T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MAKİNE TEKNOLOJİSİ KATI YÜZEY MODELLEME VE GÖRSELLİK

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MAKİNE TEKNOLOJİSİ KATI YÜZEY MODELLEME VE GÖRSELLİK ANKARA 2006

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ KATI MODELLEME KOMUTLARI Extruded Boss /Base (Yükseklik Kazandırma Komutu) Extruded Cut (Katıdan Profil Çıkarma Komutu) Revolved Boss / Base : (Döndürme Komutu) Revolved Cut (Katıdan Döndürerek Katı Çıkarma Komutu) Draft (Yüzeye Eğim Verme Komutu) Yüzeylere Eğim Verme Chamfer (Pah Kırma Komutu) Pah Kırma İşlemi Fillet (Katı Modele Kavis Verme Komutu) Delik (Hole Wizard Komutu) Silindirik Havşalı Delik Delme (Counterbore)...18 UYGULAMA FAALİYETİ...20 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...27 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...29 ÖĞRENME FAALİYETİ YÜZEY MODELLEME Eğrisel Yüzey Komutlari Yükseklik Vererek Yüzey Oluşturma (Extrude Surface) Döndürerek Yüzey Oluşturma (Revolve Surface) Yol Kullanarak Yüzey Oluşturma (Sweep Surface) İki veya Daha Fazla Farklı Geometrik Şekil Arasında Yüzey Oluşturma (Loft Surface) Düzlemsel Yüzey Planar Surface (Oluşturma) Yüzey Örme (Filled Surface) Yüzey Offset Surface (Öteleme) Yüzey Extend Surface (Uzatma) Yüzey Split Surface (Ayırma) Yüzey Kırpma / Trim Surface (Budama) Yüzey Delete Face (Silme) Yüzey Birleştirme (Stitch Surface) Yüzeye Kalınlık Thicken Surface (Verme) Çökertme ve Yükseltme Shape (Komutu) Yüzey Bükme ve Eğme Deform (Komutu)...53 UYGULAMA FAALİYETİ...56 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...58 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...60 ÖĞRENME FAALİYETİ GÖRSELLİK İŞLEMLERİ Kaplama Komutları Gölgelendirme Komutu Özellik Komutu Boyama ve Görsellik Komutu...66 i

4 UYGULAMA FAALİYETİ...70 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...72 PERFORMANS DEĞERLENDİRME...74 MODÜL DEĞERLENDİRME...75 CEVAP ANAHTARLARI...76 KAYNAKÇA...77 ii

5 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK AÇIKLAMALAR 482BK0023 Makine Teknolojisi Bilgisayar Destekli Makine Ressamlığı MODÜLÜN ADI Katı Yüzey Modelleme ve Görsellik Üç boyutlu çizim ortamında temel çizim komutlarını MODÜLÜN TANIMI kullanarak çizim yapma ile ilgili bilgi ve becerilerin verildiği öğrenme materyalidir. SÜRE 40/24 Bilgisayar Destekli Üç Boyutlu Çizim dersinin 1 nu lı ÖN KOŞUL Üç Boyutlu Model Oluşturma ve Düzenleme modülünü almış olmak. YETERLİK Katı-yüzey modelleme ve görsellik işlemlerini yapmak. Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında bilgisayar ortamında üç boyutlu çizim komutlarını kullanarak katı ve yüzey modelleme yapabilecek ve gölgelendirme ve kaplama işlemleri komutlarını kullanabileceksiniz. MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Amaçlar Katı modelleme komutlarını doğru kullanarak çizim yapabileceksiniz. Yüzey modelleme komutlarını doğru kullanarak çizim yapabileceksiniz. Katı-yüzey modellerine uygun gölgelendirme ve kaplama işlemleri yapabileceksiniz. Bilgisayar destekli çizim ortamı, bilgisayar destekli üç boyutlu çizim programları, örnek model parçalar ve yapım resimleri. Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme soruları ile bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme teknikleri uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Hızla gelişen bilgisayar teknolojisi teknik çizimler içinde yerini almış ve bilgisayar desteği ile çizim yapabilen çizim programları geliştirilmiştir. Günümüzde teknik çizimleri yapmak ve makine vb. parçaların katı modellerinin çizimi için birçok çizim ve modelleme programı vardır; dolayısıyla yapacağınız çizim için en uygun programı seçmek oldukça önemlidir. Günümüzde hızla gelişmekte olan bilgisayar teknolojisi, kullandığımız tüm araç gereçler üzerinde yerini almıştır. Bilgisayar günlük işlerimizde birçok kolaylık sağlamaktadır. Katı modelleme; makine vb. parçaların çizilmesinde oldukça etkili bir modelleme yöntemidir. Bu yöntemle oldukça fazla sayıda parça çizimi gerçekleştirilebilir. Ayrıca parçalar bu yöntemle daha kolay modellenebilmektedir. Bu nedenle bu modelleme yöntemini öğrenmeniz sizin için oldukça önemlidir. Yüzey modelleme ise detaylı şekil ve karmaşık yüzeylerin çizilmesinde (Su şişesi, bidon, araba kaportası, motosiklet kaplama yüzeyleri vb.) kullanılan bir yöntemdir. Günümüzde birçok tasarımcı yüzey modelleme yöntemi ile istedikleri detaylı şekilli yüzeyleri kolaylıkla yapabilmektedir. Katı ve yüzey modelleme ile modellenen parçalar ve montajlar gölgelendirme ve kaplama komutları kullanılarak gerçek görünümüne yakın görüntü elde edilerek parçanın imal edilmeden önceki görünümü elde edilebilmektedir. Ayrıca modellere malzeme özellikleri de eklenerek fiziksel özellikleri hakkında bilgi sahibi olma ve bu yolla değişik analiz işlemleri de yapılabilmektedir. Bu modül; bilgisayar destekli bir tasarım ve modelleme programı ile katı ve yüzey modelleme tekniklerini kullanmanızı, bu yöntemlerle de katı ve yüzey modellerin oluşturulması veya oluşturulan modellere gölgelendirme ve kaplama özelliği katma konularında size yardımcı olacaktır. Modülü başarı ile tamamladığınızda ve kendinizi konu hakkında geliştirdiğinizde birçok sektörde çalışabilecek yeterliliğe sahip olacaksınız; 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Katı modelleme komutlarını doğru kullanarak çizim yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Katı modellemenin nerelerde kullanıldığını araştırınız. Bulunduğunuz yerdeki imalat ile ilgili işletmeleri gezerek burada kullanılan katı modelleme ile ilgili programlar hakkında bilgi alınız. 1.KATI MODELLEME KOMUTLARI 1.1. Extruded Boss /Base (Yükseklik Kazandırma Komutu) Komut: Menü: Araç Çubuğu: Extrude Insert > Boos / Base > Extrude Features > Extruded Boos / Base 3

10 Taslağınızda çizmiş olduğunuz profile yükseklik kazandırarak, nesne oluşturur. Kullanmış olduğunuz ilk extrude komutundan sonraki extrude işlemleriniz daha önceki nesnelerinize eklentiler olarak gelecektir. Yükseklik yönünü istediğiniz gibi değiştirebilir, hatta birden fazla yönde de yükseklik verebilirsiniz. Taslak Çizime Extrude Uygulamak Yeni bir katı model oluşturmak için, standart araç çubuğu üzerinden New düğmesine tıklanır ve açılan pencereden Part düğmesine tıklanır. OK düğmesine basılarak yeni doküman dosyası açılır. Save as komutuyla parçaya uygun bir isim verilerek sabit diske kaydedilir. Ön görünüşü çizmek için, çizim düzlemi olarak dizayn ağacı üzerindeki front (ön) seçilir. Taslağı çizmek için Sketch araç çubuğu üzerindeki Rectangle komut düğmesi tıklanır ve bir dikdörtgen çizilir (Şekil 1.1). Exit Sketch düğmesine tıklanarak çizim işlemi tamamlanır. Şekil 1.1: Sketch çizimi şekil 1.2: Katı öngörünümü şekil 1.3: Katının görünüşü Features araç çubuğu üzerindeki Extruded Boos / Base düğmesine tıklanır. Sketch seçme işlemi yapılmışsa karşınıza Şekil 1.2 gelir ( Sketch seçilmemişse komuttan sonrada seçim işlemini yapabilirsiniz. Bu işlemden sonrada aynı sonuca ulaşırsınız.). Burada ekranın sol tarafında açılan Extrude özellik yöneticisinde ayarlamalar yapılarak katıya çeşitli özellikler kazandırabiliriz ve OK düğmesine basarak işlemi tamamlarız (Şekil 1. 3). Extrude Özellik Yöneticisinde Yapılabilen Ayarlamalar Blind: Sadece mesafe girilerek sağa ya da sola yükseklik verilir. Up to Vertex: Oluşturulan profilin bir kenarı veya köşesi mouse ile seçilerek kenara veya köşeye kadar yükseklik oluşturulur. Up to Surface: Oluşturulan profili seçilen bir yüzeye veya düzleme kadar uzatır. Offset From Surface: Oluşturulan profile bir yüzey veya düzlemden verilen mesafe kadar yükseklik oluşturur. Up to Body: Oluşturulan profili bir diğer katıya kadar uzatmada kullanılır. Mid plane: Oluşturulan profili referans alarak istenilen mesafenin yarısı sağa diğer yarısı sola eşit mesafede uzatılır. 4

11 Depth: Verilecek derinliğin ölçüsü burada belirtilir. Draft on / off: Uzama yönünde koniklik veya açı verilecekse kullanılır Draft Outward: Konikliğin dışa doğru oluşması istendiğinde seçilir. Reverse Direction: Oluşturulan profilin yönünü değiştirmek için kullanılır. One-Direction: Tek yönde kalınlaştırma oluşturur. Mid-Plane: Her iki tarafa eşit olarak kalınlaştırma oluşturur. Two Direction: İki tarafa farklı değerler verilerek kalınlaştırma oluşturur. Thickness: Profile verilecek kalınlık değeri. Cap ends: Bu seçilirse, cismin arka tarafı kapatılarak, içi oyuk bir cisim meydana gelir. Örnek:1. Extrude-Kalınlık Komutu Extrude komutu çizilen geometrik şekle derilik dediğimiz 3. boyutu kazandırır. Bu komut sayesinde artık tüm şekiller nesne veya model olarak nitelenebilir. Bu komutu önce taslak çizimine girdiğimiz sketch komutuna tıklanıp aktifliği ortadan kaldırılır. Ardından komutu verilir ve işleme başlanır. Şekil 1.4 te bu komutun nasıl kullanılacağı gösterilmiştir. 5

12 Şekil 1.4:Çizime derinlik verme İpucu: İşlemi gerçekleştirebilmek için şeklin seçili renginin yeşil olması gerekir Extruded Cut (Katıdan Profil Çıkarma Komutu) Komut: Menü: Araç Çubuğu: Extrude Cut Insert > Cut > Extrude Features > Extruded Cut Şekil 1.5: Cut-extrude özellik yöneticisi 6

13 Oluşturulan katının yüzey veya düzleminde istenen profil oluşturulan profili (taslağı) katıdan çıkarma işlemlerinde kullanılır. Genel olarak Extruded Boss/Base komutuyla benzer. Biri profile yükseklik kazandırırken diğeri profili katıdan çıkartır. Extrude özellik yöneticisindeki ayarlamalar ile Cut-Extrude özellik yöneticisindeki ayarlamalar birbirinin aynısıdır tek fark Flip Side to Cut komutudur. Şekil 1.5 Flip Side To Cut :Bu komutla kesme yönü değiştirilir. Örnek:1 Extruded Cut Komutu bir modelden istenilen geometrik şekli çıkarır. Komut tıklandıktan sonra modelden çıkarılacak şekil seçilir. Sağ tarafa açılan pencereden ölçüler girilebilir. Onay butonundan sonra işlem tamamlanır. Eğer çıkarılacak şekil koni görünümü alacaksa açılan pencerede ok ile gösterilen seçenek işaretlenir ve açı değeri girilir (Şekil 1.6). Şekil 1.6: Modelden geometrik şekil çıkarma Katı Modele Exrude Cut Uygulamak Önceden çizilmiş katı cismin (Şekil 1.7) Extrude Cut uygulanacak yüzeyi seçilir ve Normal To komut düğmesine tıklanarak ön görünüme getirilir (Şekil 1.8). Seçilmiş yüzeyin üzerine, çıkarılmak istenen cismin, Sketch araç çubuğundaki komutlar kullanılarak taslak çizimi yapılır ve taslak seçilerek aktif hale getirilir. 7

14 Şekil 1.7: Katı cisim Şekil 1.8: Taslak çizimi Standart View araç çubuğu üzerinden Isometric düğmesine tıklanarak görünüm tekrar İzometrik konuma getirilir (Şekil 1.9). Features araç çubuğu üzerindeki Extruded Cut tıklanarak komut çalıştırılır ve Cut- Extrude özellik yöneticisi açılır. Burada Cut-Extrude penceresinden ayarlamalar yapılarak katıya çeşitli özellikler kazandırabiliriz ve OK düğmesine basarak işlemi tamamlarız (Şekil 1.10). Şekil 1.9: Katı cismin izometrik görünümü 1.2. Revolved Boss / Base : (Döndürme Komutu) Şekil 1.10: İşlemin bitmiş hali Komut: Menü: Araç Çubuğu: Revolved Insert > Boos / Base > Revolved Features > Revolved Boos / Base Şekil 1.11: Revolve özellik yöneticisi Çizimin (Sketch) bir eksen etrafında döndürülerek katı model elde edilmesi için kullanılır. Şekil 1.11 Burada dikkat edilecek husus çizim lerin döndürme eksenini geçmemesidir (Şekil 1.12). Bu durumda Sketch (Çizim) kendi üzerine çıkacağı için hata verecektir. 8

15 Yanlış Doğru Doğru Şekil Yanlış ve doğru sketch çizimleri Not: Birden fazla çizimde eksen çizgisi varsa Revolved Boss/Base komutuna basmadan önce, istenen eksen çizgisi seçilmelidir. Oluşturulan bir profili bir eksen etrafında döndürmek için Revolved Boss/Base komutuna tıklandığında özellik yöneticisi açılır ve kullanıcıya çeşitli seçenekler ekrana gelir. Taslak Çizime Revolved Boss / Base Uygulamak Yeni bir katı model oluşturmak için, standart araç çubuğu üzerinden New düğmesine tıklanır ve açılan pencereden Part düğmesine tıklanır. OK düğmesine basılarak yeni doküman dosyası açılır. Save as komutuyla parçaya uygun bir isim verilerek sabit diske kaydedilir. Ön görünüşü çizmek için, çizim düzlemi olarak dizayn ağacı üzerindeki front (ön) seçilir. Taslağı çizmek için Sketch araç çubuğu üzerindeki Centerline komutuyla bir eksen çizilir ve Line komut ile de çizim oluşturulur (Şekil 1.13).Exit Sketch düğmesine tıklanarak çizim işlemi tamamlanır. Şekil 1.13: Sketch çizimi Şekil 1.14: Katının öngörünümü Şekil 1.15: İşlemin bitmiş hali Features araç çubuğu üzerindeki Revolved Boss / Base düğmesine tıklanır ve komut çalıştırılır. Çizilen Sketch tıklanır ve katının ön görünümü meydana gelir (Şekil 1.13 ve 1.14). Ekranın sol tarafında açılan Revolve özellik yöneticisinden ayarlamalar yapılarak katıya aşağıda belirtilen çeşitli özellikleri kazandırabiliriz. OK düğmesine basarak işlemi tamamlarız (Şekil 1.15, 16 ve 1.17). 9

16 Şekil 1.16: Katının öngörünümü Şekil 1.17: İşlemin bitmiş hali Axis of Revolution: Döndürme ekseni Reverse Direction: Oluşturulan profilin dönme yönünü değiştirmek için kullanılır. One - Direction: Tek bir yönde döndürme yapar. Mid Plane: Verilen açı eksenden her iki tarafa eşit olarak paylaştırılır. Two - Direction: Eksenden her iki tarafa farklı açı değerleri verilerek döndürme işlevi gerçekleşir. Angle: Döndürme açısı. Aşağıda farklı açı değeri verilerek yapılmış örnekler görülmektedir. Reverse Direction: Oluşturulan profilin yönünü değiştirmek için kullanılır. One - Direction: Tek bir yönde et kalınlığı oluşturur. Mid Plane: İki tarafa eşit et kalınlığı oluşturur Two - Direction: Eksenden her iki tarafa farklı et kalınlığı oluşturur. Direction 1 Thickness: 1. profile verilecek kalınlık değeri. Örnek:1. Revolved komutu bir şekli belirlenen eksen etrafında istenen açı değerinde döndürme komutudur. Nasıl uygulanacağı Şekil 1.18 de gösterilmiştir. Şekil 1.18: Şekli eksen etrafında belirli açı değerinde döndürme 10

17 İpucu: Sol tarafa çıkan onay penceresinden döndürme açısını istediğimiz değere ayarlayabiliriz Revolved Cut (Katıdan Döndürerek Katı Çıkarma Komutu) Komut: Menü: Araç Çubuğu: Revolved Cut Insert > Cut > Revolve Features > Revolved Cut Şekil 1.19: Cut Revolve özellik yöneticisi Döndürülerek oluşturulmuş katı model üzerinden, yine döndürerek katı model çıkarmak için kullanılan bir komuttur (Şekil 1.19). Boss Revolve komutuyla aynı özellikleri taşımaktadır. Döndürerek Katı Model Çıkarma Daha önceden anlatıldığı gibi temel katı model Revolve komutuyla oluşturulur (Şekil 1.20). Standart Views araç çubuğu üzerindeki Front (Ön görünüş ) görünüş düğmesine tıklanır ve temel katı modelin ön görünüşü karşımıza gelir (Şekil 1.21). Şekil 1.20: Katının model Şekil 1.21: Eksen ve daire çizimi 11

18 Katının tam ortasından geçen eksen çizgisi çizilir. Daha sonra köşelere daireler çizilir. Shift tuşu basılı tutularak, çizilen daireler arka arkaya seçilerek Feature araç çubuğu üzerindeki Revolve Cut düğmesine tıklanır ve komut çalıştırılır. Ekranın sol tarafında açılan Cut-Revolve özellik yöneticisinde ayarlamalar yapılarak katıya özellikler kazandırabiliriz ve OK düğmesine basarak işlemi tamamlarız (Şekil 1.22). Şekil 1.22: İşlemin bitmiş hali 1.3. Draft (Yüzeye Eğim Verme Komutu) Katı model parça üzerindeki yüzeylere, referans kabul edilen bir yüzeye göre verilen açıya göre eğim vermek için kullanılan bir komuttur.şekil 1.23 Komut: Menü: Araç Çubuğu: Draft Insert > Features > Draft Features > Draft Şekil 1.23: Draft özellik yöneticisi 12

19 1.3.1.Yüzeylere Eğim Verme Şekildeki gibi bir katı model çizilir (Şekil 1.24). Features araç çubuğu üzerindeki Draft düğmesine tıklanır ve komut çalıştırılır. Ekranın sol tarafında açılan Draft özellik yöneticisi görüntülenir. Type of Draft bölümünden Neutral Plane (Tarafsız düzlem)seçilir (Şekil 1.25). Şekil 1.24: Katı model Şekil 1.25:Tarafsız düzlem seçme Şekil 1.26: Eğim verilecek yüzeyin seçimi Şekil İşlemin bitmiş hali Draft Angle bölümüne istenen açı değeri girilir. Referans yüzeyi yani tarafsız düzlem seçilir (Şekil 1.26). Eğimin yönünü gösteren bir ok görüntülenir. Okun yönü istendiğinde değiştirilebilir. Face to Draft bölümündeki boşluğa tıklanır ve hemen arkasından eğim verilecek yüzey seçilir. OK düğmesine tıklanarak işlem tamamlanır (Şekil 1.27.) Neutral Plane : Neutral Plane tipindeki eğim sabit kalacak, değişmeyecek bir yüzey ve bu yüzeye göre koniklik verilecek yüzeylerle seçilir. Parting Line : Draft ın diğer tipi Parting Line dır. Bu tip Draft (Eğim) ile, seçilen yüzey üzerindeki belli bir çizgiden başlayarak koniklik (Draft) verilir. Bunun için yüzeyi istendiği gibi ikiye bölen bir Sketch çizilmeli sonra yüzey bu çizgiye göre bölünmelidir. Daha sonra çizilen Sketch den aşağıya veya yukarıya doğru koniklik verilir. Bir yüzeyi ikiye bölmek için Split Line komutu kullanılır. Bu komut Insert> Curve> Split Line seçeneği seçilerek aktif hale getirilir. 13

20 1.4. Chamfer (Pah Kırma Komutu) Komut: Menü: Araç Çubuğu: Chamfer Insert > Features > Chamfer Features > Chamfer Şekil 1.28: Chamfer özellik yöneticisi Pah kırma işlemi bir kenara açı ve mesafe verilerek veya katı üzerindeki köşeye kırılacak pahın yan ve üst yüzeylerine mesafe verilerek, ya da üç kenarın birleştiği bir köşenin üç yüzeyine de mesafe verilerek pah kırılabilir Pah Kırma İşlemi Daha önceden hazırlanmış katı model ekrana çağrılır (Şekil 1.29). Features araç çubuğu üzerindeki Chamfer düğmesine tıklanır ve komut çalıştırılır. Ekranın sol tarafında açılan Chamfer özellik yöneticisinde uygun pah kırma çeşidi seçilir. Angle-Distance: Açı ve mesafe girilerek pah kırımı gerçekleşir. Distance-Distance: Pah kırılmak istenen köşeden iki yüzey mesafesi girilerek pah kırılır. Vertex: Pah kırılmak istenen köşe seçilerek pah kırılır. 14

21 Chamfer paramefers bölümünde aşağıdaki ayarlamalar yapılır: D kısmına pah mesafesi girilir. A kısmına pah açısı girilir. Full preview (Tam öngörünüm) seçeneği işaretlenir. Grafik alanında çizilmiş olan modelin Şekil 1.29 pah kırılacak kısımları seçilir. Bu esnada öngörünüm meydana gelir. Ekranda pah kırılacak kısımlar görüntülenir ve istenirse buradan değerler değiştirilebilir (Şekil 1.30). OK düğmesine tıklanarak işlem bitirilir (Şekil 1.31). Şekil 1.29: Katı model Şekil 1.30: Öngörünüm Şekil 1.31: İşlemin bitmiş hali 15

22 1.5. Fillet (Katı Modele Kavis Verme Komutu) Komut: Menü: Filet Insert > Features > Fillet Araç Çubuğu: Features > Fillet Şekil 1.32: Fillet özellik yöneticisi Bu komut katı üzerindeki yüzeylerin oluşturduğu köşeleri içe veya dışa doğru yuvarlatmak için kullanılır (Şekil 1.32). Köşeleri Yuvarlatma Kuralları Büyük köşe yuvarlatmaları, küçük olanlardan önce yapılmalıdır. Parçaya eğim verilecekse, köşeleri yuvarlatmadan önce yapılmalıdır. Rebuild komutunun hızlı çalışması için model parçanın tüm köşelerinde tek tip yuvarlatma yapılmalıdır. Köşeleri Yuvarlatma Çeşitleri 1. Constant Radius Fillet (Sabit yarıçaplı yuvarlatma) 2. Variable Radius Fillet (Değişken yarıçaplı yuvarlatma) 3. Face Fillet (Yüzey yuvarlatma) 4. Full Round Fillet (Tam yuvarlak yuvarlatma) Köşeleri Yuvarlatma İşlemi Daha önceden hazırlanmış katı model ekrana çağrılır (Şekil 1.33). Features araç çubuğu üzerindeki Fillet düğmesine tıklanır ve komut çalıştırılır. 16

23 Şekil 1.33:Katı model Şekil 1.34: Öngörünüm Ekranın sol tarafında açılan Fillet özellik yöneticisinde uygun yuvarlatma çeşidi seçilir. Item To fillet bölümünde aşağıdaki ayarlamalar yapılır: Radius kısmına yarıçap değeri girilir. Full preview (Tam öngörünüm)seçeneği işaretlenir. Grafik alanında çizilmiş olan modelin yuvarlatılacak kısımları seçilir. Bu esnada öngörünüm meydana gelir (Şekil 1.34). Ekranda yuvarlatılan kısımlar görüntülenir ve istenirse buradan yarıçapın değeri değiştirilebilir. OK düğmesine tıklanarak işlem bitirilir (Şekil 1.35). Şekil 1.35: İşlemin bitmiş hali 1.6. Delik (Hole Wizard Komutu) Hole Wizard Komut: Insert > Features >Hole > Wizard Menü: Features > Hole Wizard Araç Çubuğu: Parçalar üzerindeki delikleri delmek için kullanılan bir komuttur. Farklı tiplerde delikler vardır. Delikler ve derinliklerin düzlemsel yüzeyler üzerinde ayarlanır. Delikler, parçanın tasarımı sona erdiği zaman oluşturulmalıdır. Dizayn ağacında, delik satırının altındaki Sketch ile delik ekseni noktası ve delik ölçülerinin değiştirilebilmesi olanağı vardır. 17

24 1.6.1.Silindirik Havşalı Delik Delme (Counterbore) Delik delinecek parça yüzeyine tıklanır. Features araç çubuğu üzerindeki Hole Wizard düğmesine tıklanır ve komut çalıştırılır. Hole Definition isimli diyaloğ kutusu görüntülenir ve Counterbore sekmesi tıklanır ve aşağıdaki ayarlamalar yapılır (Şekil 1.36). Şekil 1.36: Conterbore seçeneği Standard kısmından ISO seçilir. Screw Type (Vida tipi) kısmından Hex Socked Head ISO 4762 silindirik başlı cıvata tipi seçilir. Size (Anma ölçüsü) kısmından M16 seçilir. End Condition & Diameter (Delik tabanı ve çapı) kısmından, cıvata çapına uygun olarak uygun delik seçeneği seçilir ve çap değeri girilir. C Bore Diameter & Depht kısmından silindirik havşa çapı ve havşa derinliği verilir. İleri düğmesine tıklanır ve Hole Placement isimli diyalog kutusu görüntülenir(şekil 1.37). Aynı delikten başka yerlere yerleşecekse eksen noktaları tıklanır. Son düğmesine tıklanarak işlem gerçekleştirilir (Şekil 1.38). 18

25 Şekil 1.37: Hole Placement isimli diyalog kutusu 19 Şekil 1.38: Silindirik havşalı delik

26 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıda teknik resmi çizilmiş ve ölçülendirilmiş resmi bilgisayarda çiziniz. 20

27 İŞLEM BASAMAKLARI Çizim programınızı yükleyiniz. ÖNERİLER bilgisayara İş giysisi giyiniz. Temiz ve düzenli olunuz. Çizim yapacağınız bilgisayarı çalıştırınız. SolidWorks programını kullanıma hazır hale getiriniz. Çizim araç ve gereçlerini hazır SolidWorks programını açınız. hale getiriniz. Bilgisayar programını yapılacak Çizimde kullanmanız gereken çizime ve ölçülendirmeye göre çubuklarını açınız. ayarlayınız. Bunun için bilgi sayfalarındaki Çubukları konusunu inceleyiniz. araç Araç Çizimin işlem sırasını belirleyiniz. Yapacağınız çizim için öncelikle bir işlem sırası belirlerseniz çiziminizi daha basit yapabilirsiniz. Çizimi kaydediniz. Yaptığınız çizimi, öğretmeninizin söyleyeceği bir klasöre isim vererek kaydediniz. Kaydetme işlemini çizime başladığınız andan itibaren yapınız ve bunu çiziminiz ilerledikçe belli aralıklarla tekrar ediniz Aşağıdaki gösterilen işlem basamaklarını takip ederek resmi tamamlayınız. Front düzleminde sketch oluşturunuz ve parçanın yanda görünmekte olan profilini çiziniz. 21

28 Çizilen profile extrude komutu ile kalınlık veriniz. Parçanın yanda görünmekte olan yüzeyini seçiniz ve bu yüzeyde sketch oluşturarak yükseklik veriniz. Oluşturulun şeklin görüntüsü yandaki gelecektir. yeni hale Oluşturucağımız destek parçası için plane düzlemi oluşturunuz. 22

29 Destek parçasına temel teşkil edecek doğruyu çiziniz.rib komutunu çalıştırınız ve gerekli değerleri ayarlayınız. Oluşturulan şeklin görüntüsü yandaki gelecektir. yeni hale Rib komutunu kullanarak parçanın diğer kısmınada aynı işlemi tekrarlayınız. 23

30 Parçanın yanda görünmekte olan yüzeyini seçiniz ve bu yüzeyde sketch oluşturunuz. Oluşturduğunuz sketch i Circular Pattern komutunu kullanarak çoğaltınız. Oluşturulun şeklin yeni ön görünümü yandaki hale gelecektir. 24

31 Chamfer komutunu kullanarak pah kırma işlemini gerçekleştiriniz. Fillet komutunu kullanarak köşeleri yuvarlatma işlemini gerçekleştiriniz. Parçanın yanda görünmekte olan yüzeyini seçiniz ve bu yüzeyde sketch oluşturunuz. 25

32 Oluşturduğunuz skech i Linear Pattern komutunu kullanarak çoğaltınız. Çizimi kaydediniz. Son olarak kayıt işlemini tekrarlayınız. İş etiğine uygun davranınız. Bilgisayarınızı düzgün bir şekilde kapatınız. 26

33 ÖLÇME DEĞERLENDİRME ÖLÇME VEVE DEĞERLENDİRME A- OBJEKTİF TESTLER ( ÖLÇME SORULARI ) ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR Aşağıdaki soruları uygun seçeneği işaretleyerek cevaplandırınız. 1. Extrude komutunun kullanımı esnasında yapılan ayarlamalardan hangisi oluşturulan profilin yönünü değiştirmek için kullanılır? A)Bilind B)Draft on/off C)Offset From Surface D)Reverse Direction 2. Oluşturulan katının yüzey veya düzleminde,istenen profili oluşturan profili (taslağı) katıdan çıkarma işleminde kullanılan komut aşağıdakilerden hangisidir? A) Revolved. B) Fillet C) Extruded cut D) Mirror 3. Katı model parça üzerindeki yüzeylere, referans kabul edilen bir yüzeye göre verilen açıya göre eğim vermek için kullanılan komut aşağıdakilerden hangisidir? A) Draft B) Fillet C) Rovelved D) Hole Wizard 4. Parçalar üzerindeki delikleri delmek için kullanılan komut aşağıdakilerden hangisidir? A) Rovelved. B) Hole Wizard C)Draft D) Fillet 5. Çizimin bir eksen etrafında döndürülerek katı model elde edilmesine imkan tanıyan komut aşağıdakilerden hangisidir? A) Rovelved. Boss/bose B) Rovelved cut C Extrude D) Mirror 6. Döndürülerek oluşturulmuş katı model üzerinde,yine döndürerek katı model çıkarmak için kullanılan komut aşağıdakilerden hangisidir? A) Fillet B) Draft C) Rovelved cut D) Extruded cut 7. Katı üzerindeki bir kenara pah kırma işlemini gerçekleştirirken yapılan ayarlamalardan hangisi açı ve mesafe girilerek pah kırma işlemini gerçekleştirilir? A) Offset From Surface B)Angle-Distance C) Veflex D)Distance- Distance 8. Katı üzerindeki kenarların içe veya dışa doğru yuvarlamak için kullanılan komut aşağıdakilerden hangisidir? A) Fillet B) Extrude C) Chamfer D) Draft 9. Katı üzerindeki kenarlara pah kırmak için kullanılan komut aşağıdakilerden hangisidir? A) Mirror B) Radius C) Fillet D) Chamfer 27

34 DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. 28

35 PERFORMANSDEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME PERFORMANS Yaptığınız uygulamayı kontrol listesine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz. KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ 1 Çizim araç ve gereçlerini hazır hale getirdiniz mi? 2 Bilgisayar programını yapılacak çizime ve ölçülendirmeye göre ayarladınız mı? 3 Çizimin işlem sırasını belirlediniz mi? 4 Resmi doğru çizdiniz mi? Evet Hayır Doğrusal-Açısal-Çap-Yarı çap vb. ölçülendirme işlemlerini yaptınız mı? Çizimi kontrol ederek çizim üzerindeki çizgilerin eksikliğini, fazlalığını giderdiniz mi? Süreyi iyi kullandınız mı? (1 saat) DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. 29

36 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Yüzey modelleme komutlarını doğru kullanarak çizim yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Sizce yüzey modelleme ve katı modelleme arasında ne tür farklar vardır? Araştırınız. Çevrenizdeki sanayi kuruluşlarını dolaşarak buralarda kullanılan tasarım ve modelleme programlarını araştırınız. İşletmelerde kullanılan tasarım ve modelleme programlarında yüzey modelleme komutlarını araştırınız. 2.YÜZEY MODELLEME 2.1. Eğrisel Yüzey Komutlari Yükseklik Vererek Yüzey Oluşturma (Extrude Surface) Extrude komutu kullanılarak doğru yay, bileşik doğru, spline (Eğri), elips ya da yüzey kenarını seçtiğimiz düzleme denk gelen X, Y ya da Z ekseni yönünde veya herhangi bir bakışa dik yönde yükseklik kazandırılarak yüzeyler oluşturulabilir. Yükseklik değeri, ve eğim açısı belirtilebilir. Yükseklik değeri sayısal değer girilerek veya etkileşim seçeneklerinden yararlanarak belirtilebilir. Çalışma ekranında çizilmiş hiç eleman yoksa; yani ilk defa Extrude komutu ile yüzey oluşturuluyorsa yükseklik değeri sayısal değer olarak verilmelidir. Yükseklik verilerek oluşturulacak yüzeyin taslağı ortamında çizilir ve taslak tamamlandıktan sonra tuşuna basarak sketch ortamından çıkılır. Böylece istenen taslak oluşturulur (Şekil 2.1). Şekil 2.1: Yükseklik verilerek yüzey elde edilecek taslak 30

37 Extrude komutu çalıştıktan sonra Extrude iletişim penceresi açılır. Yüzey oluşturmak için Output kısmında Surface seçeneğinin aktif olması sağlanır. Eğer açık profiller çizildiyse doğrudan surface seçeneği aktif olarak gelir. Profile ile yükseklik verilecek taslak seçilir, Extents kısmından yükseklik girilebilir, yön düğmeleri ile de ekstruzyon yönü belirtilebilir. Şekil 2.2: Extrude iletişim penceresi Şekil 2.3: 25 mm yükseklik verilerek oluşturulmuş yüzey Extrude komutunun kullanımında ihtiyaç duyulacak etkileme seçenekleri Extents kısmında bulunmaktadır (Şekil 2.4) Distance : Profili, tanımlanan yönde ve belirtilen uzunluk kadar uzatarak yüzey oluşturur. To Next : Profili, tanımlanan yöndeki ilk yüzeye kadar uzatarak yüzey oluşturur. To : Profili seçilen yüzeye kadar uzatır. From To : Profilin başlayacağı ve biteceği yüzeyler seçilir ve profil bu iki yüzey arasında ilerleyerek yüzey oluşturur. All : Profil, tanımlanan yönde tüm unsurları Şekil 2.4: Etkileşim etkileyecek şekilde uzatılır. seçenekleri Extrude işleminin yönünü, yön seçenekleri ile belirleriz. Her iki yönde de ok işaretleri olan seçenek çalışma düzlemini orta düzlem kabul ederek her iki yöne doğru verilen mesafeyi eşit olarak bölerek yüzeyi oluşturur. Extrude iletişim penceresinde More kısmında bazı ek seçenekler bulunmaktadır, onları da şu şeklide açıklayabiliriz (Şekil 2.5). 31

38 Şekil 2.5: Extrude diyalog kutusu More kısmı Alternate Solution altındaki seçenekler, etkileme tipi olarak To ve From To seçildiğinde aktif olur. Uzatma için farklı çözümler var ise bunlar arasında seçim yapılır. Minimum Solution ise, Uzatma işleminin ilk bitim yüzeyine kadar unsurun gerçekleşmesini sağlar. Taper ile Ekstrüzyon boyunca verilecek eğim açısı tanımlanır Döndürerek Yüzey Oluşturma (Revolve Surface) Nesnelerin bir eksen etrafında belirli bir derece ile döndürülmesiyle oluşan yüzeylerdir. Doğrular, yaylar, bileşik doğrular, spline eğriler, elipsler ya da yüzey kenarları kullanılarak yapılabilir. Döndürülerek yüzey oluşturulacak taslak çizilir. (Şekil 2.6) sketch ortamından çıkılır. ortamında Duğmesine basılarak Revolve komutu çalıştırıldıktan sonra Revolve iletişim penceresi açılır (Şekil 2.7) Şekil 2.6: Döndürerek yüzey elde edilecek taslak Şekil 2.7: Revolve iletişim penceresi 32

39 Diyalog kutusunda Shape kısmındaki Profile ile döndürülecek profil seçilir. Axis ile de dönme ekseni belirtilir. Output kısmından yüzey oluşturmak için Surface seçilir. Extents kısmında ise döndürme ile ilgili etkileme seçenekleri bulunmaktadır (Şekil 2.8). Angle, profili, tanımlanan eksen etrafında ve belirtilen bir açı ile döndürür. Full, profili, eksen etrafında 360 derece döndürür. Yön belirtme düğmeleriyle de dönme yönünü belirtebiliriz. Her iki yöne de yön işareti olan seçenek kullanılarak taslağın döndürme işlemi esnasında orta düzlem olarak kabul edilmesini sağlayabiliriz. Şekil 2.8: Etkileme seçenekleri Şekil 2.9 daki yüzeyi oluşturabilmek için Output kısmından surface seçilir. Şekil 2.6 daki taslakta shape kısmında Profile ile döndürülecek profil seçilir, Axis ile dönme ekseni (Eksen çizgisi) seçilir. Extents kısmından Angle seçilir ve değer olarak ta 150 yazılır. Parçamız 1500 lik açıyı kaplayarak yüzey oluşturur. Yani yüzeyin1500 lik kısmı oluşturulur. Yön olarak da Şekil 2.7 deki yön seçilir. Şekil 2.9: Döndürerek yüzey oluşturulmuş parça Yol Kullanarak Yüzey Oluşturma (Sweep Surface) Yol kullanarak yüzey oluşturma işlemi, bir süpürme işlemidir. Bu mantıkla yüzey oluşturabilmek için sürülecek bir geometrik şekil ve takip edeceği bir yola ihtiyaç vardır. Takip edilecek yolun yanında Guide Curve (yardımcı bir yol) veya Guide Surface (yardımcı yüzey) de kullanılabilir. Yol kullanılarak yüzey oluşturabilmek için bütün profiller ( Profil, Path, Guide Curve) farklı sketch ortamlarında çizilmelidir (Şekil 2.10). 33

40 Şekil 2.10: Yol kullanılarak yüzey oluşturulacak taslaklar Sweep komutu çalıştırıldıktan sonra, Sweep komutu iletişim penceresi açılır (Şekil 2.11). Profile ile süpürülecek profil, seçilir. Path ile profilin,takip edeceği yol seçilir. Orientation kısmında Path seçeneği ile yüzeyin bitiş kenarının yolu takip ederek tamamlanması sağlanır. Parallel seçeneği ile de yüzeyin bitiş kenarının profile paralel olması sağlanır. Taper kısmından da eğer profil de tek bir yol takip edilerek yüzey oluşturuluyorsa yol boyunca eğim açısı verilebilir. Şekil 2.11: Sweep iletişim penceresi Şekil 2.12: Type seçenekleri Type kısmında: Path seçeneği ile tek yol ile süpürme işlemi yapılır Path & Guide Rail seçeneği ile yol ve yardımcı yola göre süpürme işlemi yapılır. Path & Guide Surface seçeneği ile yol ve yardımcı yüzeye göre süpürme işlemi yapılır. 34

41 Şekil 2.10 da bulunan profillerden yararlanarak Sweep işlemi ile yüzey oluşturabilmek için Sweep komutu çalıştırılır. Profile olarak Profil seçilir, Path olarak şekilde Path olarak belirtilen profil seçilir, Type kısmından Path & Guide Rail seçeneği işaretlenir (Şekil 2.12) ve şekil üzerinde Guide Curve olarak belirtilen profil seçilir. Böylece bu profillerin birlikte kullanılmasıyla bir profili yol ve yardımcı yol üzerinde süpürerek bir yüzey elde edilmiş olur (Şekil 2.13). Şekil 2.13: Sweep komutuyla oluşturulmuş yüzey İki veya Daha Fazla Farklı Geometrik Şekil Arasında Yüzey Oluşturma (Loft Surface) Loft komutu ile yüzeyler oluşturabilmek için en az iki veya daha fazla açık veya kapalı geometrik şekilden meydana gelen profil olmalı ve oluşturulacak kesitler farklı sketch (taslaklarda) ve farklı plane (düzlemlerde) çizilmelidir. Kesitlerle birlikte, kesitlerin ilerleyeceği yardımcı Rail (yollar) da tanımlanabilir. İstendiği kadar yol tanımlanabilir. Yardımcı yolların her biri farklı taslaklar, farklı düzlemler ve farklı kesitler üzerinden geçmelidir. Yolların noktaları kesitlerin üzerinde olmalıdır. Kesitlerin ve yardımcı yolların çizimleri tamamlanarak, Loft komutu çalıştırıldıktan sonra loft komutu iletişim penceresi karşımıza gelir. (Şekil 2.14) Şekil 2.14: Loft komutu iletişim penceresi 35

42 Sections altında, loft işleminin gerçekleşeceği kesitler listelenir. Rails ise bu kesitlerin ilerleyecekleri yardımcı yolları belirtir. Closed Loop ilk ve son kesitleri birleştirerek kapalı bir döngü oluşturur. Merge Tangent Faces yüzey oluştuktan sonra teğet çizgilerin görünmemesini sağlar. Şekil 2.15: Loft etkileşim seçenekleri Loft diyalog penceresinde (Şekil 2.15): Rail etkileşim seçeneği Loft işleminin yardımcı yollardan yararlanarak Şekil 2.16: Loft işlemi uygulanacak kesitler gerçekleştirilmesini sağlar. Center Line etkileşim seçeneği ise loft işleminin kesitlerin eksenlerinden geçen, eksen çizgisine göre yapılması sağlanır. Loft komutu (Şekil 2.17) çalıştırılarak output kısmından Surface seçilir, Section kısmında da Şekil 2.16 da bulunan kesitler seçilirse meydana gelen yüzey Şekil 2.18 deki gibi olur. Şekil 2.17: Loft diyalog kutusu ayarlamaları 36 Şekil 2.18: Loft komutu uygulaması sonucunda oluşan yüzey

43 Conditions bölümünde, ilk ve son kesitteki loft durumu kontrol edilir (Şekil 2.19). Şekil 2.19: Loft diyalog kutusu Conditions seçeneği Transition bölümü, kesitler arasında karşı karşıya gelecek noktalar ile ilgili ayarları içerir (Şekil 2.20). CAD yazılımı kesitlerin arasını bir noktadan diğerine doğru doldurur. Bu bölümde, karşılıklı geçiş olacak noktaları seçebilir ve böylece burulmayı engelleyebilirsiniz. Automatic Mapping bu işlemi otomatik olarak yapar. Bu seçenekteki onay işareti kaldırıldığında, noktalar arasındaki geçiş manuel olarak tanımlanır. Şekil 2.20: Loft iletişim penceresi Transition seçeneği ve noktalar arası manuel geçiş ayarı İki veya daha fazla geometrik şekil arasında yardımcı yollar kullanarak yüzey oluşturma işlemini yapabilmek için kesitler ve yardımcı yollar farklı taslaklarda çizilir. 37

44 Şekil 2.21: Kesit ve yardımcıyolların ayrı taslaklarda oluşturulması Loft komutu çalıştırılır, Loft iletişim kutusunda Rail seçeneği işaretlenir, Section kısmında kesitler seçilir daha sonra Rail kısmına farenin sol tuşu ile tıklanır ve yardımcı yollar seçilir, ekranda işlemin ön izlemesi görünür (Şekil 2.21) İşlem OK tuşunu basarak onaylanır ve yüzey oluşturulmuş olur (Şekil ). Şekil 2.22: Loft iletişim penceresinde kesitlerin, yarımcı yolların seçilmesi ve işlemin ön izlemesi 38

45 Şekil 2.23: Yüzeyin oluşturulmuş şekli kesitler arasında eksen çizgisini dikkate alarak yüzey oluşturmak istiyorsak, (Şekil 2.24) gerekli kesitleri ve eksen yol çizgisi farklı taslaklarda çizilir. Loft komutu çalıştırılır, açılan iletişim penceresinde Output kısmından Surface seçilir, etkileşim seçeneklerinde Center Line seçilir, Section kısmında kesitler, Center Line kısmında da eksen çizgisi seçilerek ekranda işlemin ön izlemesi görülür (Şekil ). Şekil 2.24: Kesitlerin ve merkez çizgisinin farklı taslaklarda çizilmesi Şekil 2.25: Loft işleminin eksen çizgiye göre işlem ayarının yapılması, kesitlerin, eksen çizgisinin seçilmesi ve ön izlemenin görüntülenmesi 39

46 Şekil 2.26: Eksen çizgiye göre yüzeyin oluşturulmuş şekli Düzlemsel Yüzey Planar Surface (Oluşturma) İki boyutlu taslak geometrileri (kapalı kesitler olarak) veya aynı düzlem üzerinde bulunan düzlemsel kapalı alanları kullanarak yüzey modeller oluşturmak için kullanılır (Şekil 2.27). Boundary Patch komutu ile bu işlem yapılır. Komut çalıştırılmadan önce kapalı alan oluşturulmalıdır. Komut çalıştırıldıktan sonra, Boundary Patch iletişim penceresi açılır (Şekil ). Şekil 2.27: Boundary Patch komutu uygulanacak taslak Boundary kısmı seçilerek yüzey oluşturulacak kapalı kesit seçilir, Condition kısmında da etkilenen eleman otomatik olarak belirir ve OK ile işlem onaylanarak yüzey oluşması sağlanır. 40

47 Şekil 2.28: Boundary Patch iletişim penceresi ve taslakta seçilecek kapalı alan Şekil 2.29: Düzlemsel yüzeyin oluşturulmuş şekli Yüzey Örme (Filled Surface) Ayrı taslaklarda oluşturulmuş nesnelerin veya yüzey kenarlarının meydana getirdiği kapalı alanlarda kenarları birleştirerek yüzey oluşturma işlemidir. Bu işlemi yapabilmek için Boundary Patch komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra, Boundary Patch iletişim penceresi açılır. Şekil 2.30: Boundary Patch komutu uygulanarak yüzey oluşturulacak kenarlar 41

48 Boundary kısmı seçilerek yüzey oluşturulacak kapalı kesit seçilir (Şekil 2.30). Condition kısmında da yüzeyin örüleceği kapalı alanı sınırlayan / belirleyen kenarlar otomatik olarak görülür ve yüzey geçiş şartları belirtilir. Geçiş şartlarının ayarı için Free Condition serbest etkileşim ve Tangent Condition teğetlik geçişlerini ayarlama etkileşimi olmak üzere iki seçenek bulunmaktadır. Kenarlar seçilip gerekli geçiş ayarları da yapıldıktan sonra komut OK ile onaylanarak yüzey oluşması sağlanır (Şekil ). Şekil 2.31: Boundary Patch diyalog kutusu, geçiş şartlarının ayarlandığı kısım ve örülen yüzeyin ön izlemesi Şekil 2.32: Yüzeyin tamamlanmış şekli Yüzey Offset Surface (Öteleme) Bir yüzeye paralel, ondan belirli bir uzaklıkta ötelenmiş yeni bir yüzey oluşturmak için yapılan işlemdir. Bu işlemi yapabilmemiz için elimizde oluşturulmuş yüzey / yüzeyler olmalıdır (Şekil 2.33). 42

49 Şekil 2.33: Offset işlemi uygulanacak yüzey Şekil 2.34: Yüzey öteleme iletişim penceresi Bir yüzeyi öteleyebilmek için Thicken/Offset komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra Thicken/Offset diyalog penceresi açılır (Şekil 2.34). Thicken/Offset kısmında Select ile ötelenecek yüzey seçilir Face, seçilenin bir yatay yüzey olduğunuifade eder, Quilt de dikilmiş bir yüzey olduğunu ifade eder. Distance ile öteleme mesafesi tanımlanır. Output kısmından da yüzey öteleme işlemi yapılacağı için Surface seçilir. Yön düğmeleri ile de yüzeyin ötelenme yönü belirtilir (Şekil 2.35). Şekil 2.35: Yüzeyin 5mm üst tarafa ötelenmiş şekli 43

50 Yüzey Extend Surface (Uzatma) Bu işlem bir yüzeyi belirli bir değerde veya bir yüzeyi başka bir yüzeye kadar uzatmak için kullanılır. Extend Surface (Şekil 2.36). komutu çalıştırılır, karşımıza komutun iletişim penceresi açılır Edge ile yüzeyin uzatılacak kenarı seçilir, tek kenar seçilebileceği gibi yüzeyin bütün kenarları da seçilebilir. Edge Chain seçeneği kenarların zincirlemesine seçilmesini sağlar Extend kısmında uzatılacak kenarın nasıl uzatılacağı ile ilgili seçenekler bulunmakta; Distance ile mesafe vererek uzatma işlemi yapılır. To ile bir yüzeyin kenarı başka bir yüzeye kadar uzatılır (Şekil 2.37) Edge Extension kısmında ise; Extend seçeneği seçilirse uzatılan kenarı referans kenarlara uydurarak belli bir mesafede veya referans kenara kadar uzatma işlemini yapılır (Şekil 2.38). Stretch seçeneği işaretlenirse sadece seçilen kenarı, kenar genişliğinde belli bir değerde veya yüzeye kadar uzatma işlemi uygulanır (Şekil 2.39). Şekil 2.36: Extend Surface iletişim penceresi ve uzatılacak kenarın seçilmesi sonucu oluşan uzatma 44

51 Şekil 2.37: Extents kısmından To seçeneğinin seçilmesi sonucu bir yüzeye kadar yapılan uzatma işlemi Şekil 2.38: Edge Extension kısmında Extend seçeneğinin işaretlenmesi ile oluşan uzatma işlemi Şekil 2.39: Edge Extension kısmında Stretch seçeneğinin işaretlenmesi ile oluşan uzatma işlemi 45

52 Gerekli seçimler yapıldıktan sonra işlem OK düğmesiyle onaylanarak yüzeylerin uzatılması sağlanmış olur Yüzey Split Surface (Ayırma) Var olan bir yüzeyi iki boyutlu, üç boyutlu taslaklarla veya yüzeylerle ayırmak için kullanılan işlemdir. Ayırma işlemi eğer yüzey / yüzey arasında yapılacaksa ayıran yüzey ayrılacak yüzeyi kesmeli ve yüzeyin mutlaka dışına taşmalıdır. Ayıran yüzey kapalı bir alandan oluşuyorsa böyle bir özelliğin olmasına gerek yoktur. Bu işlemi yapabilmek için Split komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra Split komutu diyalog kutusu açılır (Şekil 2.40). Method altından yüzey ayırma seçilir (Şekil 2.41). Split Tool ile ayırma işlemini yapacak taslak veya yüzey tanımlanır (Şekil 2.42). Faces yüzey ayırma durumunda, ayırma işleminden hangi yüzeylerin etkileneceği saptanır. All tüm yüzeyler anlamına gelir, diğeri ile yüzey seçmeniz istenir (Şekil 2.43). Şekil 2.40: Split komutu iletişim penceresi Şekil 2.41: Taslakla yüzey ayırma işlemi öncesi, ayırma ön izlemesi ve yüzeyin ayrılmış hali 46

53 Şekil 2.42: Yüzeyle yüzey ayırma işlemi öncesi, yüzeylerin seçim ön izlemesi ve yüzeyin ayrılmış hali Şekil 2.43: Kapalı bir yüzey ile yüzeyin, ayırma işlemi öncesi, yüzeylerin seçim ön izlemesi ve yüzeyin ayrılmış hali Yüzeyle yüzey ayırma işleminde, ayıran yüzeyin sınırlarının ayrılacak yüzey sınırlarının dışına taştığına dikkat etmelisiniz Yüzey Kırpma / Trim Surface (Budama) Yüzeylerin istenmeyen kenarlarını veya yüzeylerin fazla kısımlarının sınır yüzeylerden faydalanarak atılması için kullanılan işlemdir. Budama esnasındaki kesme yüzeyi, budanacak yüzeyi boydan boya kesmelidir. Bu işlemi yapabilmek için Trim Surface komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra Trim Surface diyalog penceresi açılır (Şekil 2.44) Cutting Tool ile budama esnasında kesme işlemi görevi görecek yüzeyin seçimi yapılır. Remove seçeneği ile budanan yüzeyin kesen yüzeye göre hangi kısmının atılacağı seçilir. Invert Selection düğmesini tıkladığımızda seçtiğimiz tarafın, diğer kısmının atılmasını sağlayabiliriz. Eğer bu düğmeye tıklamazsak seçtiğimiz kısım atılır (Şekil 2.45) Şekil 2.44: Trim Surface diyalog penceresi 47

54 Şekil 2.45: Trim Surface komutu ile budama işlemi uygulanacak yüzeyler, kesen yüzey ve budanarak atılacak yüzey kısmı, yüzeyin budanmış şekli Yüzey Delete Face (Silme) Bir parçanın yüzeyini, bir bölümünü ya da Split komutuyla ayrılmış yüzeylerin ayrılan kısımlarından birini silmek için kullanılır. Yüzeyi silinen katı model bir parça otomatik olarak yüzey modele dönüştürülür. Yüzey silme için Delete Face komutu kullanılır. Komutun çalıştırılmasından sonra Delete Face diyalog kutusu açılır (Şekil 2.46). Şekil 2.46: Delete Face iletişim penceresi Select individual face lump or void Faces ile parçanın yüzeyleri seçilir ve bunlar silinir. Silme işleminden sonra parça yüzey modele dönüştürülür (Şekil ). seçeneği ile silinecek yüzeyler tek tek seçilir. Select seçeneği ile de parçanın tüm yüzeyleri seçilebilir. Heal seçeneği kullanılırsa, bitişik yüzeylerin arasında meydana gelecek olan açıklıklar giderilir. Örneğin, iki yüzey arasındaki yuvarlama yüzeyi silinirse bitişik iki yüzey uzatılarak, açıklık kapatılır (Şekil 2.49). Şekil 2.47: Delete Face komutu Select individual face seçeneğini kullanarak yüzey silme 48

55 Şekil 2.48: Delete Face komutu Select lump or void seçeneğini kullanarak yüzey silme Şekil 2.49: : Delete Face komutu Select individual face ve Heal seçeneğini kullanarak yüzey silme Yüzey Birleştirme (Stitch Surface) Birçok yüzeyden oluşturulmuş yüzey model parçayı, tek bir yüzey haline getirmek için kullanılan bir işlemdir. Eğer birleştirilen yüzeyler arasında açıklık yok ise yüzeylerin birleştirmesi sonrasında model katı modele dönüşür. Yüzeyleri birleştirmek için Stitch Surface komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra Stitch Surface diyalog penceresi açılır (Şekil 2.50). Surfaces seçeneği ile birleştirilmek istenen yüzeyler seçilir. Eğer tüm yüzeyler birleştirilmek isteniyorsa Stitch Surface diyalog penceresi aktifken farenin sağ tuşuna basarak Select All seçilir (Şekil 2.51). Şekil 2.50: Stitch Surface diyalog penceresi 49

56 Şekil 2.51: Stitch Surface komutu Select All seçeneği ile bütün yüzeylerin seçilerek birleştirilmesi ve katı model oluşması Yüzeye Kalınlık Thicken Surface (Verme) Oluşturulmuş yüzey modellere kalınlık vererek onları katı modele dönüştürme işlemidir. Kalınlık verme işlemini yapabilmek için Thicken/Offset komutu kullanılır. Komut çalıştırıldıktan sonra Thicken/Offset diyalog penceresi açılır (Şekil 2.52). Şekil 2.52: Yüzeye kalınlık verme iletişim penceresi Thicken/Offset kısmında Select ile kalınlık verilecek yüzey/yüzeyler seçilir. Face, seçilenin yatay bir yüzey olduğunu ifade eder. Quilt de dikilmiş bir yüzey olduğunu ifade eder. Distance ile kalınlık değeri tanımlanır. Output kısmından da kalınlık verme işlemi yapılacağı için Solid seçilir. Yön düğmeleri ile de kalınlığın yönü belirtilir (Şekil 2.53). 50

57 Şekil 2.53: Yüzeyin 1mm üst tarafa kalınlık verilmiş şekli 2.2. Çökertme ve Yükseltme Shape (Komutu) Çökertme ve yükseltme komutu; herhangi bir yüzeyin veya katının belirli bir değerde ve büyüklükte çukur veya tepe şeklinin verilme işleminde kullanılır. Bu amaçla shape komutu kullanılır. Shape komutu ikonu ile çalıştırılır. Bu komutun çalıştırılmasında şu yol izlenir: 1) Bir katı üzerinde bir yüzey seçilir. 2) ikonu tıklanır ve ekrana gelen shape features dialog penceresinden control sekmesi tıklanır. Buradaki ilgili değerler girilerek uygun yükseltme veya çökertme işlemleri yapılmış olur (Şekil 2.54). 51

58 Tümsek ve çukur değeri. Pozitif tepe, negatif çukur için kullanılır Sünme miktarı Eğilme miktarı Yüzeyin hassasiyeti Şekil 2.54: Yüzeyin yükseltilmesi ve çökertilmesi Bu işlem yapılırken belirlenen yüzeyin herhangi bir noktası, herhangi bir bölgesi veya yüzey üzerinde çizilmiş herhangi bir çizgi ve eğri gibi bir yörüngesi sabit tutularak yükseltme veya çökertme işlemi yapılabilir. Bunun için öncelikle bir sketch içinde çökertme veya yükseltme yapılacak yüzey üzerinde nokta, çizgi, eğri vb. bir unsurun yapılması gerekmektedir. Bu sketch kapatıldıktan sonra shape komutu çalıştırılır ve ekrana gelen shape features dialog penceresinde constrain to kısmı tıklanır ve ekranda yüzey üzerinde sabit tutulmasını istediğimiz ve daha önce çizdiğimiz nokta, çizgi veya eğri seçilerek yükseltme ve çökertme değerleri için aynı dialog penceresinden control sekmesine geçilerek buradaki değerler girilir ve işlem tamamlanır. (Şekil 2.55). 52

59 Sabit tutulmak istenen unsur için bu kısma tıklanır. Sabit tutulmak seçilen eğri istenen ve Şekil 2.55: Bir unsurun seçilerek yükseltilme ve çökertilme işleminin yapılışı Şekil 2.56 da herhangi bir unsurun sabit tutulmasi ile elde edilen çökertme ve yükseltme işlemleri görülmektedir. Bir nokta ile çökertme Bir daire ile yükseltme Bir spline ile yükseltme Şekil 2.56: Değişik unsurların sabit tutulması ile yükseltilme ve çökertilme işleminin yapılışı 2.3. Yüzey Bükme ve Eğme Deform (Komutu) Yüzey bükme ve eğme komutları programımızda deform komutu ile yapılmakta olup, bu işlem bir yüzeyin bir doğrultuda belirli bir bölgesinin herhangi bir nokta, yüzey, eksen ve unsur gibi referans bir eleman seçilerek o yüzeyin bükme ve eğilme işlemine tabi tutulması işlemidir (Şekil 2.57). 53

60 Şekil 2.57: Eğme ve bükme şekilleri Yüzeylerin eğme ve bükme deform komutunun uygulanmasında iki yöntem vardır. Bunlardan birincisi, yüzeyin üzerinde belirlenen bir nokta ile tanımlı olacak şekilde yüzeyin bir kısmının yükseltilip çökeltilmesi yöntemidir. Bu yöntemin uygulamasında işlem basamağımız şu şekildedir: 1-Öncelikle ekranda belirli bir yüzeyin oluşturulması gerekir. 2- Deform komutumuz çalıştırılır. Bunun için: a) Surfaces araç çubuklarından (deform) ikonu tıklanarak b) İnsert menüsünden Featuers menüsünden deform seçilir. Bu iki yolla çalıştırılan komutun uygulama şekli Şekil 2.58 de gösterilmektedir. Noktasal çökertme veya yükseltmenin seçimi Yüzey seçimi Tepe değeri yüksekliki Tepe açısı Tepe şekli Bu tıklanırsa tepe çukur halini alır Şekil 2.58: Noktasal çökertme ve yükseltme yöntemi 3-Çıkan menüden point seçeneği seçilir. Gerekli olan değerler girilerek yükseltme oluşturulur. Eğme ve bükme işlemleri oluşturma yöntemlerinden bir diğeri ise herhangi bir kenarın seçilmesi, bir unsurun seçilmesi, bir yönün seçilmesi veya bir yüzeyin seçilmesi yöntemi ile 54