SARIKUM LAGÜNÜ (SİNOP) KIYI ÇİZGİSİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLERİN UZAKTAN ALGILAMA TEKNİKLERİ İLE İNCELENMESİ

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 71, p , Autumn II 2018 Araştırma Makalesi / Research Article Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayın Kabul Tarihi / The Published Date Yayınlanma Tarihi / Publication of Acceptance Date SARIKUM LAGÜNÜ (SİNOP) KIYI ÇİZGİSİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLERİN UZAKTAN ALGILAMA TEKNİKLERİ İLE İNCELENMESİ INVESTIGATIONS OCCURRED CHANGES IN THE COASTAL LINE OF SARIKUM LAGOON (SINOP) BY USING THE REMOTE SENSING TECHNIQUES Arş. Gör. Muhammet Topuz ORCID ID: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, ksutopuz@gmail.com Öz Sulak alanlar hassas ekolojik yapılarıyla yerkürenin en önemli alanlarıdır. Hidrolojik kaynakların kalitesini olumlu yönde etkileyen sulak alanlar, birer doğal filtredir. Sulak alanların korunmasına yönelik ulusal ve uluslararası birçok kurum/kuruluş faaliyet göstermesine rağmen artan nüfus ile beraber sanayi, tarım ve şehirleşme sonucu birçok sulak alan ortadan kaldırılmıştır. Geriye kalanların üzerinde ise beşeri faaliyetlerin baskısı devam etmektedir. Sarıkum Lagünü, Türkiye nin en önemli sulak alanlarından olup farklı statülerde koruma altındadır. Türkiye nin en kuzeyinde yer alan Sarıkum Lagünü (Sinop), 1987 yılında Orman Bakanlığı tarafından Tabiatı Koruma Alanı ilan edilmiştir. Göl ve yakın çevresi dört yaşam ekosistemini (orman, deniz, kum ve göl) bir arada bulundurması bakımından önemlidir. Küresel ölçekte tehdit altında (A1) 2 tür, Avrupa ölçeğinde tehdit altında (A2) 2 tür olmak üzere toplam 4 adet tehdit altındaki türü barındırmaktadır. Ayrıca 50 ye yakın kuş türüne, 522 çeşit bitkiye de ev sahipliği yapmaktadır. Dolayısı ile böylesine önemli bir bölgenin kıyısında yaşanan değişimlerin güncel metotlarla incelenmesi oldukça önemlidir. Bu çalışma kapsamında landsat uydu verileri (1977, 1987, 1999, 2007, 2015) ve kontrolsüz sınıflama tekniği kullanılarak Sarıkum Lagünü nün kıyı çizgisinde meydana gelen değişimler incelenmiştir. Bu değişimlerin hızı, yönü, lokasyonları ve trendleri analiz edilmiş, gelecekteki eğilimlere dair çıkarsamaların yapılması amaçlanmıştır. Sonuç olarak; kıyı çizgisinin az da olsa sürekli bir

2 482 Muhammet Topuz değişim içerisinde olduğu ve yılları arasındaki periyotta kara lehine ilerlediği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Sarıkum Lagünü (Sinop), Uzaktan Algılama, Kıyı Çizgisi Değişimi Abstract The wetlands are the most important areas of the earth with their sensitive ecological structures. Each one of the wetlands is natural filters that are affecting the quality of hydrological resources positively. Although the fact there are lots of national and international institutions/organizations are active about protecting the wetlands, the wetlands have been removed as a result of industry, agriculture and urbanization with growing population. The pressure of human activities is still continuing over the rest wetlands. Sarikum lagoon which is one of Turkey's most important wetlands are protected under different statutes. Sarikum lagoon which is located at the northernmost of Turkey accepted as Nature Conservation Area by the Turkish Ministry of Forestry in The lake and its immediate surroundings are important in terms of having four life ecosystems (forest, sea, sand and lake) together. There are a total of 4 threatened species, 2 of which are threatened on a global scale (A1) and 2 of which are threatened by European scale (A2). There are also nearly 50 bird species and 522 species of plant. Therefore, it is very important that current changes in the area of such an important region are examined with current methods.in this study, changes on the coastal line of Sarikum Lagoon were examined by using landsat (1977, 1987, 1999, 2007, 2015) satellite data and unsupervised classification techniques. Speed, direction, locations and future trends of these changes have analyzed and made some inferences about trends. As a result; it was determined that the shoreline was in a constant change at least and that it was in favor of the land during the period between 1977 and Key Words: Sarıkum Lagoon (Sinop), Remote Sensing, Coastline Change GİRİŞ Yeryüzünde bulunan geniş hacimli sular ile karasal ortamlar arasında yer alan, kendine has coğrafi özelliklere sahip jeomorfolojik bir ünite olarak tanımlanan Kıyı doğal ve yapay olarak ikiye ayrılmaktadır (Turoğlu ve Yiğitbaşıoğlu, 2017). Fiziki ortam süreçlerinin işleyişine ek olarak her geçen gün artan dünya nüfusu, bunun sonucunda ortaya çıkan insan faaliyetleri ve bu faaliyetlerin doğal kaynaklar üzerinde oluşturduğu yoğun baskı sonucunda kıyı alanları hızlı ve sürekli bir değişim içerisine girmiştir (Çölkesen ve Sesli, 2007; Turoğlu ve Yiğitbaşıoğlu, 2017). Dünya nüfusunun yaklaşık olarak %60 ının günümüzde kıyı bölgelerinde yaşadığı düşünülerse (Doygun vd., 2003; Harmancı, 2005) bu durum hem kıyıların insan için önemini göstermekte hem de yapılan faaliyetlerin kıyılar üzerine olan yoğun baskısını işaret etmektedir (Karakoç ve Karabulut, 2010). Ekolojik açıdan canlılar için önemli kıyılara sahip sulak alanlar (Bahadır ve Özlü, 2014), Türkiye de 20. yy ın son çeyreğinden itibaren bu alanlar ile ilgili değişen anlayışa uygun çeşitli yasal düzenlemeler ile koruma altına alınmaya başlanılmıştır. Türkiye nin en kuzeyinde yer alan Sarıkum Gölü, bu alanlardan birisi olup; 1987 yılında Orman Bakanlığı tarafından Tabiatı Koruma Alanı ilan edilmiştir. Dinamik bir yapıya sahip olan kıyı çizgilerinde meydana gelen zamansal ve mekânsal değişimler önemli bir konu olup belirli periyotlarla takip edilmesi gereklidir (Karakoç ve Karabulut, 2010; Korkmaz, 2016b; Turoğlu ve Yiğitbaşıoğlu, 2017). Doğal süreçlerin anlaşılması, kullanımların planlanması, kullanımlardan doğan beşeri problemlerin tespiti ve çözümü için önerilerin sunulması (Gözenç, 1975; Gözenç, 1978; Gazioğlu vd., 2013; Korkmaz vd., 2016a; Korkmaz vd., 2016b) noktasında güncel bilgi birikimleri ve

3 Sarıkum Lagünü (Sinop) Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri İle İncelenmesi 483 teknolojide yaşanılan gelişmelerden faydalanılması önemlidir. Günümüze yaklaştıkça bu tekniklerle yapılan kıyı çalışmalarının sayılarında yaşanılan artış da bu durumun bir göstergesi olarak sunulabilir (Makota vd., 2004; Tağıl ve Cürebal, 2005; Özpolat ve Demir, 2014; Uzun, 2014; Tamassoki vd, 2014; Güney ve Polat, 2015; Temiz ve Durduran, 2016). Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak mekanda, arazi örtüsü/arazi kullanımında ve kıyı çizgisinde meydana gelen değişimlerin analizi, Dünya ve Türkiye literatüründe oldukça yaygındır (Makota vd., 2004; Tağıl ve Cürebal, 2005; Alesheikh vd., 2007; Bahadır, 2007; Özdemir ve Bahadır, 2008; Özdemir ve Bahadır, 2010; Zeybek vd., 2011; Bahadır, 2012a; Bahadır, 2012b; Çelik vd., 2013; Bahadır, 2013a; Özşahin, 2013; Özpolat ve Demir, 2014; Uzun, 2014; Tamassoki vd, 2014; Güney ve Polat, 2015; Özşahin, 2015a; Özşahin, 2015b; Temiz ve Durduran, 2016; Ataol ve Kale, 2016). Ekonomik, hızlı, daha doğru ve güvenilir vb nedenlerle pek çok avantaja sahip bu yöntem, farklı band kombinasyonları ve görüntü işleme teknikleri ile daha da kullanışlı hale gelmektedir (Karakoç ve Karabulut, 2010). Özellikle su ve bitki gibi coğrafi objelerin yansıma karakteristikleri farklı indislerin geliştirilmesiyle nesne ayrımında avantajlar sağlamaktadır (Karabulut, 2015). Zamansal ve mekânsal farklı ölçeklere sahip uydu görüntüleri, amaca uygun olarak seçilmekte ve çeşitli görüntü işleme teknikleri ile mekana ait problemlerin çözümlerinde katkı sunmaktadır. Yapılan bu çalışmada ise landsat uydu verileri (1977, 1987, 1999, 2007, 2015) ve kontrolsüz sınıflama tekniği kullanılarak Sarıkum Lagünü kıyı çizgisinde meydana gelen değişimler incelenmiştir. 1. Çalışma Sahası Sarıkum Tabiatı Koruma Alanı, Sinop iline 20 km uzaklıktaki Sarıkum Mahallesi sınırları içinde 785 hektarlık bir sahadır. Fiziki coğrafya özellikleri bakımından farklı unsurları içerisinde barındıran sahada, göl ve yakın çevresi farklı koruma statüleri ile korunmaktadır (Şekil 1). Göl, Türkiye de Uluslararası sulak alan olma özelliğine sahip 135 alandan birisi olup aynı zamanda 49 no lu ÖKA (Önemli KuşAlanı) dır ( Göl ve çevresinde 50 ye yakın kuş türü ve 522 çeşit bitki bulunmaktadır (Ertan vd., 1989; Yılmaz, 2005). 27 no lu ÖBA (Önemli Bitki alanı) olan göl ve çevresinde, 26 sı endemik olan türlerin yanı sıra küresel ölçekte tehdit altında (A1) 2 tür, Avrupa ölçeğinde tehdit altında (A2) 2 tür olmak üzere toplam 4 adet tehdit altındaki tür vardır. Sarıkum TKA ve Sinop Yarımadası aynı zamanda Türkiye nin Önemli Doğa Alanları (ÖDA) ndandır. Ayrıca Dünya Bankası Küresel Çevre Fonu hibeli Genetik Çeşitliliğinin Yerinde Korunması Projesi kapsamında Sarıkum TKA da 5 adet EKYA (Ekosistem Koruma ve Yönetim Alanı) vardır (

4 484 Muhammet Topuz Şekil 1. Çalışma Sahası Lokasyon Haritası Sarıkum Göl çanağı, plato sathında sonradan gerçekleşen tektonik hareketler sonucunda meydana gelmiş (Akkan, 1975; Yılmaz, 2005) olup bu aktif hareketler devam etmektedir. Yıldırım vd.(2013), Sinop Yarımadası ndaki denizel sekilerin karadaki (Balıfakı Fayı) ve denizdeki faylar tarafından son 600 bin yıl içinde ile 0.17 mm/yıl arasında değişen yükselme hızları ile yükseltildiğini ve bu yükselimin tekdüze olmadığını mekânsal ve zamansal olarak düzensiz bir desen gösterdiğini ortaya koymaktadır. Göl, eski bir koyun (uzun yıllar boyunca karayel rüzgârlarının hareketlendirdiği kıyı kumullarıyla) kıyı kordonu ile kapanması sonucu oluşmuştur (Akkan, 1975; Yılmaz, 2005). Gölün halen denizle m lik bir kanal vasıtasıyla zaman zaman kesilen bir bağlantısı vardır (Yılmaz, 2005). Göl suyunun sıcaklığı, yıl içinde 17,1 C lik bir değişim göstermekte; Mart ta 6,9 C ile en düşük Ağustos da 24 C ile en yüksek değere ulaşır. (Karaduman, 1993, Uzun, 1998). Suları hafif tuzlu olan gölün, eskiden 160 cm. olarak ölçülen derinliği 1993 de 100 cm olarak tespit edilmiştir (Karaduman, 1993; Uzun,1998). Sarıkum gölü ve yakın çevresinde tipik bir sulak alan bitki kademelenmesi görülür. Tabanı kumlu olan gölün özellikle güneybatı bölümü saz (Phragmites australis) ve kofanın (Juncus) da dahil olduğu sık bir bataklık ve turbalık bitki örtüsüyle kaplı iken, Ayancık yolu ile göl arasında dişbudak (Fraxinus), kayın (Fagus) ve meşeden (Quercus) oluşan su basar ormanı formasyonu yer alır (Şekil 2). Daha kuru alanlarda meşe (Quercus) ve gürgen (Carpinus) ormanları gölü çevreler. Kumulların bir bölümünde ise çam (Pinus) türleriyle ağaçlandırma yapılmıştır (Yılmaz, 2005).

5 Sarıkum Lagünü (Sinop) Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri İle İncelenmesi 485 Şekil 2. Ekosistem Haritası (Yılmaz, 2005 den yeniden çizilerek) Jeomorfolojik bir birim olarak lagün göllerinin gelişim evreleri, ekolojik ortam şartlarının zaman içerisinde değişerek önce bataklık, sonra tamamen kara durumuna geçmesi şeklindedir (Yılmaz, 2005). Gölün güney ve kuzeybatı kesimlerinde yer alan geniş bataklıklar, göldeki sedimanlaşmaya ve buna bağlı sığlaşmanın bir delili olarak düşünülmektedir (Yılmaz, 2005). Ancak bu düşüncenin doğrulanması için delgi sondajlar yapılarak ilgili birimin sedimantolojik özelliklerinin bilinmesi gerekir ki bu durum çalışmanın kapsamında olmayıp başka bir çalışmanın konusudur. Göle, boyları kısa olan çevredeki dereler (Sarıkum deresi, Keçi deresi, Büyükdüz deresi ve Dereönü deresi) su getirmekte ve göl bir gideğeni ile fazla sularını denize boşaltmaktadır (Yılmaz, 2005). Akarsuların sularla birlikte alüvyon taşıyarak gölde birikim sahaları oluşturacağı aşikârdır. Fakat gölün bu yönü farklı metotlar kullanma gerekliliği ve daha uzun bir zaman dilimine duyulan ihtiyaç nedeniyle çalışma kapsamı dışında bırakılmıştır. 2. Materyal ve Metot Yapılan bu çalışmada; landsat uyduları üzerinde yer alan MSS, TM ve OLI sensörlerinin yılları arasındaki görüntülerinden yararlanılmıştır. MSS sensörü 60 m, TM ve OLI sensörleri ise 30 m mekânsal çözünürlüğe sahiptir. Söz konusu uydu ve sensörler, kıyı değişimini belirleme çalışmalarında etkin olarak kullanılmaktadır (Karakoç, 2010; Özdemir ve Bahadır, 2010). Metot olarak ise kontrolsüz sınıflama tekniği kullanılmış olup; ilk olarak 30 sınıf belirlenmiş ve sonrasında kara ve su olmak üzere sınıf sayısı 2 ye düşürülmüştür (Karakoç ve Karabulut, 2010). Sonrasında ise raster formattaki veri vektör formata çevrilmiş ve haritalama işlemi tamamlanmıştır.

6 GOOGLE EARTH LANDSAT 486 Muhammet Topuz Tablo 1. Kullanılan uydu görüntüleri ve özellikleri Tarih Uydu/Sensör 9 Ağustos 2015 L8 OLI/TIRS 22 Aralık 2015 L8 OLI/TIRS 16 Haziran 2007 L4-5 TM 13 Ağustos 1999 L4-5 TM 27 Temmuz 1987 L4-5 TM 16 Mayıs 1977 L1-5 MSS 20 Mart 2004 Image 2016 Digital Globe, Image NASA Mekânsal değişim tespiti yapılırken için sınıf sayısı ikiye düşürülmüştür. Raster iki önemli zamansal çözünürlük sabit kalmalıdır (Jensen, 1996). Birincisi; yaklaşık günün görselleştirilmiştir. formattan vektöre çevrilen veri, haritalanarak 17 Mart 2010 Image 2016 Digital Globe, Image NASA aynı saatinde alınması ikincisi yılın aynı zamanında alınmasıdır (Karakoç ve Karabulut, Sarıkum Lagünü kıyısında Bulgular ve Tartışma 18 Nisan 2014 Image 2016 CNES/AstriumDigital Globe, Image NASA 2010). Kışın yoğun hava koşulları nedeniyle yılları arasında kıyı çizgisinde meydana gelen görüntü alım tarihlerinde özellikle yaz ayları değişimlerin uzaktan algılama teknikleri kullanılarak tercih edilmiştir. Böylelikle bulutluluk oranı araştırıldığı bu çalışmada, konu ile en az indirgenmiş ve çalışmanın objektifliği ilgili diğer çalışmalara bakıldığında (Makota arttırılmıştır. vd., 2004; Karakoç ve Karabulut, 2010) kıyıda Bu çalışmada kontrolsüz sınıflama çok dramatik değişimlerin yaşanmadığı görülür tekniği olarak Tekrarlı Ardışık Kümeleme (Şekil 3 ve 4). Tektonizma başta olmak (ISODATA) tekniği tercih edilmiştir. Bu teknikte üzere rüzgârlar, dalga ve akıntılar, yağış, gölnır küme merkezleri geçici olarak hesapladeniz bağlantısını sağlayan kanalın taşıdığı su ve konumlarında değişim olmayana kadar kapasitesi ve taşıma yönünde yaşanılan değişimler devam eder (Karabulut vd., 2006). Sonrasında kıyının şekillenmesinde etkili olmuş- oluşturulan sınıfların yardımcı uydu verileriyle tur. Ayrıca kıyının ciddi bir yerleşime henüz doğrulukları teyit edilir (Özdemir ve sahne olmamasının da, doğal ortam özellikletur. Bahadır, 2010, Bahadır, 2013b). rini korumada önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir. Sınıflandırma yapılırken sınıf sayısının Dinamik bir yapıya sahip fazla tutulmasına özen gösterilmiş olup kıyının göl-deniz etkileşimini sağlayan kanal (Özdemir ve Bahadır, 2010) çalışmada ilk ağzında, kıyı çizgisinin göle en uzak olduğu olarak maksimum sınıf sayısı belirlenmiş; yıl 2007 dir (Şekil 3). sonrasında kara ve su ayrımının yapılabilmesi

7 Sarıkum Lagünü (Sinop) Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri İle İncelenmesi 487 Şekil 3. Kıyı çizgisinde meydana gelen değişimler ( ) Lagün kıyı çizgisinde yaşanan değişim, daha çok gölden denize ulaşan kanalın ağız kısmında dramatik bir hal almıştır (Şekil 4 ve 5). Kıyının falezli bölümlerinde 40 yıldan az bir zaman diliminde ciddi bir değişimin yaşanmaması, yapısal açıdan litoloji ile de ilişkilendirilerek düşünüldüğünde son derece doğaldır. Çünkü bu şekilde dayanıklılığı yüksek birimler üzerindeki değişim alüvyal dolgular, kıyı ve plajlar gibi kısa süreler değil oldukça uzun süreler gerektirmektedir. Kıyıdan yükseklik, zeminin dayanıklılığı, bitki örtüsü varlığı, kıyının boyuna olması ve deniz içlerine sokulan bir burunun olmayışı, ciddi değişimlerin olmasını engellediği düşünülmektedir (Şekil 6 ve 7). Göl-deniz etkileşimini sağlayan kanalın ağız kısmında, 1977 yılında kıyı çizgisi göle en yakınken; periyotlar boyunca kara lehine ilerlemiştir (Şekil 5). Her ne kadar suyun spektral karakteristiği belirli dalga boylarında ayırt edilebilirliği arttırsa da (Karabulut, 2015), mekânsal çözünürlüğün düşüklüğü, hareketli bir ortamda olunuşu, sığ suların varlığı ve değişimin çok küçük olması gibi etkiler nedeniyle meydana gelen değişimler 40m metreyi geçmemektir (Şekil 5). Küçük de olsa meydana gelen bu değişimde yağışların, gel-gitlerin, dalga ve akıntıların ve rüzgârların etkili olması muhtemeldir. Jeomorfolojik metotlarla (trenç açma, delgi sondajlar vb.) sahada yapılacak yeni bir çalışma, yapılan bu çalışmanın sonuçlarını teyit edilebileceği gibi daha detaylı sonuçlara ve yeni sorulara gebedir. Uzaktan Algılama teknikleri kullanılarak benzer metotlarla Türkiye de yapılan çalışmalarda oldukça yüksek kıyı değişimleri tespit edilmiştir. Örneğiz Ataol ve Kale (2016) Kızılırmak Deltası nda 500 m yi, Karakoç ve Karabulut (2010) Göksu Deltası nda 400 m yi bulan değişimler tespit etmişlerdir.

8 488 Muhammet Topuz Şekil 4. Kıyı çizgisinde akarsu ağzında meydana gelen değişimler ( ) Konu ile ilgili diğer bölgelerde yapılan benzer çalışmalara bakıldığında ( Karakoç ve Karabulut, 2010) yaklaşık 1/10 bir oranında küçük bir değişim yaşanmıştır (Şekil 5). Bu değişim azlığı ise lagün ve çevresinin jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri ile ilgilidir. Kıyının geometrik şeklinin yanı sıra yapısal özellikleri, lagün kıyı çizgisinde meydana gelen değişimin azlığında önemli rol oynamıştır (Şekil 5 ve 6). Meydana gelen bu değişime iklim değişikliği, fırtınalı gün sayısında artış, beşeri müdahalelerle birlikte taş/toprak alımı etkili olmuş olabilir fakat neyin ne kadar etkili olduğu başka bir araştırma konusu olup bu çalışma kapsamında değerlendirmeye alınmamıştır. Şekil 5. Kıyı çizgisinde akarsu ağzında meydana gelen değişimlerin miktarı ( )

9 Sarıkum Lagünü (Sinop) Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri İle İncelenmesi 489 Şekil 6. Kıyı çizgisi değişiminde farklılıklara yol açan kıyı kumulları ve falezler (Kaynak: O., Özgülbaş THK, uygulamaoteli.sinop.edu.tr). Şekil 7. Kıyı çizgisinin havadan genel görünümü (Kaynak: O., Özgülbaş THK, uygulamaoteli.sinop.edu.tr). 4. Sonuç ve Öneriler mı, alternatif ve kullanışlı sonuçlar üretmektedir. Sarıkum Lagünü kıyı çizgisindeki değişimlerin incelendiği bu çalışmada sonuç Sonuçların hava fotoğrafları ve olarak; yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri ile Türkiye de sulak alanlar önemli denetlenmesinde, jeomorfolojik araştırma bir konu olup bu tür alanlara gerekli hassasiyet gösterilmelidir. metotları ile teyit edilmesinde son derece yarar vardır. Koruma statüleri geliştirilmeli ve Bu tür çalışmalar örnek uygulama bunlar yapılırken de yerel halkla barışık bir şekilde yapılmasına özen gösterilmelidir. niteliğinde olup, sulak alanlar gibi önemli, kıyı gibi dinamik sahalarda uygulayıcılar ve Sarıkum Gölü farklı ekosistemleri karar vericiler tarafından bir müdahale söz bir arada barındırmasının yanında yöre halkı için de ekonomik açıdan oldukça önemlidir (Şekil 8). konusu olduğunda mutlaka bilimsel metotlarla çok daha detaylı çalışmaların yapılması gerekmektedir. Uzaktan algılama tekniklerinin kıyı çizgisi belirleme çalışmalarında kullanı-

10 490 Muhammet Topuz Şekil 8. A: Sarıkum Lagünü batı kesimi, B: Sarıkum Lagünü Doğu Kesimi, C: Sarıkum Lagünü genel görünümü. Sarıkum Lagünü kıyı çizgisinde yılları arasında gölün deniz ile bağlantısını sağlayan kanalın ağız kısmında yaklaşık 40 m değişim yaşandığı tespit edilmiştir. Kıyı çizgisinin göl-deniz bağlantısını sağlayan kanalın ağız kısmında 38 yıllık inceleme periyodunda her yıl ortalama 1m kara lehine gerçekleşen bir değişim yaşanmıştır. Falezli kıyılarda ise bu değişimin miktarı yapısal özelliklerden dolayı oldukça azdır. Gölün ekolojik açıdan sürdürebilirliği açısından güncel bilgi ve teknolojilerle bu tür periyodik analizlerin yapılması oldukça önemlidir. Göl ve yakın çevresinde yapılacak tüm beşeri müdahalelerin göl ekosistemini geri dönüşü olamayan bozulmalardan uzak, çevre insanı ile barışık ve mutlaka bilimsel metotlar kullanılarak yapılacak analizler sonrasında gerçekleştirilmesi önerilmektedir. KAYNAKÇA Akkan, E., (1975). Sinop Yarımadasının Jeomorfolojisi. Ankara: A.Ü. DTCF Yay. No:261. Alesheikh, A.; Ghorbanalı, A. and Nouri, N., (2007). Coastline Change Detection Using Remote Sensing. Int. J. Environ. Sci. Tech., 4/1, pp: Ataol, M. ve Kale, M. (2016). Kızılırmak Deltası nda Yılları Arasında Gözlenen Kıyı Erozyonu. 4th International Geography Symposium- GEOMED 2016 Bildiriler Kitabı (s ). Bahadır, M. (2007). Yalova İli Arazi Kullanımının Uzaktan Algılama Teknikleri İle Belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Li-

11 Sarıkum Lagünü (Sinop) Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri İle İncelenmesi 491 sans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. Bahadır, M. (2012a). Kovada Gölü nde Seviye Değişimlerinin İstatistiksel Analizi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Terature And History Of Turkish Or Turkic, Volume 7/3, Summer 2012, pp Bahadır, M. (2012b) The Analyse Of Precipitation And Temperature In Afyonkarahisar (Turkey) In Respect Of Box- Jenkins Techniques, The Journal Of Academic Social Science Studies (Publication Of Association Esprit, Société Et Rencontre Strasbourg/France),, 5, 8, 6 / 2012, Bahadır, M. (2013a). Işıklı Gölü Havzasında Doğal Ortam Koşulları ve Arazi Kullanımına Yansıması. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 20, s Bahadır, M. (2013b). Akşehir Gölü nde Alansal Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri ile Belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi. S.28, s Bahadır, M. ve Özlü, T. (2014). Ağaçlı Sulakalanlara Bir Örnek: Yörükler Su Basar Ormanı (Kızılırmak Deltası). The Journal of International Social Research. 7/35, s Çelik, M. A.; Kızılelma, Y.; Gülersoy, A. ve Denizdurduran, M., (2013). Farklı Uzaktan Algılama Teknikleri Kullanılarak Aşağı Seyhan Ovası Güneyindeki Sulak Alanlarda Meydana Gelen Değişimlerin İncelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8/12, p Çölkesen, İ. ve Sesli, A. F. (2007). Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Zamansal Değişimlerin Bilgi Teknolojileri İle Belirlenmesi: Trabzon Örneği. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon. Doygun, H.; Berberoğlu, S. ve Alphan, H., (2003). Hatay, Burnaz Kıyı Kumulları Alan Kullanım Değişimlerinin Uzaktan Algılama Yöntemi ile Belirlenmesi. Ekoloji-Çevre Dergisi, 12/48, s.4-9. Ertan, A.; Kılıç, A. ve Kasparek, M. (1989). Türkiye nin Önemli Kuş Alanları. İstanbul: DHKD Yayıncılık. Gazioğlu, C.; Uzun, Y.; Akkaya, M. A. ve Kaya, H. (2013). Kıyı Alanlarının Planlanması ve Kullanımı. İstanbul: Bayem Ajans Promosyon, Medya Reklam Organizasyon Matbaa ve Bilgisayar Hizmetleri San. Tic. Ltd. Şti. Gözenç, S. (1975). Arazinin Kullanılması ve Değerlendirilmesinin Coğrafi Yönden Tetkiki. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enst. Dergisi, s Gözenç, S. (1978). Küçük Menderes Havzasında Arazinin Kullanılışı ve Sınıflandırılması. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. Güney, Y. ve Polat, S., (2015). Uzaktan Algılama Verileri İle Kıyı Çizgisi Değişiminin Belirlenmesi: Aliağa ve Çandarlı Örneği. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 8/1, s Harmancı, D. S. (2005). Kıyı Kumullarında Sürdürülen Tarımsal Etkinliklerin Kaynak Kullanım Planlaması Yönünden İncelenmesi: Kapıköy Örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enst., Adana. Jensen, J. R. (1996). Introductory Digital Image Processing: A Remote Sensing Perspective.2nd edition. New Jersey, USA: Prentice Hall, Upper Saddle River. Karabulut, M. (2015). Farklı Uzaktan Algılama Teknikleri kullanılarak Göksu Deltası Göllerinde Zamansal Değişimlerin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/37, s Karabulut, M.; Küçükönder, M.; Gürbüz, M.

12 492 Muhammet Topuz ve Sandal, E. (2006). Kahramanmaraş Şehri ve Çevresinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Eylül 2006, Fatih Üniversitesi. s.3-8. Karaduman, H. (1993). Sinop Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Başmühendisliği Görev Alanı İçinde Bulunan Sarıkum Gölü nün Türkiye Finlandiya Ortak Proje Kapsamına Alınması ile İlgili Bilgileri İçerir Rapor. Sinop. Karakoç, A. ve Karabulut, M. (2010). Göksu Deltası kıyı çizgisinde meydana gelen değişimlerin CBS ve Uzaktan Algılama teknikleri ile incelenmesi. II. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (11-12 Ekim 2010) Bildirileri, s Korkmaz, H.; Geçen, R. ve Kuşçu, V. (2016a). Asi Deltası (Samandağ) Kıyı Kenar Çizgisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. S. 26/1, s Korkmaz, H.; Geçen, R. ve Kuşçu, V. (2016b). Asi Deltası Kıyı Kullanımı ve Kıyı Kenar Çizgisi Uygulama Problemleri. Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), Volume 11/2 Winter 2016, s Makota, V.; Rose, S. and Charles, M. (2004). Monitoring shoreline change using remote sensing and GIS: A case study of Kunduchi Area. Tanzania Western Indian Ocean [J]. J. Mar. Science. 3/1, p Özdemir, M. A. ve Bahadır, M. (2010). Uzaktan Algılama İle Acıgöl Havzası nda Arazi Kullanımının Zamansal Değim Analizi ( ). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/12, s Özdemir, M. A. ve Bahadır, M. (2008). Armutlu Yarımadasında Arazi Kullanımının Zamansal Değişimi. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, N: 4854, S 17. Özşahin, E. (2011). Gönen Havzasında Jeomorfolojik Birimlerle Arazi Kullanımı Arasındaki İlişki (Balıkesir). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 4/7, s Özgülbaş, O. (2018). THK Sarıkum Gölü nün Havadan Genel Görünümü. (Erişim Tarihi: ) ri/sarikum.pdf Özpolat, E. ve Demir, T. (2014). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle kıyı Çizgisi Değişimi Belirleme: Seyhan Deltası. XVI. Akademik Bilişim - AB 2014, Mersin Üniversitesi, Mersin. Özşahin, E. (2013). Asi Nehri Deltasının (Hatay) Antropojenik Jeomorfolojisi. Profesör Doktor İlhan Kayan a Armağan (Ed. Ertuğ Öner), Ege Üniversitesi Yayınları, No: 181, İzmir. Özşahin, E. (2015a). Examination of Gönen and Kocasu River Deltas in Terms of Land Use and Changes in Shoreline (NW Turkey). International Journal of Innovative Environmental Studies Research, 3/1, s Özşahin, E. (2015b). Ganos (Işıklar) Dağı nın (Tekirdağ) Sosyojeomorfolojisi. The Journal of Academic Social Science Studies, vol. 11, pp Tağıl, Ş. ve Cürebal, İ. (2005). Altınova sahilinde kıyı çizgisi değişimini belirlemede uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 15/2, s Tamassoki, E.; Amiri, H. and Soleymani, Z. (2014). Monitoring of shoreline changes using remote sensing (case study: coastal city of Bandar Abbas). IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 20, doi: / /20/1/ T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı 10. Bölge Müdürlüğü Sarıkum Tabiatı Koruma Alanı resmi web sayfası (ET: ). Temiz, F. ve Durduran, S. (2016). Monitoring Coastline Change Using Remote Sensing and GIS Technology: A case study of Acı-

13 Sarıkum Lagünü (Sinop) Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri İle İncelenmesi 493 göl Lake, Turkey. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 44, doi: / /44/4/ Turoğlu, H. ve Yiğitbaşıoğlu, H. (Ed.) (2017). Yasal ve Bilimsel Boyutlarıyla KIYI. İstanbul: Jeomorfoloji Derneği Yayını Yayın No: 1, ISBN Uzun, A., (1998). Sinop ilinin bazı doğal turistik çekicilikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 1 / Uzun, M. (2014). Hersek Deltasındaki kıyı alanı kullanımı değişiminin coğrafi analizi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/5 Spring 2014, p Yıldırım, C.; Melnick, D.; Ballato, B.; Schildgen, T. F.; Echtler, H.; Erginal, A. E.; Kıyak, N. F. and Strecker, N. F., (2013). Differential uplift along the northern margin of the Central Anatolian Plateau: inferences from marine terraces. Quaternary Science Reviews Volume 81, p Yılmaz, C. (2005). Sarıkum Gölü (Sinop) Ekosistemi. O.M.Ü. Fen Edeb. Fak., Türkiye Kuvaterner Sempozyumu. s Zeybek, H. İ.; Uzun, A.; Yılmaz, C. ve Özdemir, S. (2011). Kızılırmak Deltası nda Kıyı Çizgisi Değişikliklerinin Sonuçları. Samsun Sempozyumu 2011, Ekim Citation Information/Kaynakça Bilgisi Topuz, M. (2018). Sarıkum Lagünü (Sinop) Kıyı Çizgisinde Meydana Gelen Değişimlerin Uzaktan Algılama Teknikleri İle İncelenmesi, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number: Number: 71 Autumn II 2018, p

14 494 Muhammet Topuz