İLKÖĞRETİM VE 7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN DEPREME YÖNELİK TUTUMLARININ ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ Hilmi DEMİRKAYA*

Transkript

1 İLKÖĞRETİM VE 7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN DEPREME YÖNELİK TUTUMLARININ ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ Hilmi DEMİRKAYA* Özet: Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerin depreme yönelik tutumlarını çeşitli değişkenlere göre incelemektir. Araştırmada betimsel yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, kişisel bilgi anketi ve Deprem Tutum Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın örneklemini öğretim yılında Yazıköy İlköğretim Okulunda öğrenim gören 111 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrencilerin tutumları ile onların cinsiyetleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyi, yaşamış oldukları köy ve yaşları arasındaki ilişki geliştirilen ölçekle ölçülerek değerlendirilmeye çalışılmıştır. Değişkenler arasında fark olup olmadığı ise.01 anlamlılık düzeyinde bağımsız t-testi ve ANOVA kullanılarak belirlenmiştir. İlköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutumları cinsiyete ve sınıfa göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Öğrencilerin depreme yönelik tutum puanları arasında yaşları ve yaşadıkları köy bakımından anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Anahtar Kelimeler: İlköğretim Okulları, Deprem, Depreme Yönelik Tutum, Examining the Earthquake Attitudes of and 7. Grade Primary School Students According to Various Variables Abstract: The purpose of this study was to investigate the earthquake attitudes of primary school students according to various variables. The study employs descriptive method. The data were gathered by survey questionnaire and Earthquake Attitude Scale. The subjects of the study were 111 students of Yazıköy Primary School. The relationship between the students attitudes and their gender, grade level, where they lived, their age and how many sister or brother have they got was assessed with an instrument developed by the researcher. ANOVA and Independent t- test were employed to identify the differences among the variables. The attitudes of students towards earthquake has a difference with their gender and class level. There isn t any significant difference between the attitudes of students towards earthquake and their age and settlement. Keywords: Primary Schools, Earthquake, Attitudes towards earthquake. * Yrd. Doç. Dr., Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Öğretim Üyesi, hdemirkaya@mehmetakif.edu.tr

2 Hilmi DEMİRKAYA Türkiye deki depremlerin şiddetlerine göre dağılışına bakıldığında, Birinci derecede deprem alanlarını, Kuzey Anadolu Fay zonu (North Anatolian Fault Zone-NAFZ), Doğu Anadolu Fay Zonu ve Ege Bölgesinin büyük bir bölümü oluşturmaktadır. İkinci derecede deprem kuşakları, kabaca birinci derecede deprem kuşaklarının bulunduğu alanları çevrelemektedir. Üçüncü ve dördüncü derecedeki deprem bölgeleri ise daha ziyade İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu nun güney kesimleridir. Ülkemizde şiddetli- yıkıcı depremlerin meydana geldiği alanlar, genel olarak, dağların arasında uzanan havzalar, oluklar, başka bir ifade ile alçak ve düzlük alanlardır. Araştırmamıza konu olan Yazıköy, Yarıköy ve diğer komşu köyler de böyle bir düzlük üzerinde yer almaktadır (Atalay, 1987:65). Türkiye arazilerinin yaklaşık olarak %92 si, nüfusun ise %98 i deprem riski altında bulunmaktadır. Buna karşılık, depremden korunmaya yönelik olarak alınan önlemlerin yeterince uygulanabilir nitelikte olmadığı görülmektedir (Başıbüyük, 2004:1) Marmara depreminden sonra çocuklar başta olmak üzere ilk ve orta öğretim kurumlarında deprem eğitimi ile ilgili faaliyetler yaygınlaşmış olduğu halde, bu faaliyetler yetişkinler düzeyinde istenilen düzeyde değildir (Dyregrov, 2000). Geçmişte farklı tarihlerde, araştırma sahasının da içinde yer aldığı yöre orta ölçekli deprem olaylarına maruz kalmıştır (Alsan et al., 1976; Price and Scott, 1994) ve 12 Mayıs 1971 de (M=6.2) magnitüdlü bir deprem meydana gelmiştir. Bu depremde Yazıköy yerleşmesi tamamen harap olmuş, depremden sağ olarak kurtulan insanlar devlet tarafından yaptırılan deprem konutlarına yerleştirilmişlerdir. Devlet tarafından yaptırılan deprem konutları, iki farklı alana kurulmuş olup, bunun sonucunda Yazıköy ve Yarıköy yerleşmeleri ortaya çıkmıştır (Homan, 2004:68). Doğal afetler, özellikle de depremin meydana gelmesi ve yarattığı sorunların kalıcı çözümündeki yaklaşımlarda eğitim etkinliklerinin önemli olduğu bilinen bir gerçektir. Deprem konusunda bilinçli ve duyarlı bireyler yetiştirmek, bu problemlerin çözümü için en etkili yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireyleri deprem ve korunma yolları konusunda bilgilendirme ve onlara olumlu tutumlar kazandırarak davranış değişikliği oluşturma zorunluluğu vardır. Bu bağlamda, depremin 38 TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık 2007

3 İlköğretim ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutum... vermiş olduğu zararları önlemede, verilecek eğitimin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Bunun başarılabilmesi, toplum bireylerinde olumlu tutum ve davranışların oluşturulabilmesine bağlıdır. Depremin olası sonuçlarına yönelik olumsuz tutuma sahip bireylerin kendilerinin ve çevrelerindeki insanların depremden daha fazla zarar görmeye devam edecekleri kaçınılmaz bir gerçektir. Tutum, bir nesneye ilişkin duygu, düşünce ve davranışlardan oluşmaktadır. Ancak, bu boyutlar birbirlerinden bağımsız değildir. Karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler, birbirinden etkilenirler ve çoğu durumda ararlında bir tutarlılık söz konusudur ( Özgüven, 2004). Bir tutum genellikle, bireyi tutum objesine karşı davranışlarda bulunmaya eğilimli hale getirir. Bir objeye karşı olumlu tutuma sahip birey, bu objeye yönelik olumlu davranmaya, ona yaklaşmaya, yakınlık duymaya, onu desteklemeye, yardım etmeye eğilimli olacaktır. Bir objeye yönelik tutumu olumsuz olan birey ise, bu objeye ilgisiz kalma veya ondan uzaklaşma, eleştirme, hatta ona zarar verme eğilimi gösterecektir (Aydın, 2000). Bu açıklamalara dayalı olarak, deprem zararlarından korunmaya yönelik olumsuz tutuma sahip bireylerin deprem sonucu ortaya çıkacak zararlara karşı duyarsız kalacağı ve hatta bu zararları artırıcı etkinliklerde bulunacağı öngörülebilir. Türkiye, dünyanın 3 önemli deprem kuşağından biri olan Alp Himalaya (Akdeniz) Deprem kuşağı üzerinde yer almaktadır. Bu nedenle, çok sayıda kırıklarla parçalanmış olan Anadolu, geçmişte çok şiddetli ve yıkıcı depremler yaşamış, bugün de yaşamaktadır (Şahin ve Sipahioğlu, 2002:39). Nitekim, Batı Anadolu Fay Kuşakları üzerinde yer alan Burdur da tarih boyunca çok sayıda yıkıcı deprem yaşanmış olup, 12 Mayıs 1971 sabahı saat te meydana gelen depremde yaklaşık 57 kişi hayatını kaybetmiştir (Özey, 2001). Bu depremin psiko-sosyal ve kültürel etkilerinin devam ettiği yöredeki ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının belirlenmesi anlamlıdır. Türkiye, dünyanın 3 önemli deprem kuşağından biri olan Alp Himalaya (Akdeniz) Deprem kuşağı üzerinde yer almaktadır. Bu nedenle, çok sayıda kırıklarla parçalanmış olan Anadolu, geçmişte çok şiddetli ve yıkıcı depremler yaşamış, bugün de yaşamaktadır (Şahin ve Sipahioğlu, 2002:39). Nitekim, Batı Anadolu Fay Kuşakları üzerinde yer alan Burdur da tarih boyunca çok sayıda yıkıcı deprem yaşanmış olup, TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık

4 Hilmi DEMİRKAYA 12 Mayıs 1971 sabahı saat te meydana gelen depremde yaklaşık 57 kişi hayatını kaybetmiştir (Özey, 2001). Bu depremin psiko-sosyal ve kültürel etkilerinin devam ettiği yöredeki ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının belirlenmesi anlamlıdır. PROBLEMLER 12 Mayıs 1971 Burdur Depreminin yaşandığı Yazıköy çevresindeki ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutumları nelerdir? Bu probleme bağlı olarak aşağıdaki alt problemlere yanıt aranmıştır: 1. İlköğretim öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutumları, cinsiyete Göre değişmekte midir? 2. İlköğretim öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutumları Yaşanılan Köye Göre Farklılaşmakta mıdır? 3. İlköğretim öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutumları Öğrenim Gördükleri Sınıf Düzeyine Göre Farklılaşmakta mıdır? 4.İlköğretim öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutumları Yaş Düzeylerine Farklılaşmakta mıdır? AMAÇ Bu araştırma ile Yazıköy İlköğretim Okulunda öğrenim gören 5, 6, ve 7. sınıf öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, öğrencilerin tutumları ile onların cinsiyetleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyleri, yaşadıkları yerleşim birimi ve yaşları arasında bir ilişkinin olup olmadığı sorusuna cevap aranmıştır. YÖNTEM Bu araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Verilerin analizinde ise hem betimsel istatistik hem de kestirisel (anlam çıkartıcı) istatistikler kullanılmıştır. Betimsel istatistik, bir değişkene ilişkin sayısal değerlerin toplanması, betimlenmesi ve sunulmasına olanak sağlayan istatistiksel işlemleri tanımlar. Örneklemden hesaplanan istatistiklere dayalı olarak evren değerlerine ilişkin doğru kestirimler yapılmasını sağlayan yöntem ve tekniklere kestirisel istatistikler denir (Büyüköztürk, 2002:5). Araştırma uygulamasına, Burdur Merkez ilçeye bağlı bir köy olan Yazıköy ilköğretim okulu 5., 6., ve 7. sınıflarında öğrenim gören toplam 111 öğrenci örneklem olarak alınmıştır. Ön 40 TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık 2007

5 İlköğretim ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutum... uygulamada kullanılmak üzere literatür taraması yapılarak hazırlanan taslak anket, 35 olumlu, 27 olumsuz toplam 62 maddeden oluşmuştur. Anketin ön uygulaması 200 öğrenci üzerinde yapılmıştır. Geçerlilik için faktör analizi ve döndürülmemiş temel bileşenler analiz tekniği uygulanmıştır. Analiz sonucunda faktör yükleri.30 un üzerinde 40 madde oluştuğu görülmüştür. Güvenirlik için yapılan analizde tüm maddeler için madde-toplam korelasyonu.24 ün üzerinde bulunmuştur. Bu korelasyonlar α=.01 düzeyinde anlamlı görülmüştür. İç tutarlılık katsayısı α=.73 bulunmuştur. Uygulanabilir duruma gelen depreme yönelik tutum ölçeği, ders saatleri içinde öğrenciler tarafından cevaplanmıştır. Örneklem grubunda yer alan öğrencilerin tümü bu köyde ikamet etmemektedir. Bu öğrencilerin büyük bir bölümü 12 Mayıs 1971 depremini etkin bir şekilde yaşamış olan komşu köylerden (Yarıköy, Akyaka, Kavacık, Başmakçı, Kumluca, Cimbilli, Ulupınar, Karakent, Suludere, Yaylabeli ) taşımalı eğitim sistemi vasıtasıyla gelmektedirler. Analiz, 40 madde üzerinden yapılmıştır. Analizde, bağısız t-testi, İlişkisiz örneklemler için tek faktörlü varyans analizi (One-Way ANO- VA) tekniği kullanılmıştır. Gruplararası anlamlılık testlerinde α=.05 anlamlılık düzeyi esas alınmıştır. BULGULAR Bu bölümde, öğrencilerin tutumları ile onların cinsiyetleri, öğrenim gördükleri sınıf düzeyleri ve yaşları arasındaki ilişkinin bulguları ve analizleri yer almaktadır. Tablo 1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Köylere Göre Dağılımı Köyler Frekans Yüzde(%) Yazıköy 26 23,4 Yarıköy 7 6,3 Diğer 78 70,3 Toplam ,0 Araştırmaya katılan öğrencilerin %23,4 ü (26 kişi) Yazıköy de, %6,3 ü (7 kişi) Yarıköy de ve %70,3 ü (78 kişi) ise diğer köylerde (Akyaka, Kavacık, Başmakçı, Kumluca, Cimbilli, Ulupınar, Karakent, Suludere, Yaylabeli) ikamet etmektedirler. Örneklem grubunda yeralan öğrencilerin %76,6 sı ((85 kişi) taşımalı eğitim yoluyla Yazıköy İlköğretim Okulunda öğrenim görmektedir. TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık

6 Hilmi DEMİRKAYA Tablo 2. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Sınıflara Göre Dağılımı Sınıf Düzeyi Frekans Yüzde (%) 5. sınıf 34 30,6 6. sınıf 39 35,1 7. sınıf 38 34,2 Toplam ,0 Araştırmaya katılan öğrenciler öğrenim gördükleri sınıf düzeylerine göre sınıflandırdıklarında, %30,6 sı 5. sınıfta, %35,1 i 6. sınıfta ve %34,2 si 7. sınıfta okudukları görülmektedir. Tablo 3. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Yaş durumları Yaş Frekans Yüzde (%) 10,00 2 1,8 11, ,7 12, ,2 13, ,9 14,00 7 6,3 Toplam ,0 Araştırmaya katılan öğrenciler yaşlarına göre sınıflandırıldıklarında, en büyük oranla %36,9 u 13 yaş grubunda yeraldığı görülmektedir. Diğer yaş gruplarının da yakın yaşlar olması, ilköğretim 5., 6., ve 7. sınıfları için normal olduğunu göstermektedir. Tablo 4. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Cinsiyete Göre Dağılımı Cinsiyet Frekans Yüzde (%) Kız 52 46,8 Erkek 59 53,2 Toplam ,0 Araştırmaya katılan öğrencilerin %46,8 inin kızlar ve %53,2 sini erkekler oluşturmaktadır. 42 TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık 2007

7 İlköğretim ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutum... Tablo 6. Öğrencilerin Depreme Yönelik Tutumlarına İlişkin Frekans ve Yüzde Değerleri Tutum Ölçeği Maddeleri 1. Deprem can ve mal kaybına neden olur. 2. Deprem Allah ın kullarını uyarmasıdır. 3. Depremlerin ne zaman meydana geleceği önceden tahmin edilebilir. 4. Depremler kötü sarsıntılardır. 5. Deprem insanları zarara uğratan bir doğa olayıdır. 6. Küçük depremler, büyük depremlerin meydana gelmesini önler. 7. Deprem her yerde yaşanır. 8. Depremler her zaman şiddetlidir. 9. İnsanoğlu, depreme karşı koyabilir. 10. Deprem, aniden meydana gelir. 11. Deprem, insanlara acı ve hüzün verir. 12. Deprem insanlara korku verir. 13. Deprem heyecan verici bir doğa olayıdır. 14. Depremin faydaları da vardır. 15. Depremler, insanlar kötülük yaptıkları için olur. 16. Deprem, yeryüzü şekillerinin oluşumu için gereklidir. 17. Deprem, korkulacak bir şey değildir. 18. Dayanıklı evler, depremden zarar görmez. 19. Depremden sonra çevre kötü bir görünüm alır. 20. Depremi önlemek imkansızdır. Cevap Seçenekleri Tamamen Hiç Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Katılmıyorum f % f % f % f % f % 82 73, ,9 1,9 2 1,8 5 4, , , , ,6 11 9, , , , ,8 5 4, , ,3 5 4,5 2 1,8 2 1, , ,6 8 7,2 2 1, , , , , , , , ,4 6 5,4 7 6, , , , , , ,6 10 9, , , , , ,5 8 7,2 2 1,8 2 1, , ,4 3 2,7 1,9 2 1, , ,4 6 5,4 3 2,7 1, , , , , , , ,5 11 9,9 10 9,0 8 7, , ,7 11 9,9 6 5,4 3 2,7 9 8, , , , , , , , ,7 7 6, , , , ,7 7 6, , , ,8 6 5,4 1, , , ,4 6 5,4 5 4,5 TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık

8 Hilmi DEMİRKAYA 21. İnsanlar, depremlerden sonra depreme dayanıklı 38 34, , ,4 5 4,5 1,9 konutlar yapar. 22. İnsanlara zararı deprem değil, konutlar ve eşyalar 24 21, , , , ,9 verir. 23. Deprem, insanların psikolojisini olumsuz 48 43, , ,2 5 4,5 3 2,7 yönde etkiler. 24. Depremden sonra salgın hastalıklar ortaya 19 17,1 8 7, , , ,2 çıkar. 25. Deprem ve zararlarına karşı hiçbir önlem 27 24, , , , ,6 alınamaz. 26. Deprem sahalarına yerleşim birimi 50 45, , ,5 9 8,1 11 9,9 kurulmamalıdır. 27. Her evde deprem için hazırlık çantası 78 70, ,2 6 5,4 5 4,5 4 3,6 bulunmalıdır. 28. Depremde binalar insanlar malzemeden 37 33, , , , ,9 çaldıkları için yıkılır. 29. Depremden dayanıklı eşyaların altına sığınarak 77 69, ,7 7 6,3 3 2,7 1,9 korunulabilir. 30. Deprem, insanların yaşamlarını olumsuz yönde 41 36, , ,5 5 4,5 4 3,6 değiştiren bir olaydır. 31. Deprem, meydana geldiği yöredeki sanayi ve 31 27, , ,6 10 9,0 4 3,6 ekonomiyi olumsuz etkiler. 32. Depremden zarar görmemek için insanlar 57 51, , ,8 6 5,4 6 5,4 eğitilmelidir. 33. deprem tatbikatlarını ilgi ile izlerim , ,3 8 7,2 4 3,6 2 1,8 34. Deprem sırasında hiç panik yapmam , , ,9 5 4,5 8 7,2 35. Depremden zarar görenlere yardım ederim , ,6 9 8, ,9 36. Deprem olan yerden taşınmak isterim , , ,0 6 5,4 8 7,2 37. Depremle ilgili hiçbir şey düşünmek istemem , , , , ,4 38. Gelişen teknolojinin depremi önceden belirleyebileceğini 26 23, , ,7 11 9, ,5 düşünüyorum. 39. Deprem engellenebilir , , ,2 10 9,0 7 6,3 40. Depremi hisseder hissetmez kendimi dışarı atarım ,1 10 9, , , ,7 Tablo 6 incelendiğinde; öğrencilerin en olumlu yanıtlar verdikleri ifadeler sırasıyla; madde 1 de Deprem can ve mal kaybına neden olur. öğrencilerin %73.9 u tamamen katıldığını, %18.9 u katıldığını, 44 TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık 2007

9 İlköğretim ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutum... %0.9 u kararsız kaldığını, %1.8 i katılmadığını ve %4.5 i hiç katılmadığını belirtmiştir. Madde 27 de Her evde deprem için hazırlık çantası bulunmalıdır. öğrencilerin %70.3 ü tamamen katıldığını, %16.2 si katıldığını, %5.4 ü kararsız olduğunu, %4.5 i katılmadığını ve %3.6 sı hiç katılmadığını belirtmiştir. Öğrencilerin %69.4 ü Depremden dayanıklı eşyaların altına sığınarak korunulabilir. Maddesine tamamen katıldığını, %20.7 si katıldığını, %6.3 ü kararsız olduğunu, %2.7 si katılmadığını ve %0.9 u ise hiç katılmadığını ifade etmiştir. Öğrenciler tarafından en olumsuz yanıtlar verilen tutum maddeleri sırasıyla; madde 9 da İnsanoğlu, depreme karşı koyabilir. öğrencilerin % 12.6 sı tamamen katıldığını, %9.0 u katıldığını, %13.5 i kararsız kaldığını, %25.2 si katılmadığını ve %39.6 sı ise hiç katılmadığını belirtmiştir. Madde 40 da Depremi hisseder hissetmez kendimi dışarı atarım. öğrencilerin % 17.1 i tamamen katıldığını, %9.0 u katıldığını, %14.4 ü kararsız olduğunu, %20.7 si katılmadığını ve %38.7 si ise hiç katılmadığını ifade etmişlerdir. Madde 16 da Deprem, yeryüzü şekillerinin oluşumu için gereklidir. Öğrencilerin %8.1 i tamamen katıldığını, %15.3 ü katıldığını, %31.5 i kararsız olduğunu, %23.4 ü katıldığını ve %21.6 sı ise hiç katılmadığını belirtmiştir. Madde 26 da Deprem sahalarına yerleşim birimi kurulmamalıdır. Öğrencilerin %45.0 i tamamen katıldığını belirtirken, %9.9 u hiç katılmadığını ifade etmiştir. Bu sonuçtan da anlaşılacağı üzere, öğrencilerin yaklaşık yarısı deprem riskinin yüksek olduğu alanlara ev kurulmaması gerektiği konusunda hemfikirdir. Öğrencilerin bir bölümünün bu ifadeye katılmamaları üzerinde ekonomik nedenler ve daha önce yaşamaya alıştıkları ortamdan ayrılmak istememe fikri etkili olmuş olabilir. Madde 39 da Deprem engellenebilir öğrencilerin %36.9 u tamamen katıldığını, %22.5 i katıldığını, %25.2 si kararsız olduğunu, %9.0 u katılmadığını ve %6.3 ü hiç katılmadığını belirtmişlerdir. Depremin önlenebileceğine yönelik görüşlerin bu düzeyde yüksek bulunmasında, öğrencilerin bu ifadeyi depremin zararları engellenebilir olarak algılamaları etkili olmuş olabilir. Madde 15 de Depremler, insanlar kötülük yaptıkları için olur. öğrencilerin %52.3 ü tamamen katıldığını, %29.7 si katıldığını, %9.9 u kararsız olduğunu, %5.4 ü katılmadığını ve %2.7 si hiç katılmadığını ifade etmiştir. Madde 2 de Deprem Allah ın kullarını uyarmasıdır. Öğrencilerin %15.3 ü tamamen katıldığını, %13.5 i katıldığını, %48.6 sı TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık

10 Hilmi DEMİRKAYA kararsız olduğunu, %12.6 sı katılmadığını ve %9.9 u hiç katılmadığını ifade etmiştir. Bu maddelere verilmiş olan yanıtlar, öğrencilerin bilimsel gerçeklerden ziyade doğa üstü güçlerin doğal afetlerin nedeni olabileceği düşüncesine sahip olduklarını göstermektedir. Tablo 7. Depreme Yönelik Tutum Ölçeği Puanlarının Cinsiyete Göre t-testi Sonuçları Cinsiyet N Χ Kız , ,95 Erkek , ,61 S sd t p 108-2,447,016 İlköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutumları cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. [t (108) =-2,447, p<.01]. Erkek öğrencilerin depreme yönelik tutumları ( Χ =151,85), kız öğrencilere ( Χ =146,12) göre daha olumludur. Bu bulgu, depreme yönelik tutumlar ile cinsiyet arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu şeklinde de yorumlanabilir. Tablo 8. Öğrencilerin Depreme Yönelik Tutum Ölçeği Puanlarının Yaşanılan Köye Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı sd Kareler Ortalaması Gruplararası 74, ,389,236,790 Gruplariçi 17101, ,344 Toplam 17175, Analiz sonuçları, ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutum puanları arasında yaşadıkları köy bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. p>.01 Tablo 9. Öğrencilerin Depreme Yönelik Tutum Ölçeği Puanlarının Öğrenim Gördükleri Sınıf Düzeyine Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı sd Kareler Ortalaması Gruplararası 1506, ,014 5,190,007 Gruplariçi 15669, ,091 Toplam 17175, F F p Anlamlı Fark p 5. sınıf - 7. sınıf 46 TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık 2007

11 İlköğretim ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutum... Analiz sonuçları, ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutum puanları arasında öğrenim gördükleri sınıf düzeyi bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir [F (2-108) =5,190, p<.01]. başka bir deyişle, ilköğretim öğrencilerinin tutum puanları, öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre anlamlı bir şekilde değişmektedir. Sınıf düzeyleri arası farkların hangi gruplar arasında olduğunu bulmak amacıyla yapılan Scheffe testinin sonuçlarına göre, 5. sınıfta ( Χ =154,59) öğrenim gören öğrencilerin depreme yönelik toplam tutum puanlarının 7. sınıfta ( Χ =145,66) öğrenim görenlerden daha olumlu olduğu belirlenmiştir. Tablo 10. Öğrencilerin Depreme Yönelik Tutum Ölçeği Puanlarının Yaş Düzeylerine Göre ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı sd Kareler Ortalaması F p. Gruplararası 1495, ,086 2,003,084 Gruplariçi 15680, ,338 Toplam 17175, Analiz sonuçları, ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutum puanları arasında yaşları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. p>.01. Tablo 9 da öğrencilerin sınıf düzeylerine göre anlamlı farkın olması, yaş düzeylerine göre ise anlamlı bir farklılığın bulunmamasının nedeni aynı sınıf düzeyinde öğrenim gören öğrencilerin farklı yaş gruplarında yer almasından kaynaklanmaktadır. SONUÇ VE ÖNERİLER 1971 Burdur depreminin en etkili şekilde hissedildiği Yazıköy ve çevresindeki ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının ortaya çıkartılmasının amaçlandığı bu çalışma, Yazıköy İlköğretim Okulunun 5., 6. ve 7. sınıflarına devam eden toplam 111 öğrenciye uygulanmıştır. Bu öğrencilerin %46,8 i kız öğrencilerden, %53,2 si ise erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin büyük bölümü Yazıköy İlköğretim okuluna taşımalı sistemle gelmektedirler. Öğrencilerin yaş durumları sınıf düzeylerine uygundur. İlköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutumları cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Kız öğrencilerin depreme yönelik daha olumsuz tutum sergilemelerinde, kız öğrencilerin doğal felaket- TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık

12 Hilmi DEMİRKAYA lere daha duyarlı olmaları etkili olmuş olabilir (Junha, 2007). Analiz sonuçları, ilköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutum puanları arasında yaşadıkları köy bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. İlköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutum puanları arasında öğrenim gördükleri sınıf düzeyi bakımından anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir. İlköğretim öğrencilerinin depreme yönelik tutum puanları arasında yaşları bakımından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. Bunun nedeni aynı sınıf düzeyinde öğrenim gören öğrencilerin yaşlarının farklı olmasıdır. Bu farklılığın nedeni, öğrencilerin bir kısmının okul öncesi eğitimden sonra ilköğretime başlamış olmaları, bir kısmının taşımalı eğitim uygulaması nedeniyle okula bir-iki yıl geç gönderilmesi, bir kısmının da normal eğitim yaşında okula başlamış olmaları olabilir. Meydana gelen depremler, toplumu sosyal, ekonomik ve psikolojik bakımdan derinden etkilemektedir. Buna karşılık, ülkede deprem gerçeğinin yeterince anlaşılmış olmaması, zararların daha fazla olmasına neden olmaktadır. Oysa, günümüzde depremlerin zararlarının en az düzeye indirildiği ülkeler vardır. Japonya ve benzer ülkelerde olduğu gibi etkili ve sürekli yapılan bir deprem eğitimi yoluyla bu zararlar minimum düzeye indirgenebilir (Başıbüyük, 2004:2). Diğer doğal afetlerde olduğu gibi depremlerde de problemin önemi afet sonrasında anlaşılmakta, fakat bir süre sonra unutulmaktadır. Bu bağlamda, araştırma sahasında 1971 Burdur Depremi sırasında birçok insanın ölmesine, yaralanmasına neden olan depremden sonra devletin yaptırmış olduğu belirli sayıdaki deprem konutunun dışında hiçbir önlemin alınmadığı dikkati çekmektedir. Depremin zararlarını en aza indirmek için yöre halkına deprem bilinci kazandırılmalıdır. Bu amaçların da örgün ve yaygın eğitim faaliyetleri ve medya yoluyla gerçekleştirilebileceği düşünülmektedir. Bilindiği gibi, depremin zararlarının önlenmesinde ya da minimum düzeye indirgenmesinde ve etkin çözümünde bireylerin eğitilmesi ve deprem zararlarının önlenmesine yönelik olumlu tutumlar geliştirmelerinin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Araştırma sonuçlarının ve ölçeğin bu doğrultuda kullanılmasının çalışmanın amacına hizmet edeceği öngörülmektedir. 48 TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık 2007

13 İlköğretim ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Depreme Yönelik Tutum... Bu çalışmada kullanılan ölçeğin ya da benzerinin ilköğretimin diğer sınıflarına ve ortaöğretim öğrencilerine de uygulanmasının depremlere karşı halkın bilinçlendirilmesinde etkili olabileceği düşünülmektedir. KAYNAKLAR Alsan, E.; Tezuçan, L. and Bath, M. (1976) An Earthquake Catalogue For Turkey For The Interval Tectonophysics, 31, T13-t19. Atalay, İ. (1987) Türkiye jeomorfolojisine giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. No:9. Aydın, O. (2000) Davranış Bilimlerine Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1027, s Büyüköztürk, Ş., (2002) Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi Elkitabı. Ankara: Pegema Yayıncılık, s.5. Başıbüyük, A. (2004) Yetişkinlerde deprem bilgisi ve etkili faktörlerin incelenmesi. ANKARA: M:E:Dergisi sayı.161. Dyregrov, A. (2000) Çocuk, kayıplar ve yaş. Yetişkinler için el kitabı. Ankara: Türk psikologlar derneği yayını. No:20 Efe, R ve Seçkin, S. (1988) 27 Haziran 1998 Adana Ceyhan Depremi. İstanbul: Çantay Kitabevi. Homan, J. (2004) Seismic Cultures; Myth on reality. Second international conference on post-disaster reconsturuction: Planning for reconstruction, held on April 2004 at coventry University. Junha, J. D. (2007) Engendering Disaster Preparedness and Management. Asian Disaster Management News, Vol. 3, No. 3 November 1997 Özey, R. (2001) Çevre Sorunları. İstanbul: Aktif Yayınevi. Özgüven, İ.E. (2004) Psikolojik Testler. Ankara:Sistem Ofset. s.353. Prıce, Simon P. and Barry Scott, (1994) Fault-block rotations at the edge of a zone of continental extension; South West Turkey. Journal of Structural Geology, vol: 16, No.3, pp.381,392. Şahin, C. ve Sipahioğlu,Ş. (2002) Doğal Afetler ve Türkiye. ANKA- RA: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. TSA / Yıl: 11, S: 3, Aralık