T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MAKİNE TEKNOLOJİSİ ÜÇ BOYUTLU KATI MODELLEME ANKARA 2006

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ ÇİZİM PROGRAMLARI Üç Boyutlu Çizim Programları Programın Yüklenmesi Çizim Ekranı Çizim Ayarları Ekran Rengi Birimler Grid(Izgara) Snap (Kenetlenme)...10 UYGULAMA FAALİYETİ...11 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...12 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...13 ÖĞRENME FAALİYETİ TASLAK ÇİZİM KOMUTLARI Line (Çizgi) Circle (Daire) Rectangle (Dikdörtgen) Polygon (Çokgen) Centerline (Eksen Çizgisi) Project Geometry (Nesne İzdüşümü) Arc (Yay) Elipse (Elips) Spline Eğrisi Text (Yazı) Point (Nokta) Chamfer (Pah) Fillet (Kavis) Copy (Kopyalama) Pattern (Çoğaltma) Rectangular Pattern (Dikdörtgensel Çoğaltma) Circular Pattern (Dairesel Çoğaltma) Offset (Öteleyerek Kopyalama) Extend (Uzatma) Trim (Budama) Mirror (Aynalama) Dimension (Ölçülendirme) Constraints (Nesne Kısıtlama Modları)...35 UYGULAMA FAALİYETİ...37 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...39 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...41 ÖĞRENME FAALİYETİ ÜÇ BOYUTLU KATI MODELLEME...42 i

4 3.1. Extrude (Kalınlık Atayarak Katı oluşturmak) Extrude Cut (Katıları Birbirinden Çıkarmak) Revolve (Döndürerek Katı Oluşturmak) Revolve Cut (Döndürerek Katıları Birbirinden Çıkarmak) Sweep (Yol Kullanarak Katı Cisim Oluşturmak) Loft (İki veya Daha Fazla Geometrik Şekil Arasında Katı Oluşturmak) Fillet Chamfer (Katılarda Kavis ve Pah Oluşturma) Fillet (Katılarda Köşe Yuvarlatma) Shell (Katılarda Et Kalınlığı Oluşturma) Mirror (Katılarda Aynalama) Katılarda Doğrusal Çoğaltma Katılarda Dairesel Çoğaltma Katılarda Diş Oluşturma...59 UYGULAMA FAALİYETİ...61 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...62 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...63 MODÜL DEĞERLENDİRME...64 CEVAP ANAHTARLARI...66 KAYNAKÇA...67 ii

5 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİK AÇIKLAMALAR 482BK0028 Makine Teknolojisi Bilgisayarlı Makine İmalatı, Bilgisayar Destekli Endüstriyel Modelleme Üç Boyutlu Katı Modelleme Makine imalatındaki parçaların ara kesitlerini, komple ve detay resimlerinin çizilmesine yönelik öğrenme materyalidir 40 / 24 İki boyutlu CAD dersinin modüllerini almış olmak. Bilgisayarda üç boyutlu katı modelleme yapmak. Genel Amaç Uygun ortam ve araç gereç sağlandığında bilgisayarda üç boyutlu katı modelleme yapabileceksiniz. MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Amaçlar Üç boyutlu çizim programlarını öğrenerek çizim ekranını ayarlayabileceksiniz. Üç boyutlu çizim için taslak çizim komutlarını öğrenerek taslak çizim yapabileceksiniz. Üç boyutlu katı modelleme yapabileceksiniz. Bilgisayar laboratuvarı, CAD yazılımı, sunum cihazı, ders kitabı, hazır parça çizimleri ve / veya modelleri. Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (Uygulama, soru-cevap)uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Günümüzde, modern toplumların ekonomilerinin ve büyümelerinin temelini sanayileşme oluşturmaktadır. Makine ve takım sanayindeki gelişmeler de her geçen gün rekabeti ve üretimdeki kaliteyi arttırmaktadır. Günümüzde ve gelecekte bu rekabetçi koşullarda ülke olarak biz de varız diyebilmemiz için gerekli olan teknolojiye yatırım yapmalı ve bu teknolojiyi kullanabilmeliyiz. Bilgisayar destekli üç boyutlu tasarım günümüzde oldukça hızlı gelişmekte olan teknolojilerdendir. Bilgisayar ortamında CAD yazılımlarıyla oldukça hızlı ve kolay resim çizebilme, düzeltme yapabilme, saklama ve kağıda çizme özellikleri ön plana çıkmaktadır ve bu teknolojik imkanların gittikçe daha çok işletme tarafından kullanımı tercih edilmektedir. Üretilecek parça veya mekanizma önce bilgisayar ortamında CAD programıyla tasarlanır ve bilgisayar ortamında her türlü olumlu veya olumsuz yönü belirlenebilir. Böylece üretim sonunda parçanın hatasız üretilebilmesi sağlanmış olur. Modülün amacı, CAD yazılımları ile 3 boyutlu katı modeller oluşturmayı öğrenmek ve CAD yazılımlarını kullanabilmektir. Bu modülün sonunda, CAD yazılımları ile üç boyutlu katı model parça oluşturabilme yeteneğine sahip olabileceksiniz. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, üç boyutlu çizim yazılımlarının ekran ( Çalışma ortamı) ayarlarını yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA A Teknik resim kağıtlarının düzenlenmesi ile ekran ayarlamaları arasında ne tür bir benzerlikler olduğunu araştırınız. Değişik CAD yazılımlarının bilgisayara nasıl yüklendiğini ve dikkat edilmesi gerekenlerin ne olduğu konusunda araştırma yapınız. 1.ÇİZİM PROGRAMLARI 1.1. Üç Boyutlu Çizim Programları Nesnelerin içi dolu üç boyutlu olarak çizilmesine katı model (Solid model) denir. Üç boyutlu katı modellemede çizilen parça fiziki ve malzeme özellikleri bakımında gerçek nesneyi tam olarak ifade etmektedir. Bir katı modelin; ağırlığı, ağırlık merkezi, hacmi, kütlesel eylemsizlik momentleri gibi özellikleri malzeme tanımlanmak koşuluyla CAD yazılımıyla hesaplanabilir. Katı modelleme çalışmalarını değişik CAD yazılımlarıyla yapmak mümkündür. CAD yazılımlarının temel çalışma prensipleri birbirine oldukça benzer; ancak çalışma fonksiyonelliklerinde farklılıklar mevcuttur. Bundan dolayı bir parçanın modellenmesi değişik CAD yazılımlarında farklı biçimlerde yapılabilir Programın Yüklenmesi 3 boyutlu katı modelleme ile ilgili yazılımların özgü yüklenme şekilleri vardır. Bu nedenle herhangi bir programın yüklenmesi burada anlatılmayacaktır. CAD yazılımı yüklenecekse, programın kullanma kitaplarından faydalanılır veya yazılımın yetkili satıcısından gerekli bilgiler temin edilerek CAD programının yüklenmesi gerçekleştirilir Çizim Ekranı CAD yazılımı çalıştırıldıktan sonra karşımıza gelen iletişim penceresinden Standart.ipt parça çizim ortamı seçilir ve OK düğmesine tıklanarak parça çizim ortamına ulaşılır. 3

10 Şekil 1.1: New file iletişim penceresi ve standart.ipt nin seçilmesi Şekil 1.2: Parça modelleme Part ortamı CAD yazılımı çalışma ortamı genel olarak aşağıdaki kısımlardan oluşmaktadır: Çalışma alanı Kayar menü Standart araç çubuğu Komut paneli Ürün ağacı Koordinat sistemi ikonu 4

11 1.4. Çizim Ayarları CAD yazılımında çalışma esnasında kullanılacak ayarlamaların yapılacak çalışmaya göre (ölçü birimi, tam sayıdan sonraki basamak sayısı, ızgara (grid) aralıklarının mesafelerinin) ayarlanması gerekebilir. Bu değişiklikleri yazılım açılıp kapatıldıktan sonra tekrar kurulum esnasındaki ayarlara geri döner. Her çizim başlangıcında çalışma dokümanı ile ilgili gereken ayarları yapmak için Tools => Document Settings işleminden yararlanılır. Bunun yanında CAD yazılımında kullanıcının tercihine göre bazı ayarlar (Ekran rengi, ızgara (grid) her zaman açık veya kapalı, ekenlerin açık veya kapalı olması vb.) kalıcı olacak şekilde de yapılabilir. Bu işlem bir defa yapılır ve kullanıcı tarafından yapılacak bir sonraki değişikliğe kadar geçerli kalır. Kalıcı olacak şekilde ayarları yapabilmek için Tools => Application Options işlemi uygulanır. Şekil 1.3: Çizim ayarlarını yapmak için kullanılan seçenekler 5

12 Şekil 1.4: Document settings iletişim penceresi Şekil 1.5: Application Options iletişim penceresi 6

13 Ekran Rengi Kullanıcı çalışma ekranının rengini kendine uygun şekilde ayarlayabilir. Ekran rengini ayarlayabilmek için Tools => Application Options seçilerek karşımıza gelen iletişim penceresinden Colors kısmından istenen ekran rengi ayarı yapılabilir Birimler Çizimi yapılacak parçanın ölçü birimine, ölçü hassasiyetine vb. özelliklerine göre birim ayarlanın yapılması gerekmektedir. Ayarlama işlemini yapabilmek için, Tools => Document Settings seçeneği kullanılarak açılan iletişim penceresinden Units (Birimler) kısmı seçilir. Şekil 1.6: Ekran rengini değiştirme iletişim penceresi Şekil 1.7: Ölçü birimi ayarlama iletişim penceresi 7

14 Units bölümünden Length ile uzunluk ölçülerinin birimi tanımlanır. Angle ile açı ölçü birimi tanımlanır. Time ile zaman birimi tanımlanır. Mass ile ağırlık ve kütle birimi tanımlanır. Modeling Dimension Display bölümünde Linear Dim Display Precision ile uzunluk değerinin tam sayıdan sonraki basamak sayısı belirtilir. Angular Dim Display Precision ile açı değerinin tam sayıdan sonraki basamak sayısı belirtilir. Display as value : Ölçüler nominal değerleri ile gösterilir. Tolerans bilgisi atanmışsa da bu görüntülenmez. Display as name : Ölçüler parametre isimleri ile görüntülenir. Display as expression : Ölçüler matematiksel ifadeler olarak görüntülenir. Display as tolerance : Ölçüler tolerans bilgileri ile görüntülenir. Alt ya da üst tolerans değeri seçili ise ölçünün altı çizilidir, fakat sayısal değer olarak nominal değeri görüntülenir. Display as precise value : Ölçüler gerçek değerleri ile görüntülenir. Tolerans atanmış ölçülerin altı çizilidir ve gerçek değer gösterilir Grid(Izgara) Çizim sırasında kılavuzluk etmesi ve kolaylık sağlaması için çizim ekranının karelerle bölünmesi işlemine verilen isimdir. Grid çizgilerin görünüp görünmemesini sağlamak için Tools => Document Settings seçeneği çalıştırıldıktan sonra Sketch kısmından Display bölümü altından; Grid Lines seçeneği işaretlenirse büyük kareleri oluşturan ızgara çizgileri aktif olur, işaret kaldırılırsa çizgiler kaybolur. Minor Grid Lines seçeneği işaretlenirse büyük karenin içindeki küçük kareler aktif olur, işaret kaldırılırsa çizgiler görünmez. Şekil 1.8: Izgara (Grid) ayarlama seçenekleri iletişim penceresi 8

15 Şekil 1.9: Taslak oluşturma ortamında ızgaranın görünümü Izgarayı oluşturan dörtgenlerin boyutlarını ayarlamak için Tools => Document Settings seçilerek, açılan iletişim penceresinden Sketch kısmına geçilir. Şekil 1.10: Izgara aralıklarının ayarlanması 9

16 Bu bölümde; Snap Spacing kısmından X ve Y değerleri ile karelerin uznunluk ve yükseklik değerleri belirtilir. Grid Dsiplay kısmından snap per minor kısmından küçük ızgaraların büyüklükleri, Major every bölümünde minor lines seçeneği ile de kaç adet küçük ızgaradan büyük ızgaranın meydana geleceği ayarlanabilir Snap (Kenetlenme) Oluşturulacak olan taslakların daha çabuk ve hassas şekilde oluşturulabilmesi için Snap (Kenetlenme) seçeneği kullanılır. Snap aktif hale getirildiğinde, grid ile oluşturulmuş ızgaraların kesişimleri yakalanarak çizim yapılır. Snap seçeneğini kullanarak çizim yapmak için Tools => Application Options seçeneği çalıştırılarak açılan iletişim penceresinden Snap to Grid seçeneği işaretlenir, işlemi iptal etmek için işaret kaldırılır. Snap aralıklarını ayarlamak için de Tools => Document Settings seçeneği çalıştırıldıktan sonra Sketch kısmından Snap Spacing bölümünden X ve Y olarak Şekil 1.11 de gerekli değerler girilir. Şekil 1.11: Snap ayarlarını aktif hale getirme iletişim penceresi 10

17 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İŞLEM BASAMAKLARI Çizim ekranı Çizim ayarlarını yapınız. Ekran rengini ayarlayınız. Birim ayarlamasını yapınız. Izgara ayarlamasını yapınız. ÖNERİLER Çizim ekranını inceleyiniz, çalışma alanını tanımaya çalışınız. Tools => Document Settings ve Tools => Application Options işlemlerinden yararlanarak çizim ayarlarınızı yapınız. Tools => Application Options seçeneğini kullanarak Colors kısmından kendinize uygun ekran rengini ayarlayınız. Yapacağınız çizimin birimine göre çizim biriminizi Tools => Document Settings seçeneğini kullanarak Unit kısmından ayarlayınız. Daha hızlı ve kolay çizim yapabilmek için Tools => Application Options seçeneğini kullanarak Sketch kısmından ızgara görüntülenmesini sağlayınız. 11

18 ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ölçme değerlendirmede; çoktan seçmeli ölçme değerlendirme kriteri uygulanmıştır. ÖLÇME SORULARI 1. Tools => Document Settings menüsünün hangi seçeneğinden birimler ayarlanır? A) Sketch B) Unit C) Standart D) Modeling 2. Üç boyutlu katı model için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Hacmi hesaplanamaz. B) Ağırlığı hesaplanabilir. C) Ağırlık merkezi hesaplanabilir. D) Eylemsizlik momenti hesaplanabilir. 3. Grid (Izgara) genişlik ve yükseklikleri hangi seçenekten ayarlanır? A) Tools => Document Settings => Modeling B) Tools => Document Settings => Standart C) Tools => Document Settings => Sketch D) Tools => Document Settings =>Default Tolerance 4. Çalışma ekranın rengi nasıl ayarlanır? A) Tools => Application Options => Sketch B) Tools => Application Options =>Colors C) Tools => Application Options =>Display D) Tools => Application Options => General 5. Izgaranın görünmesini sağlamak için Tools => Application Options seçeneğine tıkladıktan sonra açılan iletişim penceresinden hangi seçenek kullanılır? A) General B) Part C) Display D) Sketch 6. Snap ayarını yapmak için hangi seçenek kullanılır? A) Tools => Application Options => Sketch B) Tools => Document Settings => Sketch C) Tools => Document Settings => Modeling D) Tools => Application Options => General DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlayınız. 12

19 PERFORMANS PERFORMANS DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışlarını gözlediyseniz EVET, gözleyemediyseniz HAYIR, sütununda bulunan kutucuğa (+) veya (-) işareti koyunuz. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır 1 CAD yazılımını açabildiniz mi? 2 Çizim ekranında Tools menüsünü bulabildiniz mi? 3 Çizim ekranınızın rengini ayarlayabildiniz mi? Yapacağınız çizime göre gerekli birim sistemini 4 ayarlayabildiniz mi? 5 Çalışma alanınızda ızgarayı açabildiniz mi? DEĞERLENDİRME Eğer faaliyette gözlediğiniz eksiklik varsa, faaliyete dönüp veya öğretmeninize danışarak bunları tamamlayınız. 13

20 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, tekniğine uygun, üç boyutlu modeller oluşturabilmek için taslak çizim komutlarını öğrenerek taslak çizim yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA A Taslak oluşturulması esnasında dikkat edilmesi gereken noktalar ile ilgili araştırma yapınız. Taslak oluşturma sırasında nesne kenetlenme modlarının kullanımına neden ihtiyaç duyulduğunu araştırınız. Taslak oluşturmak için neden ihtiyaç duyulduğunu araştırınız. 2. TASLAK ÇİZİM KOMUTLARI Günümüz 3B CAD yazılımlarında üç boyutlu katı modelleme yapabilmek için öncelikle çizilecek modelin sketch (taslak) çizim ortamında, taslak çiziminin kapalı profil (çizilen taslakta kopukluklar veya fazlalıklar olmayacak) şeklinde bir düzlem üzerinde yapılması gerekmektedir. Sketch (taslak) ortamına ulaşmak için XY, YZ, XZ düzlemlerinden sadece biri seçilerek komutuna tıklanır. Çizilen üç boyutlu model üzerinde ekleme ve/veya parçadan keserek boşaltma işlemi yapılacaksa, oluşturulan modelde düzlem yüzeyler varsa hangi yüzeye ekleme / keserek boşaltma yapılacaksa o yüzey seçilerek komutuna tıklanır, yüzeye taslak açılmış olur ve eklenecek / keserek boşaltılacak taslak şekli çizilir. Şekil 2.1: Parça çizim ortamı ve düzlemlerin seçilmiş hali 14

21 2.1. Line (Çizgi) Çizgi çizmek için Line (Çizgi) komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra önce çizginin başlangıç noktası daha sonra da bitim noktası gösterilerek, çizgi elde edilmiş olur. Komut iptal edilmedikçe aktif olmaya devam eder. Şekil 2.2: Taslak oluşturma ortamı ve elemanları 2.2. Circle (Daire) Şekil 2.3: Çizgi çizme uygulaması Daire çizmek için Circle (Daire) komutu kullanılır. Daire çizmek için iki farklı komut mevcuttur Center point circle merkez noktası ve yarıçap belirtilerek daire çizme ve Tangent circle teğet daire bu komutla daire çizebilmek için, çizilen dairenin üç notadan teğet geçmesi gerekmektedir. 15

22 2.3. Rectangle (Dikdörtgen) Şekil 2.4: Daire çizme uygulamaları Dikdörtgen çizmek için Rectangle komutu kullanılır, dikdörtgen çizmek için iki yöntem bulunmaktadır. İki nokta belirterek dörtgen çizmek için Two point rectangle komutu, üç nokta belirterek dörtgen çizmek için de Three point rectangle komutu kullanılır Polygon (Çokgen) Şekil 2.5: Dikdörtgen çizme uygulamaları Eşkenar çokgenler çizmek için kullanılan komuttur. Çizilecek en fazla kenar sayısı CAD yazılımına göre değişkenlik gösterebilir. Çokgen çizmek için Polygon ikonuna tıklanır ve karşımıza çokgenin çizim yöntemini ve kenar sayısını belirleyebileceğimiz iletişim penceresi gelir. Çokgen çizmek için iki yöntemimiz bulunmaktadır Inscribed çokgeninin köşesinin, çokken etrafındaki zahiri daireye içten teğet veya Circumscribed çokgenin kenarının, çokgen etrafındaki hayali 16

23 daireye dıştan teğet olacak şekilde çizilmesi sağlanır. Çokken çizim yöntemi seçildikten ve kenar sayısı belirtildikten sonra, çokgenin merkez noktası işaretlenir ve çokgenin oluşturulması için ikinci bir nokta tıklanır. Böylece çokgen çizilir Centerline (Eksen Çizgisi) Şekil 2.6: Değişik şekillerde çokgen çizimleri Çizilecek taslak üzerinde eksen çizgilerini çizmek için kullanılan komuttur. Eksen çizgisi revolve (döndürme) unsuru uygulamasında döndürme ekseni görevini yerine getirmek için de kullanılabilir. Eksen çizgisinin çizilmesi esnasında bir tek fark dışında çizgi çizme komutuyla aynıdır. Eksen çizgisini çizmek için Line çizgi çizilmeden önce, taslak biçimlendirme komutlarından Centerline komutuna tıklandıktan sonra tıklanmalıdır. Eksen çizgisi çizebilmek şu yöntem de uygulanabilir önce Line ikonuna da komutu ile düz çizgi çizilir, daha sonra çizgi seçilerek Centerline ikonuna tıklanır böylece düz çizgi eksen çizgisine dönüşmüş olur. Eksen çizgisi seçilip tekrar Centerline komutuna tıklanınca bu sefer de eksen çizgi düz çizgi şeklini alır. 17

24 Şekil 2.7: Eksen çizgisi çizme uygulaması 2.6. Project Geometry (Nesne İzdüşümü) Nesnelerin izdüşümlerini alabilmek için Project Geometry komutu kullanılır, iki şekilde çalışır. Eğer tek bir parça üzerinde çalışılıyorsa, parçanın seçilen kenarı üzerinde çalışılan eskiz düzlemine iz düşürülür. İkinci kullanım alanı ise, parçalar arasında kenar/yüzey bilgilerinin paylaştırılmasıdır. Taslak düzleminde iken başka bir parçanın kenarları/yüzeyi taslak düzlemine iz düşürülür Arc (Yay) Şekil 2.8: Nesne izdüşümlerinin oluşturulması Yay oluşturmak için Arc komutu kullanılır. Yay çizebilmek için üç değişik seçenek bulunur. Three point arc üç noktadan geçen yay tanımlamak için, Tangent arc yayın başlangıcı bir doğruya veya bir yaya teğet yay tanımlamak için ve Center 18

25 point arc yayın merkeziyle, başlangıç ve bitiş noktası belli olan yay çizmek için kullanılan komutlardır. Şekil 2.9: Üç noktadan geçen yay çizimi Şekil 2.10: Başlangıç noktası yaya veya doğruya teğet yay çizmek Şekil 2.11: Merkezi, başlangıç ve bitiş noktası belli olan yayı çizmek 19

26 2.8. Elipse (Elips) Elips çizmek için Elipse komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra önce elipsin yatay veya düşey ekseni tanımlanır. Daha sonra ilk işleme göre yatay eksen tanımlandıysa düşey eksen tanımlanır, eğer ilk işlemde düşey eksen tanımlandığıysa yatay eksen belirtilir Spline Eğrisi Şekil 2.12: Elips çizme uygulaması Karmaşık formları tanımlayabilmek, daha yumuşak geçişli formlar elde edebilmek için Spline komutundan yararlanılır. Spline eğriyi tanımlarken, noktalar işaretlerse, eğri bu noktalardan geçerek oluşturulur eğri çizme işlemini tamamlamak için ekrana farenin sağ tuşu ile basılarak Create seçeneği seçilir. Noktalar arasındaki geçiş ve bu geçişin özellikleri seçilen yönteme göre değişir. Default olarak yeni bir spline eğrinin tanımlanmasında Smooth yöntemi kullanılır. Fakat bu yöntem sonrasında değiştirilebilir. Eğrinin noktaları ölçülendirme için kullanılabilir. Spline tanımlandıktan sonra, bunun noktaları üzerine gelinip, sağ tuş menüsü açıldığında, değişik düzenleme komutları görülür. 20

27 Şekil 2.13: Spline Eğrisi çizim örneği Şekil 2.14: Eğrinin noktaları üzerine farenin sağ tuşu ile tıklayınca açılan menü Handle Seçilen noktada, o noktaya teğet bir doğru parçasının çıkmasını sağlar. Bu doğru parçasının uzunluğu teğetliğin uzunluğunu da tanımlar. Bu çıkan doğru parçasını ölçülendirebilir ya da sınırlandırmalar atayabilir. Burada verdiğiniz ölçü değeri birimsizdir. Şekil 2.15: Handle seçeneğinin uygulanması 21

28 Curvature Seçilen noktadaki eğrilik durumunu kontrol etmek için kullanılır. Şekil 2.16: Curvature seçeneğinin seçilmiş hali Flat Seçilen noktadaki düzlüğü kontrol edebilmek için kullanılır. Şekil 2.17: Flat seçeneğinin çalıştırılması Bu düzenleme komutlarından ayrı olarak bir de spline seçilip sağ tuş menüsüne girildiğinde, Fit Method seçenekleri de açılır. Bu seçenekler, spline eğrinin biçimini belirler. Smooth : Noktalar arasında yumuşak geçişli bir eğri oluşturulmasını sağlar. Sweet : Bu seçenekte ek olarak, daha iyi dağıtılmış bir eğrilik tanımlanır. AutoCAD : AutoCAD yöntemi uygulanır. Spline eğrilere özgü diğer seçenekler ise şunlardır: Insert Point : Spline eğri üzerine yeni bir ara nokta yerleştirilir. Close Spline : Spline eğrinin başlangıç ve bitim noktalarını birleştirir ve eğriyi kapalı bir eğriye dönüştürür. Şekil 2.18: Eğri üzerine sağ tıklayınca açılan menü seçenekleri 22

29 Display Curvature : Eğriliğin görüntülenmesi sağlanır. Şekil 2.19: Display Curvature seçeneği çalıştırılması Spline Tension : Spline Tension diyalog kutusu açılır. 100 e yakın olan değerler, noktalar arasındaki keskinliği arttırır Text (Yazı) Şekil 2.20: Spline Tension seçeneğinin uygulanması Yazı yazmak için Text komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra, yazının başlangıç noktası belirtilir ve karşımıza Text Format iletişim penceresi gelir. Bu pencerede yazılacak yazının yazı tipini, büyüklüğünü vb. özelliklerini tanımlayarak, alt taraftaki pencere kısmına istenen yazı yazılır. OK ile devam edince yazı taslak ortamına yerleştirilir. 23

30 Şekil 2.21: Text (Yazı) iletişim penceresi Şekil 2.22: Yazı yazma örneği 24

31 2.11. Point (Nokta) Taslak ortamında nokta oluşturmak için Point komutu kullanılır. Taslak ortamında oluşturulan noktalar delik merkezlerini belirlemek, eğri çiziminde kılavuzluk etme vb. işlemlerde kullanılabilir. Oluşturulacak bir noktanın delik merkezini belirtmesi için Point komutu çalıştırıldıktan sonra, taslak düzenleme komutlarından Center point ikonu da seçilmelidir Chamfer (Pah) Belirtilen değere göre kesişen iki kenarın budanarak keskin köşesine pah oluşturma işlemidir. Şekil 2.23: Nokta ve delik merkezlerinin belirlenmesi Pah kırmak için Chamfer komutu kullanılır. Şekil 2.24: 2D Chamfer iletişim penceresi düğmesi basılı ise, pah kırma ölçüleri de yerleştirilir. düğmesi oluşturulacak bütün pahların birbirine eşit olmasını sağlar. Köşe ya da pah kırılacak kenarlar seçilir. Şekil 2.25: Pah kırma işlemi 25

32 Distance seçeneği ile tek mesafe değeri tanımlanır ve seçilen iki kenara da uygulanır. Şekil 2.26: Pah kırma işleminde Distance seçeneğinin işaretlenmesi Distance Distance sçeneği ile oluşturulacak pahın iki kenardan uzaklık değerleri girilebilir. Değerler aynı olabileceği gibi birbirinden farklı da olabilir. Şekil 2.27 Pah kırma işleminde Distance1 ve Distance2 seçeneğinin işaretlenmesi Distance Angle seçeneği ise pahın tanımlanmasında bir kenar uzunluğu ve kenar açısı bilinen pahları oluşturmak için kullanılır. Şekil 2.28: Pah kırma işleminde Distance ve Angle seçeneğinin işaretlenmesi Fillet (Kavis) Keskin köşeleri yuvarlatmak için yapılan işlemdir. Köşeleri yuvarlatmak için kullanılan komut Fillet komutudur. Komut çalıştırıldıktan sonra karşımıza yuvarlatma değerini girebileceğimiz iletişim kutusu açılır. İstenen yuvarlatma değeri girildikten sonra yuvarlatılacak köşe kenarları seçilerek kavislerin oluşturulması sağlanır. 26

33 2.14. Copy (Kopyalama) Şekil 2.29: Köşe yuvarlatma işlemi Taslak ortamında çizilmiş olan bir nesnenin bir veya birden fala kopyası alınabilir. Bu işlemi yapmak için Move komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra Move iletişim penceresi açılır. Komut iki işleve sahiptir taşıma ve kopyalama. Select ile taşınacak veya kopyalanacak nesne seçilir. Copy eğer kopyalama yapılacaksa işaretlenir. İşaretlenmezse nesnenin yeri değiştirilmiş (taşınmış) olur. seçeneği ile taşımanın/kopyalamanın başlangıç noktası belirtilir. seçeneği ile taşımanın/kopyalamanın son noktası belirtilir. Apply seçeneğine tıklanarak işlem gerçekleştirilir. Kutucuğu kapatmak için Done işaretlenir. Şekil 2.30: Move iletişim penceresi 27

34 Şekil 2.31: Taşıma işleminin yapılması Şekil 2.32: Kopyalama işleminin gerçekleştirilmesi 28

35 2.15. Pattern (Çoğaltma) Taslak çiziminin oluşturulması sırasında çizilen nesnelerin dizi şeklinde kopyalanmasını yapabilmek için kullanılan işlemdir. Bu işlemi Pattern komutuyla gerçekleştirebiliriz. Komutun iki farklı uygulanma yöntemi mevcuttur Rectangular Pattern (Dikdörtgensel Çoğaltma ve Circular Pattern (Dairesel Çoğaltma) Rectangular Pattern (Dikdörtgensel Çoğaltma) Rectangula pattern (Dikdörtgensel taslak çoğaltma); bir nesnenin belli satır ve sutun sayısında ve aralarında belirli bir mesafenin bulunduğu bir aralıkta belirli sayıda kopyasının oluşturulması işlemidir. Rectangular Pattern komutu çalıştırıldıktan sonra karşımıza komut iletişim penceresi gelir. Şekil 2.33: Rectangular Pattern iletişim penceresi Geometry seçeneği ile çoğaltılacak elemanlar seçilir. Direction seçenekleri ile yönler seçilir, istenirse sadece Direction 1 kullanılarak tek yön veya Direction 2 de seçilerek ikinci yön de seçilebilir. Flip seçeneği ile ters yön seçilir. Column Count ve/veya Row Count ile satır ve sütünlardaki eleman sayısı girilebilir. Column Spacing ve/veya Row Spacing ile satır/sütünlardaki elemanların arasındaki mesafe girilir. 29

36 Şekil 2.34: Dikdörtgensel çoğaltma işleminin yapılışı Şekil 2.35: Dikdörtgensel çoğaltmanın tamamlanmış hali Circular Pattern (Dairesel Çoğaltma) Circular Pattern (Dairesel taslak çoğaltma); bir nesnenin bir merkez etrafında belirli aralıklarla çoğaltılması işlemidir. Circular Pattern komutu çalıştırıldıktan sonra karşımıza komut iletişim penceresi gelir. Şekil 2.36: Circular Pattern iletişim pencersi 30

37 Geometry ile dizilenecek nesne seçilir. Rotation Axis ile de döndürme ekseni seçilir. Döndürmeme ekseni, bir daire kenarı seçilerek onun dairenin merkezinin dönme ekseni olarak seçilmesi sağlanır ya da bir nokta seçilerek döndürme merkezi olarak kabul edilebilir. Flip seçeneği ile ters yön seçilir. Count ile çoğaltılacak eleman sayısı belirtilir. Angle ile çoğaltma yapılacak açı değeri girilir. Şekil 2.37: Dairesel çoğaltma işleminin yapılış aşamaları ve işlemin tamamlanması Offset (Öteleyerek Kopyalama) Kapalı ya da açık uçlu profilleri seçilerek, onların belirli bir mesafede iç ve dış tarafa doğru öteleyerek kopyalanmasını sağlayan işlemdir. Öteleme işlemini yapabilmek için Offset komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra ötelenecek elemanlar seçilir ve öteleme yönü (iç veya dış taraf) belirtilir. Şekil 2.38: Öteleme işlemi uygulanacak nesneni seçimi ve öteleme yönünü belirtilmesi 31

38 Komut çalıştırıldıktan sonra çizim ekranı üzerindeyken, sağ tuşa tıklandığında açılan ötelemeyle ilgili ek seçenekler açılır. Loop Select seçeneği aktif ise, bitişik nesnelerin tümü öteleme için seçilir. Bu seçeneği kapattığınızda, sadece seçtiğiniz nesneyi öteleyebilirsiniz. Constrain Offset seçeneği ise, öteleme sonrasında, öteleme mesafesinin tüm nesneler ile aynı olmasını sağlar. Yukarıdaki örnekte, iki adet yay ve iki adet doğru, bu seçenekler ile ötelendiğinde, her bir parçanın öteleme miktarı aynı olacak. Eğer Constrain Offset seçeneği kapatılırsa, her bir parça için farklı öteleme miktarları verilebilir. Şekil 2.39: Öteleme işlemi sağ tuş menüsü Extend (Uzatma) Şekil 2.40: Öteleme işleminin farklı seçeneklerle yapılmış hali Çizgileri, yayları ve eğrileri belirlenen sınırlara kadar uzatmak, bir başka ifadeyle kesişme imkanı olan nesneleri birbirine kadar uzatmak için kullanılan komuttur. Bu işlemi yapmak için Extend komutu kullanılır. komut çalıştırıldıktan sonra uzatılmak istenen nesne üzerine hangi tarafının uzatılması isteniyorsa o tarafa yakın kısmına tıklanır ve nesne ilk gördüğü sınır elemanına ( kesişebileceği elemana) kadar uzar. Şekil 2.41: Uzatma işlemi uygulanması aşamaları 32

39 2.18. Trim (Budama) Birbirini kesen taslak elemanların istenmeyen yerlerini atmak için yapılan işlemdir. Bu işlemi yapmak için Trim komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra budanarak atılması istenen kısım üzerine tıklanır Mirror (Aynalama) Çizilen nesnelerin belirli bir referansa göre simetrik şekilde kopyalanmasını sağlamak amacıyla aynalama işlemi yapılmaktadır. Referans düzlemi olarak çizgi, eksen çizgisi veya yardımcı çizgi seçilebilir. Aynalama işlemini yapmak için Mirror komutu kullanılır. komut çalıştırıldıktan sonra, ilgili iletişim penceresi açılır. Select seçeneğiyle aynalanacak nesneler seçilir Mirror line seçeneğiyle de aynalama referansı tanımlanır. Şekil 2.42: Budama işleminin uygulama aşamaları Şekil 2.43: Mirror iletişim penceresi 33

40 2.20. Dimension (Ölçülendirme) Şekil 2.44: Aynalama işleminin uygulanması Taslak geometrisinin tanımlanması için ölçüler kullanılabilir. Ölçüler ile taslak geometrilerinin büyüklükleri tanımlanır. Ölçülerde yapılan değişiklikler otomatik olarak taslak geometrisinin konumu ve büyüklüğüne yansır. Ölçülendirme işlemi sırasında belirtilen iki nokta arasında yatay ve dikey ölçü, seçilen nesneye ait uzunluk, çap, yarıçap, yay, kavis ve açı ölçüleri tanımlanabilir. İki nokta arasında yatay veya düşey ölçü verilecekse noktalar seçilir ve ölçü yatay veya düşey biçimde verilir. Uzunluk, yay, kavis, açı ölçüleri belirtilecekse nesne veya nesneler seçilerek ölçü konumlandırılır. Ölçülendirme işlemini General Dimension veya Auto Dimension olmak üzere iki değişik komutla yapabiliriz. General Dimension komutu ile bütün ölçüler kullanıcı tarafından tek tek verilir. Auto Dimension komutuyla ise açılan iletişim penceresinde yapılan seçime göre ölçüler ve geometrik sınırlamalar aynı anda verilebilir. Curves ile ölçülendirilecek elemanların seçimi yapılabilir. Sadece seçilen elemanlara otomatik ölçü vermek istediğimiz elemanlar seçilir. Dimensions ile ölçülerin verilmesi sağlanır, onay işareti kaldırılırsa ölçüler verilmez. Constraints ile geometrik şartların tanımlanması sağlanır. Onay işareti kaldırılırsa geometrik şartlar tınımlanmaz. 34

41 Dimensions Required ön kısmındaki rakam kaç adet ölçüye ihtiyaç duyulduğunu belirtmektedir. Apply ile otomatik ölçülendirme onaylanır, Remove ile verilen otomatik ölçüler kaldırılır ve Done seçeneği ile iletişim penceresi kapatılır. Şekil 2.45: Auto Dimension iletişim penceresi Şekil 2.46: Ölçülendirme işleminin yapılması Constraints (Nesne Kısıtlama Modları) Taslak oluşturmak için kullanılan elemanlar arasında birbirlerine göre veya koordinat sistemine göre dikey hizalama, yatay hizalama, paralellik, diklik, teğetlik, çakışma, eşmerkezlilik, eş doğrusallık, eşitlik veya sabitlemek gibi sınırlamaları belirlemek gerekir. Bu işlemi yapmak için nesne kısıtlama seçeneklerinden faydalanılır. Nesne kısıtlama seçenekleri ve işlevsellikleri Tablo 2.1 de verilmiştir. 35

42 Sınırlama Atandığı Nesne Anlamı Doğru Perpendicular : Diklik Seçilen nesneler birbirine dik duruma getirilir. Doğru Parallel : Paralel İki ya da daha fazla doğru parçası ya da elips eksenlerini paralel duruma getirir. Doğru, daire, yay Tangent : Teğet İki eğriyi teğet duruma getirir (Ortak noktaları olmasa bile). Doğru, nokta, Coincident : Çakışma doğrunun son noktası, İki noktayı çakıştırır. merkez noktası Daire, yay Concentric : Eş merkezlilik İki yay/çemberi eş merkezli duruma getirir. Doğrular, eksenleri elips Doğrular, bir çift nokta (Orta noktalar da dahil) Doğrular, bir çift nokta (Orta noktalar da dahil) Doğrular, daireler, yaylar Colinear : Eş doğrusallık İki doğru parçasını eş doğrusal duruma getirir. Horizontal : Yatay Nesneleri yatay duruma getirir. Nokta seçildiğinde, bunların Y koordinatları eşitlenir. Vertical : Düşey Nesneleri düşey duruma getirir. Nokta seçildiğinde, bunların X koordinatları eşitlenir. Equal : Eşitlik Seçilen yay/çemberlerin yarıçaplarını ve doğru parçalarının uzunluklarını eşitler. Tablo 2.1: Nesne kısıtlama modları Doğrular, noktalar, daireler, yaylar Doğrular, noktalar, daireler, yaylar Spline eğrisi ile birlikte kullanılan elemanlar Fix : Sabitlemek Nokta ya da eğrileri, eskiz koordinat sistemine göre sabitler. Doğrular açısal ve konum olarak sabitlenir. Çember/yayların merkezleri seçilirse, konumları korunur; yarıçapları seçilirse büyüklükleri korunur. Symmetric : Simetri Seçilen iki nesneyi, bir merkez doğrusuna göre simetrik duruma getirir. Smooth (G2) : G2 Yumuşatma, yumuşatarak geçiş. spline ile birlikte kullanılan yay, doğru ve eğri nesnelerin birleşme noktalarında yumuşak geçişlerin oluşturulmasını sağlar. 36

43 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İŞLEM BASAMAKLARI Taslak çizim ortamına geçiniz. Çizgi ve eksen çizgisi çiziniz. Daire, elips ve yay çiziniz. Dörtgen ve çokgen çiziniz. Nesne izdüşümü alınız. Yazı yazınız. Pah ve kavis oluşturunuz. Taşıma ve kopyalayınız. Dikdörtgensel ve dairesel çoğaltınız. Uzatma ve budama yapınız. ÖNERİLER Taslak çizim ortamına geçebilmek için bir düzlem seçip Sketch komutuna tıklamalısınız. Çizgi çizmek için taslak çizim komutlarından Line yi kullanmalısınız. Eksen çizgisi çizmek için ise line komutunu çalıştırdıktan sonra taslak düzenleme komutlarından Centerline tıklayınız veya çizgiyi çizdikten sonra çizgiyi seçip centerline ikonuna tıklayınız. Daire çizmek için Circle komutunu, elips çizmek için Elipse, yay çizmek için Arc komutunu kullanmalısınız. Dörtgen çizmek için Rectangle, çokgen çizmek için Polygon komutunu kullanmalısınız. Nesnelerin izdüşümlerini alabilmek için Project Geometry komutu kullanmalısınız Yazı yazmak için Text komutunu kullanmalısınız Pah oluşturmak için Chamfer komutunu, kavis oluşturmak için Fillet komutunu kullanmalısınız. Taşıma ve kopyalama işlemini yapabilmek için Move komutunu kullanmalısınız, eğer kopyalama yapacaksanız Move iletişim kutusundaki Copy seçeneğini işaretleyiniz Taslak elemanlarını dörtgensel çoğaltmak için Rectangular Pattern, Diresel çoğaltmak için Circular Pattern komutunu kullanmalısınız. Taslak ortamında elemanları uzatarak kesiştirmek için Extend komutunu, kesişen elemanların istenmeye kısımlarını atmak için Trim komutunu kullanmalısınız. 37

44 Öteleyerek kopyalama ve aynalama yapınız. Ölçülendirme yapınız. Nesne kısıtlama yapınız. Taslak oluşturan nesneleri belli bir mesafede ötelemek için Offset komutunu, nesnelerin bir referansa göre simetrilerini oluşturmak için Mirror komutunu kullanmalısınız. Çizilen taslakları ölçülendirmek için General Dimension veya Auto Dimension komutlarından yararlanabilirsiniz. Taslağı oluşturan elemanların birbirlerine göre durumlarını (Diklik, teğetlik, paralellik vb.) belitleyebilmek için kısıtlama modlarından yararlanabilirsiniz. 38

45 ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ölçme değerlendirmede; çoktan seçmeli ölçme değerlendirme kriteri uygulanmıştır. ÖLÇME SORULARI 1. Hangisi merkez, başlangıç ve bitiş noktaları gösterilerek yay çizmek için kullanılan komutudur? A) B) C) D) 2. Eksen çizgisi çizmek için hangi iki komut birlikte kullanılması gerekir? A) ve B) ve C) ve D) ve 3. Aşağıdaki komutlardan hangileri işlev olarak birbirine benzememektedir? A) ve B) ve C) ve D) ve 4. Verilen seçeneklerden hangisi Spline Eğrisi çizmek için kullanılır? A) B) C) D) 5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi izdüşüm almak için kullanılır? A) B) C) D) 6. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi nesneleri budamak için kullanılır? A) B) C) D) DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlayınız. 39

46 Aşağıda resmi verilen parçanın taslak çizimini yapınız. Şekil 2.47: Taslak çizimi yapılacak makine parçası 40

47 PERFORMANS PERFORMANS DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışlarını gözlediyseniz EVET, gözleyemediyseniz HAYIR, sütununda bulunan kutucuğa (+) veya (-) işareti koyunuz. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır 1 Taslak oluşturma ortamına geçebildiniz mi? 2 Çizgileri ve eksen çizgilerini çizebildiniz mi? 3 Daireyi çizebildiniz mi? 4 R30 yayı çizebildiniz mi? 5 R4 köşeleri yuvarlatabildiniz mi? 6 Taslağı doğru şekilde çizebildiniz mi? DEĞERLENDİRME Eğer faaliyette gözlediğiniz eksiklik varsa, faaliyete dönüp veya öğretmeninize danışarak bunları tamamlayınız. 41

48 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, tekniğine uygun, üç boyutlu katı modelleme komutlarını kullanarak modelleme yapabileceksiniz ARAŞTIRMA A Üç boyutlu katı modellerin imalat süreci içindeki önemini araştırınız. Üç boyutlu katı modelleme yazılımlarından faydalanarak nasıl modelleme yapıldığını araştırınız. CAD yazılımları yardımıyla makine parçalarının nasıl tasarlanabildiğini araştırınız. 3. ÜÇ BOYUTLU KATI MODELLEME CAD yazılımı çalıştırıldıktan sonra karşımıza gelen iletişim penceresinden Standart.ipt parça çizim ortamı seçilir ve OK düğmesine tıklanarak parça çizim ortamına ulaşılır. Şekil 3.1: New iletişim penceresi ve Standart ipt nin seçilmesi 42

49 3.1. Extrude (Kalınlık Atayarak Katı oluşturmak) Extrude komutunu kullanarak, herhangi bir kapalı alana kalınlık vererek katı oluşturulabilir. Yükseklik verilerek oluşturulacak yüzeyin taslağı ortamına çizilir, sketch oluşturabilmek için bir düzlem seçmek gerekir. Düzlem seçme işlemini ürün ağıcından YZ, XZ veya XY düzlemlerinden birini kullanarak seçebiliriz. Taslağımızı çizmeye başlarız, gerekli ölçüleri ve şartları tanımladıktan sonra taslak tamamlanır tuşuna basarak sketch ortamından çıkılır. Extrude komutunu çalıştırılır, karşımıza komut iletişim penceresi gelir. Output kısmından Solid seçilir. Profile ile kalınlık verilecek taslak seçilir, Extents kısmından kalınlık girilir, yön düğmeleri ile de uzatma yönü belirtilerek istenen kalınlıkta katı oluşturulmuş olur. Şekil 3.2: Kalınlı verilerek oluşturulacak taslak Şekil 3.3: Extrude iletişim penceresi, kalınlık vererek oluşturulacak katı modelin ön izlemesi ve katı modelin elde edilmiş hali 43

50 Extrude komutunun kullanımında ihtiyaç duyulacak etkileme seçenekleri Extents kısmında bulunmaktadır. Şekil 3.4: Etkileşim seçenekleri Distance : Profili tanımlanan yönde ve belirtilen uzunluk kadar uzatarak yüzey oluşturur. To Next : Profili, tanımlanan yöndeki ilk yüzeye kadar uzatarak yüzey oluşturur. To : Profili seçilen yüzeye kadar uzatır. From To : Profilin başlayacağı ve biteceği yüzeyler seçilir ve profil bu iki yüzey arasında ilerleyerek yüzey oluşturur. All : Profil, tanımlanan yönde tüm unsurları etkileyecek şekilde uzatılır. Extrude işleminin yönünü, yön seçenekleri ile belirleriz. Her iki yönde de ok işaretleri olan seçenek çalışma düzlemini orta düzlem kabul ederek her iki yöne doğru verilen mesafeyi eşit olarak bölerek yüzeyi oluşturur. Extrude iletişim penceresinde More kısmında bazı ek seçenekler bulunmaktadır, onları da şu şeklide açıklayabiliriz. Şekil 3.5: Extrude diyalog kutusu More kısmı Alternate Solution altındaki seçenekler, etkileme tipi olarak To ve From To seçildiğinde aktif olur. Ekstrüzyon için farklı çözümler var ise buradan bunlar arasında seçim yapılır. Minimum Solution ise, uzatmanın ilk bitim yüzeyine kadar unsurun gerçekleşmesini sağlar. Taper ile uzatma boyunca verilecek eğim açısı tanımlanır. Uzatma unsurunu tanımlarken, bu unsurun var olan parçayı nasıl etkileyeceğini saptamanız gerekir. Üç seçenek vardır: Join : Unsuru, parçaya ekler. İlk katıyı oluşturduktan sonra üzerine ekleme yapar Cut : Unsur, parçayı keser. Oluşturulmuş bir katıdan çıkartma işlemi yapar. Intersect : İki katının ara kesitini almak için kullanılır 44

51 3.2. Extrude Cut (Katıları Birbirinden Çıkarmak) Kalınlık verilerek oluşturulan herhangi bir katıdan başka bir katıyı çıkartmak için parçanın hangi bölgesinde çıkartma işlemi yapılacaksa o bölgeye taslak oluşturulur. Taslağın gerekli ölçüleri ve şartları sağlandıktan sonra sketch ortamından çıkılır. Şekil 3.6: Oluşturulmuş bir katı model üzerine, kesme işlemi için kullanılacak taslak çiziminin yapılması Extrude komutunu çalıştırılır, karşımıza komut iletişim penceresi gelir. Çıkartılacak bölge ve etkileşim kısmından Cut (Kes) seçilir. Gerekli derinlik belirtilerek bölgenin katıdan çıkarılması sağlanır. Şekil 3.7: Yapılacak kesme işlemini ön izlemesi ve işlemin sonucu 45

52 3.3. Revolve (Döndürerek Katı Oluşturmak) Şekil 3.8: Dödürerek katı oluşturulacak taslak Profile ile döndürülecek profil seçilir. Axis ile de dönme ekseni belirtilir. Output kısmından katı oluşturmak için Solid seçilir. Extents kısmında ise döndürme ile ilgili etkileme seçenekleri bulunmaktadır. Nesnelerin bir eksen etrafında belirli bir derece ile döndürülmesiyle oluşan katılardır. Doğrular, yaylar, bileşik doğrular, spline eğriler, elipsler ya da yüzey kenarları kullanılabilir. Döndürülerek katı oluşturulacak taslak ortamında çizilir ve duğmesine basılarak sketch ortamından çıkılır. Revolve komutu çalıştırıldıktan sonra Revolve iletişim penceresi açılır. Diyalog kutusunda Shape kısmındaki Şekil 3.9: Döndürerek katı oluşturma iletişim penceresi Angle Profili tanımlanan eksen etrafında ve belirtilen bir açı ile döndürür. Full Profili eksen etrafında 360 derece döndürür. Şekil 3.10: Etkileme seçenekleri Yön belirtme düğmeleriyle de dönme yönünü belirtebiliriz. Her iki yöne de yön işareti olan seçenek kullanılarak eskizimizin döndürme işlemi esnasında orta düzlem olarak kabul edilmesini sağlayabiliriz. 46

53 Şekil 3.11: Döndürerek katı oluşturma ön izlemesi ve elde edilen katı model 3.4. Revolve Cut (Döndürerek Katıları Birbirinden Çıkarmak) Döndürerek oluşturulan herhangi bir katıdan başka bir katıyı çıkartmak için parçanın hangi bölgesinde çıkartma işlemi yapılacaksa parçanın ortasından geçen düzlem seçilerek kesme işleminin gerçekleştirileceği yere taslak oluşturulur. Taslağın gerekli ölçüleri ve şartları atandıktan sonra sketch ortamından çıkılır. Şekil 3.12: Döndürerek keme işlemi yapmak için taslak çizimi yapılacak düzlemin seçimi ve kullanılacak taslağın çizimi Revolve komutu iletişim penceresinden Profile ile çıkarılacak kapalı alan, Axis ile de dönme ekseni seçilir. Çıkarma işlemini yapmak için etkileşim kısmından Cut seçilir ve gerekli açı ve dönüş yönü belirtilerek kesme işlemi gerçekleştirilir. Şekil 3.13: Döndürerek kesme işleminin ön izlemesi ve kesme işleminin model üzerindeki görünümü 47

54 3.5. Sweep (Yol Kullanarak Katı Cisim Oluşturmak) Yol kullanarak yüzey oluşturma işlemini bir süpürme işlemidir. Bu mantıkla katı oluşturabilmek için sürülecek bir geometrik şekil ve takip edeceği bir yola ihtiyaç vardır. Takip edilecek yolun yanında yardımcı bir Guide Curve (yol) veya yardımcı Guide Surface (yüzey) de kullanılabilir. Yol kullanılarak yüzey oluşturabilmek için bütün profiller ( Profil, Path, Guide Curve) farklı taslak ortamlarında çizilmelidir. Şekil 3.14: Yol kullanarak katı oluşturmak için kullanılacak taslaklar Sweep komutu çalıştırıldıktan sonra, Sweep komutu iletişim penceresi açılır. Profile ile sürülecek profil, geometrik şekil seçilir. Path ile profilin, geometrik şeklin takip edeceği yol seçilir. Orientation kısmında Path seçeneği ile yüzeyin bitiş kenarının yolu takip ederek tamamlanması sağlanır. Paralel seçeneği ile de katının bitiş kenarının profile paralel olması sağlanır. Taper kısmından da eğer profil tek bir yol takip ederek katı oluşturuluyorsa yol boyunca eğim açısı verilebilir. Şekil 3.15: Sweep iletişim penceresi Type kısmında: Şekil 3.16: Type seçenekleri Path seçeneği ile tek yol ile sürme işlemi yapılır. Path & Guide Rail seçeneği ile yol ve yardımcı yola göre süpürme işlemi yapılır. Path & Guide Surface seçeneği ile yol ve yardımcı yüzeye göre süpürme işlemi yapılır. 48

55 Şekil 3.14 te bulunan profillerden yararlanarak Sweep işlemi ile katı oluşturabilmek için Sweep komutu çalıştırılır. Profile olarak Profil seçilir, Path olarak şekilde Path olarak belirtilen profil seçilir, böylece yol kullanarak bir katı elde edilmiş olur. Şekil 3.17: Yol kullanarak katı oluşturmanın ön izlemesi ve katının oluşturulmuş şekli 3.6. Loft (İki veya Daha Fazla Geometrik Şekil Arasında Katı Oluşturmak) Loft komutu ile model oluşturabilmek için, en az iki veya daha fazla kapalı geometrik şekilden meydana gelen kesitlerimiz olmalı. Oluşturulacak kesitler farklı sketch (taslaklarda) ve farklı plane (düzlemlerde) çizilmelidir. Kesitlerle birlikte, kesitlerin ilerleyeceği Rail (yardımcı yollar) da tanımlanabilir. İstendiği kadar yol tanımlanabilir. Yardımcı yolların her biri farklı taslaklarda, farklı düzlemlerde ve kesitlerin üzerinden geçmelidir. Yolların noktaları kesitlerin üzerinde olmalıdır. Şekil 3.18: Loft komutu iletişim penceresi Kesitlerin ve yardımcı yolların çizimleri tamamlanarak, Loft komutu çalıştırıldıktan sonra loft komutu iletişim penceresi karşımıza gelir. Sections altında, loft işleminin gerçekleşeceği kesitler listelenir. Rails ise bu kesitlerin ilerleyecekleri yardımcı yollar belirtir Closed Loop ilk ve son kesitleri birleştirerek kapalı bir döngü oluşturur. Merge Tangent Faces yüzey oluştuktan sonra teğet çizgilerin görünmemesini sağlar. 49

56 Şekil 3.19: Loft etkileşim seçenekleri Şekil 3.20: Loft işlemi uygulanacak kesitler Loft diyalog penceresinde; Rail etkileşim seçeneği Loft işleminin yardımcı yollardan yararlanarak gerçekleştirilmesini sağlar. Center Line etkileşim seçeneği ise loft işleminin kesitleri merkezlerinden geçen, eksen çizgisine göre yapılması sağlanır. Loft komutu çalıştırılarak output kısmından Solid seçilir, Section kısmında da şekil 3.20 de bulunan kesitler seçilirse meydana gelen katı Şekil 3.21 deki gibi olur. Şekil 3.21: Loft diyalog kutusu ayarlamaları Loft komutu uygulaması sonucunda oluşan katı model 50

57 Conditions bölümünde, ilk ve son kesitteki loft durumu kontrol edilir. Şekil 3.22: Loft diyalog kutusu Conditions seçeneği Transition bölümü, kesitler arasında karşı karşıya gelecek noktalar ile ilgili ayarları içerir. CAD yazılımı kesitlerin arasını bir noktadan diğerine doğru doldurur. Bu bölümde, karşılıklı geçiş olacak noktaları seçebilir ve böylece burulmayı engelleyebilirsiniz. Automatic Mapping bu işlemi otomatik olarak yapar. Bu seçenekteki onay işareti kaldırıldığında, noktalar arasındaki geçiş manuel olarak tanımlanır. Şekil 3.23: Loft iletişim penceresi Transition seçeneği ve noktalar arası manuel geçiş ayarı İki veya daha fazla geometrik şekil arasında yardımcı yollar kullanarak katı oluşturma işlemini yapabilmek için kesitler ve yardımcı yollar farklı taslaklarda çizilir. 51

58 Şekil 3.24: Kesit ve yardımcı yolların ayrı taslaklarda oluşturulması Loft komutu çalıştırılır, Loft iletişim kutusunda Rail seçeneği işaretlenir, Section kısmında kesitler seçilir daha sonra Rail kısmına farenin sol tuşu ile tıklanır ve yardımcı yollar seçilir, ekranda işlemin ön izlemesi görünür. İşlem OK basarak onaylanır ve katı model oluşturulur. Şekil 3.25: Loft iletişim penceresinde kesitlerin, yardımcı yolların seçilmesi, işlemin ön izlemesi ve katının oluşması Kesitler arasında eksen çizgisinin dikkate alınarak katı model oluşturmak istiyorsak, gerekli kesitleri ve eksen yol çizgisi farklı taslaklarda çizilir. Loft komutu çalıştırılır, açılan iletişim penceresinde Output kısmından Solid seçilir, etkileşim seçeneklerinde Center Line seçilir, Section kısmında kesitler, Center Line kısmında da merkez çizgisi seçilerek ekranda işlemin ön izlemesi görülür. Şekil 3.26: Kesitlerin ve eksen çizgisinin farklı taslaklarda çizilmesi 52

59 Şekil 3.27: Loft işleminin eksen çizgiye göre işlem ayarının yapılması, kesitlerin, eksen çizgisinin seçilmesi sonu oluşan ön izleme ve oluşan katı model 3.7. Fillet Chamfer (Katılarda Kavis ve Pah Oluşturma) Fillet (Katılarda Köşe Yuvarlatma) Parça kenarlarının yuvarlanması için kullanılır. Kenar ve köşe yuvarlatma kuralları: Büyük kenar yuvarlatmaları, küçük olanlardan önce yapılmalıdır. Parçada eğim verilecekse, kenarları yuvarlatmadan önce yapılmalıdır. Update komutunun hızlı çalışması için model parçanın tüm kenarlarında tek tip yuvarlatma yapılmalıdır. Kenar yuvarlatma çeşitleri: Constant Radius Fillet (Sabit Yarıçaplı Yuvarlatma) Multiple Radius Fillet (Çoklu Yarıçaplı Yuvarlatma) Round Corner Fillet (İki Köşe Arasında Yuvarlatma) Setback Fillet (Karışık Yuvarlatma) Variable Radius Fillet (DeğişkenYarıçaplı Yuvarlatma) Face Blend Fillet (Yüzey KarışımıYuvarlatma) Full Fillet (Tam Yuvarlak Yuvarlatma) Köşelerin Yuvarlatılması: Constant Radius Fillet (Sabit Yarıçaplı Yuvarlatma) Fillet komutuna girmek için Part Features araç çubuğu üzerindeki Fillet düğmesine tıklanır iletişim penceresi karşımıza gelir. 53