ERGENLER İÇİN ÖFKE YÖNETİMİ BECERİLERİ PROGRAMI 1

Transkript

1 ERGENLER İÇİN ÖFKE YÖNETİMİ BECERİLERİ PROGRAMI 1 (ADDT Temelli) Yazar Dr. Öğr. Üyesi F. Sülen ŞAHİN KIRALP Lefke Avrupa Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi 1 Bu kitap DEU, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, RPD Doktora programı kapsamında hazırlanmış tezden üretilmiştir.

2 Copyright Vize Akademik Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Vize Akademik Danışmanlık Eğitim Öğretim Basın Yayın Sağlık İmalat Otomotiv Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi ne aittir. Vize Akademik izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, elektronik, mekanik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Sayın Okuyucularımız, bandrolsüz yayınları satın almamanızı diliyoruz. ERGENLER İÇİN ÖFKE YÖNETİMİ BECERİLERİ PROGRAMI (ADDT Temelli) Yazar: Dr. Öğr. Üyesi F. Sülen ŞAHİN KIRALP ISBN: Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Yayın Koordinatörü: M. Tarık GÜMÜŞKAYA Kapak Tasarımı & Mizanpaj: Sadık HANGÜL 1. Baskı: Ankara - Ekim, Baskı: Ankara - Eylül, 2018 Baskı: Ayrıntı Basımevi İvedik Organize Sanayi Bölgesi 28. Cad. 770 Sok. No: 105/A Yenimahalle / ANKARA Tel.: (0312) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim: İncesu Cad. No:50/B Kolej/Çankaya/ANKARA Tel.: ( Web: vizeakademik@gmail.com

3 Kıymetlim Demir ime...

4 Yrd. Doç. Dr. F. Sülen ŞAHİN KIRALP İlk ve orta eğitimini KKTC de tamamladıktan sonra lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesinde tamamlamıştır. Daha sonra Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesinde yüksek lisansını ve Dokuz Eylül Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır yılından itibaren KKTC üniversitelerinde görev yapmaktadır. Öğrenme stilleri, öfke yönetimi, danışma becerileri akademik ilgi alanları ve araştırma konuları arasındadır. Halen, Lefke Avrupa Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, RPD Bölümünde öğretim üyesidir.

5 V ÖNSÖZ Öfke kontrolsüz bir şekilde ifade edildiğinde ve kronik hale geldiğinde hem bireyin kendisine hem de çevresine zarar verebilir. Önemli olan öfkeyi yok saymak, bastırmak veya yaşamamak değil öfkeyi kontrol edebilmektir. Sağlıklı bir toplum, sağlıklı bir nesil ve sağlıklı bir birey için öfkeyi kontrol etmek erken yaşlarda kazanılması gereken bir beceridir. Bu temel düşünceden hareketle bu kitapta ergenlere öfke yönetimi becerilerini kazandırmayı hedefleyen Öfke Yönetimi Becerileri programı tanıtılmaktadır. Literatürde değişik yaş, düzey ve içeriğe uygun öfke yönetimi programları olduğu görülmektedir. Öfke ile başa çıkma programlarının amacı, öğrencilerde öfke ile başa çıkmada saldırganlık, öfkeyi yok sayma gibi olumsuz davranışların yerine, öfkeyi yönetme, kontrol etme becerisi gibi uygun ve olumlu davranışları koymaktır. Geliştirilmiş olan bu programda da amaç özelde ilköğretim II. kademe öğrencilerine, genelde ergenlere öfke ile sağlıklı şekilde başa çıkma becerileri kazandırmaktır. Akılcı Duygusal Davranışçı Terapi temelinde hazırlanmış olan program, öfke, öfkeyi fark edebilme, öfke ile başa çıkma stratejileri, öfke türleri, ABC modeli, iletişim, atılganlık, çatışma çözme, problem çözme gibi konuları içeren, 10 oturumdan oluşan psiko-eğitsel bir yapıdadır. Sözkonusu program KKTC de yürütülen deneysel bir çalışmayla sınanmıştır. Çalışma sonucunda sürekli öfke, durumluk öfke ve öfke ifade düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı düşüş, öfke kontrol becerisinde ise istatistiksel olarak anlamlı artış olduğu görülmüştür. Programın işe yarar sonuçlar vermesi nedeniyle de tanıtımının alana katkı sağlayacağına inanılmıştır.

6 Çoğu zaman yüksek lisans ve doktora programları için hazırlanan tezlerin kütüphane raflarında tozlandığı ve sadece o konuda araştırma yapan kişilerin yararlandığı kaynaklar olmaktan öteye geçemedikleri bir gerçektir. Bu kitap, bilgi bölüşüldükçe artan hazinedir (Bhartrihari) sözünden hareketle, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, RPD Doktora Programı için yazılmış doktora tezinden üretilmiştir. Amaç tez kapsamında geliştirilmiş ve uygulanmış Öfke Yönetimi Programını okullarda çalışan ve alanın temel uygulayıcıları olan okul psikolojik danışmanlarının kullanımına sunmaktır. Kitapta önce hazırlanmış programın mantığını anlamayı kolaylaştırmak düşüncesiyle öfke ve öfke kontrolüne yönelik bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde ise program kapsamalı bir şekilde açıklanmıştır. Bu vesile kitaba zemin teşkil eden sözkonusu tezin yazılmasında desteğini esirgemeyen Doç. Dr. Şuheda Özben e ve bana bu konuda çalışma yolunu açan Prof. Dr. Nergüz Bulut Serin e içten teşekkürlerimi bir kez daha sunmak istiyorum. Denenmiş ve etkili sonuçlar alınmış bu programın yeni araştırma ve uygulamalara yol açması dileğiyle... Bütün sahip olduğumuz bilginin tecrübe ile başladığına şüphe yoktur Immanuel Kant

7 VII İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V BÖLÜM 1 ERGENLER İÇİN ÖFKE YÖNETİMİ BECERİLERİ PROGRAMI... 1 GİRİŞ...2 Öfke Nedir?... 3 Öfkeye Yol Açan Nedenler... 5 Öfke Ne Zaman Problem Haline Dönüşür?... 6 Öfke ile İlgili Mitler... 8 Öfke Kontrolü- Öfkeyle Başetmek... 8 Öfkenin İpuçları... 9 Öfke Döngüsü... 9 Öfke Kontrolü Neden Gereklidir? Öfke ve Saldırganlık Ergenlik Dönemi ve Öfke Öfkeye Kuramsal Bakış Durumluk-Sürekli Kişilik Kuramı Akılcı Duygusal Davranışçı Yaklaşım (ADDT) BÖLÜM 2 ÖFKE YÖNETİMİ BECERİLERİ EĞİTİM PROGRAMI Öfke Yönetim Becerileri Eğitim Programının Hazırlanması ve Sınanması ÖFKE YÖNETİMİ BECERİLERİ EĞİTİM PROGRAMI Programın Genel Kapsamı... 26

8 VIII Programın Amacı ve İçeriği Oturumlarda Dikkat Edilmesi Gerekenler OTURUMLAR I. OTURUM: Grubu Oluşturma ve Tanışma II. OTURUM: Öfke Duygusu III. OTURUM: Öfkeyi Fark edebilme IV. OTURUM: Öfke ile Başa Çıkma Stratejileri ve Öfke Kontrol Planı V. OTURUM: Öfke Türleri ve Öfke İfade Tarzları VI. OTURUM: ABCD Modeli VII. OTURUM: İletişim Becerileri VIII. OTURUM Atılgan/Girişken Davranış IX. OTURUM: Çatışma Çözme X. OTURUM: Sonlandırma KAYNAKÇA Sözlük Notlar