VE ELEŞTİREL DÜŞÜNMEYE DAYALI LABORATUAR YÖNTEMİNİN ÖĞRETMEN ADAYLARININ AKADEMİK BAŞARI, PROBLEM ÇÖZME VE LABORATUAR TUTUM DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Transkript

1 1 XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. YARATICI VE ELEŞTİREL DÜŞÜNMEYE DAYALI LABORATUAR YÖNTEMİNİN ÖĞRETMEN ADAYLARININ AKADEMİK BAŞARI, PROBLEM ÇÖZME VE LABORATUAR TUTUM DÜZEYLERİNE ETKİSİ Özlem KORAY 1 Süleyman YAMAN 2 Alper ALTUNÇEKİÇ 3 (1) Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Ereğli Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Kdz.Ereğli/ZONGULDAK E-posta:o_cansungukoray@yahoo.com (2) Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Amasya Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, AMASYA. E-posta:slymnymn@yahoo.com (3) Gazi Üniversitesi, Kastamonu Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, KASTAMONU. E-posta:alperal@gazi.edu.tr ÖZET: Bu araştırmada; yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin öğretmen adaylarının problem çözme, akademik başarı ve laboratuar tutum düzeylerine etkisini incelemek amaçlanmıştır. Araştırma, deneysel bir çalışma olup, ön test- son test kontrol gruplu desen kullanılmıştır. Araştırma hipotezlerini test etmek için kullanılan nicel veriler, problem çözme envanteri, laboratuara tutum ölçeği, akademik başarı testi ile elde edilmiştir. Çalışmanın sonucunda; deney grubu öğrencilerinin, kontrol grubu öğrencilerine göre akademik başarı düzeyi açısından daha başarılı olduğu görülmüştür. Ancak laboratuar tutum düzeyi ve problem çözme becerisi açısından gruplar arasında anlamlı düzeyde farklılık tespit edilmemiştir. Cinsiyet değişkeni öğretmen adaylarının problem çözme becerisi, laboratuar tutum düzeyi ve akademik başarı düzeyleri üzerinde etkisizdir. Anahtar Kelimeler: Yaratıcı düşünme, Eleştirel düşünme, Fen eğitimi ABSTRACT: The purpose of this study is to examine the influence creative and critical thinking based on laboratory method on problem solving skills, academic achievement and laboratory attitude level of presevice science teachers.. This research is an experimental study, which includes pretest, posttest with control group. Quantitative data collected from the instruments which were problem solving inventory, academic achievement test and laboratory attitude scale. As a result of the study was detected that experimental group was successful than kontrol group aspect of academic achievement but it was not sıgnificant difference between groups aspect of problem solving skills and laboratory attitude. Gender variable ineffective on problem solving skills, academic achievement and laboratory attitude level of presevice science teachers. Key Words: Creative thinking, Critical thinking, Science education

2 2 1. GİRİŞ Nitelikli eğitim, öğrenciyi, verilen program ya da konunun üzerine çıkaran, konu hakkında düşündüren, öğrencinin hayal etme gücünü artıran ve yapıcı eleştiriler yapmasını sağlayan öğrenci merkezli bir eğitim sistemidir. Eğitimin temel amacı; bireyin, olaylar ve olaylar arasındaki ilişkileri, kendi kendine disipline etmesidir (Taşkıran, 1994). Birey, bugüne kadar kabul görmüş olguları akıl süzgecinden geçirerek değerlendirebilmeli ve günlük hayatla bu olgular arasında bağlantı kurabilmelidir. Ayrıca kendi kendine yeterli ve başarılı olabilmesi için, başta yaratıcılık olmak üzere, üst düzey düşünme, bireysel motivasyon ve araştırma yapma yeteneklerine sahip olması zorunludur. Özellikle, geleceğin bireyleri çocuklar, öğrenimlerinin farkında olma, yani; onlara verilen bilgiyi sorgulama ve o bilgiyi nerede kullanabileceklerini tahmin etme konusunda yetiştirilmelidir. Böyle bir eğitim sistemini uygulamaya geçirmek, nitelikli bireyler yetiştirmek için, yaratıcı ve eleştirel düşünmenin, bu sistemin bütün basamaklarında değerlendirilmesi ve kullanılması gerekir Yaratıcı düşünme Yaratıcılık; bilinenin, alışılmış ve kalıplaşmış olanın tam karşıtı olan bir davranış biçimi, düşünme süreci yada yeni bir ürün ortaya koyma becerisi olarak tanımlanır ve sanattan bilimsel çalışmalara dek uzanan çok geniş bir yelpazede kendini gösterir (Dikici, 2001). Aynı zamanda yaratıcılık, tamamiyle yeni fikir ve ürünler ortaya koymanın yanı sıra, bilinen fikirlerin birleştirilmesi ya da eski fikirlerin yeni çerçevelere sokulması olarak ifade edilebilir. Başka bir ifade ile yaratıcılık; eski fikirlere yeni kimlikler verme ve bilinenlerden yeni sentezler yapma faaliyetleridir (Bessis; 1973:25). Yaratıcılık sadece zeki insanların ya da sanatla uğraşan kişilerin gösterebildiği bir yetenek değil, her insanda belli oranlarda bulunan bir özelliktir. Bu noktada yaratıcılık ya da yaratıcı düşünme, bireylerde eğitim yoluyla geliştirilebilir, özellikle sanat, bilim, iş sektörü, mühendislik gibi birbiriyle ilişkisiz çok farklı alanlarda yaratıcılık eğitimi uygulanabilir (Conner, 1998; Ihsen, 1998).Yaratıcılık potansiyelini geliştirmeye yönelik olarak hazırlanan ve hemen hemen her alanda uygulanan programlarla, yaratıcılıklarını kullanma ve işleme

3 3 olanağı verildiğinde, insanların, bireysel gelişimlerinde ve ürün ortaya koyma becerilerinde mükemmel sonuçlar ortaya çıktığı görülmüştür. (Atkıncı, 2001; Dinç,2000) Eleştirel Düşünme Eleştirel düşünme, ilk olarak, 1962 yılında Robert Ennis tarafından dile getirilmiş ve durumu doğru değerlendirmek, birkaç yönden tanımlamak olarak ele alınmıştır. Ennis, daha sonra yapmış olduğu çalışmalarda, eleştirel düşünmeyi; yaratıcı düşünmenin gerektirdiği bir takım becerileri kullanma eğilimine sahip olmanın zorunlu kıldığı bir noktada değerlendirmiş ve yapılan veya inanılan şeyler üzerinde karar vermeye odaklanma olarak tekrar tanımlamıştır (Biesta ve Stams, 2001:59). En genel tanımı ile eleştirel düşünme; okunan, bulunan ya da söylenen bilgiler hakkında mutlak bir sonuca varmak yerine, alternatif açıklamalar olabileceğini de göz önünde bulundurmak olarak tanımlanabilir (Kökdemir,2003). Ennis 16 tane eleştirel düşünme yeteneği belirlemiştir. Bunlar; odaklanma, kanıt analizi, soru sorma, açıklama, üstlenme, güvenilir olma, gözlem yapma, tümevarım, tümdengelim, değer biçme, tahmin etme, bütünleştirme, tutarlı hareket, başkalarına karşı duyarlı olma, iyi hitabet ve yanlışlıkları belirlemedir. Follman bunlara ilave olarak; operasyonelciliği, deneyselciliği ve uygulayıcılığı ortaya koymaktadır (Lavely ve Berger, 1996:516). Anderson ve arkadaşları (2001:2)ise; eleştirel düşünme ile ilgili şu becerileri vurgulamışlardır: Varsayımları tanımlama, belirsizlikler üzerinde durma, tartışmaları analiz etme, sorular sorma ve sorulara cevap verme, kaynakların güvenilirliğini değerlendirme. Eleştirel düşünme ile ilgili bütün bu beceriler, bireylerin eleştirel bakış açısını dolayısıyle problem çözme, yaratıcı düşünme, bilimsel düşünme gibi üst düzey diğer becerilerini geliştirici yönde katkıda bulunacaktır. Eleştirel düşünmenin, eğitimin bir öğesi olarak, eğitim sistemi içine girmesi ancak 1980 li yıllara rastlamaktadır (McKendree ve et al, 2002:58). Eleştirel düşünme, olayları, sebepleri ve problemleri olduğu gibi kabul etmeyi reddeden ve üzerinde kritik yaparak, derinlemesine incelemeyi vurgulayan bir yaklaşım olduğundan, özellikle karmaşık ve gerçek hayat problemlerine etkili

4 çözümler üretilmesi bağlamında, okullarda vurgulanması gereken önemli kavramlardandır Araştırmanın Amacı ve Önemi Yaratıcı ve eleştirel düşünme, tanımlarından ve içerdiği öğelerden de anlaşılacağı üzere etkili ve nitelikli fen eğitimi için çok önemli iki unsuru oluşturmaktadır. Çünkü ancak, eleştirel bakış açısı ile olay, fikir ve nesneleri değerlendirebilen ve yaratıcılıklarını kullanarak değerli bir takım fikir ve ürün ortaya koyabilen bireyler aldıkları fen eğitimini işlevsel hale getirebilir ve bilime ışık tutabilirler. Bu noktada, ilköğretim düzeyinden itibaren, eğitimlerinin her aşamasında, gelecekte topluma yön verecek olan öğrencilere, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerilerini kazandırmak fen eğitiminin en önemli amaçları arasında yer almalıdır. Belirtilen amacı gerçekleştirmenin en önemli unsuru da; alanında yetişmiş, eleştirel düşünme becerisi ve yaratıcı yetisi gelişmiş öğretmenlere duyulan ihtiyacı karşılamaktır. Bu araştırmada; yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin öğretmen adaylarının akademik başarı, problem çözme ve laboratuar tutum düzeylerine etkisini incelemek amaçlanmıştır Araştırma Alt Problemleri Araştırmanın amacı doğrultusunda düzenlenen deneysel çalışmada, aşağıdaki alt problemler oluşturulmuştur: 1. Alt Problem: Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin izlendiği deney grubu ile geleneksel yöntemin kullanıldığı kontrol grubu arasında deneysel işlem sonrası, problem çözme becerileri açısından anlamlı bir farklılık varmıdır? 2. Alt Problem: Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin izlendiği deney grubu ile geleneksel yöntemin kullanıldığı kontrol grubu arasında deneysel işlem sonrası, laboratuar tutum düzeyleri açısından anlamlı bir farklılık varmıdır? 3. Alt Problem: Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin izlendiği deney grubu ile geleneksel yöntemin kullanıldığı kontrol grubu arasında 4

5 5 deneysel işlem sonrası, akademik başarı düzeyleri açısından anlamlı bir farklılık varmıdır? 4. Alt Problem: Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin izlendiği deney grubu öğretmen adaylarının cinsiyet değişkeni açısından problem çözme becerileri ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık varmıdır? 5. Alt Problem: Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin izlendiği deney grubu öğretmen adaylarının cinsiyet değişkeni açısından laboratuar tutum düzeyleri ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık varmıdır? 6. Alt Problem: Yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yönteminin izlendiği deney grubu öğretmen adaylarının cinsiyet değişkeni açısından akademik başarı düzeyleri ön test ve son test puanları arasında anlamlı bir farklılık varmıdır? 2. YÖNTEM 2.1. Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu, eğitim-öğretim yılı I. döneminde Gazi Üniversitesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören 3. sınıf fen bilgisi öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmada deney (N=50) ve kontrol (N=45) grupları olmak üzere iki grup ile çalışılmış ve gruplar random olarak seçilmiştir. Deney ve kontrol gruplarının denkliklerinin incelenmesinde; öğrenci sayıları, önceki dönemlere ait başarı ortalamaları kullanılmış ve her iki grubun belirtilen değişkenlere açısından denk oldukları tespit edilmiştir Araştırmanın Modeli Araştırmada, kontrol gruplu ön test son test deneysel yöntem kullanılmıştır. Deney grubu üzerinde etkisi incelenen bağımsız değişken, yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuar yöntemidir. Kontrol grubunda ise, geleneksel yöntem kullanılmıştır Veri Toplama Araçları Araştırmada ön test ve son test olarak; problem çözme becerisini ölçmeye yönelik problem çözme envanteri, laboratuar çalışması için geliştirilmiş tutum ölçeği ve yapılan deneylerle ilgili akademik başarı testi kullanılmıştır. Problem

6 6 çözme envanteri, yabancı literatürden yararlanılarak, araştırmacılar tarafından geliştirilmiş olup, 30 madde halinde 5 li likert tipi ölçek olarak hazırlanmıştır. Envanterin crombach alfa güvenirlik katsayısı 0,84 olarak tespit edilmiştir. Laboratuar çalışmaları için hazırlanmış tutum ölçeği ise; Yoğurt (2001) tarafından yapılan bir çalışmada kullanılmış olup, güvenirlik katsayısı 0,80 olarak tespit edilmiştir. Akademik başarı testi, daha önceki senelerde fen lisesi ve özel liselere giriş sınavlarında kullanılmış ve yeterli güvenirlikte olduğu önceden tespit edilmiş 26 çoktan seçmeli sorudan oluşmaktadır Verilerin Analizi Ön test ve son testlerin uygulanması sonucu elde edilen veriler, SPSS paket istatistik programında yer alan bağımsız gruplar için t-testi yöntemi ile değerlendirilmiş ve bulgular ortaya konmuştur Deneysel İşlem Basamakları 1. Çalışma, her iki grupta, araştırmacılar tarafından gerçekleştirilmiş ve Fen Bilgisi Laboratuar Uygulamaları I dersinde uygulanmıştır. 2. Uygulamanın ilk safhasında, deney grubu öğrencilerine, deneyler ile ilgili bilgi verilmiş, deneyler yapılırken ve deney raporları hazırlanırken eleştirel bakış açısının nasıl kullanılacağı, yaratıcı düşünmenin gerektirdiği yeniliklerin ne şekilde ortaya çıkabileceği konularına açıklık getirilmiştir. Kontrol grubu öğrencilerine ise; deneyler tanıtılarak, klasik şekilde deneylerin ve deney raporlarının nasıl yapılması gerektiği açıklanmıştır. 3. Bir sonraki aşamada, deney ve kontrol grubu öğrencilerinden, ikili ve üçlü gruplar kurmaları istenmiş ve bu grupların dönüşümlü olarak yapacakları deney takımları (konularına göre gruplandırılmış deneyler) belirlenmiştir. 4. Her iki gruptaki öğrencilere ön test olarak problem çözme envanteri laboratuar tutum ölçeği ve akademik başarı testi uygulanmıştır. 5. Deney grubu öğrencileri her hafta deneylerini yaparken, eleştirel bakış açılarını kullanıp deneyleri bütün ayrıntılarına kadar analiz ederek, eksik öğeleri tespit etmiş ve her deney için yenilikler önermişlerdir. Öğrenciler deney raporlarını da bu doğrultuda hazırlayarak bütün fikirlerini yazılı hale getirmişlerdir. Kontrol grubunda ise; aynı deneyler, geleneksel laboratuar yöntemi kullanılarak yani;

7 7 deneyin yazılı materyalde tarif edildiği gibi yapılması ve sonuçlarının gözlenmesi şeklinde yapılmıştır. 6. Araştırma, her iki grupta, haftada ikişer saatlik dersler olmak üzere altı hafta süresince uygulanmıştır. Bu süre ön ve son testlerin uygulanması ile birlikte sekiz haftaya çıkmıştır. 7. Deney ve kontrol gruplarındaki bütün çalışma grupları, deney raporlarını her hafta düzenli şekilde araştırmacılara teslim etmişler ve her hafta araştırmacılardan dönüt almışlardır. 8. Uygulama sürecinin sonunda, deney ve kontrol grubuna, son test olarak problem çözme envanteri, laboratuar tutum ölçeği ve akademik başarı testi uygulanmıştır. 3. BULGU ve YORUMLAR Araştırmada, ön test ve son testlerin uygulanması sonucu elde edilen veriler, belirtilen alt problemler doğrultusunda analiz edilmiş ve bulgular şu şekilde ortaya konmuştur: Alt probleme ait bulgu ve yorumlar 1. alt problemi sınamak üzere, problem çözme envanteri, deney ve kontrol grubuna, deneysel işlem öncesi ve sonrasında, ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler, gruplar arasında fark olup olmadığını ortaya koymak için t testi (bağımsız gruplar için) analiz yöntemi ile değerlendirilmiş ve bulgular Tablo 1 de gösterilmiştir: Tablo1. Deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerin problem çözme becerileri ön test ve son test puanlarına ilişkin bağımsız gruplar için t-testi sonuçları ÖNTEST SONTEST Grup N Χ S sd t p N Χ S sd t p Deney 50 3,807 0, ,148 0, ,733 0, ,29 0,2 Kontrol 45 3,797 0, ,654 0,322

8 8 Tablo 1 incelendiğinde; deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerin, problem çözme becerisi yönünden, ön test ve son test puanları arasında anlamlı düzeyde farklılık olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca deney ve kontrol gruplarında bulunan öğrencilerin son test puanlarının ön test puanlarından daha düşük olduğu görülmektedir Alt probleme ait bulgu ve yorumlar 2. alt problemi sınamak üzere, laboratuar tutum ölçeği, deney ve kontrol grubuna, deneysel işlem öncesi ve sonrasında, ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler, gruplar arasında fark olup olmadığını ortaya koymak için t testi (bağımsız gruplar için) analiz yöntemi ile değerlendirilmiş ve bulgular Tablo 2 de gösterilmiştir: Tablo 2. Deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerin laboratuar tutum düzeyleri ön test ve son test puanlarına ilişkin bağımsız gruplar için t-testi sonuçları ÖNTEST SONTEST Grup N Χ S sd t p N Χ S sd t p Deney 50 4,141 0, ,049 0, ,240 0, ,24 0,21 Kontrol 45 4,263 0, ,155 0,322 Tablo 2 ye göre; yaratıcı ve eleştirel düşünmeye dayalı laboratuvar yöntemi ile eğitim gören deney grubu öğrencilerinin ve kontrol gruplarında bulunan öğrencilerin, laboratuar tutum düzeylerine yönelik ön test puanlarının, uygulama öncesinde anlamlı düzeyde farklılaştığı belirlenmiştir. Ayrıca bu farklılığın; kontrol grubu lehine olduğu görülmektedir. Uygulama sonrasında ise; grupların tutum düzeyleri arasında anlamlı düzeyde farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Ön test ve son test verileri incelendiğinde; deney grubunun tutum puanlarının uygulama sonrasında arttığı, kontrol grubundaki öğrencilerin tutum düzeylerinin düştüğü görülmüştür.

9 Alt probleme ait bulgu ve yorumlar 3. alt problemi sınamak üzere, akademik başarı testi, deney ve kontrol grubuna, deneysel işlem öncesi ve sonrasında, ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler, gruplar arasında fark olup olmadığını ortaya koymak için t testi (bağımsız gruplar için) analiz yöntemi ile değerlendirilmiş ve bulgular Tablo 3 de gösterilmiştir: Tablo 3. Deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerin akademik başarı ön test ve son test puanlarına ilişkin bağımsız gruplar için t-testi sonuçları ÖNTEST SONTEST Grup N Χ S sd t p N Χ S sd t p Deney 50 14,300 1, ,54 1, ,134 0, ,559 0,012 Kontrol 45 14,356 2, ,6 1,851 Tablo 3 e göre; deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin uygulama öncesinde ve sonrasında elde ettikleri akademik başarı puanları incelendiğinde; ön test puanları yönünden, her iki grupta yer alan öğrencilerin akademik başarı düzeyleri arasında anlamlı farklılık görülmezken, son test puanları açısından deney grubundaki öğrenciler lehine bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Böylece, eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yöntemi ile eğitim gören öğrencilerin akademik başarı düzeylerinin, bu yöntemle eğitim görmeyen öğrencilerin akademik başarı düzeylerine göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir Alt probleme ait bulgu ve yorumlar 4. alt problemi test etmek için, problem çözme envanteri, deney grubuna deneysel işlem öncesi ve sonrasında ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler, deney grubu öğrencilerinin, cinsiyet değişkeni açısından ön test ve son test puanları arasında fark olup olmadığını tespit etmek için t testi (bağımsız gruplar için) analiz yöntemi ile değerlendirilmiş ve bulgular Tablo 4 de gösterilmiştir:

10 10 Tablo 4. Deney grubunda yer alan öğrencilerin cinsiyetlerine göre problem çözme becerileri ön test ve sontest puanlarına ilişkin bağımsız gruplar için t-testi sonuçları ÖNTEST SONTEST Grup N Χ S sd t P N Χ S sd t P Kız 25 3,825 0, ,752 0, ,477 0, ,472 0,639 Erkek 25 3,788 0, ,715 0,308 Tablo 4 e göre; eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yöntemi ile eğitim gören öğrencilerin cinsiyetlerine göre problem çözme becerilerinin uygulama öncesinde ve sonrasında anlamlı düzeyde farklılaşmadığı belirlenmiştir. Aynı zamanda, kız ve erkek öğrencilerin uygulama öncesinde sahip oldukları problem çözme beceri düzeyleri uygulama sonrasında düşmüştür Alt probleme ait bulgu ve yorumlar 5. alt problemi test etmek için, laboratuar tutum ölçeği, deney grubuna deneysel işlem öncesi ve sonrasında ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler, deney grubunun cinsiyet değişkeni açısından ön test ve son test puanları arasında fark olup olmadığını tespit etmek için t testi (bağımsız gruplar için) analiz yöntemi ile değerlendirilmiş ve bulgular Tablo 5 de gösterilmiştir: Tablo 5. Deney grubunda yer alan öğrencilerin cinsiyetlerine göre laboratuar tutum düzeyleri ön test ve son test puanlarına ilişkin bağımsız gruplar için t-testi sonuçları ÖNTEST SONTEST Grup N Χ S sd t p N Χ S sd t P Kız 25 4,171 0, ,325 0, ,691 0, ,767 0,084 Erkek 25 4,111 0, ,155 0,350 Tablo 5 e göre; deney grubunda yer alan öğrencilerin, laboratuar tutum düzeylerinin, cinsiyet değişkenine göre, uygulama öncesinde ve uygulama sonrasında anlamlı düzeyde farklılaşmadığı belirlenmiştir. Bunun yanında kız öğrencilerin son test puanlarının uygulama öncesine göre arttığı görülürken, erkek öğrencilerin tutum puanlarının değişmediği tespit edilmiştir.

11 11 6. Alt probleme ait bulgu ve yorumlar 6. alt problemi test etmek için, akademik başarı testi, deney grubuna deneysel işlem öncesi ve sonrasında ön test ve son test olarak uygulanmıştır. Elde edilen veriler, deney grubunun cinsiyet değişkeni açısından ön test ve son test puanları arasında fark olup olmadığını tespit etmek için t testi (bağımsız gruplar için) analiz yöntemi ile değerlendirilmiş ve bulgular Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6. Deney grubunda yer alan öğrencilerin cinsiyetlerine göre akademik başarıları ön test ve son test puanlarına ilişkin bağımsız gruplar için t-testi sonuçları ÖNTEST SONTEST Grup N Χ S sd t p N Χ S sd t p Kız 25 14,12 1, ,32 2, ,795 0, ,898 0,374 Erkek 25 14,48 1, ,76 1,393 Tablo 6 ya göre; eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yöntemi ile eğitim gören öğrencilerin cinsiyetlerine göre akademik başarıları ön test ve son test puanları arasında anlamlı düzeyde farklılık olmadığı belirlenmiştir. Fakat hem kız hem de erkek öğrencilerin son test akademik başarı puanlarının uygulama öncesine göre yükseldiği gözlenmiştir. 4. SONUÇLAR Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yöntemi ile eğitim gören deney grubundaki öğretmen adaylarının akademik başarılarının, geleneksel yöntemle eğitim gören kontrol grubundaki öğretmen adaylarının akademik başarılarına göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu noktada, eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yönteminin, öğretmen adaylarının akademik başarılarını geliştirmede, geleneksel yöntemden daha etkili olduğu söylenebilir. Çünkü bu yöntemle eğitim gören öğrenciler laboratuvar uygulamalarında, deneylerle ilgili konuları derinliğine inceleme imkanı bulmuşlar, eleştirel ve yaratıcı bakış açılarını, bu bilgi temeline göre oluşturmuşlardır. Ayrıca deney grubunda bulunan çalışma gruplarının,

12 12 dersteki tartışmaları esnasında, farklı fikirler değerlendirilerek uygulama imkanı bulunmuş, ve böylece öğrencilerin bilgi düzeylerinde gelişme gözlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre gerek deney gerekse kontrol grubundaki öğretmen adaylarının problem çözme becerilerinin uygulama sonrasında düştüğü belirlenmiştir. Bunun nedeni olarak; her iki grupta da yapılan uygulamaların, öğrencilere yeni problemler oluşturması gösterilebilir. Özellikle deney grubu uygulamalarında, öğretmen adaylarından problemleri geliştirmeleri ve yeni problemler üretmeleri istenmiştir. Bu durum öğrencilerin problemleri tam anlamıyla çözemedikleri inancını doğurmuş olabilir. Öğretmen adaylarının, laboratuar tutum düzeylerine yönelik olarak; deney ve kontrol gruplarında, gerek deneysel çalışma öncesinde, gerekse sonrasında anlamlı düzeyde farklılık gözlenmediği belirlenmiştir. Fakat deney grubundaki öğrencilerin tutum düzeylerinde uygulama sonrasında belirgin bir artış olduğu, kontrol grubundaki öğrencilerin ise; laboratuar tutum düzeylerinin, uygulama sonrasında düştüğü tespit edilmiştir. Bu durum, eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yönteminin geleneksel öğretim yöntemlerine göre; laboratuar tutum düzeyini geliştirmede daha etkili olduğunu göstermektedir. Çünkü eleştirel ve yaratıcı düşünme etkinliklerine giren öğrenciler, somut ürünler ortaya koymakta ve bu ürünlerini kendi özgün fikirlerine göre oluşturmaktadırlar. Ayrıca sonuca giderken konuyu birçok açıdan irdelediklerinden eksiklik ve yeterliliklerinin farkına varabilmekte, olumlu tutumlar geliştirebilmektedirler. Kontrol grubundaki öğrenciler ise, deneylerin yazılı materyaline bağlı kaldığından kendi yeterliliklerinin farkına varamamaktadırlar. Öğrencilerin cinsiyetlerine değişkeni açısından problem çözme becerisi, laboratuar tutum ve akademik başarı düzeylerinin deneysel çalışma öncesinde ve sonrasında farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Bu durum, aynı yeterlilikte öğretmen yetiştirme amacını gerçekleştirmek için uygun bir sonuçtur. Deney grubundaki kız ve erkek öğrencilerin uygulama sonrasında problem çözme becerilerinin düştüğü görülürken, akademik başarı ve laboratuar tutumlarında bir artış olduğu belirlenmiştir.

13 13 Bu sonuçlar da eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yönteminin öğretmen adaylarının problem çözme becerilerini geliştirmede etkili olmadığını, akademik başarı ve laboratuar tutum düzeylerini geliştirmede ise etkili olduğunu göstermektedir. Bu gelişim beklenen düzeyde olmamasına rağmen uzun dönemli uygulamalarda ve öğrenci sayısının az olduğu gruplarda daha etkili sonuçlar alınmasına yönelik umut vermektedir. Çünkü kalabalık gruplarda öğrencilerin kontrolü ve yönlendirilmesi istenen düzeyde olamamaktadır. Bu çalışmanın 6 hafta sürdüğü de dikkate alındığında; öğrencilerin yeni bir yönteme adapte olmaları ve etkili ürünler ortaya koymaları zor görülmektedir. Fakat yine de ortaya çıkan sonuçlar eleştirel ve yaratıcı düşünmeye dayalı laboratuvar yönteminin geleneksel yöntemlerden daha etkili olduğunu göstermektedir. KAYNAKLAR 1. Anderson, Tony., Howe, Christine., Soden, R., Halliday, J., Low, J., (2001). Peer İnteraction and The Learning Of Critical Thinking Skills in Further Education Students, Instructional Science, Atkıncı, H.(2001) İlköğretim Birinci Kademe Eğitim Programlarının Yaratıcı Düşünmenin gelişimine Etkisi. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Anabilim dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). 3. Bessıs, P., Jaquı, H. (1973). Yaratıcılık nedir?. (Çev. Dr. Süheyl Gürbaşkan), İstanbul Reklam Yayınları. 4. Biesta, Gert J.J., Jan J.M. Stams, Geert., (2001). Critical Thinking and the Question of Critique: Some Lessons from Deconstruction, Studies in Philosophy and Education, Conner, Colin (1998). Can You Teach Creativity? British Educational Research Journal v.24,n.4,p dikici, 2001). 6. Dikici, Ayhan (2001). Sanat Eğitiminde Yaratıcılık, Milli Eğitim Dergisi, sayı Dinç, Aslı (2000). Örgütlerde Karar Verme ve Problem Çözme Süreçlerinde Yaratıcı Düşüncenin Yeri ve Önemi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). 8. Ihsen, Susanne, Dietrich Brandt (1998). Editorial: Creativity: Hoe to Educate and Train İnnovative Engineers. Europen Journal of Engineering Education. v.23,n.1,p Kökdemir, D. (2003). Eleştirel düşünme ve bilim eğitimi. Pivolka, 2(4), 3-5.

14 Lavely, Carolyn., Berger, Neal., (1996). Student Abstracts, Scientific Method And Critical Thinking, College Student Journal, Dec96, Vol. 30, Issue McKendree, Jean., Small, Carol., Stenning, Keith., Conlon, Tom., (2002). The Role of Representation in Teaching and Learning Critical Thinking, Educational Review, Vol. 54, No Taşkıran, Perim (1994). Yaratıcı Bireylerin Yetiştirilmesi Açısından Sanat Eğitiminin Yeri ve Önemi İzmir: D.E.Ü. Eğitim Fakültesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). 13. Yoğurt, H. (2001) İlköğretim okullarında laboratuarlı eğitimin fen bilgisi öğretimine etkisi ve alınması gereken önlemler Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).