BOLU İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

Transkript

1 BOLU İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI Karadeniz Bölgesinin Batı Karadeniz bölümünde yer alan Bolu ili, ülkemizin en önemli tektonik yapılarından biri olan Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) üzerinde bulunmaktadır. KAFZ Bolu nun batısında iki kola ayrılmıştır. Genel Müdürlüğümüzün Bolu ili ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda önemli endüstriyel hammadde ve metalik maden yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar, çimento hammaddesi, kaolen, jips, manyezit, perlit, talk, tuğla-kiremit, traverten, bakır, demir ve manganez olarak sayılabilir. Endüstriyel hammaddelerden, il merkezi ve civarında çimento hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli kireçtaşlarının mümkün rezervi tondur. Ayrıca ilçede Sülükgölü sahasında gözlemlenen küçük boyutlu yatakta ton jips görünür rezervi tespit edilmiştir. Kaolen yataklarının yer aldığı Yeniçağa-Aşağıkuldan sahasında da Büyükocak yatağında %33-35 Al 2 O 3 ve %1,6-2,7 Fe 2 O 3, Yayladere yatağında ise %13-17 Al 2 O 3 ve % 1,1-1,7 Fe 2 O 3 içerikli toplam ton görünür ve ton muhtemel rezervi bulunmaktadır. Bu yataklardan geçmiş yıllarda porselen ve beyaz fayans imalatına yönelik kaolen üretimi yapılmıştır. Bu iki sahanın dışında, ilçede Erenler Çamlığı ve Dörtdivan-Susuzdere sahalarında da kaolen oluşumlarının varlığı tespit edilmiştir. Diğer bir kaolen oluşumu da Mudurnu ilçesinde bulunmakta olup, Tımaraktaş sahasında %10-31 Al 2 O 3 ve %0,17 Fe 2 O 3 içerikli ton görünür+muhtemel rezerv mevcuttur. İlçede aynı zamanda manyezit ve talk oluşumlarına da rstalanmaktadır. % 46 MgO tenörlü Ilıca manyezit sahasının rezervi ton olarak tespit edilmiştir. Dereköy-Gözlükbaşı düşük tenörlü talk yatağı geçmiş yıllarda işletilmiş olup, yatakta halen bir miktar talk rezervi mevcuttur. Göynük ilçesinde ise traverten yatakları bulunmakta olup, %55,12-55,24 CaO ve %0,19-0,26 Fe 2 O 3 içerikli yatakların toplam görünür+muhtemel rezervi tondur. Bunların dışında, Gerede ilçesinde orta-iyi kaliteli tuğla-kiremit topraklarının, Kıbrıscık ilçesinde de perlit oluşumlarının varlığı ortaya çıkarılmıştır. Metalik madenler bakımından ildeki önemli metalik madenler bakır, demir ve manganez cevherleşmeleridir. İl genelindeki önemli olabilecek tek bakır cevherleşmesi Mengen-Gökçesu- Merkeşler sahasıdır. Demir cevherleşmesi olarak da, Yeniçağa ilçesindeki küçük boyutlu Kemaller Köyü ve Fülüsüulvi demir zuhurları olarak sayılabilir. Ancak bunlardan Füsülüulvi demir zuhurundaki cevherce zengin seviyeler geçmiş dönemlerde küçük galeriler sürülerek işletilmiştir. Manganez ise, ilin çeşitli bölgelerinde gözlenmekte olup, Gerede-Çayviran ve Gökçeyayla sahalarının % Mn içerikleri 5,60 ile 19,63 arasında değişmektedir. Çayviran sahasının muhtemel rezervi ton olarak belirlenmiştir. Bunların dışında, Merkez-Yedigöller yöresinde % 30 Mn içerikli ton rezerve sahip Susuztepe ve % Mn içerikli Tombullar manganez cevherleşmeleri tespit edilmiştir. Ayrıca, Seben ve Kıbrısçık ilçelerinde de küçük boyutlu cevherleşmelere rastlanmaktadır. İlde yüzeyleyen Orta Miyosen yaşlı çökel birimler (Himmetoğlu Formasyonu) içerisinde linyit yatakları ortaya çıkarılmıştır. Bu birimlerde yer yer bitümler de bulunmaktadır. Linyit ve bitümlü şeyl oluşumlarına Mengen ve Göynük ilçelerinde rastlanmaktadır. Mengen ilçesindeki kalitesi yüksek Salıpazarı ve Merkeşler linyit sahalarının orijinal kömürde alt ısıl değerleri 4755 Kcal/kg ve 4100 Kcal/kg olup, yatakların toplam rezervleri ton olarak belirlenmiştir. Teshin amaçlı kullanılan bu kömürlerde geçmişte üretim yapılmıştır ve dönem dönem üretim çalışmaları devam etmektedir. Göynük-Himmetoğlu sahasında da orijinal kömürde alt ısıl değeri 2757 Kcal/kg kalitesinde toplam ton linyit rezervi tespit edilmiş olup, teshin amaçlı kullanılan bu linyitlerde de dönem dönem üretim yapılmaktadır. Sözü edilen bu yer altı kaynakları dışında, Bolu ili kaplıca turizmine de hizmet eden jeotermal alanları açısından da zengin potansiyele sahiptir. Genel Müdürlüğümüzün il ve çevresinde yaptığı çalışmalarla Merkez ilçe, Mudurnu, Gerede, Seben ve Göynük ilçelerinde çeşitli jeotermal alanlar tespit edilmiştir. Bunlardan Merkez-Karacasu jeotermal alanında sıcaklıkları 42ºC ve 44ºC, debileri ise 9.78 lt/sn ve 8.33 lt/sn olan sıcak su kaynakları kaplıca tesislerinin yanı sıra Fizik Tedavi Hastanesinde de kullanılmaktadır. Bunun dışında Mudurnu-Sarıot, Gerede-Aktaş, Dereköy ve Salur, Seben-Kesenözü, Göynük-Çatak ve Merkez-Çepni de de sıcaklıkları 24ºC ile 71.2ºC aralarında değişen sıcak su kaynakları bulunmaktadır.

2 ÇİMENTO HAMMADDELERİ ( Çmh ) Bolu civarı Tenör :Bilinmiyor Rezerv : ton mümkün kireçtaşı. DEMİR ( Fe ) Yeniçağ (Kemaller Köyü, Fülüsüulvi) Demir zuhurları Tenör :% 55 Fe, Rezerv :Belirlenmiş bir rezerv yoktur. Geçmiş dönemlerde Fülüsüülvi demir zuhurundaki cevherce zengin seviyeler küçük galerilerle işletilmiştir. JİPS ( Jips ) Merkez-Sülükgölü Sahası Tenör :Bilinmiyor, Rezerv : ton görünür rezerv. KAOLEN ( Kao ) Yeniçağa-Aşağıkuldan, Büyükocak ve Yayladere Kaolen yatakları Tenör :% Al 2 O 3 ve % Fe 2 O 3 (Büyükocak yatağı); % Al 2 O 3, %1,1-1,7 Fe 2 O 3 (Yayladere yatağı) Rezerv : ton görünür, ton muhtemel rezerv vardır. Geçmiş yıllarda porselen ve beyaz fayans üretimine yönelik kaolen üretimi yapılmıştır. Mudurnu-Tımaraktaş Sahası Tenör :% 10 Al 2 O 3 ; % 0.17 Fe 2 O 3, Rezerv :7.200 ton görünür+muhtemel rezerv. MANGANEZ ( Mn ) Gerede-Çayviran ve Gökçeyayla sahaları Tenör :% Mn, Rezerv : ton muhtemel rezerv (Çayviran sahası). Merkez-Yedigöller, Susuztepe ve Tombullar sahaları Tenör :% Mn (Tombullar sahası); % 30 Mn (Susuzdere sahası) Rezerv :3.145 ton rezerv (Susuz Tepe sahası). MANYEZİT ( Mag ) Mudurnu-Ilıca Sahası Tenör :% 46 MgO, Rezerv : ton toplam rezerv. TALK ( Talk ) Mudurnu-Dereköy-Gözlükbaşı Sahası Tenör :Düşük, Rezerv :Geçmiş yıllarda sanayi talkı olarak işletilen yatakta halen bir miktar rezerv vardır. TRAVERTEN Göynük-Hayırlar Tepe, Buzluk Sırtı, Tesis üstü ve Düz Tarla traverten yatakları Tenör :% CaO; % Fe 2 O 3, Rezerv : ton görünür + muhtemel rezerv. TUĞLA-KİREMİT ( TğKi ) Gerede (Avşar-Çayırlı-Karharmanı) tuğla-kiremit toprakları Kalite :Orta-iyi, Rezerv :Belirlenmemiş. TURBA ( Turb ) Yeniçağa Sahası Tenör :Kalori değeri: AID = 866 Kcal/ kg Rezerv :Yatak işletilmektedir.rezerve ilişkin çalışma yoktur.

3 LİNYİT Saha Adı Rezerv (1000 ton) Görünür Muhtemel Mümkün Toplam Kaynak Potansiyel Genel İşletilebilir Su % Kül Toplam Analiz Sonuçları % S % AID KCal/kg Petrol Eş değeri (1000 ton) Taş Kömürü Kullanım Yeri Salıpazarı ,09 20,98 9, Teshin Merkeşler ,00 28,00 6, Teshin Göynük Himmetoğlu Teshin ,80 26,50 1, TOPLAM İşletme Şekli Açık BİTÜMLÜ ŞEYL Analiz Saha R e z e r v (1000 ton) Taşkömürü İşletme Sonuçları Adı Eşdeğeri (1000 ton) Şekli Görünür Muhtemel İşletilebilir Toplam Ort. % Bitüm Ort. AID KCal/Kg Hatıldağ Açık Himmetoğlu Açık Mengen , Açık TOPLAM

4 JEOTERMAL JEOTERMAL ALAN ADI SICAK SU DOĞAL ÇIKIŞ ADI Sıcaklık ( C) DOĞAL ÇIKIŞ Debi Potansiyel Sıcaklık (lt/sn.) (MWt) ( C) SONDAJ Debi Potansiyel (lt/sn.) (MWt) KULLANIM ALANI KURULU TESİS DEĞ. BEL. SARIOT 64,5 0,8 Isıtma Kaplıca *,** KESENÖZÜ Termal turizm Termal otel *,** AKTAŞ 25 5 ** KARACASU ,4 Termal turizm Termal otel ** MUDURNU Babas *,** GÖYNÜK Çatak ,25 ** DEREKÖY 34 - ** SALUR 26 8 ** AKKAYA Çepni ** * MTA, Türkiye Jeotermal Envanteri ** MTA, Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri

5