TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YABANCI DİL ÖĞRETİMİ ANABİLİM DALI YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENME BİÇEMLERİ İLE ÖĞR

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YABANCI DİL ÖĞRETİMİ ANABİLİM DALI YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENME BİÇEMLERİ İLE ÖĞRENCİ BAŞARISI ARASINDAKİ İLİŞKİ Yüksek Lisans Tezi Nejla Gezmiş Ankara-2005

2

3 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YABANCI DİL ÖĞRETİMİ ANA BİLİM DALI YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENME BİÇEMLERİ İLE ÖĞRENCİ BAŞARISI ARASINDAKİ İLİŞKİ Yüksek Lisans Tezi Nejla GEZMİŞ Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Arif SARIÇOBAN Ankara-2005

4 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YABANCI DİL ÖĞRETİMİ ANA BİLİM DALI YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENME BİÇEMLERİ İLE ÖĞRENCİ BAŞARISI ARASINDAKİ İLİŞKİ Yüksek Lisans Tezi Nejla Gezmiş Tez Danışmanı : Yrd. Doç. Dr. Arif Sarıçoban Tez Jürisi Üyeleri: Adı ve Soyadı İmzası Tez Sınav Tarihi...

5 TEŞEKKÜR Öncelikle bu çalışmaya danışmanlık yapmayı kabul eden saygıdeğer tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Arif Sarıçoban a gösterdiği yardımlardan ve ilgiden dolayı en derin saygılarımı ve teşekkürlerimi bildirmeyi bir borç bilirim. Ömrüm boyunca benimle gurur duyan aileme beni yetiştirirken gösterdikleri emekler için; bütün çalışmalarımda beni gönülden destekleyen ve uzakta olsalar bile yürekleri daima yanımda olan can dostlarım Birsen Bengü Demirci ye ve Memnune Yavuz a; yazım aşamasında yardımlarını ve her türlü manevi desteğini benden esirgemeyen sevgili meslektaşım ve arkadaşım Uğur Ceyhan a teşekkür ediyorum. Ayrıca, anket çalışmasının uygulandığı üç okuldaki meslektaşlarım Gülşen Özkan a, Nilüfer Öztürk e, Müjde Dönmez e ve bu okullar ile görev yaptığım Mustafa Üstündağ İlköğretim Okulu nda Eğitim-Öğretim Yılında sekizinci sınıfa devam eden çok sevimli öğrencilerime de teşekkürlerimi bildirmek isterim. Son olarak ise, ilköğretimden lisansüstü eğitimime kadar bana her türlü emeği harcamış olan ve benim ben olmamı sağlayan bütün öğretmenlerime candan teşekkürlerimi ve saygılarımı iletmeyi bir borç bilirim. iii

6 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM... 1 GİRİŞ... 1 Sunum Kuramsal Çerçeve Araştırmanın Amacı Araştırma Soruları Araştırmanın Önemi Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırmanın Uygulanması Araştırmada Kullanılacak Araçlar Uygulama İKİNCİ BÖLÜM ALANYAZIN TARAMASI Sunum Öğrenme Biçemleri Görsel Öğrenci Sözel Öğrenci Hareketli Öğrenci Dokunumsal Öğrenci Alan Bağımlı Öğrenci Alan Bağımsız Öğrenci iv

7 Yenilikçi Öğrenci Çözümsel Öğrenci Sağduyulu Öğrenci Dinamik Öğrenci Duyusal Öğrenci Sezgici Öğrenci Düşüncesel Öğrenci Duygusal Öğrenci Yargılayıcı Öğrenci Algılayıcı Öğrenci Etkin Öğrenci Yansıtıcı Öğrenci Kuramcı Öğrenci Yararcı Öğrenci Zincirleme Öğrenci Bütüncül Öğrenci ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YÖNTEM Sunum Araştırmanın Genel Çerçevesi Araştırmanın Gerçekleştirildiği Kurumlar Araştırmaya Katılan Denekler Araştırma Soruları Veri Toplama Araçları v

8 Öğrenme Biçemleri Anketi Öğrencilerin Sınav Notları Uygulama Verilerin Değerlendirilmesi DÖRDÜNCÜ BÖLÜM VERİLERİN ANALİZİ VE SONUÇLARIN DEĞERLENDİRMESİ Sunum Nicel Verilerin Değerlendirilmesi Öğrencilerin Genelinin Öğrenme Biçemleri Bakımından Değerlendirilmesi Başarılı Öğrencilerin Öğrenme Biçemleri Bakımından Değerlendirmesi Başarısız Öğrencilerin Öğrenme Biçemleri Bakımından Değerlendirilmesi Nicel Verilerden Çıkan Sonuçlar Öğrenme Biçemlerinin Yabancı Dil Öğretimine Getirileri BEŞİNCİ BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERİLER Sunum Araştırmanın Özeti Bulguların Genel Değerlendirmesi Sonraki Çalışmalar İçin Öneriler vi

9 KAYNAKÇA EKLER ÖZ ABSTRACT vii

10 EKLER EK A Öğrenme Biçemleri Anketi EK B Öğrenme Biçemlerinin İngilizce Karşılıkları EK C Öğrenme Biçemleri Anketindeki Soruların Öğrenme Biçemlerine Göre Dağılımları EK D Derleme Yapılan Öğrenme Biçemleri Anketleri viii

11 TABLOLAR 1 Tablo 4.1. Öğrenme biçemleri ile başarı ve başarısızlık arasındaki ilişki katsayıları ix

12 GRAFİKLER 1 Grafik 4.1. Öğrencilerin Görsel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.2. Öğrencilerin Sözel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.3. Öğrencilerin Dokunumsal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.4. Öğrencilerin Hareketli biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.5. Öğrencilerin Alan Bağımlı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.6. Öğrencilerin Alan Bağımsız biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.7. Öğrencilerin Yenilikçi biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.8. Öğrencilerin Çözümsel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik 4.9. Öğrencilerin Sağ Duyulu biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Dinamik biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Duyusal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Sezgici biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Düşüncesel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Duygusal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Yargılayıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Algılayıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Etkin biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Yansıtıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Kuramcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Yararcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Öğrencilerin Zincirleme biçeme ait cevaplarının dağılımı x

13 22 Grafik Öğrencilerin Bütüncül biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Görsel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Sözel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Dokunumsal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Hareketli biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Alan Bağımlı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Alan Bağımsız biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Yenilikçi biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Çözümsel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Sağ Duyulu biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Dinamik biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Duyusal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Sezgici biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Düşüncesel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Duygusal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Yargılayıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Algılayıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı xi

14 39 Grafik Başarılı öğrencilerin Etkin biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Yansıtıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Kuramcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Yararcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Zincirleme biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarılı öğrencilerin Bütüncül biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Görsel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Sözel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Dokunumsal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Hareketli biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Alan Bağımlı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Alan Bağımsız biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Yenilikçi biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Çözümsel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Sağduyulu biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Dinamik biçeme ait cevaplarının dağılımı xii

15 55 Grafik Başarısız öğrencilerin Duyusal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Sezgici biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Düşüncesel biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Duygusal biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Yargılayıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Algılayıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Etkin biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Yansıtıcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Kuramcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Yararcı biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Zincirleme biçeme ait cevaplarının dağılımı Grafik Başarısız öğrencilerin Bütüncül biçeme ait cevaplarının dağılımı xiii

16 KISALTMALAR AUP BAVLC ELT GSU HKLTC NDP SAS SPSS Angelia Polytechnic University (Angelia Politeknik Üniversitesi) British Army Virtual Learning Centre (İngiliz Ordusu Gizli Öğrenme Merkezi) Experiential Learning Theory (Deneyimsel Öğrenme Teorisi) Georgia State University (Georgia Devlet Üniversitesi) Hong Kong Language Training Centre (Hong Kong Dil Eğitimi Merkezi) National Development Plan (Milli Gelişim Planı) Study Advice Service (Araştırma Tavsiye Hizmetleri) Statistical Package for Social Sciences (Sosyal Bilimler için İstatistiki Değerlendirme Paketi) UH UW University of Hull (Hull Üniversitesi) University of Westminster (Westminster Üniversitesi) x

17 BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ Sunum Yabancı dil öğretiminde öğrenme biçemleri ile başarı arasındaki ilişki konulu bu araştırmanın giriş bölümünde araştırmanın ele alınacağı kuramsal çerçeveden, araştırmanın öneminden, amacından, kapsamından, araştırmada cevap aranacak sorulardan, araştırmanın nasıl gerçekleştirileceğinden, araştırma verilerinin ve bulgularının nasıl inceleneceğinden ve yorumlanacağından bahsedilecektir Kuramsal Çerçeve Bireyin ya da toplumun iletişimde kullandığı sözlü, yazılı ve devimsel simgelere dayanan anlaşma aracı (Demirel, 2003:26) olan dil üzerinde pek çok araştırma yapılmaktadır. İletişimin temel aracı olan dil insanoğlu için siyasi, ekonomik, ticari ve sosyal ilişkilerin olağan bir şekilde yürütülebilmesi için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle hem ana dil öğrenimi hem de yabancı dil öğrenimi eğitim-öğretim

18 sistemi içerisinde büyük önem taşımaktadır. Özellikle küreselleşmenin arttığı çağımızda yabancı dil bilmenin bireylere sağladığı avantajlar fazlalaşmıştır.bunun doğal bir sonucu olarak yabancı dil öğrenimine ve öğretimine verilen önem artmıştır. Yüzyıllardır süren araştırmalarda dil olgusu çok çeşitli yönleri ile ele alınmıştır. Bu araştırmaların temelinde yatan amaç bireylere en iyi şekilde dil öğretimini gerçekleştirmek için neler yapılabileceğidir. Bu sebeple dil üzerine yapılan çalışmalar hem dil öğrenimi hem de dil öğretimi üzerine yoğunlaşmıştır. Öğrenme ve öğretimin iki ayrı kavram olarak ele alınması bu çalışmalarda dikkati çeken noktadır. İnsanoğlu doğumdan ölümüne kadar geçen süre içinde birçok davranış kazanır. İnsan davranışlarının tamamına yakın bir kısmı öğrenilmiş davranışlardır. Bu öğrenilmiş davranışlar insan hayatının belirleyicisidir (Yılmaz ve Sünbül, 2003:2). Bu yüzden insan üzerine yapılan çalışmalarda hangi alanda olursa olsun öğrenme kavramı çok önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu çalışmalar incelendiğinde öğrenme kavramının çeşitli tanımlarına rastlanmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şöyledir : Öğrenme, yaşantı ürünü ve nispeten kalıcı izli davranış değişmesidir (Ertürk, 1972:1). Öğrenme, yaşama ve öğretim yolu ile davranışlarda bir değişiklik oluşturulması demektir (Gates, 1968:23). Öğrenme, yaşantı ürünü ve az çok kalıcı izli davranış değişikliğidir (Demirel, 2003:70). 2

19 Öğrenme, bireyin kendi tepkileri, etkinlikleri ve yaşantıları yoluyla çevresine uyum tarzını değiştiren davranışlar geliştirmesi veya davranışlarının farklılaşmasıdır (Ülkü, 1981:16). Öğretim ise öğrenme ile çok karıştırılmasına rağmen öğrenmeden farklı fakat bir o kadar da öğrenme ile iç içe bir kavramdır. Öğretim üzerine yapılan birkaç tanım şöyledir: Öğretim, bireyin davranışlarında değişiklik olmasını sağlamak amacıyla yapılan etkinliklerin bütünüdür (Büyükkaragöz ve Çivi, 1997:30). Öğretim, bilgi ve beceri kazandırma işidir (Erden, 1995:20). Öğretim, içsel bir süreç ve ürün olan öğrenmeyi destekleyen ve sağlayan dışsal olayların planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi sürecidir (Senemoğlu, 1997:399). Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi için planlanan kasıtlı ve sistematik eğitimdir (Demirel, 2003:71). Tanımlardan da anlaşıldığı gibi öğretim ve öğrenim birbirine çok bağlı iki süreçtir. Öğrenim olmadan öğretim gerçekleşmeyeceği gibi öğretim olmadan da öğrenim tam anlamı ile gerçekleşemez. Öğretim dışsal bir süreç iken öğrenim içsel bir süreçtir de denilebilir. Ayrıca öğretimi gerçekleştiren öğretmen iken öğrenimi gerçekleştiren de öğrenen kişi olur ki bu iki bireyin de etkili bir öğrenimin ve öğretimin gerçekleştirilmesinde etkileri çok fazladır. 3

20 Öğrenmenin genelinde ve de dil öğreniminde etkili olan bazı etmenler vardır. Bunlar arasında öğrenen kişinin ihtiyaçları, ilgileri, güdülenme düzeyi, genel olarak sahip olduğu kişilik özellikleri, çevresi ile etkileşimi gibi pek çok etmen sayılabilir. Bu etmenlerin ortak özelliği öğrenen kişinin yaşantısı ile ilgili olmalarıdır. Öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrenen kişinin belirgin özelliklerini yansıtan öğretme ortamları yaratılmalıdır. Kısacası, öğrenme sürecinde öğrenen kişinin öğrenme sürecinden önceki ve öğrenme sürecindeki yaşantıları önemli yer tutar. Dil öğreniminin de herhangi bir öğrenmeden farkı yoktur. Dil öğrenimi sonucunda dil davranışlarında değişiklik meydana gelir. Dil öğrenimi ve öğretiminde ve öğrenmenin genel tanımlarında da dikkat çeken nokta bireylerin davranışlarındaki değişikliğin yaşantıları aracılığı ile meydana gelmesidir. Dil öğretimi ve öğrenimi alanında yapılan çalışmalarda ortaya çıkan dil öğrenme kuramlarının bazıları öğrenenlerin yaşantılarına dayandırılmıştır. Bunlardan biri de David Kolb tarafından geliştirilen Deneyimsel Öğrenme Kuramı dır (Experiential Learning Theory). Deneyimsel Öğrenme Kuramının en belirgin özellikleri şöyle sıralanabilir: İnsanlar öğrenmeyi en iyi şekilde kendi deneyimlerinden ve görüşlerinden gerçekleştirirler. İnsanların yaptıkları bildiklerinden daha önemlidir. Öğrenme deneyimi oluşturarak bilginin ötesine ve becerinin içine geçmek mümkündür. Öğrenilen bilgi uzun bir zamandan sonra da hatırlanmalıdır. Öğrenme süreci eğlenceli, güdüleyici ve ödüllendirici olmalıdır. Bireylerin fikirlerine ve tercihlerine saygı gösterilmelidir. Öğrenme sürecinde destekleyici bir ortamda süreçte olabilecek değişiklikler için fırsatlar sağlanmalıdır. 4

21 Öğrenme sürecinde öğrenen üzerinde aşırı baskı ve şüphe oluşursa öğrenene rahatlaması için yeterli zaman ve boşluk verilmelidir. Öğrenme sürecinde yeni ya da farklı bir şeyleri yapmayı denemek ortaya çıkacak olan sonuçtan daha önemlidir. Etkili öğrenme için kontrollü küçük basamaklar şeklinde yol alınmalıdır (NDP, 2002:4-6). Kolb un çalışması Piaget in, Dewey in ve Lewin in çalışmaları üzerine kuruludur ve bu çalışmalarda somut deneyimleri anlamlaştırmayı amaçlamıştır. Bunu gerçekleştirirken sürece dahil olan öğrenme biçemleri ile ilgili olan özellikleri açıklar. Deneyimsel öğrenme, öğrenenin olaylara katılımının doğal bir sonucu olarak ortaya çıkar, katılımcının kendi deneyimlerini ve bu deneyimler üzerindeki kendi yansıtmalarını kullanır (NDP, 2002:1). Bu çalışmanın konusu olan öğrenme biçemlerinin kaynağı da Deneyimsel Öğrenme Kuramına dayanmaktadır. Kolb un kuramına göre insanlar farklı şekillerde öğrenirler, bunu sonucunda da öğrenim sürecinde farklı tercihleri vardır. İnsanların bu tercihlerini etkileyen pek çok etmen bulunmaktadır. Kolb, bireyin gelişimini üç aşamada açıklamıştır: 1)Edinim: Doğumdan yetişkinliğe kadar geçen sürede meydana gelen temel yeteneklerin ve bilişsel yapıların gelişimi sürecidir. 2-)Uzmanlaşma: Okul, iş ve gençlik çağlarında kişisel deneyimleri sosyal, eğitimsel ve örgütsel sosyalleşme ile biçimlenen öğrenme biçemlerinin gelişimi sürecidir. 3-)Bütünleşme: İleriki yaşlarda iş ve kişisel hayatta baskın olmayan öğrenme biçeminin açıklanması sürecidir. (Chapman, 1995:1). 5

22 Kolb kendi Deneyimsel Öğrenme Kuramını ve dolayısıyla bu kuramın içindeki öğrenme biçemleri modelini Carl Jung ın iddiası üzerine kurduğunu söyler. Bu iddiaya göre öğrenme biçemleri insanların dünyaya uyum sağlama yollarından seçilmiştir (Chapman, 1995:6). Kolb öğrenmenin dört aşamada oluşan bir halka olduğunu belirtmiştir. Bu aşamalar şöyledir: 1. Somut Deneyim (Concrete Experience-CE): Birey bir eylem gerçekleştirir ve bu eylemin etkilerini gözlemler. Bu basamak bireyin verilen görevi gerçekleştirdiği basamaktır. 2. Yansıtmalı Gözlem (Reflective Observation-RO): Yansıtma, görev ya da bilgi karşısında geride durup ne olduğunu gözden geçirmeyi içerir. Katılma becerileri, farklılıkları görebilme becerisi ve terimleri uygulayabilme becerisi bireyin olayları belirlemesini sağlar. 3. Soyut Kavramsallaştırma (Abstract Conceptualization-AC): Birey olayları yorumlamaya başlar. Kavramsallaştırma fark edilen olayları yorumlamayı ve olaylar arasındaki ilişkileri anlamayı içerir. Olayların anlaşılması bu aşamada meydana gelir. 4. Etkin Deneme (Active Experimentation-AE): Genelleme yaparak eylemi yeni durumlara uygulamadır. Daha sonra ne olabileceğine ve hangi eylemlerin gerçekleştirileceğine dair tahminler bu aşamada yapılır (NDP, 2002:1-4). Kolb bu aşamaları doğu-batı ve kuzey-güney yönünde olmak üzere dairesel bir bütünlük ile açıklar. Bireyin bir göreve ya da bilgiye nasıl yaklaşımda bulunacağını 6

23 belirleyen doğu-batı eksenine İşleme Bütünü, görev ya da yeni bilgi karşısında duygusal tepkisini, hislerini ve düşüncelerini belirleyen kuzey-güney eksenine de Algılama Bütünü adını verir. Birey bu durumda hem ne yapmak ya da izlemek istediğine karar verir hem de düşünme ya da hissetme eylemleri arasında bir seçim yapar. Bu karar verme süreçleri bireyin tercih ettiği öğrenme biçeminin ya da biçemlerinin oluşmasını sağlar (Chapman, 1995:1-5). Bu kurama göre birey öğrenme sürecinde somut deneyimlerden yola çıkarak soyut kavramlara ulaşır ve son basamakta da etkin bir şekilde deneme gerçekleştirir. Başka bir deyişle, öğrenme sürecinde öğrenmesi gereken materyalin önce somut örneklerini gözlemler, sonra bu somut örneklerden genelleme yaparak soyut kavramlara ulaşır, en sonunda ise eylemi bizzat kendisi gerçekleştirir. Bu süreç içinde birey kendi başına çeşitli kararlar alır ki bu kararları almasında etkili olan bireyin yaşantısının izleridir. Bireyin yaşantısının izleri de bireyin sahip olduğu öğrenme biçemlerini oluşturur. Deneyimsel Öğrenme Kuramına göre Kolb tarafından kabul edilen öğrenme biçemleri şunlardır: 1.Iraksak (Diverging): Bu biçemin özelliklerini taşıyan bireyler bilgiyi sezgileri yoluyla alırlar. Karmaşık durumları farklı açılardan görebilmek için hayali tavırlarını ve yeteneklerini kullanırlar. Ayrıca bilgileri anlamlı bütünler halinde birleştirme yeteneğine de sahiptirler. Hayal güçlerinin fazla olması en güçlü yönleridir. 2.Yakınsak (Converging): Bu biçeme sahip kişiler bilgiyi önce düşünerek ve analiz ederek, sonra da yeni fikirlere ya da kavramlara uygulayarak 7

24 edinirler. Fikirleri uygulama yeteneği en güçlü yanlarıdır. Tümdengelimci akıl yürütme yoluyla bilgileri düzenlerler. Mantıklı ve somut bir şekilde düşünürler. 3.Uyumsamacı (Accommodating): Gerçeklere uymayan kuramı yok sayabilirler. En güçlü yanları bir şeyleri yaptırabilme ve yeni deneyimlerin içine tamamıyla girebilme yetenekleridir. Problemlere sezgisel yolla ve deneme-yanılma durumları ile yaklaşırlar ve bilgiyi kendi analitik yeteneklerinden ziyade diğer insanlar aracılığı ile elde ederler. 4.Özümseyici (Assimilating): Kuramsal modeller ve nedenler yaratma yeteneği bu biçeme sahip kişilerin en güçlü yönüdür. Önce düşünerek ve analiz ederek, sonra da planlayarak ve yansıtarak öğrenirler. Pratik uygulamaları önemsemezler, daha çok kuramların geliştirilmesi üzerinde dururlar (Stroot, Keil ve Stedman, 1998:1-3). Kolb tarafından geliştirilen öğrenme biçemi modeli öncelikle bilginin bilişsel işleme süreci üzerinde durmaktadır. Daha sonra yapılan çeşitli çalışmalar öğrenme biçemlerini çok boyutlu bir şekilde ele almıştır. Bu çalışmalar arasında Orta Dereceli Okullar Müdürleri Milli Derneği (The National Association of Secondary School Principals) modeli (NASSP) ile Dunn&Dunn modeli önem arz etmektedir. Bu modellerin her ikisinde de ortak olan görüş şudur: Öğrenenler, biyolojik temelli fiziksel ve çevresel öğrenme tercihlerine sahiptirler, duygusal ve sosyolojik tercihlerle iyi düzenlenmiş olan bu tercihler bir bireysel öğrenme biçemini 8

25 oluşturmak için birleşirler. Bu modellere göre öğrenme biçemleri duygusal, çevresel, sosyolojik ve fiziksel gibi özel alanlara ayrılır (Stroot, Keil ve Stedman, 1998:4-5). Öğrenme biçemleri üzerine yapılan diğer bir çalışmada Peter Honey ve Alan Mumford, Kolb un kuramına dayanarak öğrenmenin bir halka içinde gerçekleştiğini ve bu halkanın Yapma ve deneyim, Deneyimi gözden geçirme, Deneyimden sonuç çıkarma, Bir sonraki basamağı planlama şeklinde dört aşaması olduğunu belirttiler (Chapman, 1995:9). Honey ve Mumford tarafından geliştirilen öğrenme biçemleri ise şöyledir: 1. Etkin (Activists): Yeni deneyimler yoluyla etkili öğrenme gerçekleştirir. Değişikliklerden hoşlanır ve açıklamalardan sıkılır. Kısa, anlık ve hemen yapılan etkinliklere katılmaktan zevk alır. 2. Yansıtıcı (Reflectors): Öğrenme sürecinde geride durup olanları gözlemlemeyi, dinlemeyi ve olanlar hakkında bilgi toplamayı tercih eder. Konuşmadan önce dinler. Etrafında olan bitenleri izlemekten zevk alır. 3. Kuramcı (Theorists): Öğrenme sürecinde sistem, model, kavram ve teori şeklindeki materyallerin sunulmasını tercih eder. İlişkileri mantıklı bir şekilde düşünerek analiz etmekten hoşlanır. Amacın açık olarak belirtildiği yapılandırılmış durumlarda çalışmaktan hoşlanır. 4. Yararcı (Pragmatists): Öğrenme sürecinde günlük yaşamda kullanılabilecek materyallerin sunulmasından hoşlanır. Öğrendikleri her şeyi uygulamak ya da denemek isterler. Günlük hayatlarında kullanabilecekleri yararlı bilgileri öğrenmekten zevk alırlar (Sleigh, 2002:1). 9

26 Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi Kolb un geliştirdiği Deneyimsel Öğrenme Kuramının ve bu kuramın içinde açıkladığı öğrenme biçemlerinin daha sonradan yapılan çeşitli araştırmalara kaynak olduğu görülmektedir. Özellikle Honey ve Mumford un geliştirdikleri öğrenme biçemleri modeli ile Kolb un öğrenme biçemleri arasında benzerlikler olduğu açıktır. Bu benzerliklere dayanarak Honey ve Mumford un Yansıtıcı biçeminin Kolb un geliştirdiği Iraksak biçeme, Yararcı biçeminin Yakınsak biçeme, Etkin biçeminin Uyumsamacı biçeme ve Kuramcı biçeminin Özümseyici biçeme denk geldiği söylenebilir. Öğrenme biçemleri üzerine yapılan çeşitli araştırmalar sonucunda pek çok öğrenme biçemi geliştirilmiştir. Bu çalışmaların ortak noktası öğrenme biçemlerinin öğrenenin yaşantıları yoluyla oluşan içsel süreçler olduğudur. Bu açıdan bakıldığında öğrenme biçemleri Deneyimsel Öğrenme Kuramından yola çıkarılarak geliştirilmiştir. Bu çalışmada da Deneyimsel Öğrenme Kuramına dayanılarak ortaya atılan çok çeşitli öğrenme biçemlerinin bir derlemesi yapılarak bu biçemlerin yabancı dil öğretimindeki başarı ile ilişkisi olup olmadığı incelenecektir Araştırmanın Amacı Yabancı dil bilmek Türkiye de yaşayan bir birey için neredeyse zorunlu hale gelmiştir. Özellikle son yıllarda Türkiye de Avrupa Birliği ne kabul edilme 10

27 çalışmaları başladığından beri eğitimin hemen hemen her kademesinde yabancı dil öğretimi zorunlu olarak yapılmaya başlanmıştır. Bir yandan yabancı dil öğrenimi bu kadar önem arz ederken diğer yandan da yabancı dil öğretimi ile ilgili yeterli düzeyde çalışmalar yapılmamaktadır. Yabancı dil öğretimi ve öğrenimi özel ilgi, yöntem ve teknik gerektiren bir alandır. Dil öğreniminin ve öğretiminin öncelikle dil yeteneği gerektirdiği gerçeği çoğu zaman unutulmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı nın yabancı dil öğretimi müfredat programı istenilen nitelikteki yabancı dilin öğretilmesi için yeterli değildir. Ayrıca ne acı ki yabancı dil öğretiminde görevlendirilen çoğu öğretmen yabancı dil öğretiminin eğitimini almamış olduğu için konuyla ilgili yeterli düzeyde bilgiye sahip değildir. Bunların yanında Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı okulların çoğunda yabancı dil öğretiminde kullanılmaya elverişli materyaller bulunmamaktadır. Öğretime ve konuya uygun materyaller oluşturma uğraşı tamamıyla öğretmene bırakılmıştır. Üniversitelerin hazırlık sınıfı olan herhangi bir fakültesinden mezun olan kişilerin de bu konuda bilgiye sahip olmaları ve uygun materyalleri geliştirmeleri beklenemez. Türkiye de önemli bir gerçek unutuluyor: Yabancı dil öğretimi özel uğraş gerektiren bir alandır ve yabancı dil bilen herkes yabancı dil öğretemez. Ülkemizde yabancı dil öğretimi yukarıda birkaçı belirtilen çok önemli sorunları teşkil etmektedir. Bu sorunların en önemlilerinden biri de öğrencilerin öğrenme biçemlerini göz önüne almadan yabancı dil öğretimi gerçekleştirmeye çalışmaktır. 11

28 Türkiye de yabancı dil öğretilirken öğrencilerin de birer birey olduğu ve her bireyin birbirinden farklı özelliklere sahip olduğu unutularak bütün öğrencilere aynı şekilde bir şeyler öğretilmeye çalışılmakta ve onlardan aynı başarı beklenmektedir. Yabancı dil öğretiminde kullanılan yöntemler, teknikler, ders kitapları ve materyaller bunun kanıtıdır. Oysaki her öğrenci birbirinden farklıdır. Bazı öğrenciler için yeni duydukları bir kelimeyi telaffuz etmek çok zevkli ve kolay iken bazı öğrenciler için bu çok sıkıcı ve zor bir iştir. Bazı öğrenciler için dil kurallarını öğrenmek zevkli bir uğraş iken bazı öğrenciler için de dili yanlış da olsa kullanmak zevkli bir uğraştır. Bunlar gibi öğrencilerin aralarında mevcut olan farklar öğrencilerin farklı öğrenme biçemlerine sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Öğrenme biçemleri konusunda bilgisi olmayan bir yabancı dil öğretmeni öğrencilerinin başarılarını değerlendirirken bütün öğrencileri aynı düşünür ve değerlendirmesi hatalı olur. Ayrıca öğrencilerin sahip oldukları öğrenme biçemlerinden öğrencileri de haberdar etmek onlara nasıl çalışmaları konusunda rehberlik edilmesini sağlar. Böylelikle öğrenciler nasıl öğrendiklerini bilirler ve kendi öğrenme biçemlerine uygun bir şekilde çalışarak başarısızlıklarını ortadan kaldırırlar ya da başarılarını artırırlar. Eğitim ve öğretimde temel hedef başarıyı artırmak olduğu için öğrenme biçemleri istenilen nitelikte tam bir eğitim ve öğretimin oluşmasını sağlamak amacıyla gerekli olan şartlardan biridir. Bu nedenle öğretim süreci içinde öğrenme biçemleri konusuna yeterince önem verilmelidir. Bunu sağlamanın yollarından biri hem öğretmeni hem de öğrenen kişiyi öğrenme biçemleri konusunda yeterince bilgilendirmektir. 12

29 Yabancı dil öğretiminin genel hedefi öğretilen yabancı dilin etkili bir şekilde kullanılmasını sağlamaktır. Yabancı dil öğretilen öğrencilerin hepsi kendilerine öğretilen yabancı dili başarılı bir şekilde kullanıyorlarsa bu hedef gerçekleşmiş demektir. Öğrencilerin hepsine yabancı dil öğretilmesini sağlamak için öğrenme biçemlerinin göz önüne alınarak yabancı dil öğretimi yapılmalıdır. Bu araştırmada araştırmacı öğrenme biçemlerinin başarı ile ilişkili olduğunu savunarak ve bu savını verilerle kanıtlayarak yabancı dil öğretiminde öğrenme biçemlerinin önemini belirtmeyi amaçlamıştır. Bu araştırmada öncelikle araştırmanın örneklem grubundan elde edilen veriler üzerinde yapılan istatistiki incelemeler sonucunda örneklem grubunun sahip olduğu öğrenme biçemleri ile yabancı dil dersinde elde ettiği başarı arasında bir ilişki olduğunun ispatlanması hedeflenmiştir. Diğer bir amaç ise öğrenme biçemlerinden haberdar olmanın hem öğrencilere hem de yabancı dil dersi öğretmenine sağladığı kolaylıkların ve katkıların belirtilmesidir. Böylelikle yabancı dil öğretimindeki önemli bir ihmalkarlığı ortadan kaldırmak amaçlanmıştır Araştırma Soruları Bu araştırmada cevap aranacak temel soru ve aynı zamanda araştırmanın da amacı olan konu yabancı dil öğretiminde başarı ile öğrenme biçemleri arasında bir ilişki 13

30 olup olmadığı sorusudur. Araştırma genel olarak bu soruya cevap bulabilmek amacıyla hazırlanacaktır. Ancak bu soruya cevap ararken çeşitli konuların da altını çizmek gerekir. Öğrenme biçemleri ile başarı arasında ilişki olup olmadığı araştırılmadan önce sorulması gereken başka bir soru vardır. Öğrenme biçemleri diye bahsedilen terimin ne anlama geldiği ve öğrenme biçemleri konusuna dahil olan kavramların neler olduğu bu araştırmanın ikinci bölümünde cevaplanacak olan sorulardır. Öğrenme biçemleri terimi ve bu terimin kapsamındaki kavramlar açıklandıktan sonra akla gelebilecek olan başka bir soru ise bütün bu öğrenme biçemleri çeşitlerinin başarı ile tek tek ilişkili olup olmadığı sorusudur. Dolayısıyla bu araştırmada örneklem grubundaki öğrencilerin sahip oldukları ve bu araştırmada incelenen Görsel biçem, Sözel biçem, Hareketli biçem, Dokunumsal biçem, Alan Bağımlı biçem, Alan Bağımsız biçem, Yenilikçi biçem, Çözümsel biçem, Sağduyulu biçem, Dinamik biçem, Duyusal biçem, Sezgici biçem, Düşüncesel biçem, Duygusal biçem, Yargılayıcı biçem, Algılayıcı biçem, Etkin biçem, Yansıtıcı biçem, Kuramcı biçem, Yararcı biçem, Zincirleme biçem ve Bütüncül biçem adı verilen bütün biçem çeşitlerinin başarı ile ilişkilerinin olup olmadığı sorusuna cevap araştırmanın dördüncü bölümünde verilecektir. 14

31 Yabancı dil öğretiminde başarıyı etkileyen faktörlerden biri olarak kabul edilen öğrenme biçemlerinden yabancı dil öğretiminde nasıl faydalanılacağı sorusu da bu çalışmada yanıt aranacak olan sorulardandır. Başarı ile ilişkili çıkan biçemlerin genel özelliklerine göre yabancı dil öğretmenin öğretim sürecinde neler yapabileceği, nasıl teknikler ve etkinlikler düzenlemesi gerektiği, öğrencilere nasıl yaklaşımda bulunması gerektiği ve ayrıca öğrencilerin ders çalışırken nasıl teknikler kullanması gerektiği dördüncü ve beşinci bölümlerde cevaplanacak olan sorulardır. Bunların yanı sıra öğrenme biçemlerinin yabancı dil öğretimine katkılarının neler olabileceği sorusu da bu araştırmanın dördüncü bölümünde cevaplanacaktır. Öğrenme biçemlerinin başarıyı etkilediği düşünülerek ve öğrenme biçemleri dikkate alınarak yapılan bir yabancı dil öğretim sürecinde öğrencilerin neler kazanabileceği, dil öğretimindeki başarının nasıl olacağı ve öğrenilen dilin kullanımında ne gibi kolaylıklar sağlanacağı dördüncü bölümde ele alınacaktır. Bu araştırmada araştırmanın amacı ve konusu gereği cevap aranacak olan sorular özetle aşağıdaki gibi sıralanabilir: Öğrencilerin öğrenme biçemleri (stilleri) nelerdir? Öğrencinin öğrenme biçemleri ile başarıları arasında ilişki var mıdır? Görsel ve Sözel biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Hareketli ve Dokunumsal biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? 15

32 Alan Bağımlı ve Alan Bağımsız biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Yenilikçi ve Çözümsel biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Sağduyulu ve Dinamik biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Duyusal ve Sezgici biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Düşüncesel ve Duygusal biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Yargılayıcı ve Algılayıcı biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Etkin ve Yansıtıcı biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Kuramcı ve Yararcı biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Bütüncül ve Zincirleme biçemler ile başarı arasında ilişki var mıdır? Yabancı dil öğretiminde öğrenme biçemlerinden nasıl yararlanılabilir? Öğrenme biçemlerinin yabancı dil öğretimine katkıları neler olabilir? 1.4. Araştırmanın Önemi Yabancı dil öğretimine verilen önemde gerek Türkiye de gerekse tüm dünyada özellikle son yıllarda önemli derecede artış görülmüştür. Tüm dünyada çeşitli dilbilimciler, bilim adamları, eğitimciler ve psikologlar tarafından çok çeşitli araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmalar ile her geçen gün yabancı dil öğretimine yeni yaklaşımlar, yöntemler, teknikler, ilkeler, materyaller kazandırılmaktadır. Yabancı dil öğretimi gerek yöntembilim gerek psikoloji gerekse pedagoji alanlarındaki çalışmaların da konusu olmaktadır. Öğretimi etkileyen öğrenenin 16

33 özellikleri, öğreticinin özellikleri, öğrenmeye karşı duyulan motivasyon ve ihtiyaç, öğreten kişinin mesleki yeterliliği gibi bir çok konuda yapılan araştırmalar yeni bulguların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Yapılan bütün çalışmalarda amaç etkili ve kalıcı bir yabancı dil öğretimi sağlamaktır. Türkiye de de yabancı dil öğretimi alanında yapılan birçok çalışma bulunmaktadır. Ancak ülkemizde yapılan çalışmalardan çıkarılan sonuçlar uygulama aşamasında pek fazla kullanılamamaktadır. Bu araştırmada yabancı dil öğretiminde önem arz eden bir konunun altı çizilecektir. Ülkemizde öğrenme biçemlerinin yararlılığı göz ardı edilmektedir. Bu yüzden bu çalışmada öğrenme biçemlerinin öğrenci başarısı ile arasındaki ilişkinin incelenmesine karar verilmiştir. Hızla küreselleşen ve ilerleyen dünyada yabancı dil ya da diller bilmek çok fazla önem taşımaktadır. Bu durumda ülkemizde de yabancı dil öğretimini en iyi ve en etkili şekilde gerçekleştirmek yabancı dil öğretmenlerinin en önemli görevidir. Yabancı dil öğretmenleri yabancı dil öğretiminde karşılaşabilecekleri sorunları önceden tahmin etmeli ve bunların çözümlerine ulaşmalıdırlar. İnsan sosyal bir varlıktır ve farklı sosyal çevrelerde ve kültürlerde yetişir. Bu yüzden de her birey gerek fiziksel görüntüsü gerekse de yaşam tarzları bakımından farklıdır. Bunun sonucunda da bireylerin öğrenme tarzları da birbirlerinden farklılık 17

34 göstermektedir. Bu farklılıklar her bireyin farklı öğrenme biçemlerine sahip olmasına neden olmuştur. Bu nedenle bireylere eğitim-öğretim verilirken bireylerin farklı öğrenme biçemlerine sahip olduğu gerçeği göz önüne alınmalıdır. Sınıf içindeki bireylerin öğrenme biçemlerine uygun olarak öğretim yapıldığında öğrenme daha kolay gerçekleşir ve kalıcı olur. Bu yüzden de öğrenme biçemleri konusu yabancı dil öğretimi alanında da büyük bir önem arz etmektedir. Yabancı dil öğretiminde başarıyı engelleyen sorunlardan biri de öğrenme biçemlerine uygun öğretim etkinlikleri yapılmamasıdır. Bu çalışmada öğrenciye uygun öğrenme biçemlerinin yabancı dil öğretiminde başarıyı etkilediği kanıtlanarak yabancı dil öğretiminde önemli bir sorunun altı çizilecektir. Öğrencilerin sahip oldukları farklı öğrenme biçemleri öğretim sırasında kullanılacak olan çeşitli öğretim teknik ve yöntemlerini etkiler. Öğrencilerinin öğrenme biçemlerinden haberdar olan bir öğretmen bu öğrenme biçemlerine uygun yaklaşım, yöntem, teknik ve etkinlikleri kullanarak hem öğrencilerinin öğretim sürecine daha fazla güdülenmelerini sağlar hem de öğrencilerinin yabancı dil öğrenimindeki başarılarının artmasını sağlar Araştırmanın Sınırlılıkları Bu araştırmada incelenen örneklem kapsamında öğrenme biçemleri ile başarı arasında ilişki olup olmadığı yapılacak olan anket çalışması ile bulunacak ve 18

35 yorumlanacaktır. Bu çalışmada örneklem grubunu Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı ilköğretim okullarından seçilmiş olan 4 ilköğretim okulundaki sekizinci sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. İlköğretim ve ortaöğretim çağındaki bireyler arasında ve ilköğretimin kademelerinde bulunan öğrenciler arasında çeşitli farklar olduğu için bu araştırmada sadece ilköğretimin sekizinci sınıfındaki bireyler incelenecektir. Ayrıca araştırmacının örneklem grubunu oluşturan öğrencileri yakından tanımış olması için araştırmacının öğrencilere ya da yabancı dil dersinin öğretmenine kolaylıkla ulaşabildiği 4 okul seçilmiştir. Yabancı dil öğretimi ve öğrenme biçemleri konuları çok geniş bir alanı kapsamaktadır. Yabancı dil öğretiminde başarıyı etkileyen öğrenme stratejileri, öğrenciler arasındaki farklar, motivasyon, dil öğretim yöntem ve teknikleri, dil becerileri ve alanları gibi birçok etmen vardır. Ancak araştırmanın sınırlılığı açısından bu çalışmada yabancı dil öğretiminde başarıyı etkileyen etmenlerden sadece öğrenme biçemleri incelenecektir. Öğrenme biçmeleri konusunda çok çeşitli bilgiler mevcuttur. Bazı araştırmacılar sadece dört ana biçemi kabul ederken bazıları çok daha fazla biçemler kabul etmişlerdir. Bazı araştırmacılar içe dönük, dışa dönük gibi kişilik özelliklerini ve 19

36 matematiksel-mantıksal zeka, sosyal zeka, müzik zekası gibi zeka çeşitlerini de öğrenme biçemleri dahilinde incelemiştir. Bu araştırmada ise örnekleri verilen bu biçemlerin çok geniş ve ayrı bir araştırma konusu olması gerektiğine inanıldığı ve bu özelliklerin biçemlikten ziyade kişilerin mizaçları ve zeka tiplerini belirttiklerine inanıldığı için bu kavramlar öğrenme biçemleri konusu haricinde tutulmuştur. Özetle bu araştırma Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı dört ilköğretim okulunda Eğitim-Öğretim yılında sadece sekizinci sınıfta öğrenim görmekte olan öğrencilerin yabancı dil öğretimindeki başarıları ile örneklem grubunu oluşturan bu öğrencilerin sahip oldukları öğrenme biçemleri arasında bir ilişki olup olmadığı incelenecek ve yorumlanacaktır. Örneklem üzerinde yapılan inceleme sonucunda ortaya çıkan bulgular yardımıyla konu ile ilgili genellemelerde bulunulacaktır Araştırmanın Uygulanması Bu araştırmada öğrenme biçemleri ile ilgili ayrıntılı bilgi ikinci bölümde verildikten sonra araştırmanın uygulama bölümüne geçilecektir. Uygulama kısmında öncelikle bu araştırmada kullanılacak yöntem ve teknikler, araştırmanın uygulanacağı örneklem grubu, örneklem grubuna ait verilerin elde edilmesi ve incelenmesinde kullanılacak olan istatistiki değerlendirme programı, elde edilen verilerin incelenmesi sonucu ortaya çıkan bulgular hakkında bilgi verilecektir. 20

37 Araştırmada Kullanılacak Araçlar Bu araştırmada veri toplama aracı olarak öncelikle örneklem grubundaki öğrencilerin sahip oldukları öğrenme biçemlerini belirleyecek olan nicel bir veri toplama aracı olan anket (bkz. Ek A) çalışmasından yararlanılacaktır. Kullanılacak olan bu anket mevcut olan çeşitli anketlerden derlenen sorulardan (bkz. Ek D) ve araştırmacının uzman kişilerin de görüşlerini alarak kendisinin oluşturacağı sorulardan ibarettir. Bu araştırmanın kapsamındaki öğrenme biçemlerinin hepsi bu anket dahilinde olacaktır. Bu anket çalışmasında bu araştırmada incelenecek olan 22 tane öğrenme biçemi (bkz. Ek B) ile ilgili 55 soru olacaktır. Biçemler bu ankette ikili gruplar halinde sorulacak ve her grup ile ilgili 5 soru (bkz. Ek C) olacaktır. Örneklem grubunun başarılarını ve başarısızlıklarını belirlemek amacıyla bu öğrencilerin Eğitim-Öğretim yılı I.Dönem Yabancı Dil dersi karne notları kriter olarak kullanılacaktır. Öğrencilerin bu notları öğretmenlerinden ve okul idarelerinden temin edilecektir. Türkiye deki eğitim sistemindeki değerlendirme kriterleri olarak kabul edilen not sistemine göre öğrencilerin ders notları birden beşe kadar olan rakamlarla ifade edilmektedir. Var olan not sisteminde 1 zayıf, 2 orta, 3 geçer, 4 iyi, 5 ise pekiyi olarak değerlendirilir. Bu çalışmada ise öğrencilerin 1 ve 2 notları başarısız, 4 ve 5 notları başarılı olarak değerlendirilecek ve 3 notu değerlendirme kapsamına alınmayacaktır. 21

38 Öğrenme biçemleri ile yabancı dil öğretimindeki başarı arasındaki ilişkiyi incelemek için örneklem grubuna uygulanacak olan anket verileri üzerinde Sosyal Bilimler İçin İstatistiki Değerlendirme Paketi adıyla anılan veri inceleme programı kullanılacaktır. Bu program İngilizce adı Statistical Package for Social Sciences olan ve SPSS şeklinde kısaltılarak kullanılan istatistiki değerlendirme programıdır. SPSS özellikle değişkenler arasındaki korelasyonların incelenmesi amacıyla uygulanan anket ve araştırma formlarından elde edilen verilerin analizinde yaygın bir şekilde kullanılan bir istatistik programıdır. Bu program temel ve ileri istatistiksel yöntemleri içerir ve Windows programı altında çalışır Uygulama Bu çalışmada öncelikle örneklem grubunu oluşturan öğrencilerin öğrenme biçemlerini belirlemek amacıyla var olan çeşitli anketlerin derlenmesi ve yeni soruların eklenmesi ile hazırlanacak olan anket geçerlilik ve güvenirlilik katsayısı alındıktan sonra örneklem grubunu oluşturan Ankara ili Şereflikoçhisar ilçesindeki Mustafa Üstündağ İlköğretim Okulu, Yatılı İlköğretim Bölge Okulu, Emek İlköğretim Okulu nda ve ayrıca Bursa ili Merkez ilçesindeki Turgut Yılmaz İpek İlköğretim Okulu nda Eğitim-Öğretim yılında sekizinci sınıfa devam eden öğrencilere uygulanacaktır. 22

39 Anket çalışması uygulandıktan sonra elde edilen veriler Sosyal Bilimler İçin İstatistiki Değerlendirme Paketi adlı istatistiki inceleme programına göre incelenecek ve öğrenme biçemleri ile yabancı dil öğretimindeki başarı arasındaki ilişki yorumlanacaktır. Örneklem grubundaki öğrencilerin anket verileri üzerinde öncelikle öğrencilerin genelini kapsayacak şekilde inceleme yapılacaktır. Daha sonra ise öğrenciler yabancı dil ders notlarına göre başarılı ve başarısız diye gruplara ayrılacaktır. Öğrenme biçemleri ile başarı arasındaki korelasyon hem başarılı olarak nitelenen öğrenciler hem de başarısız olarak nitelenen öğrenciler için ayrı ayrı değerlendirilecektir. Ortaya çıkan bulgulara göre öğrencilerin öğrenme biçemleri göz önüne alınarak yapılan bir yabancı dil öğretiminde neler olması gerektiği biçemler kapsamında ayrıntılı bir şekilde verilecektir. 23

40 İKİNCİ BÖLÜM ALANYAZIN TARAMASI Sunum Bu bölümde Öncelikle öğrenme biçemleri kavramı genel olarak açıklanacaktır. Daha sonra ise bu bağlamda Görsel öğrenci, Sözel öğrenci, Hareketli öğrenci, Dokunumsal öğrenci, Alan Bağımlı öğrenci, Alan Bağımsız öğrenci, Yenilikçi öğrenci, Çözümsel öğrenci, Sağduyulu öğrenci, Dinamik öğrenci, Duyusal öğrenci, Sezgici öğrenci, Düşüncesel öğrenci, Duygusal öğrenci, Yargılayıcı öğrenci, Algılayıcı öğrenci, Etkin öğrenci, Yansıtıcı öğrenci, Kuramcı öğrenci, Yararcı öğrenci, Zincirleme öğrenci ve Bütüncül öğrenci gibi öğrenme biçemleri çeşitleri alt başlıklar halinde ele alınacaktır Öğrenme Biçemleri Biçem, bir bireyin tutarlı ve sürekli eğilimleri ya da seçimleridir. Biçemler bir bireye birey olarak ait olan ve onu diğerlerinden farlı kılan bireysel işlemlerin genel karakteristik özellikleridir (Brown, 1994:113). Yabancı dil öğreniminde yeni bir bilgi

41 öğrenirken bazı insanlar bilgiyi birkaç defa okur, bazıları okuduğunu yazar, bazıları okuduğunu bir başkasına anlatır, bazıları öğrendiği bilgiyi yapmak ister, bazıları okuduğunu gerçek yaşamda uygularlar, bazıları belli bir sıra takip ederek öğrenir, bazıları ayrıntıları öğrenmekten zevk alır, bazıları yabancı dil öğreniminin sadece belli alanlarında başarılı olabilir. İnsanların göstermiş olduğu bu farklı öğrenme şekillerinde amaç öğrenilen bilgi hangi alanda olursa olsun hep ilk defa karşılaşılan bilgiyi öğrenmek ve öğrenilen bilginin kalıcı olmasını sağlamaktır. Amaç aynı olmasına rağmen amaca ulaşan yollar farklılık gösterir; çünkü bireyler birbirinden farklıdır, bu nedenle yeni bir bilgiyi öğrenme şekilleri de farklı olur. Bireylerin yeni bilgiler öğrenirken kullandıkları bu yollar bireylerin öğrenme biçemlerine göre farklılık gösterir. Bu farklılığı sağlayan içsel özellikler öğrenme biçemleridir. Bireylerin öğrenmelerinde farklılık sağlayan öğrenme biçemlerinin genel özellikleri şunlardır: Her birey bir ya da birden fazla öğrenme biçemine sahiptir. Öğrenme biçemleri doğanın ve büyümenin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkarlar. Öğrenme biçemleri geniş, aralıksız ve daimi bir bütünde var olurlar. Öğrenme biçemlerinin değeri nötrdür. Öğrencilerin öğrenme stratejileri öğrenme biçemleri ile bağlantılıdır. (Reid, 1998:xiv). Öğrenme biçemleri kavramının genel tanımından sonra bireylere ait olan bu farklı içsel özellikler bu bölümde tek tek alt başlıklar halinde incelenecektir. 25

42 Görsel Öğrenci Görsel öğeler yolu ile daha fazla ve daha kolay bilgi alışında bulunurlar (Felder, 1993:287). Görsel öğrenciler dil öğrenimi sürecinde yeni bir bilgiyi algılarken ve öğrenirken daha çok gözlerini kullanmayı tercih ederler. Bazı öğrenciler bilgiyi anlamak için yazar, bazıları kendilerine uygun şekiller çizer, bazıları konu ile ilgili varsa kaset izler. Görsel öğrenciler dil öğrenimi süreci içerisinde resimler, filmler, grafikler, tablolar, haritalar, fotoğraflar, kartonlarla hazırlanmış materyaller, resimli hikayeler ya da anlatılar, şemalar, renklerle kodlanmış tablolar gibi görsel efektlerin fazla olduğu materyallerin kullanılmasından hoşlanırlar. Görsel öğrenciler görerek konsantre oldukları için dil öğrenimi sürecinde ders materyallerini ya da dersi anlatan kişiyi görmelerini engelleyen öğelerden hoşlanmazlar. Öğrenim sürecinde bilgiyi veren kişinin mimikleri ve jestleri de bu öğrenciler için önem taşıdığından bilgi veren kişiyi en iyi şekilde görebilecekleri yere oturmayı tercih ederler. Görsel öğrencilerin sahip olduğu en belirgin özellikler aşağıdaki gibi maddeler şeklinde yazılabilir : Görerek öğrenirler. Daha önce görmüş olduklarını sonradan en iyi şekilde hatırlarlar. 26

43 Öğrenme sürecinde resim, tablo, film, grafik, gerçek obje gibi görsel materyallerin kullanılmasından hoşlanırlar. Öğrenme sürecinde ya dilin yazılı şeklini tercih ederler ya da dil öğreniminde anlamın resimler, objeler, filmler, grafikler ile verilmesini tercih ederler (Holmwood, 2000:2). Öğrenim sürecinde gözlem yapmaktan hoşlanırlar. Yeni bilgiyi algılarken gözlerini kullanmayı tercih ederler. Öğretim sürecinde çeşitli renklerle renklendirilmiş ders kitaplarını kullanmaktan hoşlanırlar (Holmwood, 2000:3). Öğretmenlerinin jestlerine ve mimiklerine dikkat ederler. Sınıf içerisinde ön sıralarda oturmayı tercih ederler. Öğrenme sürecinde verilen bilgiyi sindirmek için ayrıntılı notlar tutarlar Sözel Öğrenci Duydukları bilgiyi en iyi şekilde algılayabilen ve hatırlayabilen öğrencilerdir (Tileston, 2000:14). Sözel öğrenciler yalnız çalışırken bilgileri sesli bir şekilde okumayı, başkaları ile çalışırken de anladıklarını yanındakilere anlatarak çalışmayı tercih ederler, çünkü bilginin kalıcı olması için bilgiyi duymaları gerekir. Bu nedenle dil öğrenimi sürecinde tartışma, panellere katılma, okuduklarını kendi ifadeleri ile anlatma, konu hakkında başkalarını dinleme gibi öğretim tekniklerine katılmaktan zevk alırlar ve bu tekniklerin kullanıldığı öğretim sürecinde başarılı olurlar. 27

44 Sözel öğrenciler duymaya önem verdikleri için bilgiyi veren kişinin dili kullanma yeteneği, ses tonu ve sesini iyi kullanabilmesi, konuşurken önemli konuları vurgulayabilmesi gibi özelliklerine dikkat ederler. Bu özellikler bu tip öğrencilerin öğrenme düzeylerini etkiler. Sözel öğrenciler yeni bir dil bilgisi öğrenirken genellikle anlatım tekniğinin kullanılmasını tercih ederler. Ancak Sözel öğrenciler öğrenim süreci başladıktan dakika sonra konsantrasyonlarını kaybederler (Tileston, 2000:14). Bu nedenle de öğretici kişinin bu özelliği göz önüne alarak öğrenim sürecini planlaması gerekir. Verilecek olan yeni dil bilgisi sürecin başındaki dakika arasında verilmeli, sonraki zamanlar verilen bilginin pekiştirilmesi için yapılacak etkinliklere ayrılmalıdır. Bilginin pekiştirilmesi için yapılacak etkinliklerde de Sözel öğrenciler daha çok konuşmaya ve tartışmaya dayalı etkinliklerden hoşlanırlar. Sözel öğrencilerin taşıdığı karakteristik özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Duyarak öğrenirler. Daha önceden duymuş olduklarını sonradan en iyi şekilde hatırlarlar. Öğrenilecek olan yeni bilginin Anlatım tekniği ile verilmesini tercih ederler. Öğrenme sürecinde tartışma, panellere katılma, sözlü raporlar verme gibi dili sözel olarak kullanabilecekleri etkinliklerin kullanılmasından hoşlanırlar (Purnel, 2001:5). 28

45 Öğretmenlerinin ses tonuna, vurgularına ve dili kullanma yeteneğine dikkat ederler. Öğrenme sürecinde ders anlatımı başladıktan dakika sonra dikkatleri dağılır. Grup çalışması yaparken öğrendiklerini gruptakilere anlatma eğilimindedirler. Tek başına çalıştıkları zaman anladıklarını kendi kendilerine anlatırlar. Sesli okuma yapma eğilimleri vardır Hareketli Öğrenci Hareketli öğrenciler tüm beden deneyimleri yolu ile daha etkili bir dil öğrenimi gerçekleştirirler (Reid, 1998:x). Dil öğrenimi süreci içerisinde bedenlerini kullanma ihtiyacı içerisindedirler. Yabancı bir dili hareket ederek ve yaparak öğrenirler. Hareketli öğrenciler dil öğrenimi sürecinde uzun süre hareketsiz oturmaktan sıkılırlar ve uzun süre oturmak dikkatlerinin dağılmasına sebep olur. Bu nedenle Hareketli öğrencilerin öğrenim süreci içerisinde hareket halinde olmaları sağlanmalıdır. Yabancı dil öğretmeni bu öğrencileri hareket gerektiren etkinliklere dahil etmeli ya da süreç içerisinde böyle etkinlikler yoksa sınıf içerisinde yapılacak işler bu öğrencilere verilmelidir. 29