GÖRE MISIR KRALININ, YAZININ İLAHİ YARATICISI THOTH'A SÖZLERİ.

Transkript

1 Zaman: İÖ 3300? Mekân: Mezopotamya Harflerin babası olan sen, onlara gerçek sahip olduklarının tam karşıtı olan bir güç verme isteğinle yönlendiriliyorsun... Belleğin değil, hatırlatmanın bir iksirini icat ettin ve öğrencilerine bilginin görüntüsünü sunuyorsun. Çünkü onlar bilmeden pek çok şeyi okuyacaklar ve çoğunlukla bilmedikleri şeyleri biliyor gibi görüneceklerdir. SOKRATES'E GÖRE MISIR KRALININ, YAZININ İLAHİ YARATICISI THOTH'A SÖZLERİ. Yazı nasıl başladı? Konuşma özel bir öğretim gerektirmeyen evrensel bir insan yeteneği olduğu halde, yazı, insan tarihinde görece yeni bir gelişmedir ve özel, bilinçli bir öğretim gerektirir. 18. yüzyıldaki Aydınlanma Çağı'na kadar yazının en gözde açıklaması ilahi kökenli olduğuydu. Günümüzde bilimadamlarının çoğu ilk yazının, elimizdeki eski Mısır, Hint, Çin ve Orta Amerika yazılarında muhasebeye pek rastlanılmasa da muhasebeden doğduğunu kabul ederler. Buna rastlanılmamış olması o uygarlıklarda bürokratik kayıtların bozulabilir maddeler üzerinde tutulmadığı anlamına gelmemektedir. Diğer bir deyişle, ÎÖ dördüncü binyılın sonlarında "uygarlığın beşiği" Mezopotamya'nın ilk Sümer kentlerindeki ticaret ve yönetimin karmaşıklığı yönetici seçkinlerin bellek güçlerini aşacak noktaya ulaşmıştı. Ticari işlemleri tartışılmaz ve sabit bir biçimde kaydetmek gerekli olmuştu. O zaman yöneticiler ve tüccarlar, "Bunu yazıya dökelim mi?" ya da "Bunu yazılı olarak alabilir miyim?"in Sümerce'sini söyleyeceklerdi. Bazı bilimadamları bu soruna bilinçli bir çözümün ÎÖ 3300 yıllarında Uruk (Kitabı Mukaddes'teki Ereh) kentinde bilinmeyen bir Sümerli tarafından getirilmesinin yazıyı doğurduğuna inanırlar. Yine bazıları bunun bir icat değil, rastlantısal bir buluş olduğu fikrindedirler. Çok kimse de yazıyı ani bir ilham ürünü değil, uzun bir süre devam eden bir evrimin sonucu olarak görür. Pek tanınmış bir kurama göre yazı kilden "fişler"in sayılması sisteminden çıkmıştır. Basit disklerden amacı bilinmeyen karmaşık sivri biçimlere kadar değişik "fişler", Ortadoğu'nun arkeolojik alanlarında bulunmuştur. Bu kurama göre bu üç boyutlu fişler yerine kil üstünde iki boyutlu sembolleri yazıya giden ilk adımdı. Büyük güçlüklerden biri "fişler"in Sümer çivi yazısının ortaya çıkışından sonra uzun bir süre devam etmesidir. Bir diğer güçlük de, kil bir tablet üzerinde iki boyutlu bir sembolün üç boyutlu "fiş"ten daha çok değil, daha az ileri bir kavram olarak görülmüş olabilmesidir. "Fişler"in yazının çıkışma yol açtığı değil, onun çıkışına eşlik ettiği daha muhtemeldir. Bazı bilimadamlarına göreyse, yazının tam olarak ne zaman ortaya çıktığı sorusu bilimsel bir soru değildir. Asıl bilimsel soru, bugüne kalan en eski yazı örneklerinin ya da yazının 1 / 6

2 "ata"sı sayılabilecek örneklerin hangi tarihten kaldığıdır. Bir başka bilimsel soru da, yazının hangi toplumsal koşulların ürünü ve hangi toplumsal gereksinimlerin karşılığı olarak ortaya çıktığı olmalıdır. (Solda) Proto-yazı mı? Fransa'da Pech-Merle'de bir mağaradaki bu simgeler herhalde yaşındadır. Anlamları bilinmiyor. (Sağda) İÖ 1200 yılından Çin "Kehanet kemikleri". Simgelerden bazıları modern Çin karakterlerine benzemektedir. 2 / 6

3 "PROTO-YAZI" "Fişler" dışında "proto-yazı" denilebilecek sayısız örnek vardır. Örneğin Güney Fransa'da mağaralarda bulunan Buzul Çağı sembolleri herhalde yaşındadır. Lot'ta Peche-Merle'de bir mağarada Buzul Çağı'nda çizilmiş bir el ve kırmızı noktalar vardır. Bu ne demektir? "Ben hayvanlarımla buradaydım" mı? Yoksa burada daha derin bir sembolizm mi vardır? Başka resimlerde atlar, bir geyik kafası, bizon ve bazı simgeler vardır. Kertilmiş kemikler herhalde ay takvimleri işlevini görüyordu. "Proto-yazı", bugün kelimeyi kullandığımız anlamda yazı değildir. Ünlü yazı araştırmacısı John DeFrancis "tam" yazıyı "herhangi bir düşünceyi iletmek için kullanılan grafik semboller sistemi" olarak tanımlamıştır. Bu tanıma göre "proto-yazı" Buzul Çağı mağara sembollerini, Ortadoğu arkeolojik "fişler"ini, Pikt sembol taşlarını, İnka quipus düğümlerini ve uluslararası ulaşım sembolleri, otoyol simgeleri, bilgisayar "ikonları" ve matematik sembolleri ile müzik notalarını içerir. Bu sistemlerden hiçbiri "bütün düşünceleri" ifade edemezlerse de, özel iletişimde her birinin yararı vardır. İnsan düşüncesini bütün genişliğiyle ifade etmek için, konuşulan dille yakından ilişkili bir sisteme ihtiyacımız vardır. Çağdaş dilbilimin (ve yapısalcılığın da) kurucusu Ferdinand de Saussure'in yazdığı gibi, dil bir kâğıda benzetilebilir. "Kâğıdın bir yüzünde düşünce, diğer yüzünde ses vardır. Bir makas alıp kâğıdın bir yüzünü öteki yüzüne zarar vermeden kesmek nasıl mümkün değilse, bir dilde de sesi düşünceden ya da düşünceyi sesten ayırmak mümkün değildir." 3 / 6

4 4 / 6

5 Modern ancak mezarından Tutankhamon'un pençelerindeki YAZININ İlk düşünülür: için). sonra Bunların tanınmaz görülmektedir: Ancak yetersizdi. edilen imkân "tam" Çin'de gerekli Bunlar İndus alfabetik bu verir. piktogramlar hiyeroglifler, GELİŞMESİ ikonluğu yazı haldedirler. radikal bulunmuşlardır. Yalnızca Bir olan iki Vadisi'nde ÎÖ sistemi tencere, altın "ankh" 4. harflerin rebus fikir, prenomeni binyılın çoğunlukla piktografik, göğüslük. resmedilemeyen "proto-yazı"nın Aşağıda sayılabilecek fonetik ilkesiydi. simgesi ve aksine ortalarında bazı Nebkheprure'nin bir değerlerinin kısa Sümer Yukarıdaki Çinli (haçlı) sınırlı Latince'de balık zamanda sembollerin arkeologların çağdaş Mezopotamya kelimeleri piktogramlarının "proto-yazı"nın kullanımları bir bokböceği piktograf "nesnelerle" ağzı o biçimidir. bir kadar ve genellikle açık kısmını (kuşkulu) vardır. bunları ve sembolleriyle olup soyutlaşmıştır (kheper bir aksi çivi Mısır'da, Bunların anlamına baş "hayat" (Sağda) piktogramlar oluşturan olarak yazısına iddialarına olarak (yemek ondan anlamları anlamına "tam" Tutankhamon'un gelen temsil bir ki, nasıl okunur) parçaları kavramını bizler rebus'tur. kısa olduğu göre yazının sözcükle edilmesine dönüştüğü bilinmektedir, gelmektedir. bir daha için ifadede süre gelişmesi artık Şahinin önce Böylece edebilir. hiyeroglifleri simgesi birinde nedeni Konuşma rastlantı En 2500, 1200, tarihlerin uzak fikrinin Phaistos Avrupa'ya Mezopotamya'dan Yine Mısır dünyanın yeğlemektedirler, zekâ Tarihe olduğu durumlarla 1. olmayan İS vardır. iskân yardımsız Eğer zaman Yazıyla Bununla ruhsal sürdürebildiklerini Bütün ve merkezi binyılın 1. meta adayı eski temele binyılda de, ve kültürlere rongorongo'nun gibi Girit'inki Orta edilmiş bunların daha ve Paskalya yazının "iade" kadar soyut Çin'den uygarlık Mısır yaratıcılıklarını O, ekonomisinin fikrin İngilizce'de Bir sonucu birlikte ilk sesli diskini hepsi daha kültürel büyük ve başlarında) mı dayanarak yayılmasının Amerika'nınki firavun sınırlayacaklarını yönetimin 17. muhafazakâr düşünmeyi rebus'lerle icat Japonlar'ın yazısının "parasını aslına noktasıdır- iletilmesi harf bir (çözülmemiş yakın (bee) ağır yüzyılda sonucunda yaklaşık (Girit'te ve 20. saymazsak) Adası'nın uygarlıklarında bulunduktan "saz"in ettikleri, iyimserler sisteme tek bütün Çin'e Ramses'in ortaya simgelerini kültürel bir yüzyılda sadık önünde uygarlıklarda belirli değil, alfabeyi Paskalya kurulduğu belli tarihi tempoyla vurgulayacaklardır. iade" bulunan bir daha konusunda ziyaret doludur; çok tarihlerdir. tümüyle Sümer (çözülmemiş çözülürse dünyaya açıdan koymuştur. yoksa kalarak sahip rongorongo tepsi son gelişme birkaç Çin Lineer daha İÖ 4 yapılan Avrupa'ya kabul sözcüğünün hiyeroglif (four) Fenikeliler'den düzeye eklemelerinde yazının 3100, eden Adası'nda dilinde karakterlerini birbirinden bazı İÖ (tiay) yayıldığını topluluklarda bakan ifade örneğin uzun kopya yayılmış kökeni bile) A edecektir bu olarak somut arasında evrimle olan antropolojik Avrupalılar'dan toplulukların yazısı) İndus fikrini azından sürdüğü resmi geldiği Zapotek Paskalya sembollerinin edebilen aynı erişmesi kötümserler bilimadamlarının hecesinin yılına ettiklerini, R(a) olduğundan bir yardımsız şunu kanıtların sürede mıdır? Vadisi'ninki kanolarında bağımsız söylemek oraya fonetik İÖ "betray" dolaysız tercih -ki, saz Ne ve alışlarını anti-emperyalistler, almaları ait bir gözönüne yazısı) 1750, (bee) bu söyleyebiliriz: Adası görece de araştırmalar ile ve zorunluluk gelindikten-sonra, ilk gitmiş "tam" yeniliklerini edilen olsa ise temsil R(e) icat "baskı" yokluğunda mı Çin'inki değil sembolüdür. yeryüzünün (ihanet) olarak resmi mantıklı bir ÎÖ değerini sonunda gibi sakinlerinin ve olmadan (çözülmemiş insanların aldıkları Polinezya'dan geniş bu edildiğim 500 olarak yıl olmaması büyük ilişki alınırsa yazı bu açıklamadır. de, başka edildiğini "before"u sonuncusu sürmüştür. geliştiğini gibi yıllarından arada ("kehanet olmuştur. olarak icat yazı bir görünmektedir. olduğu Yazı paylaşmalarıdır. mutlak emin telaffuz bir sorusuna görünen (ki, yazının coğrafya her insan derece edildikten Sümer varolan kanıtlayabilirsek, fikrinin yazıyı Fenike kısmı varlıklarını için her okunabilir. Mezopotamya bulunduğu görüyoruz. mühür olabileceğiz. yerden (önce) alma öne düşünmeyi ihtiyaç kemikleri") zaman Kâğıt bir Yunanlılar'ın toplumlarının edilen kalmadır yazının kendilerinin tabletlerinden getirdikleri karmaşık esrarengiz bir yazısında şeyi sürülür. ışık üzerinde neden örnekleri taşları) -ya temsil fikrinin kültürden duyulan ticaretin Baskı güneş tutacaktır. mümkün Mısır uzak Bunun eski ve yoktur. İÖ ve bir İÖ obu (İÖ ya 5 / 6

6 Mezopotamya'dan içindekileri İÖ 3000 yılına belirtmek ait bir kil Sümer için "zarf" yapılan rebus'u. ve kil izler "fiş"ler. Sol yazının üst "Zarf"ın köşedeki gelişmesindeki üzerinde "saz", "fiş"ler "iade" bir aşama için tarafından bir olabilir. rebus'tur. herhalde (Sağda) Bir piktogram ne zaman piktogram değildir? M.C. Escher'in Meiamorphosis lll'ü, / 6