YENİDEN YAPILANMANIN EŞİĞİNDE KUR AN KURSLARI

Transkript

1 YECDER KİTAPLARI 4 YENİDEN YAPILANMANIN EŞİĞİNDE KUR AN KURSLARI YECDER IV. ULUSAL DİN GÖREVLİLERİ SEMPOZYUM BİLDİRİLERİ (27 NİSAN İSTANBUL)

2 YECDER / YENİDEN YAPILANMANIN EŞİĞİNDE KUR AN KURSLARI Copyright Yecder, 2014 Bu eserin tüm yayın hakları Yunus Emre Camii Külliyesi Eğitim ve Kültür Derneği ne aittir. Eserde yer alan metin ve resimlerin Yunus Emre Camii Külliyesi Eğitim ve Kültür Derneği nin önceden yazılı izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Kitabın Sahibi Mehmet Keskin / Sarıgazi Yunus Emre Camii İmam Hatibi Yayına Hazırlayan Şadettin Göksu /DKAB Öğretmeni Redaksiyon Ayşe Umurbek/DKAB Öğretmeni Görsel Tasarım Yüksel Yücel ISBN: Yayın Numarası: 3 Basım Tarihi: Nisan 2014 Basım Yeri: Armoni Nüans Görsel Sanatlar ve İletişim Hizmeti San. ve Tic. A.Ş. Yukarıdudullu, Bostancı Yolu Cad. Keyap Çarşı B- 1 Blk. N.24 Ümraniye/İstanbul Tel.: pbx Faks : info@armoninuans.com YECDER Sarıgazi Yunus Emre Camii Külliyesi Eğitim ve Kültür Derneği Meclis Mahallesi, Cemal Gürsel Caddesi, Yunus Sk. No: 2 Sarıgazi Sancaktepe / İSTANBUL Tel: yecdermail@gmail.com

3 312 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları 3. KUR AN KURSLARINDA DOĞU BÖLGELERİNE HAS BAZI PROBLEMLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İmran ÇELİK Giriş İslam dininin iki temel kaynağı Kur an-ı Kerim ile sünnet-i Nebevi dir. Yüce İslam dinini hayata hâkim kılmanın, onu tam anlamıyla yaşayabilmenin temel ölçüsü de Kur an-ı Kerim ve sünneti öğrenmek, anlamak, kavramak ve yaşamaktır. İslamiyetin doğuşundan itibaren Kur an ve sünnet ekseninde hızla gelişip yayılan dinî ilimlerin eğitim ve öğretim faaliyetleri, çeşitli şekillerde ve mekânlarda günümüze kadar sürdürülmüştür. Tarih boyunca camiler, medreseler, sıbyan mektepleri, küttab, Daru l-huffaz, ve Daru l-kurrâ gibi müesseseler dinî ilimlerin eğitim ve öğretiminde önemli rol üstlenmişlerdir. Günümüzde bu kurumların yerine ortaöğretimde imam-hatip okulları, yükseköğretimde de ilahiyat fakülteleri örgün tarzda, Diyanet İşleri Başkanlığı na bağlı Kur an kursları da yaygın tarzda dinî eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdürmektedir. Kur an kurslarının gerek değişik öğrenci profiline sahip olması, gerekse öğreticilerin öğrencilerle birebir ilgilenme imkânı bulması, onu diğer dinî eğitim kurumlarından farklı kılmaktadır. Türkiye de Cumhuriyetten bu yana genelde din eğitimi özelde de Kur an kursları birçok zorluk ve sıkıntılar geçirmişlerdir. Son yıllarda ekonomik büyüme ve demokratikleşme hamlelerine bağlı olarak birçok alanda olduğu gibi din eğitiminde de ilerleme kaydedilmiş, Kur an kurslarında nicelik ve nitelik bakımından ciddi mesafeler kat edilmiştir. Kur an eğitiminin önündeki engellerin önemli ölçüde kaldırılması, halkın gittikçe dine yönelerek Kur an-ı Kerim i öğrenmeye ilgi duyması, kursların gelişimine olumlu katkı sağlayan önemli etkenlerdir. Kur an kurslarına yönelik ilginin daha da arttığı günümüzde, kursların belli bir standarda bağlı bulunmaması, üzerinde durulması gereken önemli bir husustur. Binası, derslikleri, eğitim araç-gereçleri, bahçesi, oyun ve dinlenme alanları, çalışma odaları, yemekhane, yatakhane, kütüphane,

4 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları 313 kantin, hatta bilgisayar destekli eğitim imkânları ile her bakımdan eğitimöğretime elverişli ve aynı zamanda meslekî nitelikler bakımından oldukça iyi öğretici ve yöneticilere sahip Kur an kursları olduğu gibi, cami müştemilatına veya bir binanın altına sıkıştırılmış, güneş görmeyen, masa ve sıra dışında eğitim araç-gereci bulunmayan, tuvalet, abdest vb. ihtiyaçlar için camiye ait umumi mekânları kullanan, hatta yakacak vb. birtakım zorunlu giderleri öğrencilerden toplanan paralarla karşılayan ve geçici bir öğretici ile eğitim vermeye çalışan Kur an kursları da mevcuttur. Kur an kursları ile ilgili sorunlar ülke genelinde bulunmakla beraber Doğu ve Güneydoğu Bölgesi nde bu sorunların daha fazla olduğu muhakkaktır. Doğu ve Güneydoğu Bölgesi çeşitli sebeplerden dolayı ülkemizin diğer bölgelerine kıyasla başta eğitim ve ekonomi olmak üzere birçok sahada geri kalmıştır. Bu geri kalmışlığın en çok görüldüğü alanlardan biri de din eğitimidir. Dinî eğitimde önemli bir yer tutan Kur an kurslarına baktığımızda ülkemizin doğusu ve batısı arasında azımsanamayacak derecede bir fark olduğu görülür. Batı bölgelerindeki kurslar bu bölgelerin ekonomik refah düzeyine, toplumsal huzur ve barışına paralel olarak gelişme ve ilerleme kaydetmiştir. Kur an kurslarına sağlanan maddi destek, halkın büyük çoğunluğunun Kur an Kurslarına yönelik olumlu bakışları ve herhangi bir engelin olmaması kursların gelişimine, eğitim ve öğretim seviyesinin yükselmesine önemli katkı sağlamıştır. Doğu bölgelerindeki Kur an kursları ise bölgenin ekonomik refah düzeyinin düşük olması, siyasi ve terör olaylarının halk üzerinde kötü etki bırakması, 1990 lı yıllarda Hizbullah örgütünün faaliyetleri sonucunda halkta cami ve Kur an kurslarına yönelik meydana gelen endişe ve kaygı, yerel yönetimlerin dinî kurumlara yönelik olumsuz yaklaşımları, bölgedeki Kur an kursları üzerine çok kötü bir tesir bırakmış, kursların gelişmesine ya da yeni kursların açılmasına önemli ölçüde engel teşkil etmiştir. Batı illerdeki Kur an kursları genel olarak daha derli toplu, eğitime elverişli, hijyenik ortamlara sahip, ekonomik açıdan daha güçlü, eğitim disiplin ve kalitesine sahip iken doğu illerindeki kursların biraz geride olduğu görülmektedir.

5 314 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları Amaç ve Yöntem Bu çalışmamızda doğu bölgelerindeki kursların genelinde bulunan sorunları tespit ederek çözümler sunmaya çalıştık. Elde edilen problemlerden hareketle eğitim kalitesini artırmaya yönelik değerlendirmeler yapabilmek ve konuyla ilgili bilimsel veri oluşturmanın yanında hem Kur an kursu öğreticilerine hem de konuyla ilgili başta Diyanet İşleri Başkanlığı olmak üzere tüm kişi ve kurumlara katkı sağlamak bu çalışmanın hedefleri arasındadır. Böylece bu bölgelerdeki sorunların giderilerek Kur an kurslarının gelişip yayılmasına, din eğitiminde daha aktif rol almasına, başta Kur an-ı Kerim i doğru ve usulüne uygun okumak olmak üzere, temel dinî bilgileri halka öğretmede daha etkili olmalarını sağlama yolunda bir katkıda bulunmayı hedeflemiş bulunuyoruz. Doğudaki kursların sorunlarını ele alırken bu kursların genelinde bulunan sorunları kastettiğimizi ifade etmemiz gerekiyor. Zira doğuda, ülke sıralamasının çok üstünde bulunan kurslar olduğu gibi batıda da standartların çok altında bulunan kurslar mevcuttur. Doğu bölgelerinden maksadımız, Doğu Anadolu Bölgesi nde bulunan Van, Şırnak, Hakkâri, Bitlis, Bingöl, Muş gibi illerin yanı sıra Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde bulunan Diyarbakır, Adıyaman, Batman, Mardin, Siirt gibi illerdir. Bu iller içerisinde de en çok dikkate aldığımız ve en çok örnekleri getirdiğimiz il Diyarbakır dır. Ancak diğer illerdeki kursların durumunun da, Diyarbakır daki kurslardan pek farklı olmadığını söylemek yerinde olacaktır. Ayrıca söz konusu problemlerin doğu illerinin tamamı için aynı düzeyde olmadığını, hatta aynı il içerisindeki kursların bile birbirinden farklı olduğunu belirtmek gerekiyor. Çalışmamızda tespitleri ortaya koyabilmek için şahsi gözlemlerimizin yanı sıra, başta bir kısım il ve ilçe müftüleri olmak üzere Kur an kursu öğreticileri, müftülük murakıpları ve altında ya da yanında Kur an kursu bulunan camilerin hocaları ile görüşülerek onların gözlemlerinden ve önerdikleri çözümlerden yararlanmayı tercih ettik. Çalışmamızda nitel araştırma yöntemlerinden gözlem ve görüşme olmak üzere iki yöntem kullandık. Bunlardan birincisi gözlem türlerinin ilki olan yapılandırılmamış alan çalışması yöntemidir. Yapılandırılmamış alan çalışmaları, davranışın gerçekleştiği doğal ortamlarda yapılır ve çoğu

6 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları 315 durumda araştırmacının ortama katıldığı, katılımcı gözlem dediğimiz yöntemle gerçekleştirilir. Burada araştırmacı çalıştığı konuya ilişkin kültür ya da alt kültürün içine girmeye ve bir parçası olmaya çalışır. İkincisi ise görüşme türlerinden sohbet tarzı görüşme yöntemini kullanmayı tercih ettik. Nitel araştırma yöntemlerinde sohbet tarzı görüşme, genellikle araştırmacının gözlem amacıyla doğrudan ortama katıldığı alan araştırmalarında kullanılır. Sorular etkileşimin doğal akışı içinde sorulur ve görüşülen birey kendisiyle görüşme yapıldığını bile fark edemeyebilir. Önceden belirlenmiş sorular yoktur, görüşmenin hangi yöne gideceği kesin hatları ile önceden kestirilemez. Sorular konuşmanın anlık akışı içinde kendiliğinden gelişir. Batı bölgelerinden farklı olarak işsizlik ve terörün etkilerinin yoğun olarak görüldüğü doğu bölgelerinde, Kur an kurslarında yaşanan sıkıntıları çözüme ulaştırmada problemlerin tespitiyle yetinilmeyecek, çözüm önerileri de dile getirilecektir. Sorunlar alt başlıklar hâlinde ele alındıktan sonra her başlık altında tekrar olmaması için konular özel olarak değerlendirilmeye alınmamış, çözüme dair görüş ve öneriler sonuç kısmına bırakılmıştır. Doğu Bölgelerindeki Kur an Kurslarına Has Belli Başlı Problemler Doğu bölgelerindeki Kur an kurslarında birçok problem bulunmasına rağmen özellikle bölgeye has ve eğitim-öğretim faaliyetlerini olumsuz yönde etkileme konusunda öne çıkan problemler üzerinde durmaya çalıştık. Bu problemleri şöyle sıralamak mümkündür. 1 Kur an Kurslarının Fiziki Şartları Bölgede en çok göze çarpan problemlerin başında fiziki şartların yetersizliği gelmektedir. Kur an kurslarının önemli bir kısmı fiziki bakımdan yetersiz, eğitim ve öğretime elverişsiz mekânlardan müteşekkildir. Bir kısmı cami altlarında, bir kısmı cami lojmanlarının altında, bir kısmı da binaların bodrum katında bulunmaktadır. Kur an kurslarında bulunması gereken müştemilatın eksik ya da yetersiz olduğu bu mekânlar, bazen çok dar olabilmekte ve kapasitesinin çok üzerinde öğrenci alabilmektedir. Binaların altında ya da bodrumlarda bulunan bu kurslar, kimi zaman penceresi olmadığı ya da çok küçük olduğu için yeterli derecede sağlıklı havayı alamamakta, nem ve koku oranı yüksek olduğu için öğretici ve öğren-

7 316 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları cilerin sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Diyarbakır da görüştüğüm birkaç Kur an kursu öğreticisi, kurslarının bodrum katında bulunmasından dolayı, nem ve koku oranının çok yüksek olduğunu, kış aylarında su baskınları ve kanalizasyon patlaması sonucu kursun kullanılamaz hâle geldiğini belirtmişlerdir. Bu kursların en önemli eksiklerinden biri de dersliklerin yetersiz ve dar olmasıdır. Örneğin kişilik kapasiteye sahip sınıflarda bu sayı e kadar yükselebilmektedir. Sıra ve masaların yetersiz olduğu bu dersliklerde kimi öğrenciler yerde oturmak zorunda kalabiliyor. Ayrıca bu tür kurslar ekseriyetle öğrencilerin teneffüs yapıp dinlenebileceği, küçük çocukların eğlenip oyun oynayabileceği bahçe ve avlu gibi mekânlardan da yoksundur. Bu olumsuz şartlar doğal olarak kursların cazipliğini kaybettirmekte, devam zorunluluğu olmayan Kur an kurslarına ilgiyi azaltmaktadır. 2 - Kur an Kurslarının Mali Kaynak Sorunları Doğu bölgelerindeki Kur an kurslarının en önemli sorunlarından biri de Kur an kurslarının yapım, onarım, öğretim araç-gereçleri, elektrik, su ve yakıt gibi giderleri karşılayacak mali kaynağının bulunmamasıdır. Batı bölgelerindeki kursların bu tür ihtiyaçları çoğunlukla dernek ve vakıflar tarafından karşılanmaktadır. Binaenaleyh batıda halkın cami ve Kur an kurslarına yardımda bulunduğu, mali sıkıntılarını giderecek derecede sahip çıktığı ve bunun bir gelenek hâline geldiği bilinen bir husustur. Fakat maalesef bu durum doğu bölgeleri için pek geçerli değildir. Zira ne cami ve Kur an kurslarının yapım, onarım, öğretim araç-gereçleri, elektrik, su ve yakıt gibi giderleri karşılayacak yeterli sayıda dernek ve vakıf bulunabilmekte ne de halkın yeterli derecede mali yardımda bulunmalarından söz edilebilmektedir. Doğuda dinî eğitim ve kurumlara yardım yapmak amacıyla dernek ve vakıf kurma geleneği maalesef tam oluşmamıştır. Az sayıda vakıf ve dernek bulunsa da bunlar son derece zayıf ve etkisiz kalmaktadır. Doğuda halkın Kur an kurslarına yeteri kadar yardımda bulunmamasında bölgenin ekonomik yönden geri kalmışlığının önemli payı vardır. Maddi durumları iyi olanların da Kur an kurslarına yardımda bulunmadıkları, böyle bir geleneğin oluşmadığı da gözlemlenmiştir. Bu nedenle mevcut kursların giderlerinin karşılanması hususunda ciddi güçlükler yaşanmak-

8 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları 317 tadır. Bazen camilerde yardım toplanmakta, bazen öğrenci velilerinden yardım talep edilmekte bazen de öğreticiler birtakım ihtiyaçları kendileri karşılamaktadır. Ancak bu yardımlar yetersiz olduğu için yaraya merhem olamıyor. Dolayısıyla araç-gereçlerle ilgili sıkıntılar uzun zaman devam etmekte ve bu durum Kur an kurslarının eğitiminde aksaklıklara sebebiyet vermektedir. Mali kaynak ile ilgili en önemli problemlerinden biri kışın ısıtma ve yazın da soğutma problemidir. Soğuk kış aylarında yakıt problemi yüzünden kurslar yeteri derecede ısınmamakta; kavurucu sıcağa sahip yaz aylarında da klima, vantilatör gibi araçların yetersizliği ya da bulunmaması sebebiyle ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Kur an kurslarında ısınma probleminin yanında barınma ve aydınlatma için ödeneğin bulunmaması sebebiyle elektrik ve su faturaları ödenememekte, kimi zaman birikerek yüksek meblağlara ulaşmakta ve bu durum öğreticileri ciddi zorluklarla karşı karşıya getirmektedir. Kur an kurslarının derslikleri için sıra, masa, tahta, kalem veya tebeşir, gibi materyallerin temini için de çeşitli zorluklar yaşanmaktadır. Kimi zaman Kur an kursu öğreticileri, bu sorunlarla bizzat ilgilenmek zorunda kaldığı için asıl vazifeleri olan öğretime yeteri kadar yoğunlaşamamaktadırlar. Gerek görüştüğümüz müftüler olsun gerekse Kur an kursu öğreticileri olsun tamamı mali kaynak konusunda önemli sıkıntılar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bu sorunun çözümü için Devlet (Diyanet İşleri Başkanlığı) bütçesinden bir meblağın Kur an kursları giderleri için ayrılması gerektiği hususunda görüş bildirmişlerdir. Ödenek tahsis edilemediği takdirde Kur an kurslarının tam anlamıyla eğitim ve öğretime elverişli hâle gelemeyeceği herkesin ortak kanaatidir. Burada üzerinde durulması gereken önemli bir husus da şudur: Mali açıdan sorun yaşayan Kur an kurslarının çoğunluğu kız Kur an kurslarıdır. Öte yandan medrese sistemi ile faaliyet sürdüren Kur an kursları ki bunlar erkek ve yatılı kurslar oluyor, mali açıdan biraz daha rahat gözükmektedirler. Özellikle tasavvufi tarikatların sahip olduğu medreselerin mali noktada pek fazla sorunları bulunmamaktadır. Zira halkın bu mües-

9 318 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları seselere büyük teveccühü vardır. Çok zengin olmasalar da bu medreselere sahip çıkmakta ve mali destek sağlamada hiç tereddüt etmemektedirler. 3- Yeni Kursların İnşası ve Açılması İle İlgili Problemler Kur an kursları ile ilgili batı bölgelerinden farklı olarak bazı doğu ve güneydoğu il ve ilçelerine mahsus temel sorunlardan biri de kursların inşası ve açılması konusunda yerel yönetimlerden kaynaklanan sorunlardır. Genel olarak dini, bilhassa da Kur an kursu gibi müesseseleri kendi siyasi düşüncelerine ters gören bazı yerel yöneticiler bu konuda zorluk çıkararak engel olmaya çalışmaktadırlar. Batı illerinde belediyeler önemli ölçüde dinî kurumlara sahip çıkmakta ya da en azından onlara saygı ile yaklaşmaktayken, mevzumuz ile ilgili bölgedeki belediyeler ideolojik saiklerle hareket ederek dinî faaliyetlere geçit vermemeye çalışmaktadırlar. Bu bağlamda imar dairesindeki yetkililer tarafından sık sık engellemelerle karşılaşılmaktadır. Yeni kursların açılması, işletilmesi için gerekli ruhsatlar güçlükle alınmakta, bazen de tüm şartlar yerine getirildiği hâlde ruhsat verilmemektedir. Yeni yerleşim alanları için imar planları oluşturulurken dinî alanlara birbirinden çok uzak yerlerde yer ayrılmakta ve bu alanlarda ancak cami inşa edilebilmektedir. (örneğin 1,5-2 km) Mevcut kursların da bir kısmının çevre düzenlenmesi, bahçelerinin yeşillendirilmesi konusunda zaman zaman belediyelerden çeşitli talepleri olmakta, ancak bu talepler maalesef dikkate alınmamaktadır. 4 Köy ve Şehirlerde Öğretici-Öğrenci Dağılımı İle İlgili Problemler Doğu bölgelerinde yaklaşık olarak nüfusun % 75 i şehir merkezlerinde, % 25 i de kırsal alanlarda bulunmaktadır. Buna rağmen Kur an kursu öğreticilerinin önemli bir kısmı köylerde görev yapmakta ve öğrenci bulmakta zorlanmaktadırlar. Köylerde camiler yapılırken çoğunlukla cami ya da imam lojmanının altında Kur an kursu olarak bir mekân ayrılmakta ve bunlara Diyanet teşkilatı tarafından resmî kadro tahsis edilmektedir. Ancak köy nüfusu çoğunlukla yaşlı ve tarım işleri ile meşgul kimselerden müteşekkil olduğu için bu kurslara devam edebilecek yeterli sayıda öğrenci bulunamamaktadır.

10 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları 319 Kayıt dönemlerinde sayı, gerekli meblağa zorlamayla ulaşsa bile, bunların kursa devamı sağlanamamaktadır. Hatta belli mevsimlerde küçük yaştaki çocuklar bile tarım işlerinde çalıştırıldıkları için kursa ara vermek zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle köylerde görev yapan Kur an kursu öğreticilerinin çoğu yeterli sayıda öğrenci bulamamaktan şikâyet ederek bu durumdan rahatsızlık duyduklarını ifade etmektedirler. Köylerde görev yapan Kur an kursu öğreticilerinin köyde kalmaları için lojman bulunmadığından şehir merkezlerinde oturmak zorunda kalmaktadırlar. Özellikle bir kısmı çok uzun mesafelerdeki köylere gitmek zorunda kalmaktadırlar. Üstelik öğreticilerin ekseriyeti bayan olduğu için ulaşım sorunları ile köy şartlarına uyum sağlama konusunda sıkıntı yaşamaktadırlar. Bu durum neticede öğreticilerde bir moralsizlik ve stres kaynağı oluşturduğundan, öğreticiler görevlerini tam anlamıyla yerine getirememekte ve kendilerinden beklenen hizmeti verememektedirler. Şehir merkezlerinde ise hem öğrenci sayısı fazladır hem de öğreticiler görevlerini yerine getirmek için daha fazla gayret sarf etmektedirler. Şehirlerde öğrenci yoğunluğu nedeniyle öğreticiler yetersiz kalırken köylerde hizmet etme imkânı bulamayan öğreticilerin sırf görev yeri köydür diye müftülükler tarafından köye gitmeye zorlanmaları sorunu daha müşkül hâle getirmektedir. Köylerde öğrencisi az olan Kur an kursu hocalarının şehir merkezlerinde görevlendirilmesi köydeki çocuklar için bir sorun teşkil etmemektedir. Çünkü Kur an kursu bulunmayan doğu köylerinde kız olsun erkek olsun çocuklar köy camisine giderek imamdan ders alıyorlar. Bu durum bir gelenek hâline geldiğinden imamlar da gönüllü olarak Kur an ve temel dinî bilgiler dersi veriyorlar. 5 Bölgenin Siyasi Durumu İle İlgili Problemler Doğu bölgelerindeki terör ve siyasi olaylar her sahada olduğu gibi Kur an kursları üzerinde de son derece olumsuz bir etki bırakmaktadır. Cumhuriyetten günümüze kadar bölgede uygulanan yanlış politikalar, halkı ciddi manada tedirginliğe sevk etmiştir lı yıllarda ise bir taraftan artan terör olayları, diğer taraftan Hizbullah örgütünün dinî kisve ile bir takım yanlış

11 320 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları uygulamalarda bulunarak cami ve Kur an kurslarına hâkim olmaya çalışması, halkın dine bakışına önemli ölçüde zarar vermiştir lı yıllarda yaşanan olaylardan sonra Diyanet teşkilatının yanı sıra bölgede faaliyet sürdüren dinî cemaat ve guruplar hep bunun sıkıntısını yaşamışlar ve hâlen yaşamaya devam etmektedirler. Bazı öğreticiler, kursa kısa bir süre geldikten sonra bırakanların velileriyle görüşüp sebebini sorduklarında kendilerinin çocuklarının Hizbullahçı olacağı endişesiyle Kur an kursuna gitmelerine müsaade etmediklerini belirtmişlerdir. Yerel yöneticilerden bir kısmının dine olumsuz yaklaşımı da halkın Kur an kurslarına olan ilgisine zarar vermektedir. Kısaca değişik siyasi ve ideolojik akımların etkisinde bulunan doğu bölgelerinde, verimli bir eğitim için şart olan istikrarın bulunmaması Kur an kurslarının cazipliğini ve kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Çünkü bu tür durumlarda Kur an kursunda güzel bilgiler öğretilse de insanlar dışarıda, arkadaş çevresinde kötü alışkanlıklardan kendilerini kurtaramamaktadırlar. Kur an kursunda aldıkları eğitim ve terbiye, maalesef dışarıdaki olumsuz havadan etkilenerek önemli ölçüde zarar görmektedir. 6- Müftülüklerin Sorunları Çözmedeki Rolleri İle İlgili Problemler Görüştüğümüz Kur an kursu öğreticilerinin bir kısmı karşılaştıkları sorunları müftülüklere bildirdiklerini, müftülük yetkililerin de sorunlarla ilgilenip çözüm adına gerekli çabayı ortaya koyduklarını belirtmişlerdir. Fakat öğreticilerin önemli bir kısmı müftülüklerin sorunlarla yeterince ilgilenmediklerinden, çözüm için herhangi bir gayret göstermeyerek kayıtsız kaldıklarından şikâyet etmektedirler. Öğreticilerin sorunlarla baş başa bırakılarak daha iyi hizmet için gerekli olan ilginin müftülük yetkilileri tarafından esirgenmesi, öğreticileri umutsuzluğa sevk etmektedir. Kur an kurslarının bağlı bulunduğu müftülüklerin, kursların sorunları ile ilgilenip çözüm için aktif rol almaları beklenmektedir. Yetkililerin bu konuda pek fazla sorumluluk üstlenmemeleri, inisiyatif kullanmamaları, Kur an kurslarının eğitim-öğretimini ve bu eğitimin kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.

12 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları Müfredat İle İlgili Sorunlar Doğu ve Güneydoğu Bölgesi nin büyük çoğunluğu fıkıhta Şafii mezhebine mensuptur. Kur an kursu öğrencileri fıkhi uygulamaları aile içerisinde Şafii mezhebine bağlı olarak öğrenmektedirler. Ancak Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından hazırlanıp Kur an kurslarına dağıtılan müfredattaki fıkhi bilgiler, bölge öğrencilerinin bildiklerinden zaman zaman farklılık arz etmesi karışıklığa sebebiyet vermektedir. Özellikle mezhep mantığını anlayamayan, bunları birbirinden ayırıp kavrayamayan küçük yaştaki öğrenciler için sorun, daha da müşkül bir durum arz etmektedir. Kur an kursu öğreticileri bu konuda öğrencilerden gelen şikâyetleri bildirerek durumu izah etmekte zorlandıklarını belirtmişlerdir. Şafii mezhebine mensup öğreticiler, kitaptan bağımsız olarak Şafii fıkhını anlatmalarına rağmen öğrenciler, kendilerine verilen kitaptaki bilgilerin neden farklı olduğunu merak ediyorlar. Şafii mezhebine mensup öğrencileri dikkate almayıp fıkıh kitabındaki Hanefi mezhebine dair bilgilerle yetinenler ise öğrencilerin ev halkından gördüğü, duyduğu, öğrendiği bilgilerin kendi öğrettiklerinden neden farklı olduğunu sorarak kafa karışıklığından şikâyet ettiklerini belirtmişlerdir. Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından son zamanlarda Şafii fıkhına dair eserler hazırlanmaktadır. Ancak Kur an kurslarında işlenebilecek basit tarzda Şafii fıkhı ile ilgili kitap ve materyaller hazırlanıp Hanefi kaynakları ile beraber ayrı bir kitapta öğrencilerin istifadesine sunulmalıdır. Sonuç Sonuç olarak Kur an kurslarının ülkemiz genelinde belli bir standarda kavuşturulması ve eğitim-öğretimde disiplin ve kalitesinin arttırılması özellikle doğu bölgelerindeki kursların geliştirilip hizmette daha aktif olmalarının sağlanması için aşağıdaki görüş ve önerilerin yetkililer tarafından dikkate alınıp gereğinin yapılması son derece önem arz etmektedir. Bu önerileri şöyle sıralamak mümkündür. - Kur an kurslarının fiziki şartları iyileştirilmeli, eğitim-öğretime elverişli modern yapılar hâline getirilmelidir. Kur an kurslarının daha sağlıklı ve verimli çalışabilmesi için dernek, vakıf ya da özel şahısların kurslar üzerindeki müdahalelerinin önlenmesi için bu kurumların mülkiyetinden inşasına,

13 322 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları araç-gereç ihtiyaçlarından bakım ve onarımına kadar her türlü masraflar için Devlet bütçesinden karşılanması sağlanmalıdır. - Kur an kurslarında Başkanlıkça hazırlanan Hanefi fıkhına dair ders kitaplarının yanında, Şafii fıkhı için de ders kitabı hazırlanmalıdır. Ayrıca Kur an kursu öğreticileri ve yerel müftülüklerin de bazı yardımcı kitaplar seçilmesine imkân vermeleri gerekmektedir. - Bölge Kur an kurslarında Devletçi ve resmî uygulamalara biraz toleransla yaklaşılması, kursların selameti için bölgenin sosyal ve siyasi yapısı göz önünde bulundurularak halkın tepkisine sebebiyet verecek uygulamalar konusunda müsamahakâr bir tavır takınılması gerekmektedir. - Müftülüklerin kursların sorunlarına çözüm bulma noktasında daha aktif rol almaları gerekmektedir. Taşradaki yöneticiler rehberlik edici ve sorunların çözümüne yardımcı olmayı amaçlayan yapıcı ve geliştirici yaklaşımlar sergilemeli, baskıcı ve kırıcı tutum ve davranışlardan sakınmalıdır. Kendilerini aşan sorunlar için ise Başkanlık nezdinde çözüm için girişimlerde bulunmaları gerekmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı, müftülüklerin uygulamaları için denetimlerini arttırmalı, sorunlar karşısında gerekli adımları atmayan müftülük yetkililerini uyararak, kayıtsız kalmalarını önlemelidir. - Bölgenin siyasi ve sosyal yapısından dolayı din hizmetlerinde çekimser ya da pasif idareci ve öğreticiler yerine daha aktif ve cesur olanları görevlendirilmelidir. - Yeni kursların inşası ve açılışı için belediye ve imar müdürlüklerinin keyfi engellemelerine karşı önlem alınması, gerekli şartları taşıyan kursların yapımı ve açılışı konusunda gerek Diyanet İşleri Başkanlığı gerekse Şehircilik Bakanlığı nezdinde çalışmalar yapılmalı ve gerekirse bu durum için yasal düzenleme yapılmalıdır. - Kur an kursu öğreticilerinin öğrencileri az olan kırsal alanlardan ihtiyacın yoğun bulunduğu il merkezlerine kaydırılması, bunun için atama ve görevlendirmelerin ivedilikle yapılması taşra teşkilatındaki idarecilerin bu konuda daha objektif ve hizmet odaklı davranmaları gerekmektedir. Kaynakça Arslantürk, Zeki, Kuran Kurslarının Fiziki Mekân ve Yapılanma Prob-

14 Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur an Kursları 323 lemleri, Kur an Kurslarında Eğitim Öğretim ve Verimlilik, İstanbul Ay, Mehmet Emin, Problemleri ve Beklentileriyle Türkiye de Kur an Kursları, Düşünce Kitabevi Yayınları, İstanbul Baltacı, Cahit, Cumhuriyet Döneminde Kur an Kursları, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, sayı 6, Bayraktar, M. Faruk, Eğitim Kurumu Olarak Kur an Kursları Üzerine Bir Araştırma, Yıldızlar Matbaası, İstanbul Bayraktar, M. Faruk, Kur an Kurslarının Sorunları ve Geleceği ile İlgili Bazı Düşünceler, Yaygın Din Eğitiminin Sorunları Sempozyumu, İbav Yayınları, Kayseri Çamdibi, H. Mahmut, Kur an Kurslarında Verimliliğin Sağlanması ve Arttırılması, Kuran Kurslarında Eğitim Öğretim ve Verimlilik, İstanbul Koç, Ahmet, Kur an Kurslarında Eğitim ve Verimlilik, İlahiyat Yayınları, Ankara Koç, Ahmet, Kur an Kurslarında Eğitim ve Verimlilik (Tespit- Öneriler), Etkili Din Öğretimi, Önder, Mustafa, Yeni Öğretim Programı ve 8 Ay Süreli Kur an Kursları (Muhteva, Uygulama, Problemler ve Çözüm Önerileri), Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010, cilt: XV, sayı: 2. Sağlam, Emine, Kur an Kursu Öğreticisinin Karşılaştığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Cami Merkezli Din Eğitimi, YECDER II. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu Tebliğleri (09 Nisan İstanbul), Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011.