1999 dan 2007 ye Seçmen Tercihleri ve Değişim AKP

Transkript

1 1999 dan 2007 ye Seçmen Tercihleri ve Değişim AKP VERİ ARAŞTIRMA A.Ş. Bu çalışma, Radikal Gazetesinin isteği üzerine seçim istatistiklerinden yararlanılarak VERİ ARAŞTIRMA A.Ş. tarafından RADİKAL Gazetesi için hazırlanmıştır. Bu yazı dizisinde kullanılan seçim istatistikleri, T.C. Devlet İstatistik Enstitüsünden (şimdi Türkiye İstatistik Kurumu oldu) satın alınan sandık bazlı seçim istatistiklerinin Türkiye nin bugünkü idari yapısına uyarlanmış biçimidir. Bu (VERİ ARAŞTIRMA tarafından Dr. Sinan Zeyneloğlu yla birlikte) yapılan yeni idari yapıya uyarlama çalışması 1983 seçimlerinden 2002 genel milletvekili seçimlerine değin tüm milletvekili seçimlerini kapsamakta ve 81 il e ilişkin dağılımların karşılaştırmalı olarak incelenmesini de, böylece olanaklı kılmaktadır. VERİ ARAŞTIRMA A.Ş. tarafından RADİKAL Gazetesi için hazırlanan bu yazı dizisi, Dr. Sezgin TÜZÜN yönetiminde Ahmet PAYZUN, Ece SELVİ ve BARIŞ TUNCABOYLU. nun çalışmalarıyla hazırlanmıştır. Dr. Sezgin TÜZÜN AKP in OYLARI HANGİ PARTİYE OY VEREN SEÇMENLERDEN GELİYOR? 2002 genel milletvekili seçimlerinden kısa zaman önce kurulan Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) oylarını, 1999 seçimlerinde geçerli oyların yüzde 58,6 sını alan dört partiye oy veren seçmenlerden alıyor seçimlerinin bu dört partisi; Fazilet (FP), Milliyetçi Hareket (MHP), Doğru Yol (DYP) ve Anavatan (ANAP) partileridir. Bu dört partinin toplam oyu 1999 seçimlerinde yüzde 58,6 iken, 2002 seçimlerinde bu partilerin AKP ile birlikte toplam oyu ise, yüzde 59,8 olarak gerçekleşiyor. Türkiye genelinde arka arkaya iki seçimde yaklaşık aynı oy oranına ulaşan biri 4 partili, diğeri 5 partili iki grubun aynı kitlenin partileri olduğunu söylemek, pek kolay değil. Hele bu partilerden 3 ü aynı partiler olmasına karşın birisi kapatılmış bir partinin devamı, sonuncusu da hem devam, hem de yeni parti kavramlarıyla açıklanmaya çalışılan bir partiyse, 1999 seçimleriyle 2002 seçimlerinde yaklaşık eşit oy oranına ulaşan bu parti seçmen kitlelerinin aynı olduğunu söylemek zorlaşır. Ama tüm bunlara karşın, bu iki seçmen kitlesi aynı seçmen kitlesi. Çünkü; bunun güçlü kanıtları var. Türkiye nin 923 ilçesinin 1999 ve 2002 seçimlerinde oy verilen partilere ilişkin sonuçlar ve oy oranları, 1999 seçimlerinde FP + MHP + DYP + ANAP a oy verenlerin oranıyla 2002 seçimlerinde AKP + SP + MHP + DYP + ANAP a oy verenlerin oranları arasında yüzde 83,4 lük bir korrelasyon ortaya koyuyor. Demek ki 923 ilçede 1999 seçimlerinde 4

2 partiye verilen oy ile 2002 seçimlerinde 5 partiye verilen oylar arasında, çok güçlü ve aynı yönlü bir ilişkiden söz etmek mümkün. İlişkiyi bir adım daha öteye götürecek olursak, 1999 seçimlerinde 4 partiye verilen oylarla 2002 seçimlerinde AKP ye verilen oylar arasında yüzde 67,5 lik bir başka ilişki ortaya çıkıyor. Bu da, 1999 seçimlerinde 4 partiye oy verenlerin belirli bölümünün AKP ye oy verdiğine ilişkin güçlü bir ilişki ortaya koyuyor. Aşağıdaki iki harita 1999 seçimlerinde 4 partiye, 2002 seçimlerinde ise 5 partiye oy veren seçmenlerin oy düzeylerinin ortalamalar açısından 81 il de ortaya çıkardığı dağılımları sergiliyor. Harita seçimlerinde FP, MHP, DYP ve ANAP ın aldığı oyların toplamının illere dağılımı Haritadaki sarı boyalı iller, 4 partinin toplam olarak Türkiye ortalamasında (+/- % 15 x % 58,6) oy aldığı illeri gösteriyor. Türkiye nin kuzeybatısıyla, güneydoğusunda odaklaşan kırmızı boyalı iller 4 partinin toplu olarak Türkiye ortalamasının altında oy alabildiği yerler anlamına geliyor.. Yeşil boyalı iller ise 1999 da FP + MHP + DYP + ANAP ın toplam olarak Türkiye ortalamasının üzerinde oy aldığı yerleri gösteriyor. 5 partinin toplam oy oranlarına göre hazırlanan 2002 haritası da, 1999 haritasına çok benzer bir dağılım sergiliyor.

3 Harita seçimlerinde AKP, SP, MHP, DYP ve ANAP ın aldığı oyların toplamının illere dağılımı 2002 haritası, AKP ile diğer dört partinin oylarının (+/- % 15 x % 59,8) illere göre dağılım farklılaşmalarını sergiliyor. Bir önceki haritadan ana farkı, Karadeniz sahilinde artan sarı yerine yeşil boyalı iller. Anlamı Karadeniz sahilinde 1999 a göre 2002 de (AKP sayesinde) biraz daha güçlenmek. Bu fark göz ardı edilirse 1999 un 4 partisiyle, 2002 nin 5 partisinin illere göre oy dağılımı hemen hemen aynı. İşte bu aynılık, iki grup arasında yüzde 83,4 lük çok güçlü bir korrelasyon ortaya çıkarıyor. Demek ki, 1999 da 4 partiye oy verilen yerlerde, 2002 de 5 partiye oy verilmiş.

4 Harita seçimlerinde AKP nin aldığı oylarla SP, MHP, DYP ve ANAP ın aldığı oyların toplamının karşılaştırmalı olarak illere göre dağılımı 1999 seçimlerinde 4 partiye oy veren seçmen 2002 de 5 partiye oy verdiğine göre, acaba 2002 seçimlerinde AKP ye oy verenler de, bir önceki seçimin kitlesiyle güçlü bir benzeşme ilişkisi sergiliyor mu? Bu sorunun yanıtı evet. Çünkü 1999 seçimlerinin incelemeye konu olan kitlesiyle AKP kitlesinin 923 ilçedeki dağılımı yüzde 67,5 lik bir korrelasyon sergiliyor. Ve bu da oldukça güçlü bir ilişkinin göstergesi. Öyleyse AKP, oylarının çok önemli bir bölümünü SP + MHP + DYP + ANAP aleyhine, 1999 da bu partilere oy verenlerden almış diyebiliriz. Bu olgunun doğal sonucu olarak da, 2002 seçimlerinde AKP ile diğer 4 partinin oyları arasında ters yönlü bir ilişkinin olması kaçınılmaz (- % 25 lik bir korrelasyon hesaplanıyor) hale gelmektedir. Yani bir grubun oyunun arttığı yerde diğer grubun oyu azalacaktır ki, hesaplanan korrelasyonun eksi işaretli oluşu bunu kanıtlıyor. Ne var ki, ilişki çok güçlü bir ilişki düzeyine ulaşamıyor. Bunun nedeni, AKP nin söz konusu 4 partinin oyları dışında başka seçmenlerin de oylarını çekiyor olmasıdır. Harita, AKP ile diğer 4 partinin 2002 seçimlerindeki oy paylaşım dengesini sergiliyor. Ağırlık, haritanın kırmızı alanından da anlaşılacağı gibi AKP den yana. Çünkü AKP yeni gücü, yükselen değeri yansıtırken, diğer 4 parti kaybolma sürecindeki bir görünümü sergiliyor.

5 AKP OYLARININ 2002 den 2007 ye DEĞİŞİMİ AKP 2002 seçimlerinde yüzde 34,2 oranında oy alırken, 2004 il genel meclisi seçimlerinde bu oran yüzde 41,6 ya ve 2007 genel milletvekili seçimlerinde ise yüzde 46,7 ye yükseldi. Aşağıdaki üç harita AKP nin illere göre oy dağılımını üç ayrı seçim için sergiliyor. Harita milletvekili seçimlerinde AKP nin aldığı oyların illere göre dağılımı 2002 seçimlerinde AKP Trakya dan başlayıp Ege ve Akdeniz sahilleri boyunca ve sonra da Akdenizden Karadenize uzanan kara sınırları uzantısında kırmızı bir çizgi çıkıyor ortaya. Tüm bu kırmızı iller, AKP nin Türkiye ortalamasından (- % 15 x % 34,2) daha az oy aldığı yerleri gösteriyor. AKP nin Türkiye oy orlamasının (+ % 15 x 34,2) üzerinde oy aldığı iller sahil ve sınır illerinden kuzeye (Karadenize) doğru bir yükseliş içinde ortaya çıkıp, hemen hemen tüm orta, iç ve doğu anadoluyu kapsıyor.

6 Harita il genel meclisi seçimlerinde AKP nin aldığı oyların illere göre dağılımı 2004 il genel meclisi seçimleri, 2002 genel milletvekili dağılımından daha farklı bir görünüm ortaya koyuyor. Bu görünüm sarı alanların artışı, yeşil alanların azalışı biçiminde ifade buluyor. Bu da, AKP nin ortalama oy aldığı (+/- % 15 x 41,6) alanların genişlemesi ve AKP nin Türkiye genelinde daha dengeli bir oy yapısına ulaşması anlamına geliyor. Harita milletvekili seçimlerinde AKP nin aldığı oyların illere göre dağılımı

7 2007 genel milletvekili seçimleri, yeniden Ege ve Akdeniz sahillerindeki kırmızı bölgeyi gündeme getirirken, Türkiye nin doğu ve güneydoğusundaki kara sınırları boyunca uzanan eski kırmızı bölgenin sarıya dönüşerek, AKP ortalamalarına ulaştığını gösteriyor ANAP, 2007 AKP BENZEŞMESİ AKP nin 2002 de meclise taşıdığı milletvekillerinin önemli bir bölümünü değiştirerek sol ve liberal yüzleri de meclise taşıdığı, dolayısıyla ANAP ın ikinci dönemine benzer bir yapı sergilediğine ilişkin değerlendirmeler, televizyon tartışmalarında ve gazete yorumlarında sıkça yineleniyor ANAP ve 2007 AKP oy dağılımlarının illere ve bölgelere göre sergilediği dağılım benzeşme ve farklılaşması, acaba bu tartışmalar nasıl ışık tutar, sorusuna yanıt aramak için aşağıda harita olarak sergileniyor. Bu sergileme 1987 ANAP ının kırmızı bölgelerinin Türkiye nin doğusunda, AKP nin kırmızı bölgelerinin ise daha çok Türkiye nin batısında olduğunu gösteriyor. Harita milletvekili seçimlerinde ANAP In aldığı oyların illere göre dağılımı

8 AKP 2007 ve ANAP 1987 haritaları karşılaştırmalı olarak irdelendiğinde ANAP ın oy dağılımının AKP nin oy dağılımına göre daha dengeli olduğu da ortaya çıkıyor. Çünkü ANAP oy dağılımında en yaygın renk sarı (ortalamayı gösteren renk) iken, AKP de yeşil (ortalamanın üstü) ve kırmızı (ortalamanın altı) renkler oluyor.