ORNOVA VET. KONT.VE ARS.ENS.

Transkript

1 Campylobacteriacea Familyası DOÇ.DR. HALIL IBRAHIM ATABAY İZMİR R YÜKSEK Y TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ GIDA MÜHENDM HENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Campylobacteriacea 1. Genel Özellikler 2. Yaptığı Hastalıklar 3. Epidemiyolojisi 4. Bulaşma yolları ve kaynak 5. İzolasyon ve identifikasyonları 6. Kanatlı hayvanlar ile ilişkisi 7. Kümeslerde risk faktörleri 8. Kontrol ve mücadele m yöntemleriy 1

2 Güncel Campylobacter Taxonomisi (Vandamme ve ark. 1991) rrna süperfamilya VI Campylobacter, Arcobacter, Helicobacter, Wolinella Campylobacteriacea Familyası Campylobacter ve Arcobacter (Vandamme ve De Ley, 1991) Thermophilic Campylobacter spp. Gram negative, mikroaerofilik (%10CO 2, %5 O 2 ), spiral ya da ince çomak şekilli, spor oluşturmayan, oksidaz pozitif En önemli türlert C. jejuni ve C. coli o C nin altında üreyemezler fakat canlı kalabilirler Maksimum üreme sıcakls caklığı 46 o C Olguların çoğu sporadik Salgınlar daha az yaygın 2

3 Campylobacter species C. jejuni subsp. jejuni C. jejuni subsp. doylei C. coli C. lari C. upsaliensis C. fetus subsp. fetus C. fetus subsp. venerealis C. hyointestinalis C. sputorum... Toplam 18 türt Termofilik Campylobacter species C. jejuni subsp. jejuni C. coli C. lari 3

4 Neden Olduğu u Hastalıklar İnsanlarda gastroenteritis; C. jejuni subsp. jejuni (Tüm Campylobacter infeksiyonlarının %80-85) C. coli (10-15%) 15%) C. lari,, C. upsaliensis and C. fetus (kalanlar) Hayvanlarda C. fetus subsp. fetus Sığır ve koyun abortları C. fetus subsp. venerealis Sığırlarda İnfeksiyöz infertilite C. jejuni subsp. jejuni Sığırlarda abort ve mastit Campylobacteriosis Klinik GörünümG Aynı zamanda Camplyobacter enteritis or C. gastroenteritis Infektif doz organisma (NACMF, 1994) İnkübasyon Peryodu g genellikle 4 günlg nlük k semptom Genel belirtiler; ; ishal (bazen kanlı çoğu u zaman sulu), ateş,, karın ağrısı,, uyuşukluk ukluk hali, bulantı ve kusma. Akut infeksiyonlarda komplikasyonları; intestinal hemoraji, toksik megacolon ve HUS. Uzun süreli s infeksiyonlarda periferal nöropati; GBS (her 1000 olgunun 1 inde; 1 Penner serotip HS:19 of C. jejuni ise 1/200) ve Miller Fisher Sendromu, reaktif artrit gibi çeşitli sinirsel ve romatizmal hastalıklar 4

5 Dünyadaki İnsidans 1. Gelişmi miş ülkelerde insanlarda en yaygın n bakteriyel ishal etkeni 1. ABD de 2002 yılında y tüm t m gıda g kaynaklı infeksiyonların %13 ü (CDC) Ekonomik yük y k yaklaşı şık k yılly llık 4.5 milyar dolar (Buzby ve Roberts,, 1997) Yılda 2.5 milyon kişinin inin enfekte 2. WHO, Batı Avrupa da her yıl y populasyonun %1 i i olarak tahmin etmektedir 2. Geli İngiltere ve Galler de tüm t m gıda g kaynaklı infeksiyonların %27 si (Adak ve ark. 2002) İngiltere de ekonomik yük y k yılly llık 500 milyon sterlinden fazla Gelişmekte olan ülkelerde de yaygın, 1. Özellikle yaşlılarda larda asemptomatik taşı şıyıcılık k durumu sözkonusu 2. Çocuklarda (5 yaş altı) ) yaygın n ishal etkeni İngiltere ve Galler de önemli bazı GI patojenlere ait laboratuvar raporları (1977 to 2002) Lab raporları (x1000) Campylobacters Salmonellas Rotavirus Shigellas Cryptosporidium Norovirus Yıl 5

6 İngiltere ve Galler de 2000 yılına y ait çeşitli kaynaklardan tahmini olarak elde edilen olgu sayılar ları ve ölüm m oranları (Adak ve ark. Gut 51, 832, 2002) Salmonella Cl. perfringens Campylobacter L. monocytogenes E. coli O157 NonO157 VTEC Diğer E. coli Yersinia spp. Bacillus spp. Lab raporları % gıda kaynaklı Tahmini olgu sayılar ları Tahmini Ölüm sy Bulaşma Yolları ve Kaynak Zoonotik Ana bulaşma aracı GIDALAR Sıcak-kanlı hayvanların barsaklarında ve çevrede oldukça a yaygın n (asemptomatik( taşı şıyıcılık) Kanatlı hayvanlar en önemli bulaşma kaynağı Tavuk, hindi, ördek, yaban kuşlar ları Çiğ süt, kırmk rmızı et ve klorlanmamış su diğer önemli bulaşma kaynakları 6

7 Salgın gastrointestinal infeksiyonlarda bulaşma yolları İngiltere ve Galler Waterborne Person to person Other & unknown Foodborne Foodborne & person to person 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Sals Cl. perf VTEC Campy Noro İzolasyon Klasik İzolasyon Zenginleştirme (2g) + agara ekim (3-5g) Mikroaerobik olarak, C Zenginleştirme besiyerleri; ; Preston besiyeri, Bolton besiyeri vs. Agar besiyerleri; mccda,, CAT agar, Karmali agar, Skirrow agar, Butzler medium Detay için; i in; Corry, J.E.L., Atabay, H.I., Forsythe,, S.J. and Mansfield,, L.P. (2003) Culture media for the isolation of camplyobacters, helicobacters and arcobacters (Chapter 18). : Handbook of Culture Media for Food Microbiology ed. Corry J.E.L., Curtis,, G.D.W. and Baird,, R.M. sayfa: Elsevier: : Hollanda 7

8 Tavuklardan izolasyon Tavuk karkaslarından veya intestinal içeriklerinden izolasyon için i in Zenginleştirme genellikle gereksizdir Tavuk karkasları içerisinde CAT selektif ajanları bulunan besiyerinde zenginleştirdi tirdiğimizde imizde Zenginleştirme öncesi bütün b n karkaslar termofilik Campylobacter yönünden nden pozitif olduğu u halde Zenginleştirme sonrası yalnızca Arcobacter izole edilebildi Bazı Campylobacter suşlar ları diğerlerine predominant olarak üreme göstererek zenginleştirme sonrası yanlış bir bulguya neden olabilir Atabay HI ve Corry (1997) The prevalence of campylobacters and arcobacters in broiler chickens. Journal of Applied Microbiology 83: Identifikasyon ve Tiplendirme Fenotipik karakterizasyon Çeşitli biyokimyasal, üreme ve direnç testleri Hippurat hidroliz testi (C. jejuni +); indoxyl acetate hydrolyis,, gram reaksiyonu, hareket (kurba( kurbağa a larvası hareketi karakteristik), nalidixic acid ve cephalothine duyarlılık Moleküler ler metotlar; PCR-tabanl tabanlı metotlar Tiplendirme; Biotiplendirme: : Preston tiplendirme sistemi Serotiplendirme: Penner and Lior serotiplendirme sistemleri Faj tiplendirme: Londra Genotiplendirme PFGE, fla-tiplendirme, RAPD-PCR, PCR, AFLP, ribotiplendirme,, MLST 8

9 Kanatlı Hayvanlarda termofilik Campylobacter Campylobacter birçok yabani kuş türünde ve tavuk, hindi ve ördeklerde zararsız kommensal flora olarak bulunur Ancak zaman zaman vibriyonik hepatit nedeni ( (C. jejuni) Hastalık yumurtacı tavuklarda daha yaygınd ndır 8 haftalıktan az yaşlı havanlarda nadir Mortalite % Yumurta veriminde %35 e varan düşüşlerd Civcivler genellikle 3 haftalık olduklarında enfekte olurlar Deneysel çalışmalar (NK) 2 haftadan önce C. jejuni ile enfekte edilen civcivlerin klinik belirti (özellikle( ishal ve ölüm m oranında nda artış ış) gösterdiklerini bildirmişlerdir lerdir (Young( ve ark. 1999; Corry ve Atabay 2001) Tavuk ciğerleri hem eksternal (kesim-işleme esnasında) nda) hem de internal olarak kontamine olabilirler (Schorr( ve ark. 1994) Kanatlı Hayvanlarda termofilik Campylobacter İngiltere de tüketime t sunulan tavukların n yaklaşı şık %80 nin termofilik Campylobacter ile kontamine olduğu u bildirilmiştir Etlerde çoğalmazlar ancak düşük d infektif dozdan dolayı yeterince pişirilmemi irilmemiş ya da çiğ tavuğa a temastan dolayı enfeksiyon kaynağı ğı/aracı Vertikal bulaşma pek görülmezg Kümesler yeterince temizlenip dezenfekte edildiği i ve altlıklar değiştirildi tirildiği i takdirde hayvan yemleri ve altlık k ile bulaşma yaygın değildir Sürüde enfeksiyon görüldg ldüğünde bütün b n civcivler oldukça a hızlh zlı bir şekilde kolonize olur (%100 e e yakını) En fazla kalın barsaklarda (sekum ve kolon içerisinde) i kob/g Hayvanlar yaşland landıkça a taşı şıyıcılık k oranları azalır 9

10 Tavuk karkaslarında termofilik Campylobacter Tavuk karkas kontaminasyonu Taze karkaslar; 1.5 x 10 6 / karkas; İngiltere / karkas; Kuzey Amerika Daha düşük d k oran Stern ve ark. (1999) 10 2 / karkas Sebep klorlu su içerisinde i soğutma İngiltere de genellikle hava ile soğutma utma kullanılır Dondurulmuş karkaslarda sayı 1-2 log siklus daha düşüktd ktür r fakat kalan bakteriler aylarca canlı kalabilirler Kümeslerde Risk Faktörleri İçme suyu (klorlanmamış ise) önemli faktör C. jejuni su sağlayan sistemlerde oluşan biyofilimlerde canlı kalabilirler Klorlama etkili Altlık Eğer ıslak değilse Campylobacter için in çok önemli bir faktör değil Kuzey Amerika da altlık çok sık s k değiştirilmez 10

11 Kümeslerde Risk Faktörleri (devam...) Yabani kuşlar, kemirici hayvanlar ve personel giysileri Kesimden 1 hafta önce uygulanan thinning işleminin (sürünün n bir kısmk smının n daha erken boşalt altılması işlemi) de hayvanlarda enfeksiyon ile ilişkilendirilmi kilendirilmiştir Ölü hayvanların n zamanında nda kümesten k uzaklaştırılmamas lmaması Kümeslerde Kontrol/Mücadele 1. İçme suyunun klorlanması 2. Yetiştirme tirme peryotları arasında sulama sistemlerinin düzgün n bir şekilde montajı ve temizlenmesi 3. Genel Hijyenik Kurallar (Biyog( Biyogüvenlik) Çalışanların n ve ziyaretçilerin ilerin ayakkabılar larının dezenfeksiyonuve tercihen ayakkabılar dahil giysilerin değiştirilmesi kümese k girmeden önce ellerin yıkanmasy kanması,, ziyaretlerin kısıtlanmask tlanması, insekt ve kemiricilerle mücadele m Yabani kuşlar ların, kemiricilerin ve insektlerin kontrolü (arttırılm lmış biyogüvenlik venlik) Biyogüvenlik önlemleri (kümeslerde) infeksiyonları önlemede en etkili 11

12 Yetiştirme tirme sonrası kontaminasyon Campylobacter negatif kanatlı hayvan sürüleri s nakil, kesim ve parçalama alama esnasında nda pozitif sürüler s aracılığı ığı ile kontamine olabilirler Kanatlı hayvanlarda kontaminasyonun azaltılmas lması için; in; 1. Taşı şıma kasalarının n uygun dezenfeksiyonu 2. Enfekte olmayan sürülerin s enfekte olanlardan önce kesimi 3. Kesim hatlarındaki önemli çarpraz-kontaminasyon noktalarına na azami dikkat 1. Soğutma suyu tankına na klor ilavesi önemli bir CCP dir (HACCP) 4. Son aşamada a amada uygulanacak olan dekontaminasyon önlemleri oldukça a etkili olmaktadır r (lactic( acid, trisodium phosphate, azaltılm lmış basınç uygulaması veya gamma radyasyon uygulaması) Çiğ tavukların dekontaminasyonu 1. Klorin Yıkama ve soğutma suyuna ppm 2. Klor Dioksit ve diğer klor derivatifleri 3. Organik asitler %1-2 2 Laktik asit, 0.5% sodyum benzoat 4. TSP 5. Radyasyon 6. UV 7. Isı 7. Is 12

13 Genel Mücadele M ve Kontrol Çiftlik ve Çatal arasında değişik ik noktalarda önlem: Çiftlikte Kesimhanede Gıda Üretim ve İşleme Tesislerinde Satış sırasında Ev ya da lokantalarda Patojene bağlı olarak kontrol noktaları değişiklik iklik göstermektedir Teşekk ekkürler 13