 2014 Temel risk faktörü için %50 den fazla ülkenin sağlam bir mevzuat oluşturması Ülkelerin %40 ının Mağdurları Anma Günü nü kutlaması 2016 %35 ten fazla ülkenin hastane öncesi travma bakım hizmetlerine sahip olması 2018 Tüm araçların emniyet kemeriyle donanması 2020 Dünya altyapısının %50 sinin rutin denetleme ve değerlendirmeye tabi olması Küresel Kilometre Taşları 2011 BM Karayolu Güvenliği Haftası 2012 Küresel Karayolu Güvenliği durum raporu 2013 BM Genel Sekreteri karayolu güvenliğini geliştirme raporu 2014 Küresel Karayolu Güvenliği durum raporu 2015 Bakanlar Toplantısı ve orta vadeli değerlendirme 2017 BM Genel Sekreteri karayolu güvenliğini geliştirme raporu 2018 BM Karayolu Güvenliği Haftası 2020 Karayolu Güvenliği üzerine 3. Bakanlar Toplantısı 14

15 Moskova Konferansı Sonucunda 24 Şubat 2010 tarihli BM Genel Kurulunun 64. oturumunda kabul edilen İlke Kararlarında ise; Kasım 2009 tarihinde Moskova da gerçekleştirilen Birinci Küresel Karayolu Güvenliği Bakanlar Konferansında kabul edilen deklarasyonu takdirle karşılanmış; yıllarını; ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde yürütülen karayolu trafik ölümlerinin dünya çapında öncelikle aynı oranda tutulması ve ardından azaltılması amacıyla Karayolu Güvenliği Eylem On Yılı ilan edilmiş; 3. Dünya Sağlık Örgütü ve BM bölgesel komisyonlarını; amaçların gerçekleştirilmesi hususunda destek olacak bir Eylem On Yılı Planı hazırlamak üzere BM Karayolu Güvenliği Ortaklığı ve diğer paydaşlar ile işbirliği içinde olmaya davet edilmiş; 4. Karayolu güvenliği kapasitesini üst düzeye çıkarıp çalışmalar için mali ve teknik destek sağlayarak az gelişmiş ve Afrika ülkeleri dahil olmak üzere düşük ve orta gelirli ülkelerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak suretiyle uluslararası işbirliğinin daha da güçlendirilmesine olan ihtiyaca ve küresel karayolu güvenliği konusunun ehemmiyetine vurgu yapılmış; 5. Karayolu güvenliğini geliştirmek amacıyla kapasite artırımının desteklenmesinde çok uluslu teknik ve mali desteğin, emin olmayan koşullar haricinde gerçekleştirilemeyeceğini; zira uygun tek geçer çözümün bulunmadığı ve her ülkenin kendi ihtiyaç ve önceliğine göre belli başlı durumları bulunduğunu kabul edilmiş; 6. Üye Devletleri; Eylem Planı bazında özellikle karayolu güvenliği idaresi, karayolu altyapısı, araç güvenliği ve trafikte dikkatin dağılması dahil karayolu kullanıcı davranışı ile özürlüler için rehabilitasyon dahil olmak üzere karayolu güvenliği eğitimi ve çarpışma sonrası bakım hizmetlerini uygulamaya çağırmış; 7. Tüm Üye Devletleri, Eylem Planı dahilinde on yılın sonu itibariyle yakalayacakları kendi ulusal karayolu trafik hasarlarını azaltma hedeflerini koymaya davet edilmiş; 8. Düşük ve orta gelirli ülkelerde özellikle yaya, bisikletli ve diğer incinebilir yol kullanıcılarının ihtiyaçlarına, uygun politika ve mevzuat ile yönelerek sürdürülebilir ulaşım araçlarını geliştirmek ve bu bağlamda da karayolu trafik kazalarını azaltmak amacıyla bölgesel kalkınma bankalarını gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir toplu taşıma sistemleri geliştirmeye yardımcı olmaya çağırmış; 9. Aynı zamanda; on yılın sonu itibariyle, 2009 Küresel Karayolu Durum Raporu nda tanımlanan %15 lik oranı %50 nin üzerine çıkarmak üzere emniyet kemeri, çocuk koruma sistemi ve kask kullanımı, alkollü araç kullanma ve aşırı hız dahil karayolu 15

16 trafik hasarlarındaki temel risk etmenleri üzerine kapsamlı mevzuat geliştirerek çok sektörlü müşterek adımların atılması gereğine çağrı yapmış; 10. Karayolu çarpışmalarına bağlı olarak daha fazla hastalık ve ölüme sebebiyet veren araç kullanırken cep telefonu ile mesajlaşma dahil, trafikte dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldırma gibi konularda hükümet, kamu ve özel kurumlar, sivil toplum kuruluşları ve çok uluslu kurumları önlem almaya teşvik etmiş; 11. Hükümetleri; akademik çevre, özel sektör, mesleki kurum ve kuruluşlar ile Kızıl Haç ve Kızılay toplulukları, karayolu mağdurları ve gençlik kuruluşları dahil sivil toplum kuruluşları ve medya ortaklığı ile güçlendirerek on yıl içinde yürütülecek faaliyetlerde öncü rol üstlenmeye davet etmiş; 12. Yine on yıl faaliyetleri doğrultusunda yeterli ve gerektiğinde ek fon sağlamak amacıyla Üye Devletler, uluslararası kurumlar, kalkınma bankaları ve fon kurumları, mesleki kuruluşlar ve özel sektörü konuyla ilgilenmeye davet etmiş; 13. Birleşmiş Milletler Karayolu Güvenliği Ortaklığı ndan, on yıl çerçevesinde yürütülecek faaliyetlerin uygulamaya geçmesi dahil gayri resmi danışma mekanizması görevini sürdürmesini talep etmiş; 14. Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler bölgesel komisyonlarını, BM Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı ndaki diğer ortaklarla işbirliği içinde; eylem on yılının başlangıcını yapmak üzere ikinci bir Birleşmiş Milletler Küresel Karayolu Güvenliği Haftası düzenlemeye davet etmiş; 15. Üye Devletleri; her yıl Kasım ayının üçüncü Pazarı düzenlenen Dünya Trafik Mağdurlarını Anma Günü dahil, karayolu güvenliğine olan taahhüdü güçlendirmelerine teşvik etmiş; 16. Üye Devletleri; Özürlü Kişilerin Hakları Sözleşmesi ne sadık kalmalarının yanı sıra, sözleşmeci taraflar olmaları ve Birleşmiş Milletler karayolu güvenliğine ilişkin yasal araçları uygulamaları hususunda teşvik etmiş; 17. Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler bölgesel komisyonlarını; Eylem Planında belirlenen amaçları yakalamak doğrultusunda küresel gelişimi düzenli olarak takip etmeye ve karayolu güvenliği küresel raporları ve diğer uygun gözlem araçlarını geliştirmeye davet etmiş; 18. Üye Devletler ve uluslararası toplulukları, karayolu güvenliğini; kalkınma, çevre ve kentleşme gibi muhtelif uluslararası gündemlere dahil etmeye çağırmış; 19. On yıl boyunca erişilen gelişmelerin orta vadede ve son değerlendirmelerinin önemine vurgu yaparak ve Üye Devletleri, BM Karayolu Güvenliği Ortaklığı ile istişare 16

17 halinde on yılın uygulamalarını değerlendirmek üzere uluslararası, bölgesel ve ulusal toplantılar düzenlemesi konusunda bilgilendirmiş; 20. Küresel Karayolu Güvenliği Krizi başlıklı konunun, 66. oturum gündemine dahil edilmesine karar kılarak; ve Genel Sekreter den, Eylem On Yılının hedeflerine ulaşmadaki ilerleme konulu oturumu Genel Kurula sunmasını istemiştir. Ülkemizde Yılları Arası Yapılması Planlanan Çalışmalar Öncelikle, Kasım 2009 tarihinde Moskova da düzenlenen, Moskova Deklarasyonu nun kabul edildiği ve bu amaçla karayolu trafik kayıplarının dünya genelinde %50 azaltılması hedeflendiği Birinci Küresel Karayolu Güvenliği Bakanlar Konferansında aynı zamanda Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu da (UNECE) Karayolu Trafik Güvenliği Grubu nun Çalışma Programı nda kültürel ve sportif faaliyetler yoluyla, trafik güvenliği konusunda toplumlarda farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmaların yapılması dile getirilmiştir. Bu kapsamda, BM tarafından yürütülen küresel karayolu güvenliği çalışmalarına FIBA, Yunan Basketbol Federasyonu, Polonya Basketbol Federasyonu destek vermişlerdir. BM AEK ve FIBA tarafından, Türkiye de düzenlenmiş olan 2010 Dünya Basketbol Şampiyonasında da Türkiye Basketbol Federasyonu, resmi kurumların desteği ve medyanın katılımı ile birlikte karayolu trafik güvenliği ile ilgili Play and Drive by the rules ve Kurallarına göre oyna ve araç kullan sloganı kullanılmıştır. 8 Eylül 2010 tarihinde İstanbul da EGM ve TBF nin ev sahipliğinde küresel ölçekli bir basın toplantısı düzenlenmiş ve ayrıca bu gün FIBA, BM-AEK, EGM, TBF tarafından Karayolu Trafiği Günü ilan edilmiştir. Birleşmiş Milletler 11 Mayıs 2011 tarihinde Üye Devletleri 10 Yıllık Eylem Planlarını açıklamaya davet etmiş ve böylece Karayolu Güvenliği 10 Yıllık Eylem Dönemi küresel anlamda başlamıştır. Ayrıca Avrupa Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan AB Karayolu Güvenliği Kılavuzu da 2020 yılına kadar AB üyesi ülkelerde ölümleri %50 oranında azaltmayı amaçlamıştır. Buna ilaveten ülkemizde de 10 yıllık eylem planı çalışmaları İçişleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğünün koordinesinde tamamlanmış olup, bu eylem planı aşağıda bulunan kurum ve kuruluşların katkılarıyla hazırlanmıştır. Bu çalışma kapsamında Türkiye deki Karayolu Güvenliğine ilişkin ulusal öncelikler belirlenip örnek uygulamaları takip etmek ve 2009 da imzalanan Moskova Deklarasyonu ışığında belirlenen temel hedefler ve bu hedefleri gerçekleştirmek amacıyla yürütülecek faaliyetler şunlardır: Eğitim faaliyetleri Denetim faaliyetleri Altyapı geliştirme çalışmaları Sağlık hizmetlerini geliştirme çalışmaları Üretim standartlarına ilişkin çalışmalar Araştırma ve Geliştirme faaliyetleri Hukuki Mevzuat çalışmaları Bilimsel çalışmalar 17

18 Trafik Güvenliği kampanyaları Bu bağlamda yürütülecek olan çalışmalarda yer alacak kurum ve kuruluşlar ise: İçişleri Bakanlığı o Emniyet Genel Müdürlüğü o Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü o Jandarma Genel Komutanlığı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı o Karayolları Genel Müdürlüğü o Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu Büyükşehir Belediyeleri Valilikler Ayrıca ilgili Sivil Toplum Kuruluşları, Vakıf, Dernek gibi Gönüllü Kuruluşların da yurt çapında gerçekleştirilecek proje, kampanya ve faaliyetlerde yer alması öngörülmektedir. Öncelikle Yapılması Gerekenler Karayolu Güvenliğini Ulusal Bir Gündem Haline Getirmek: Kurum ve Kuruluşlar, Sivil Toplum Örgütlerinin sorumluluğu ve desteği ile yurt çapında bilgilendirici kampanyaların, konferans ve seminerlerin yürütülmesi. Afiş, Broşür ve Kitapçıklar gibi bilgilendirici materyallerin hazırlanıp halka ulaştırılması. Radyo, Televizyon, Gazete ve Dergi gibi yayın organlarında bilgilendirici nitelikte yayınların yer alması. Vakıf, dernek gibi gönüllü kuruluşların karayolu güvenliğine ilişkin bölgesel ve ulusal nitelikte projeler ve kampanyalar düzenlemeye teşvik edilmesi. Karayolunda Yaşanan Trafik Kazalarını En Aza İndirmek: Nihai hedefimiz, Birleşmiş Milletler çağrısı doğrultusunda 2020 yılına kadar karayollarımızda yaşanan toplam ölüm sayısını %50 azaltma hedefine katkıda bulunmaktır. Bu amaçla, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Okul Öncesi Eğitimden başlayarak, İlk ve Orta öğretimdeki bütün öğrencilerin trafikte yaya, yolcu ve bisiklet sürücüsü olarak güvenli bir yol kullanıcısı olmalarını sağlayacak eğitim programları hayata geçirilmiştir. Bilinçlendirme kampanyaları ile öğrencilerin okulda öğrendikleri bilgiler desteklenecektir. Ayrıca sürücü kurslarında verilen eğitimin kalitesi yükseltilecek ve hizmet içi eğitimlerle kurslarda eğitim verecek eğitimcilerin eğiticilik becerileri arttırılacaktır. Trafik ekipleri tarafından bütün illerde verilen ve halk eğitimi kapsamındaki sürücü ve yaya eğitimleri, örgün eğitimden geçen bireyin yaşam boyu bilgilerinin yenilenmesini ve 18

19 pekişmesini sağlayacaktır. Ayrıca Sağlık Bakanlığı tarafından verilen İlk Yardım Eğitimleri bütün vatandaşların ilkyardım konusundaki becerilerini arttırmayı hedeflemektedir. Karayolu Trafik Güvenliğini sağlamayı hedef edinen trafik ekiplerinin yetişkin eğitimi kapsamında aldıkları bütün hizmet içi eğitimler, trafik ekiplerinin denetim stratejileri ve şekilleri, kaza tahkiki gibi birçok konuda eksiksiz yetişmesi ve görev yapmasını hedeflemektedir. Emniyet Genel Müdürlüğü, trafik kazalarını ve bu kazalardan kaynaklanan ölüm ve yaralanmaları minimuma indirmek için teknolojiye dayalı denetim stratejileri ve yaklaşımları geliştirmiş, uygulamaya konulan Trafikte Yeni Açılımlar Hedefler ve Çözüm Önerileri projesini yılları arasına uyarlayarak ölümlerde %50 azalmayı bir hedef olarak ortaya koymuştur. Bu bağlamda otomatik denetim sistemlerinin yaygınlaşmasını ve trafik denetiminde aktif olarak uygulanmasını amaç edinmiş, planlanmış radar uygulamaları ile hızı azaltmayı hedeflemiştir. Ayrıca emniyet kemeri ve araç içi koruma sistemleri, motosiklet ve kask kullanımı denetimleri ile ağır taşıtların denetimlerini kesintisiz sürdürüp, yol kullanıcılarının denetlenmesini ve kurallara uymasını eylem planına yerleştirmiştir. EGM ve Jandarma Genel Komutanlığı, geçmiş kaza istatistikleri doğrultusunda gerekli karayolu analizlerinin yapılarak, özellikle kaza oranlarının yüksek olduğu yollarda gerekli tedbirlerin alınması ve karayolu altyapısının iyileştirilmesine de destek vermektedir. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı nca ve yerel yönetimlerce (belediyeler), taşıma modları arasındaki karayollarının ağırlığını deniz, havayolları ve raylı sistemler lehine artırarak yük ve yolcu taşımacılığında diğer ulaştırma şekillerinin kullanılmasını hedeflemektedir. Bu amaçla birçok noktaya havalimanları yapılarak havayolu kullanımı artırılmış, ayrıca mevcut denizyolu taşımacılığı ile hızlı tren projelerinin de artırılması hedeflenmiştir. Ayrıca ülke genelinde bölünmüş yol ve otoyol çalışmaları da hızlı bir şekilde devam etmektedir. Karayolu Trafik Güvenliğine olumlu katkısından dolayı, şehir içi ve şehirlerarası yollarda yapılacak alt ve üst yapı çalışmalarında yayınlanmış Uluslararası standartlar ile Karayolları Genel Müdürlüğü ve Türk Standartları Enstitüsü nün standartlarına uygunluğunun aranması hedeflenmektedir. Kara, hava, deniz ambulansları ile 112 ambulans istasyonlarının sayısının arttırılması Sağlık Bakanlığı nın öncelikli hedefleri arasında olup, şehir içi ve kırsal alanda meydana gelen kazalardaki acil çağrılara en kısa sürede ulaşmak amaçlanmaktadır. Sivil Toplum Örgütlerinin ve Meslek Kuruluşlarının trafik kazalarını azaltmak ve halkı bilinçlendirmedeki rolü çok büyük bir önem taşımaktadır. Ayrıca ilgili bakanlıklar, uluslararası örgütler ve kuruluşlar trafik kazalarının azaltılmasını hedefleyen sosyal sorumluluk projeleri ve kampanyalar ile toplumun her yaş kesimine hitap edecek çalışmalar hedeflemektedirler. Düzenlenen yarışmalar, hazırlanan televizyon dizileri, radyo ve TV programları, spot filmler, reklamlar, broşürler, kutlanan trafik güvenliği haftası, her yıl organize edilen ulusal ve uluslararası karayolu trafik güvenliği sempozyumları ülke genelinde trafik güvenliğinin sağlanması noktasında hayati bir önem taşımaktadır. Ülke olarak uluslararası kuruluşların çağrıda bulunduğu ve destek istediği bütün proje ve çalışmalar da desteklenmektedir. Yukarıdaki açıklanan hedeflerin yanı sıra; 19

20 İlgili kuruluşlar tarafından yürütülen bütün proje ve faaliyetlerde sadece karayolu güvenliğine değil taşıt güvenliği konusuna da odaklanmanın sağlanması hedeflenmiştir. Ülkemizdeki mevcut Trafik mevzuatının gerek AB ülkeleri gerek diğer ülkelerle uyumlu olduğu yapılan araştırmalara göre anlaşılmıştır. Ülkemizde gelişmeleri takip ederek mevzuat güncellenmesine devam edecektir. Trafik kazalarında ölümlerin %60 ını yaya ölümleri oluşturduğundan özellikle yaya güvenliği kapsamında gerekli tedbirlerin alınması hedeflenmiştir. Son 10 yıla ait kaza istatistikleri, olay yeri analizleri verilerinin teknik olarak incelenmesi sonrasında temel eksikliklerin, risk faktörlerinin belirlenmesi amacıyla akademik araştırmaların yürütülmesi hedeflenmektedir. Karayolu Güvenliği konusunda halkın bilinç seviyesinin ölçülmesi amacıyla çeşitli anket ve istatistik çalışmalarının yürütülmesi hedeflenmiştir. Bütün bu çabaların ışığında Trafik Güvenliği Konusunda ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından yürütülecek olan çalışmalar ve hedefler 10 yıllık eylem planında maddeler halinde yer almaktadır. Sonuç Karayolu güvenliği üzerine Genel Kurulun önceki raporundan bu yana; yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde birçok tedbir alınmıştır. Mevcut girişimler, özel sektör karayolu güvenliği ağı ve Anma Günü gibi kazanımları sağlamıştır. Yanı sıra, küresel karayolu güvenliği; ilk uluslararası karayolu güvenliği konferansı, ilk karayolu güvenliği dünya raporu, ilk karayolu trafik hasarlarını azaltma hedefi projesi, ilk karayolu güvenliği sivil toplum kuruluşları buluşması ve karayolu güvenliği için eylem on yılı olmak üzere ilklere imza atmıştır. Bu; karayolu güvenliğinin acil olduğunun üye devletler ve paydaşlar tarafından gittikçe önemsendiğinin göstergesidir. Karayolu trafik hasarları; bireyler, aileler ve topluluklar üzerinde yıkıcı etkiye sahip olarak dünya üzerinde sağlık ve kalkınmayı tehdit etmeye devam etmektedir. Yayalar, bisikletliler ve aracın koruyucu kaskını bulundurmayan motosikletliler gibi incinebilir yol kullanıcıları, özellikle riskte ve korumaya muhtaçtır. Karayolu trafik hasarlarının, acil önlem alınmadıkça 2030 itibariyle küresel çapta ölümlerin başlıca beş sebebinden biri olacağı öngörülmektedir. Zira kimi bölgelerde karayolu ölümleri, yaş arası ekonomik olarak en üretken grup için başlıca ölüm sebebi ve 5 14 yaş grubu için ise ikinci başlıca ölüm sebebidir. Karayolu güvenliğinde vurgulananlar, ölümlerdeki toplu artışın engellenemez olmadığıdır. Karayolu trafik yaralanmaları için temel risk faktörü ve buna yönelik alınacak etkili önlemler artık anlaşılmıştır. Eksik olan; kaynaklar ve siyasi iradedir. Karayolu güvenliği için güvenli bir sistem yaklaşımının geniş olarak uygulanmasının zamanı gelmiştir. İradeli bir karayolu güvenliği vizyonuna; gerek bölgesel gerek ülkeler arası olmak üzere uluslararası boyutta ihtiyaç duyulmaktadır. Karayolu güvenliği için bütçe düzeyi, sorunun boyutuna göre yeterli gelmemekte; bu yüzden karayolu güvenliği projeleri için ek mali desteğin sağlanması için daha fazla çaba sarf edilmelidir. Özellikle de, karayolu güvenliğinin geliştirilmesi için karayolu altyapı girişimleri, yetersiz yatırımın güvenlik girişimleri için engel teşkil ettiği gelişmekte olan ülkeler için zorluk olarak göze çarpmaktadır. Dünya Bankası Küresel Karayolu Güvenliği Tesisi, bu acil desteğin harekete geçirilmesinde önemli bir araç rolündedir. 20