MUHASEBE VE VERGİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN FİNANSAL OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ: SAMSUN MESLEK YÜKSEKOKULU ÖRNEĞİ *

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 72, p , Autumn III 2018 Araştırma Makalesi / Research Article Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayın Kabul Tarihi / Article Acceptance Date Yayınlanma Tarihi / The Published Date MUHASEBE VE VERGİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN FİNANSAL OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ: SAMSUN MESLEK YÜKSEKOKULU ÖRNEĞİ * ACCOUNTING AND TAX DEPARTMENT STUDENTS EXAMINATION OF FINANCIAL LITERACY LEVELS: SAMSUN VOCATIONAL SAMPLE Öğr. Gör. Mustafa Öcal ORCID ID: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Meslek Yüksekokulu, mustafa.ocal@omu.edu.tr Öğr. Gör. Dr. Kemal Özcan ORCID ID: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Meslek Yüksekokulu, kozcan@omu.edu.tr Öz Finansal okuryazarlık geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemli bir olgudur. Finansal okuryazarlığı, insanların para ile ilgili alım, satım, harcama ve tasarruf gibi işlemlerinde farkında ve bilinçli davranışlar sergileyerek, israfa neden olabilecek, isabetli olmayan bir kararı önleme yeteneği şeklinde tarif edilebiliriz. Ekonomi temelli, bir tarafta varsıllığın ve israfın; diğer tarafta yokluğun ve yoksulluğun olduğu bir dünyada tüm insanların paralarını etkin ve verimli kullanmaları gerekliliği yadsınamaz bir gerçekliktir. İşi ticaret ve para olan, yaşamını bu yolla kazanan insanlar ile birlikte yaşamın parasal planının yapıldığı en temel uygulama olarak ifade edilebilecek olan aile ekonomisi içerisinde insanların okullu olmadan da finansal okuryazarlık bilgi ve yeteneğine sahip olabileceklerini söylemek yanlış olmaz. Ancak, finan- * Bu çalışma Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi ev sahipliğinde yapılan IV. Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu (Alanya-3-5 Mayıs 2018) nda sözlü bildiri olarak sunulmuş ancak tam metin bildiri olarak yayınlanmamıştır.

2 138 Mustafa Öcal & Kemal Özcan sal okuryazarlık düzeyinin, öğrenimlerini buna paralel alanlarda sürdüren üniversite öğrencilerinde yüksek olması beklentisi doğal bir sonuçtur. Bu çalışmanın amacı finansal okuryazarlığın temelini oluşturan bilgilerin verildiği Samsun Meslek Yüksekokulu Muhasebe ve Vergi Bölümü ön lisans öğrencilerinin temel düzeyde finansal okuryazarlık seviyesini belirlemeye çalışılmak ve bu seviyenin cinsiyet, yaş ve akademik başarısıyla ilişkisini incelemektir. Araştırmamızın evreninin Ondokuz Mayıs Üniversitesi Samsun Meslek Yüksekokulu Muhasebe ve Vergi Bölümünde öğrenim görmekte olan 80 öğrenci oluşturmaktadır, Örneklemimizi ise tesadüfi olarak seçilmiş 24 erkek 32 kız olmak üzere toplam 56 öğrenci oluşturmaktadır. Bu araştırmamızda finansal okuryazarlığın en yüksek olması beklenen Muhasebe ve Vergi Bölümü öğrencilerinin cinsiyet, yaş, ve akademik başarı durumlarına göre finansal okuryazarlık düzeyleri incelenmiştir. Önceliklere verilerin normal dağılıp dağılmadığına bakılmış, sonra ortalamalar arasındaki fark için t testi uygulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Finansal okuryazarlık, Meslek yüksekokulu, Muhasebe ve vergi Uygulamaları Abstract Financial literacy is more important in a case of winning. Financial literacy, It can be described as purchases related to money, sale, spending and in the process saving, aware and conscious behavior by displaying Which can cause waste, ability to prevent a non-decisions. Based economy, the wealth and waste on one side; on the other side in a world where there is poverty and poverty All active people's Money and efficient use requirement It is an undeniable reality. It would not be wrong to say that; Job that is business and money, winning this way of life of the people together with the financial plan of life as people made the most basic applications in the family economy, which can be expressed in the school without the knowledge and skills that they have the financial literacy. However, the level of financial literacy, education is a normal consequence of the high expectations of university students who continue in this area. The purpose of this study; financial literacy forms the basis of information given by the Samsun Vocational School Accounting and Tax Department students, try to determine the level of basic financial literacy level and this level of gender, age and investigate the relationship between academic achievement. Our research universe Ondokuz Mayıs University, Samsun Vocational School 80 students who were studying in form Accounting and Tax Department, In our sample, randomly selected 24 males comprise a total of 56 students, including 32 girls. This is the highest financial literacy in our research is expected Accounting and Tax Department students of gender, age, and financial literacy levels based on academic achievement were examined. Priority has examined whether the data are normally distributed breakup, then the t test was applied for the difference between the averages. Key Words: Financial literacy, vocational schools, Accounting and Tax Practices GİRİŞ Son yıllarda ülkemizde finansal okuryazarlık konusundaki çalışmaların oldukça artış gösterdiğini gözlemlemek mümkündür. Özellikle ortaöğretimden başlayarak öğrencilerin finansal bilgiye sahip, finansal becerileri geliştirilmiş bireyler olarak yetiştirilmesinin gelişmiş ülkelerin ortak amaçlarından olduğu gerçeğiyle karşı karşıya bulunmaktayız. Ülkemizde çeşitli bakanlıkların bu konuda toplumsal bilinç oluşturmaya yönelik çalışmaları da halen devam etmektedir (Şarlak, 2012). Bu kapsamda finansal okuryazarlık konusu; devletler, politikacılar, bankalar, ekonomistler, eğitimciler gibi birçok farklı grup tarafından sıkça gündeme getirilmektedir (Kılıç, Ata, &

3 Muhasebe ve Vergi Bölümü Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenemesi: Samsun Meslek Yüksekokulu H.Seyrek, 2015). Finansal Okuryazarlığın tarifi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Finansal okuryazarlığı, bireylerin finans konularında yeterli bilgiye sahip olması ve kararlarında bu bilgiyi değerlendirmesi (Kılıç vd., 2015); tüketici yeteneklerini, becerilerini ve davranışlarını içeren bilgi, yetenek ve faaliyet (İçke, 2017); bireylerin gelirlerini, birikim ve yatırımlarını akıllıca değerlendirip, bütçelerini doğru yönetebilme yetkinliği (TEB Boğaziçi Üniversitesi, 2014) şeklinde tanımlanmak mümkündür. Bu tanımların yanı sıra PACFL (President s Advisory Council on Financial Literacy), finansal okuryazarlığı, bireylerin hayat boyu finansal refahlarını sağlayabilmek ve finansal kaynaklarını yönetebilmeleri için bilgi ve becerilerini kullanma kabiliyeti olarak tanımlamaktadır (İçke, 2017). Kişilerde finansal farkındalık seviyelerinin artırılması ve alınan finansal kararların bilinçli olabilmesinin sağlanabilmesinde finansal okuryazarlık düzeyi önemlidir (Alkaya & Yağlı, 2015). Finansal okuryazarlık kavramı Finansal Bilgi ve Finansal Beceri nin bir bileşimi olarak tanımlanabilir (Knoll & Houts, 2012). Kısaca finansal okuryazarlık kavramı; kişinin finansal kaynakları etkin yönetebilme bilgi ve becerisi ile bunu kullanma yeteneğinin bileşimidir denilebilir (Australian Securities and Investments Commission, 2011 den aktaran İçke, 2017). Finansal Okuryazarlık kavramı, 2008 küresel krizi sonrasında uluslararası literatürde yer bulmaya başlamıştır. Bu kavram, ekonomik gelişim, değişim ve risklere bağlı olarak günümüz bireyleri için son derece önem arz etmektedir. Özellikle 2008 küresel ekonomik krizi ile birlikte aşırı borçlu bireylerin yaşadığı sosyo-ekonomik sorunlara dikkatlerini çeviren ülke yönetimleri finansal okuryazarlığa önemli bir rol yüklemişlerdir. Finansal okuryazarlık, hem temel düzeyde bireylerin günlük yaşamında karşılaştığı finansal sorunlara yönelik çözümleri geliştirmekte, hem de gelişmiş düzeyde finansal piyasaların etkin ve verimli çalışmasına katkı sağlamaktadır (Er, Temizel, Özdemir, & Sönmez, 2014). Finansal okuryazarlık, bireyin maddi refahını etkileyebilecek kişisel finansal durumları okuma, analiz etme, yönetme ve tartışma yeteneği ile ilişkilendirilmektedir (İçke, 2017). The Ekonomist Dergisinde belirtildiği üzere 2008 küresel ekonomik krizi sonrası Amerika Birleşik Devletleri nde mortgage kredisi ile ev alanların çoğunluğunun, faiz artışlarında ödemelerinin de artacağı konusunda bilgi sahibi olmadıkları anlaşılmıştır. Bu da; finansal okuryazarlık konusunda, gelişmekte olan ülkelerle birlikte gelişmiş ülkelerin de sorunu olduğunu göstermektedir (Temizel & Bayram, 2011). Finansal okuryazarlık kavramının toplumdaki etkinliğini artırabilmek için bu konuda uygun eğitim programlarının oluşturulması ve geliştirilmesi bir gereklilik haline gelmiştir. (Temizel & Bayram, 2011). Meslek Yüksekokullarının Muhasebe ve Vergi Bölümleri, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programlarında öğrenim görmekte olan öğrencilerin Finansal Bilgi ve Finansal Becerilerinin yüksek olması öğrencilerin mesleki yeterliliklerini sağlamada onlara kolaylık sağlayacaktır. Bu nedenle bu programlarda öğrenim gören öğrencilerin Finansal Bilgi ve Becerilerini artırmaya yönelik derslerin verilmesi müfredatlarının ve ders içerilerinin bu yönde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. EVREN VE ÖRNEKLEM Araştırmanın evrenini Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Meslek Yüksekokulu, Muhasebe ve Vergi Bölümü, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı nda Eğitim-Öğretim yılında öğrenim gören 80 öğrenci oluşturmuştur. Çalışmadaki örneklemi normal örgün eğitim gören gönüllü olarak çalışmaya katılan tesadüfi olarak seçilen 56 öğrenci oluşturmaktadır. Katılımcıların 32 (%57.1) kız, 24 (%42.9) erkek öğrencilerden

4 140 Mustafa Öcal & Kemal Özcan oluşmaktadır. Araştırmamız, örneklem grubumuzdaki öğrencilerin kendilerine yöneltilen anket maddelerine kendi özgür iradeleriyle ve objektif olarak yanıt verdiklerini varsaymaktadır. YÖNTEM Model Araştırmada kullanılan modeller; ilişkisel tarama modeli ve genel tarama modelidir (Karasar, 2005). İlişkisel tarama modelini kullanarak öğrencilerin finansal okuryazarlık düzeylerinin yaş, cinsiyet ve akademik başarıya göre değişim düzeyinin belirlenmesine çalışılmış, genel tarama modeli ile de Muhasebe ve Veri Uygulamaları Programı öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyleri hakkında bir yargıya varmak için rastgele alınan örneklem üzerinden yapılan tarama modeli uygulanmıştır. Verilerin Toplanması Veri toplama aracı olarak öğrencilerin kimlik bilgilerinin yer aldığı kişisel bilgi formu ile Baysa ve Karaca tarafından geliştirilen Finansal Okuryazarlık Ölçeği uygulanmıştır (Baysa & Karaca, 2016). Bu ölçek, 25 maddeden oluşmaktadır. Likert 5 li tipte olan ölçekte seçenekler Kesinlikle Katılmıyorum, Katılmıyorum, Kararsızım, Katılıyorum ve Kesinlikle Katılıyorum şeklinde sunulmuş ve 1 den 5 kadar puanlanmıştır. Ölçeğin tamamı için Cronbach alfa katsayısı, 0,91 olarak bulunmuş ve çıkan bu sonuç ölçeğin yüksek oranda güvenilir olduğunu göstermektedir. Ölçeğinin geçerlik çalışması için yapı geçerliğine bakılmış ve açımlayıcı faktör analizi (AFA) yapılmıştır. daha sonra ölçeğin güvenirlik analizi, ve ölçeğin faktörler arasındaki ilişkinin düzeyini ve yönünü ölçmek amacıyla basit korelasyon (Simple Correlation: Pearson Correlation) tekniğinden yararlanılmıştır. Verilerin analizinde anlamlılık düzeyi. 05 olarak alınmıştır Verilerin Analizi Finansal okuryazarlığı ölçmek için kullanılan ölçekte yer alan sorulara öğrencilerin vermiş olduğu cevaplar esas alınarak belirlenmiştir. Verilerin analizinde SPSS 21.0 (Statistical Package For Social Sciences)Paket Programı kullanılmıştır. Öğrencilerin finansal okur yazarlık ölçeğine verdiği cevapların kendi içinde ne kadar tutarlı olduğunu ölçmek amacıyla Cronbach Alfa Katsayısına bakılmış, katsayı güvenilir bulunmuştur(α=.86). Cinsiyet ile öğrencilerin Finansal Okuryazarlık puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığının incelenmesi için t testi uygulanmıştır. Yaş ve akademik başarı ile öğrencilerin Finansal Okuryazarlık puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olup olmadığının incelenmesi için Korelasyon Katsayısına bakılmıştır. BULGULAR Bu araştırmada, Öğrencilerin Finansal Okur Yazarlık Ortalamaları *X=102.61,SS= olarak bulunmuştur. Verilerin normal dağılıp dağılmadığıyla ilgili yapılan Kolmogorov-Smirnov ve "Shapiro- Wilk" testlerinde sonucunda %95 güvenle veriler normal dağılımlıdır. Cinsiyet ile finansal okuryazarlık düzeyi ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla Bağımsız örneklemler için t testi sonucunda; Tablo 1: Finansal Okuryazarlık Düzeyinin Cinsiyete Göre Bağımsız Örneklemler için t-testi Sonuçları Değişken Faktör N S t p Finansal Okuryazarlık Kız p>.05 Erkek

5 Muhasebe ve Vergi Bölümü Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenemesi: Samsun Meslek Yüksekokulu Finansal okuryazarlık puan ortalamalarının cinsiyet düzeyinde farklılaşıp farklılaşmadığına baktığımız Bağımsız örneklem için t testi sonuçlarına göre cinsiyetle Finansal okuryazarlık puanları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır (Tablo 1). Tablo 2: Finansal Okuryazarlık Düzeyinin Yaşa Göre Bağımlı Örneklemler İçin t Testi Sonuçları Değişken N S Sd t p Yaş Finansal Okuryazarlık P<.05 Finansal okuryazarlık puan ortalamalarının öğrencilerin yaşlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığına baktığımız Bağımlı örneklem için t testi sonuçlarına göre öğrencilerin yaşı ile Finansal okuryazarlık puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır (Tablo 2). Öğrencilerin yaşları ile finansal okuryazarlık puanları arasında bir ilişki olup olmadığına bakmak için Pearson Korelasyon analizi yapılmış ve Yaş düzeyleri ile finansal okuryazarlık düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (r=.047, p>.05). Tablo 3: Finansal Okuryazarlık Puanları ile Akademik Başarı Puanlarına Göre Bağımlı Örneklemler için t Testi Sonuçları Değişken N S sd t p Akademik Başarı Finansal Okuryazarlık P< Etki değeri (d=t/ = / ) =1.15 olarak hesaplanmıştır. Finansal okuryazarlık puan ortalamalarının öğrencilerin akademik başarı ortalamalarına göre farklılaşıp farklılaşmadığına baktığımız Bağımlı örneklem için t testi sonuçlarına göre öğrencilerin akademik başarıları ortalamaları ile Finansal okuryazarlık puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmüştür (Tablo 3). Ayrıca Öğrencilerin akademik başarı puanları ile finansal okuryazarlık puanları arasında pozitif yönde orta düzeyde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur (r=.310, p=.02). TARTIŞMA VE SONUÇ Literatür incelendiğinde finansal okuryazarlık konusunda ön lisans öğrencileri ile yapılmış bir çalışmaya rastlanamamıştır. Lisans öğrencileriyle yapılmış bir çalışmada cinsiyetin kadınlar lehine istatistiksel olarak anlamlı bulunduğu görülmüştür (Er vd., 2014). Sermaye Piyasası kurulunun yaptığı araştırma sonuçlarında kadınların erkeklere göre finansal okuryazarlık düzeyleri düşük olduğu belirtilmektedir (SPK, 2015). Ön lisans Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı

6 142 Mustafa Öcal & Kemal Özcan öğrencilerin finansal okuryazarlık düzeyleri ile cinsiyetleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bu veriler ışığında ön lisans Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı öğrencilerinde cinsiyetle finansal okuryazarlık düzeyleri arasında ilişkinin anlamlı olmadığı kanaatine varılmıştır. Finansal okuryazarlık puanları ile yaş arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Ön lisans düzeyinde eğitim alan öğrencilerin bulunduğu örneklemimizin yaş aralıklarını birbirine yakın olması yaş finansal okuryazarlık ilişkisinin istatistiksel olarak anlamlı bulunmamasında önemli bir ölçüt olduğu düşünülmektedir. Sermaye Piyasası Kurulunun yaptığı çalışmada ileriki yaşlarda finansal okuryazarlık düzeyinde düşüş tespit edilmiş (SPK, 2015). Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı öğrencilerinin akademik başarılarının çok sayıda değişkene bağlı olmasına rağmen finansal okuryazarlık düzeyinin öğrencinin akademik başarısına etkisi olduğu düşünülebilir. Bu sebeple ikisi arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki bulunması, finansal okuryazarlık düzeyi yüksek öğrencilerin Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programlarında daha başarılı olabileceği yönünde bir varsayım oluşturmaktadır. Sermaye Piyasası Kurulunun yaptığı araştırma sonuçlarına göre de eğitim düzeyi ile finansal okuryazarlık düzeyi arasında pozitif bir ilişki tespit edilmiştir (SPK, 2015). KAYNAKÇA Alkaya, A. ve Yağlı, İ. (2015). Finansal Okuryazarlık-Finansal Bilgi, Davranış Ve Tutum: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi İİBF Öğrencileri Üzerine Bir. Journal of International Social Research, 8(40), Tarihinde adresinden erişildi lt8/sayi40_pdf/6iksisat_kamu_isletme/ alkaya_aylin.pdf Australian Securities and Investments Commission. (2011). National financial literacy strategy. Nova Science Publishers Baysa, E., ve Karaca, S. S. (2016). Finansal Okuryazarlık ve Banka Müşteri Segmentasyonları. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (71), Er, F.; Temizel, F.; Özdemir, A. ve Sönmez, H. (2014). Lisans Eğitim Programlarının Finansal Okuryazarlık Düzeyine Etkisinin Araştırılması: Türkiye Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Tarihinde adresinden erişildi m/icerik/makaleler/172- published.pdf%5cnhttp://dergipark.u lakbim.gov.tr/ausbd/article/view/ İçke, B. T. (2017). Finansal Okur Yazarlık (1. baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş. Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi (15. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kılıç, Y.; Ata, H. A. ve H. Seyrek, İ. (2015). Finansal Okuryazarlık: Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (66), Knoll, M. A. Z. and Houts, C. R. (2012). Journal of consumer affairs. The Journal of Consumer Affairs (C. 46). Wiley- Blackwell. Tarihinde adresinden erişildi nal/1g /the-financialknowledge-scale-an-application-ofitem Şarlak, Z. (2012). Finansal Okuryazarlık (2. baskı). İstanbul: EDAM Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi. SPK. (2015) YILI İKİNCİ TÜRKİYE

7 Muhasebe ve Vergi Bölümü Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenemesi: Samsun Meslek Yüksekokulu FİNANSAL OKURYAZARLIK ARAŞTIRMASI. Tarihinde adresinden erişildi / /0 TEB Boğaziçi Üniversitesi. (2014). Türkiye de Finansal Erişim ve Okuryazarlık. Tarihinde adresinden erişildi e_endeks_rapor_2014.pdf Temizel, F. ve Bayram, F. (2011). Finansal Okuryazarlık: Anadolu Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), Citation Information/Kaynakça Bilgisi Öcal, M. ve Özcan, K.. (2018). Muhasebe ve Vergi Bölümü Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenemesi: Samsun Meslek Yüksekokulu Örneği, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number: Number: 72 Autumn III 2018, p

8 144 Mustafa Öcal & Kemal Özcan