MEF EĞİTİM KURUMLARI. Proje Rehberi

Transkript

1 MEF EĞİTİM KURUMLARI PROJELERİ YARIŞMASI 21ARAŞTIRMA Proje Rehberi

2

3 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI fiartnames 1. MEF E itim Kurumlar ; ülkemizdeki fen ö renimini desteklemek, bu alanda yetenekli ö rencileri bilimsel araflt rmalara yöneltmek ve onlar n "Gelece in Bilim Adamlar " olarak yetiflmelerini sa lamak amac yla lise ve dengi okul ö rencileri aras nda yirmi y ld r "Araflt rma Projeleri Yar flmas " düzenlemektedir. 2. Yar flmaya, Türkiye'den ve yurtd fl ndan ilkö retim sonras e itim yapan lise ve dengi okul ö rencileri kat labilecektir. 3. Yar flmaya yurtd fl ndan kat lan projeler kendi aralar nda yar flacaklard r. 4. Araflt rma Projeleri Fizik, Kimya, Biyoloji dallar nda haz rlanacakt r. 5. Projeler bilimsel bir araflt rma niteli i tafl mal, orijinal olmal ve daha önce herhangi bir yar flmaya kat lmam fl olmal d r. Bu özelliklere sahip olmayan projeler baflvuru aflamas nda elenecektir. (Orijinal olmayan projelerin sorumlulu u, proje sahipleri ve dan flman ö retmenlere aittir.) 6. Yar flmaya bir ö renci ancak bir proje ile kat labilir. Projeler bir ö renci taraf ndan haz rlanabilece i gibi, grup çal flmas biçiminde (maksimum 3 ö renci 2 ö retmen) de haz rlanabilir. (Ödüller, projeyi haz rlayan kifli say s na bak lmaks z n proje bafl na verilecektir.) 7. Yar flmaya baflvuracak ö rencilerin dolduraca Proje Baflvuru Formlar, en geç 24 fiubat 2012 tarihinde kurumumuzda olacak flekilde, Okul Müdürlü ü taraf ndan imzalanarak varsa ekleriyle birlikte MEF Okullar posta adresine veya proje@mef.k12.tr elektronik posta adresine gönderilecektir. Bu tarihten sonraki baflvurular de erlendirmeye tabi tutulmayacakt r. 8. Projeler, Üniversitelerin Ö retim Üyeleri'nden oluflan Jüri taraf ndan de erlendirilecektir. 9. Jüri, projenin içeri ine göre projenin bilim alan n de ifltirebilir. Örne in, kimya alan nda gönderilmifl bir projenin içeri i biyoloji a rl kl ise, o proje, bir biyoloji projesi olarak de erlendirilebilir. 10. Yar flmaya kat lanlardan, projeleri sergilenmeye de er görülen proje sahiplerine, stanbul'da düzenlenecek serginin yeri ve tarihi Nisan ay içerisinde bildirilecektir. 11. Sergi düzenleme (masa ve pano temini), MEF E itim Kurumlar taraf ndan yap lacakt r. Haz rlanan proje kapsam nda kullan lmas gerekli malzemeler önceden belirtilen telefonlar arac l ile Proje Yar flmas Koordinatörlü ü'ne bildirilmeli ve olumlu-olumsuz teyidi al nmal d r. 12. fiehir d fl ndan gelecek proje sahibi ö renciler ile dan flman ö retmenlerin gelifl-gidifl (tren, otobüs, gemi), yol ücret bedelleri, yar flma salonunda ulafl m stand görevlilerince taraf n za ödenecektir. 13. fiehir d fl ndan ve yurtd fl ndan gelecek kat l mc lar m z n, sergi süresince (Pazartesi, Sal, Çarflamba, Perflembe) konaklama masraflar kurumumuzca karfl lanacakt r. Konaklama plan ndaki oda düzeni 2 veya 3 kifliliktir. Bu planlama, taraf n zca doldurulan ve kurumumuza gönderilen bilgi formlar ile belirlenmektedir. 01

4 14. Sergi süresince yemek ihtiyaçlar n z -sabah kahvalt lar ve ö le yemekleri- kurumumuzca karfl lanacakt r. Akflam yemekleri kiflilere aittir. (Akflam organizasyonlar hariç) 15. Yar flmada her dalda birincilik, ikincilik, üçüncülük ve teflvik ödülü kazanan ö rencilerle, projeyi yöneten dan flman ö retmenlere afla da belirtilen miktarlarda para ödülü ve ayr ca sergiye kat lan tüm ö rencilere, dan flman ö retmenlere ve/veya Okul Müdürlüklerine baflar belgesi ve an plaketi takdim edilecektir. 16. Yar flmada ayr ca jürinin uygun gördü ü say daki çal flmaya 'Jüri Özel Ödülü' verilecektir. DERECES Ö RENC ÖDÜLÜ Ö RETMEN ÖDÜLÜ B R NC L K ÖDÜLÜ TL TL. K NC L K ÖDÜLÜ TL TL. ÜÇÜNCÜLÜK ÖDÜLÜ TL TL. TEfiV K ÖDÜLÜ TL TL. JÜR ÖZEL ÖDÜLÜ TL TL. Ayr nt l Bilgi çin: Tel: (0212) Faks: (0212) proje@mef.k12.tr Web sitesi: Baflvuru Adresi: MEF E itim Kampüsü Ulus Mah. Öztopuz Cad. Leylak Sok Ulus - Befliktafl / stanbul 02

5 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI MEF E T M KURUMLARI L SE Ö RENC LER ARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI MEF E itim Kurumlar, Türkiye genelindeki lise ve dengi okul ö rencileri aras nda yap lan geleneksel ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI'n n bu y l 21. sini düzenlemektedir. Bilindi i gibi büyük ilgi gören ve takdir toplayan bu yar flma; F Z K, K MYA, B YOLOJ dallar nda haz rlanan projelerin kat l m ile gerçekleflmektedir. MEF E itim Kurumlar, bu organizasyonla, yar n n Türkiye'sini yaratacak olan yetenekli ve istekli liseli gençlerimizi, temel ve uygulamal bilim dallar nda çal flmaya teflvik etmeyi amaçlamaktad r. Okulunuzun Müdürlü üne gönderilen baflvuru ve de erlendirme formlar nda son baflvuru tarihi bildirilmifltir (24 fiubat 2012). 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI'na kat lmak isteyen lise ö rencileri, belirtilen tarihe kadar baflvuru formlar n düzenleyerek, ilgili bölümlerini Okul Müdürlü ü'ne onaylatt ktan sonra kurumumuza göndereceklerdir. Baflvurular, üniversite ö retim üyelerinden oluflan jüri üyeleri taraf ndan incelenecek, sergilenmeye de er bulunan projeler belirlenecektir. PANO DÜZEN Serginin temel amac ise, yap lan proje çal flmas n, sergiyi gezenlere anlat p tan tmakt r. Bunun için MEF E itim Kurumlar, ö renciye 100 x 140 cm ölçülerinde bir masa ile 100 x 140 cm ölçülerinde bir pano verecektir. Ö renci, projesiyle ilgili deneysel düzene i ya da uygulama modelini masa üzerinde; proje ile ilgili raporu da A4 boyutunda kâ tlara yaz lm fl olarak pano üzerinde sergileyecektir. DE ERLEND RME Jüri üyeleri, sergiyi gezip projeyi gerçeklefltiren ö rencilerle görüflerek projeleri de erlendireceklerdir. Jüri üyelerinin ayr ayr yapt klar de erlendirmeler, MEF Ulusal ve Uluslararas Araflt rma Projeleri Yar flmas Genel Koordinatörlü ünün yar flma yürütme kurulunda toplanacakt r. Yürütme Kurulu, verilen notlar n ortalamalar na göre s ralama yapacak ve dereceye giren ö rencileri belirlemeye yönelik listeyi haz rlayacakt r. Proje Yar flmas Koordinatörlü ü bu listeyi esas alarak kazanan ö rencileri aç klayacakt r. Bu ö rencilerin ödülleri sergi sonunda düzenlenecek törende kendilerine verilecektir. B L ME DESTEK PLATFORMU Geçti imiz y llarda, büyük merkezlerin d fl nda ve üniversiteler çevresinden uzak yörelerdeki liselerimizde okuyan baz ö renciler çal flmalar nda kullanacaklar malzemeleri bulmakta güçlük çektiklerini, bu zorluklar nedeniyle yar flmaya kat lamad klar n ve deste e ihtiyaç duyduklar n ifade etmifllerdir. Bu tür zorluklar çeken ö renci ve dan flman ö retmenlerimiz için ifl dünyas, giriflimciler bu konuya e ilerek, gelece in bilim adamlar na destek olmak amac yla aralar nda bir insan kayna yaratm fllard r. Böylece gençlerimiz projelerini haz rlarken imkâns zl klarla bafl bafla kalmayacaklard r. Bilime Destek Plâtformu'nun aslî görevi, bu tür zorluklar çeken ö renci ve dan flman ö retmenlerimiz ile ifl dünyas ve giriflimcileri, gelece in bilim adamlar na destek olmak, sorunlar na çözüm bulmak amac yla bir araya getirmektir. 03

6 Platformun iflleyifli son derece basit: - Liseler, yar flmam za kat lmay düflündükleri proje kapsam ndaki ihtiyaçlar n dan flman ö retmen / ö retmenler önerisi ve okul müdürlü ünün onay ile talep formunu doldurarak bize bildirirler. - Talep taraf m za ulafl nca, koordinatörlü ümüz bir de erlendirme yapmaktad r. - Uygun görülen talepler, seçece imiz gönüllü bilim dostu bir platform üyesi ile paylafl lmaktad r. - Bundan sonra üyemiz, okul ile temasa geçerek koordinatörlü ümüzden edindi i bilgiler ve talep formu sureti ile uygun gördü ü biçimde ihtiyac karfl lamaktad r. - Sonuçtan Yar flma Koordinatörlü ü de bilgi sahibi olmaktad r. B L M VE B L MSEL ÇALIfiMA NE DEMEKT R? Bilim, insano lunun ilk ça lardan bafllayarak günümüze kadar düzenli olarak biriktirdi i bilgiler bütünüdür. Bu bilgiler, insanlar n kendilerini ve çevrelerindeki tüm varl klar anlamak, meydana gelen olaylar aç klayabilmek amac yla yapt klar çal flmalar n bir birikimidir. Bilime, dünyan n de iflik yerlerinden pek çok bilim adam n n katk s olmufl ve olmaya devam edecektir. "Çok say da bilim adam n n ortak çal flmas n n sonucu" diye niteleyebilece imiz bilimin temelinde, insan n düflünme yetene i, yarat c l ve sistemli çal flmas yatmaktad r. B L MSEL ARAfiTIRMA NASIL YAPILIR? 1. Araflt r lacak konu saptan r. 2. Bu konuda daha önce yap lan çal flmalar incelenir. 3. Araflt r lacak olay n gözlemlenmesi amac yla ön deneyler yap l r, uygulanacak deney yöntemleri ve yap lacak deneyler plânlan r. 4. Deneylerden elde edilen bilgiler düzenlenir. 5. Düzenlenen bilgiler aras nda anlaml bir iliflki olup olmad araflt r l r. 6. Elde edilen bulgular fl nda hipotezler kurulur. 7. Elde edilen anlaml iliflkiler incelenip tart fl larak belirli sonuçlara var l r. 8. Var lan sonuçlar ve elde edilen bulgular bilim adamlar na ve gelecek kuflaklara aktar lmak üzere yaz l hale getirilir. 04

7 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI PROJE RAPORU NASIL YAZILMALIDIR? Yapt n z proje çal flmas n n en önemli ad mlar ndan birini, araflt rma konunuzla ilgili haz rlayaca n z proje raporu oluflturur. Proje raporu, gözlem, deney ve ölçüm sonuçlar n n kaydedilerek, elde edilen sonuçlar n yaz l olarak ortaya konmas d r. Çal flman z sonucunda elde etti iniz bilgiler, böylece korunacak, baflkalar na ve gelecek kuflaklara aktar lacakt r. Ayr ca yapt n z çal flman n de erlendirilmesinde raporunuzun önemli rolü oldu unu hiçbir zaman unutmamal s n z. Bu nedenle gerek yaz m ve gerekse içerik bak m ndan raporunuzun yaz l m na çok özen göstermelisiniz. Proje raporunda gereksiz uzatma ve tekrarlara kesinlikle yer vermeyiniz. Raporunuzu mutlaka afla daki s raya uyarak yaz n z. Projenin Ad K sa ve öz olarak tek bir cümle fleklinde yaz lmal, yap lan çal flma hakk nda fikir verecek bir ad olmal d r. Girifl ve Amaç Bu k s mda, kendi çal flman z n konusundan ve baflkalar n n daha önce bu konuyla ilgili yapt klar çal flmalardan söz ediniz. Sizin çal flman z n, di er çal flmalardan hangi yönleriyle farkl l klar gösterdi ini belirtiniz ve çal flman zda neleri amaçlad n z aç kça yaz n z. Araç ve Yöntemler Bu k s mda, - Proje çal flman zda izledi iniz yolu, - Kulland n z materyal ve ölçü aletlerini, - Yapt n z deneyleri, - Kontrollü deneyleri nas l yapt n z, - Verileri toplama ve istatistiksel de erlendirme yöntemlerinizi, - Gözlemlerinizi, - Grafikleri çizmek için yapt n z hesaplamalar k sa ve anlafl l r bir dille yaz n z. Sonuçlar ve Tart flma Bu bölümde proje çal flman zdan elde etti iniz sonuçlar yaz n z. Bu bölüm, raporunuzun en önemli k sm d r. Bulgular n z; say sal de erler, matematiksel eflitlikler veya sözlü ifadeler olabilir. Say sal sonuçlar n z mümkün oldu u kadar çizelgeler ve grafikler fleklinde veriniz. (Bulgular, uluslararas birim sistemine uygun olmal d r.) Bulgular n z tart fl rken geçerlilik s n rlar n da belirtiniz ve sonuçlar olumsuz yönde etkileyen nedenler varsa, bunlar aç klay n z. Kendi bulgular n z, konunuzla ilgili daha önce yap lm fl olan çal flmalar n bulgular yla karfl laflt r n z. Yapt n z çal flmayla amac n za ne ölçüde ulaflt n z belirtiniz. Ayn konuda yap labilecek di er çal flmalardan da söz ederek, konuya ilgi duyanlara yol gösterecek önerilerde bulununuz. 05

8 Yararlan lan Kaynaklar Bilimsel araflt rmalarda kaynak gösterme bir yandan bilim ahlâk n n bir gere i, di er yandan da çal flman n ve dayand temellerin do rulu unun ve güvenilirli inin bir kan t d r. Bir bilimsel çal flmada kaynak göstermenin amaçlar "Bir bilimsel çal flmada neden kaynak kullan l r?" bafll alt nda aç klanm flt r. B R B L MSEL ÇALIfiMADA NEDEN KAYNAK KULLANILIR? 1. Bilgilerin kayna n göstererek, araflt rmay yapan kiflinin katk s n n neler oldu unu belirtmek ve bu bilgilerin gerçek sahiplerinin hakk n vermek, 2. Araflt rmac n n savundu u görüflleri ve/veya ulaflt sonuçlar desteklemek, 3. Okuyucuya verilen bilgilerin do rulu u ve güvenilirli i konusunda denetim olana sa lamak, 4. lgili konuda yeni araflt rmalar yapmak isteyenlere baflvurabilecekleri kaynaklar sunmak, amac yla bilimsel çal flmalarda kaynak kullan lmal d r. Kaynak gösterilirken mutlaka gösterilen kaynak ile ilgili bilgiler eksiksiz ve do ru olarak verilmelidir. ÇALIfiMANIZDA YARARLANDI INIZ KAYNAKLARI NASIL GÖSTERMEL S N Z? Bir Kitab Kaynak Gösterdi inizde; Yazar n Soyad Ad (veya ad n n bafl harfi ve nokta), Kitab n ad, varsa derleyen, haz rlayan veya çevirenin ad ve soyad, bask say s, Yay nevi (veya yay nlayan kurum), Yay n yeri, Yay n tarihi belirtilmelidir. Örne in: GÜNDÜZ T., Kantitatif Analiz Ders Kitab, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Yay nlar, Ankara, BRAUN R. D., Introduction to Instrumental Analysis, Mc Graw-HiII Book Co., New York, MAHAN B. H., Üniversite Kimyas, Çev. C. fienvar ve E. Edgüer, 5. bask, Hacettepe Üniversitesi Yay nlar, Ankara, gibi yaz lmal d r. Bir Makaleyi Kaynak Gösterdi inizde; Yazar n Soyad Ad (veya ad n n bafl harfi ve nokta), Makalenin ad, Derginin ad (Derginin tam ad veya varsa uluslararas k saltmas ), Cilt No., Say No., Makalenin bafllang ç ve bitifl sayfalar, Y l belirtilmelidir. Örne in: SMITH MA, "The Nature of Distribution Functions for Colliding Systems", Journal of Chemical Education, Cilt 7, say 3, s , gibi yaz lmal d r. Herhangi Bir Yay n içerisindeki Bir Makaleyi Kaynak Gösterdi inizde; D NÇKAYA E., "Aljinatta peroksidaz immobilizasyonu", IX. Kimya ve Kimya Mühendisli i Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitab, KTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Yay nlar, s 397, Trabzon, fleklinde bilgi vermelisiniz. 06

9 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI F Z K PROJE ÖZET (18. Araflt rma Projeleri Yar flmas Fizik 1. si) Projenin Ad : Uzun Mesafeli fiifreli Kablosuz Veri Aktar m Projeyi Haz rlayanlar : Sarp KAYA - Can SELÇ K Okulu : Özel zmir Amerikan Koleji - zmir Dan flman Ö retmen : Oktay ÜNAL Girifl ve Amaç 21.yüzy lda, geliflen teknoloji ile baz sorunlar ortaya ç km flt r. Mesela, h z artan ve altyap s n güçlendiren telekomunikasyon flirketlerinde, baz pahal çözümler; altyap s düzgün olmayan yerleflim birimlerine geç gelmekte ya da gelmemektedir. Bunun gibi durumlarda telekomunikasyon flirketlerinin kablosuz altyap ya yönlenip, mesafe sorununu ortadan kald r p, altyap s kötü ve ya olmayan yerleflim birimlerine daha ucuza altyap getirebilirler. Yöntem ve Materyal Yapm fl oldu umuz proje, sadece flirketlerin kendi aralar nda ba lant kurmas de il, bir flehirde altyap s yetmeyen bölgeye internet, telefon hatta televizyon yay n aktarmaya da ifle yaramaktad r. Bu da flehir merkezine uzakta olan köylerin d flar ya iletiflimini açmaktad r. Üstelik maaliyet olarak sadece fiberoptik kablo kullan m için gerekli olan cihazlar n (sonland rma cihazlar gibi, fiberoptik kablo dahil de il) ücretinden çok daha düflüktür. Bulgular Projemizi zmir körfezinin iki yakas nda bulunan Karatafl (A noktas ) - Maviflehir (B Noktas ) semtleri aras nda kurarak sistemimizi baflar l bir flekilde gerçeklefltirdik. Yapt m z h z testi ise b teknolojisinin son s n rlar ndad r. Yani 450 KB/sn civar ndad r. Wi-Fi teknolojisinde belirtilen h z Al fl+verifl h z d r. E er A noktas B noktas na ba l ise, A noktas al fl yapaca zaman B noktas mutlaka verifl yapmal d r. Yani Al fl+verifl h z m yaklafl k 9000KB/sn dir, bu da 11 Mbps h z na çok yak n bir de erdir. 07

10 F Z K PROJE ÖZET (19. Araflt rma Projeleri Yar flmas Fizik 1. si) Projenin Ad : CuInSe 2, CuGaSe 2, Cu(InGa)Se 2 Gibi Üç veya Dört Bileflenli Yar iletken Nanokristallerin Sentezi ve Yeni Nesil Günefl Pilleri Olarak Kullan m Potansiyellerinin ncelenmesi Projeyi Haz rlayanlar : dil ÖZDAMAR Okulu : zmir Özel Fatih Fen Lisesi - zmir Dan flman Ö retmenler : Ümit KARACA Girifl ve Amaç Silikon günefl pillerinde %5 verim al nmas na karfl l k Kadmiyum günefl pillerinde verim %7-12'ye kadar ç kabilir. Fakat Kadmiyum, çevre için zararl bir maddedir. Bu projede çevreci maddelerle yeni nesil günefl pillerinde kullan lmak üzere uygun kompozisyonlar n sentezlenmesi ve bunlar n elektriksel özellikleri de erlendirilerek günefl pillerinde kullan lma potansiyelinin belirlenmesi amaçland. Yöntem ve Materyal CuInSe 2 gibi ikili ve üçlü bileflenlerden oluflan yar iletkenler, düflük toksik etkili olmas, yüksek dönüflüm verimleri nedeniyle fotovoltaik hücre olarak umut verici özellikler göstermektedirler. Bu çal flmada düflük toksik etkili ve yüksek verimli günefl pilleri elde etmek için CuInSe 2, CuGaSe 2, Cu(InGa)Se 2 yar iletken nanokristaller sentezlendi. SEM, AFM ve SAX analiziyle yüzey ve boyut özellikleri incelendi. Bak r levhalara kaplayarak karanl k ortam, UVB ve c va lambas alt ndaki direnç ölçümleri karfl laflt r larak iletkenliklerindeki de iflimleri incelendi. Bulgular Örneklerin dirençleri iki noktadan al nan ak m-voltaj ölçüleriyle yap ld. CuInSe 2, CuGaSe 2 ve CuInGaSe 2 UVB lambas kullan larak fl a maruz b rak ld nda, süre ile üstel olarak direncinin azald gözlendi. letkenli inin artt n göstermektedir. En verimli sonuçlar CuInSe 2 de görüldü. C va lambas ile yap lan ölçüm sonuçlar, di er fl k kayna ile elde edilen sonuçlar desteklendi. Tart flma Sonuç olarak CuInSe 2, CuGaSe 2 ve Cu(InGa)Se 2 'un elektriksel özellikleri ve test sonuçlar incelendi. Sonuçlar karfl laflt r ld nda günefl pillerinde materyal olarak en uygun maddenin CuInSe 2 oldu u belirlendi. CuInSe 2 'un yeni nesil günefl pillerinde umut vaat etti i yap lan testlerle kan tland. Ayr ca yap lan SEM ve AFM testleriyle boyutlar n n ideal ölçülerde oldu u belirlendi. Kaynak 1. ATAGÜNDÜZ, G., (1989), Günefl Enerjisi Temelleri ve Uygulamalar, Ege Üniversitesi Günefl Enerjisi Enstütüsü 2. ERKOÇ, fi., (2007), Nanobilim ve Nanoteknoloji, ODTÜ yay nlar, Ankara, 72-74s. 3. GOETZBERGER, A. ve arkadafllar (1998), Cristalline Sillicon Solar Cells 4. VARINCA, K. B. ve GÖNÜLLÜ T. M., Yenilenebilir Enerji Kaynaklar n n Kullan m n n Çevresel Olumlu Etkileri, YTÜ Çevre Mühendisli i Bölümü 5. TANG, J., H DS S., KELLEY S.O., and SARGENT E.H., (2008), Synthesis Of Colloidal CuGaSe 2, CuInSe 2 and Cu(InGa)Se 2 Nanoparticles, Chem. Mater 20, sayfa WANG, W. ve arkadafllar (2009), Intermediate-band Photovoltaic Solar Cell Based On ZnTe:O, APPLIED PHYSICS LETTERS 95 08

11 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI F Z K PROJE ÖZET (20. Araflt rma Projeleri Yar flmas Fizik 1. si) Projenin Ad : S cak Foto raf Projeyi Haz rlayanlar : Ada DO RUCU, Alp Eren ELÇ, Kaan KARACA Okulu : Özel zmir Amerikan Koleji - zmir Dan flman Ö retmen : Oktay ÜNAL Girifl ve Amaç Projemizde amac m z dijital foto raf teknolojisinde yeni bir düflünceyle resmin içerisine s cakl k verilerini ifllemek ve kullan lacak bir program sayesinde, resmin görüntülenmesi s ras nda bilgisayar faresi ile resim bölgeleri üzerinde gezerken s cakl k de erlerini de resmin yan nda kullan c ya göstermektir. Materyal ve Metot Bir ortamdaki s enerjisini ve onun göstergesi olan s cakl gösteren en önemli belirteç enerjili cisimlerin ortama sald fl n md r. Yapt m z araflt rmalarda dijital foto raf makinelerinin ve bilgisayarlarda kullan lan web kameralar n resim al c lar k z löteye de duyarl oldu unu ancak bu duyal l engellemek için kamera objektiflerinde bir cam plaka yer ald n ve bu cam plakan n ç kar lmas sonucu k z löte bölgeden de objektife fl n m al nd n saptad k. Bu nedenle projemizde baz gelifltirmeler yaparak ikinci bir web kamera ile resmini çekece imiz ortam n ayn anda k z löte görüntüsünü alacak bir web kamera gelifltirdik. Bilgisayar malzemeleri satan bir firmadan temin etti imiz ayn model iki web kameradan bir tanesi üzerinde yapt m z gelifltirmeler flu fleklildedir. Web kameralar üzerinde bulunan renk alg lay c merkezinin önünde bulunan k z löte engelleyici cam filtreyi ç kararak bunun yerine bir foto raf negatifi parças kullanarak sadece k z löte alg layan bir web kamera gelifltirdik. Sonuç ve Tart flma Projemizin flu anki durumu bir tafl nabilir bilgisayar (laptop) ve iki kameran n bulundu u bir sistem halindedir ve görüntü iflleme s ras nda k z löte resimdeki s cakl k de erleri belli durumlarda el ile ifllenmektedir ancak projemizi gelifltirme çal flmalar ve tamam yle bilgisayar kontrollü yapma aflamalar devam etmektedir. Bu proje güvenlikten - savunmaya, t ptan - mühendisli e bir çok alanda kullanabilece i öngörülmektedir. Gelecekte gelifltirilecek bir sistem ile (bilinen dijital kameralara benzer yap da) çekilen foto raflar otomatik olarak s cakl k de erlerini de alacak daha sonra foto raf incelenirken s cakl k de erleri de foto raf ile birlikte gözükerek istenilen uygulamalarda çok baflar l bir flekilde kullan labilecektir. Kaynaklar Projemizdeki düflünce tamam yle özgündür ancak, s -s cakl k-foto raf teknolojisi-k z löte kavramlar üzeründe çok çeflitli kaynaklardan (kütüphanemiz ve internet) okuma ve araflt rmalar m z olmufltur. Bunun yan nda google arama motoru ve google scholar da yapt m z kaynak taramalar nda bizim projemize benzer bir düflünce yoktur, termal kameralar ve k z löte kameralar vard r ancak bizim düflüncemizde çekilen bir foto raf ortmadaki s cakl k de erlerinide saklayarak daha sonra bir izleme program ile incelenirken s cakl k verilerini de göstermektedir. Ayr ca bu projede bizlere yol gösterici olan ve her zaman yan m zda olan de erli ö retmenimiz Oktay ÜNAL'a çok teflekkür ederiz. 09

12 K MYA PROJE ÖZET (18. Araflt rma Projeleri Yar flmas Kimya 1. si) Projenin Ad : Bask lanm fl Polimerle Plazmadaki Sitrüline Lizozimin Tutuklanarak Erken ve Etkin Bir Teflhis Yönteminin Gelifltirilmesi Projeyi Haz rlayanlar : Adil Arca fieney - Cenk brahim ÖZDEM R Okulu : Ankara Fen Lisesi - Ankara Dan flman Ö retmen : Erdal K N R Girifl ve Amaç Romatoid Artrit (RA), eklemlerde meydana gelen, hareket zorlu u rahats zl klar na ve organlarda iltihaplanmalara neden olan kronik bir hastal kt r. Bu nedenle, hastalar n yaflam kalitesini yükseltmekte erken teflhis çok önemlidir. RA hastalar nda plazmadaki lizozim de erlerinde art fl bulunmufl ve sitrüline lizozimlere karfl antikorlar n varl keflfedilmifltir. Amac m z, RA hastalar nda sitrüline lizozimin yüksek oranda bulunmas ndan yararlanarak, sitrüline lizozimin hastal n erken ve etkin teflhisinde kullan labilirli ini göstermektir. Materyal ve Metot Sitrüline lizozimin varl n n tespiti için, çeflitli modifikasyonlar uygulanarak Yüzey Plazmon Rezonans (SPR) çipleri haz rland. Haz rlanan SPR çiplerine, moleküler bask lama teknolojisi uygulan larak sadece sitrüline lizozimin ba lanabilece i bir polimer yüzeyi oluflturuldu. Yüzeyden, kontrol grubu olarak kullan lan sa l kl plazmaya paralel lizozim çözeltisi ile hastal kl plazmaya paralel deney grubu lizozim çözeltisi geçirilerek yüzeyle ayr ayr etkilefltirildi. SPR cihaz nda her örnek için sapma aç lar ölçüldü. Bulgular Çal flmalardan elde edilen veriler do rultusunda, kontrol grubu çözeltisine oranla hastal kl lizozim çözeltisi geçirilen yüzeyde farkl sapma aç lar oldu u tespit edildi. Çözelti yo unlu una ba l olarak sapma aç lar ndaki farkl l klar n de iflti i gözlemlendi. Sonuç ve Tart flma Çal flmalar m z n sonucunda, sapma aç lar ndaki farkl l klar n lizozim çözeltisinde oluflmas, sitrüline lizozimin yüzeye ba land n göstermektedir. Bu sayede RA teflhisinde %97 spesifik olan sitrüline lizozimin, etkili bir teflhis yöntemi olarak kullan labilece i gösterilmifltir. Uygulamadan sonra SPR çip basit bir yöntemle geri kazan lmakta ve ayn amaçla yüksek verimle tekrar tekrar kullan lmaktad r. Ayr ca bu yöntemin; insan sa l üzerinde olumsuz etkileri olan uyuflturucular n kandan uzaklaflt r lmas, zararl kimyasallar n ortamdan uzaklaflt r lmas, tespit edilmesinde zorlan lan eser miktardaki kimyasallar n belirlenmesi, de erli kimyasallar n yüksek verimle geri kazan lmas gibi genifl kullan m alanlar oluflturulabilir. 10

13 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI Kaynaklar 1. AKIMITSU KUGIMIYA and TOSHIFUMI TAKEUCHI, Surface Plasmon Resonance Sensor Using Molecularly Imprinted Polymer for Detection of Sialic Acid, Biosensors and Bioelectronics, Cilt 16, say 9-12, s , Aral k Dr. ALPER GÜMÜfi Romatoid Artritli Hastalarda Vasküler Endotelial Büyüme Faktörü ve Anti Siklik Sitrülinlenmifl Protein Antikoru Seviyelerinin De erlendirilmesi (Uzmanl k Tezi), stanbul, Dr. DERYA GÜLTEK N Romatoid Artritli Hastalarda Accp (Anti-Cyclic citrullinated Pept de) Düzeyleri (Uzmanl k Tezi), stanbul, ERG N S., Romatoid Artrit ve Sjögren Sendromu, Fiziksel T p ve Rehabilitasyon, Cilt 2, Günefl Kitabevi Ltd. fiti, Ankara, ERKUT YILMAZ, Romatoid Artrit Tedavisine Yönelik Poli(HEMA-MAH) Adsorbentin Üretimi ve Dolgulu Kolon Dizayn (Uzmanl k Tezi), Ankara, SCHELLEKENS GA, DE JONG BA, VAN DEN HOOGEN FH, VAN DE PUTTE LB, VAN VENROOIJ WJ., Citrulline is an Essential Constituent of Antigenic Determinants Recognized by Rheumatoid Arthritis-spesific Autoantibodies, J Clin Invest, say 101, s , NAKAMURA R.M. Progress in The Use of Biochemical and Biological Markers for Evaluation of Rheumatoid Arthritis, J.Clin.Lab.Anal., say 14, s , VAN BOEKEL MA, VOSSENAAR ER, VAN DEN HOOGEN FH, VAN VENROO WJ., Autoantibody Systems in Rheumatoid Arthritis: Specificity, Sensitivity and Diagnostic Value, Arthritis Res., say 4, s , SCHELLEKENS GA, VISSER H, DE JONG BAW, VAN DEN HOOGEN FH, HAZES JM, BREEDEVELD FC, VAN VENROOIJ WJ., The Diagnostic Properties of Rheumatoid Arthritis Antibodies Recognizing Anti-cyclic Citrulinated Peptide, Arthritis Rheum, say 43, s , MEHMET ODABASI, RIDVAN SAY and ADIL DENIZLI, Molecular Imprinted Particles for Lysozyme Purification, Materials Science and Engineering: C, Cilt 27, say 1, s , Ocak HUNG-YIN LIN, CHUNG-YI HSU, JAMES L. THOMAS, SHU-E WANG, HSIAO-CHI CHEN and TSE- CHUAN CHOU, The Microcontact Imprinting of Proteins: The Effect of Cross-Linking Monomers for Lysozyme, 11

14 K MYA PROJE ÖZET (19. Araflt rma Projeleri Yar flmas Kimya 1. si) Projenin Ad : Çevre Dostu Ve Ekonomik Lif Üretimi Projeyi Haz rlayanlar : Damla Didem AKYILDIZ Okulu : Ankara Fen Lisesi - Ankara Dan flman Ö retmen : Erdal K N R Proje Özeti Lignoselülozik maddeleri lifsel hale dönüfltürmeden onlardan lif levha ve ka t yap lmas olanaks zd r. Hammaddenin lifsel hale getirilmesi, bu amaca ulafl lmas için at lmas gereken ilk ad md r. Kimyasal hamur üretmede amaç odundaki lifleri bir arada tutan ve ço unlukla ligninden oluflan orta lameli kimyasal yolla çözerek (delignifikasyon=lignin giderme) lifleri bireysel hale getirmektir. Fakat kimyasal yöntemlerle ka t üretiminde hem enerji tüketimi fazla olmakta hem de kullan lan kimyasallar nedeni ile çevreye zararl at klar oluflmaktad r. Ayn flekilde termomekanik lif üretiminde de enerji tüketimi oldukça fazla olmaktad r. Oysa biodelignifikasyon yöntemi ile çevreye verilen zarar ve tüketilen enerji miktar azalmaktad r. Bu projenin amac ; Ka t ve MDF (liflevha) üretimine yönelik lif üretimindeki kimyasal madde kullan m n ve enerji tüketimini azaltarak hem çevre kirlili ini en aza indirmek hem de ekonomik bir üretim gerçeklefltirmeye katk sa lamakt r. Ayr ca, tüm bunlara ilave olarak liflendirme öncesinde yongalar üzerinde yenilebilir bir mantar üretimi sa lanarak ekonomiye katk da bulunmakt r. Bunun için Pleurotus ostreatus mantar kullan lm flt r. Bu amaçla yap lan deneyler sonucunda, yongalardaki lignin oran ndaki de iflim sürekli olarak düzenli bir azalma göstermifltir ki bu de er mantarlar n odunda lignini tahrip etti ini göstermektedir. Ayr ca, lignindeki ayr flmaya paralel olarak bir odun örne indeki mantar tahribat n n en önemli göstergelerinden birisi olan %1 NaOH çözünürlük de erlerinde de sürekli olarak düzenli bir art fl gerçekleflmifltir. Bunlar, çal flman n amac na ulaflt n n birer kan t d r. Ayr ca, tüm bu olumlu sonuçlar yan nda mantar üretimi de projenin baflka bir ç kt s n oluflturmaktad r. Bu proje sonucunda hem yenilebilen bir mantar üretilerek ekonomik gelir sa lanacak, hem ka t hamuru ve lif üretiminde daha az enerji kullan m sa lanacak hem de çevreye daha az zarar vererek ka t ve lif üretimi gerçeklefltirilmifl olacakt r. Bu çal flman n sonuçlar, projenin uygulamaya adapte edilmesi ile ülke ekonomisi, çevre kirlili i ve enerji tüketimi aç s ndan büyük katk lar sa lanaca göstermektedir ve umut vericidir. 12

15 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI K MYA PROJE ÖZET (20. Araflt rma Projeleri Yar flmas Kimya 1. si) Projenin Ad : Antibadi Saflaflt r lmas çin Ekonomik Bir Model: Moleküler Bask lanm fl Is ya Duyarl Ak ll Polimerler Projeyi Haz rlayanlar : Furkan ÇET N - Kemal NEC K Okulu : Özel Samanyolu Fen Lisesi - Ankara Dan flman Ö retmen : Zeynel Abidin BÜTÜNER Girifl ve Amaç Antibadileri flu ana kadarki olimpiyat (TÜB TAK 18. Ulusal Bilim Olimpiyatlar Kimya Dal Gümüfl Madalya) ve lise çal flmalar m zdan dolay biliyorduk. Kandaki antibadilerin % 75-80'ini mmunoglobulin G (IgG) oluflturmaktad r. mmünglobulinler (=Antikorlar) antijenik uyar m sonucu B-lenfositlerin de iflimi ile oluflan plazma hücreleri taraf ndan sentezlenirler. Antikorlar kimyasal, fiziksel ve immünolojik olarak incelendiklerinde aralar nda önemli farkl l klar bulundu u saptanm flt r. Bu farkl l klar antikor moleküllerinin karbonhidrat miktarlar, elektroforez h zlar, molekül a rl klar, aminoasit yap lar, tafl d klar H(=a r) polipeptid zinciri tipi gibi özelliklere dayanmaktad r. Buna göre de birbirinden farkl befl ayr özellikte immünglobulin grubu ayr lm fl ve mmünglobulin G (IgG), mmünglobulin A (IgA), mmünglobulin M (IgM), Immünglobulin D (IgD), Immünglobulin E (IgE) olarak adland r lm fllard r. mmünglobulinler glukoprotein yap s ndad rlar ve yaklafl k %90' polipeptid, %10'u karbonhidratt r Bir Ig molekülü elektron mikroskopta incelendi inde Y harfi fleklinde görülür. Ig'ler globulin yap s nda protein olduklar na göre, polipeptid zincirlerinden meydana gelmifllerdir. Monomer (= bir temel birim) den oluflan IgG molekülünde iki çeflit polipeptid zinciri vard r ve her bir çeflitten ikifler adet bulunmaktad r Hafif zincir = L zinciri (L = Light = Hafif): Molekül a rl daha az olan k sa zincirlerdir. K (kappa) ve (lambda) olmak üzere iki tipi vard r. Her iki tip L zinciri de tüm Ig çeflitlerinde bulunabilir. Ancak bir Ig molekülündeki iki k sa zincirin tipi ayn d r ve birbirine özdefltir, biri di erinden farkl olmaz. Bir antikor molekülünde her iki tip L zinciri beraber bulunmaz. A r zincir = H zinciri (H = Heavy = A r): Molekül a rl fazla olan, uzun zincirlerdir. Befl Ig çeflidinin de H zincirleri birbirinden farkl yap dad r. Bunlar s ras yla flöyle isimlendirilir. IgG (gamma) H zinciri IgM (mü) H zinciri IgA (alfa) H zinciri IgD (delta) H zinciri IgE (epsilon) H zinciri Yukar da da yap s ndan genifl olarak sözünü etti imiz IgG moleküllü Y harfi fleklinde, monomer yap da ve molekül a rl ndad r. Eriflkinde 100 ml. serumda 1000 mgr IgG bulunur. IgG molekülünde bulunan 2 tane Fab parças na iki antijen ba lanabilir. Bu nedenle IgG iki de erlidir. Buradan hareketle; nsan ve hayvan kan ndan, oldukça fazla kullan lan ve oldukça pahal olan antibadi, saflaflt r lmas için daha ekonomik yeni bir yöntem olarak makro gözenekli polimer kolon haz rlanmas ve karakterize edilmesi; böylece ülkemiz ekonomisine katk sa lamak amaçlanmaktay z. 13

16 Materyal ve Metot Çal flma Yöntemi sekiz ana basamaktan oluflmaktad r: 1. Polimerin yap s na katmak istedi imiz histidini monomer haline getirmek için Metakroilamidohistidin (MAH) monomeri sentezlendi. 2. Haz rlanan MAH monomeriyle NIPA monomeri, Metilen bisakrilamit çapraz ba lay c s, amonyumpersülfat (APS) bafllat c s ve N,N,N,N-Tetrametilendiamin (TEMED) h zland r c s yla -20 derecelik etanol kriyostad nda polimerimizi sentezledik. 3. Sentezledi imiz p(nipa-mah) polimerimizin (LCST)si Low Critical Solution Temperature SAXS la 34 C olarak belirlendi ve 34 C nin üstünde ve alt ndaki s cakl klarda fliflme davran fllar belirlendi. Ayn zamanda nonoyap lar ve s cakl k davran fllar da SAXS la ayd nlat ld. FT-IR Spektrofotometresiyle (Perkin Elmer SpctrumOne, Nicolet 520) yap s do ruland, Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) (Düflük Gerilim Elektron Mikroskobu, LVEM5) ile makro gözenekli yap s görüntülenerek karakterize edildi. 4. p(nipa-mah) polimeriyle IgG saflaflt rma deneyleri ilk olarak sadece IgG'li çözeltiyle ve daha sonra kandaki proteinlerin oran nda çözelti haz rlanmas ya peristaltik pompa ile sürekli sistemde yap ld. 5. lk deney için elde edilen sonuçlar UV-Visible Spektrofotometresiyle (ShimadzuUV-1601) 280 nm dalgaboyunda kontrol edildi. kinci deney (yani saflaflt rma) için SDS PAGE jel elektroforeziyle kontrol gerçeklefltirildi. 6. Tam olarak istedi imiz sonucu elde edemememiz üzerine moleküler bask lama yöntemini kullanmak için girifl k sm nda anlatt m z ön kompleks, polimerizasyon, hedef molekülü uzaklaflt rma ifllemlerini yapt k ve 5. Basamaklar n tekrarlanmas yla yeni sonuçlar m z elde ettik. 8. Maliyet hesab da yaparak yöntemin ekonomik durumunu kontrol ettik. Sonuç ve Tart flma IgG antikoru bask lanmam fl olan n IgG yi do al ortam ndan 63mg, IgG antikoru bask lanm fl olan n ise 86mg IgG yi adsorplad tespit edilmifltir. Polimer taraf ndan tutunan IgG ler + 4ºC s cakl kdaki 100 ml 1M NaCl çözeltisi yard m ile %97 oran nda geri kazan lm flt r. Bask lanmam fl kiyojelde ise safl k oran %90 bulunmufltur. Bask lanm fl kriyojeldeyse saflaflt rma baflar yla gerçekleflmifltir. 14

17 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI Kaynaklar 1. Organik Kimya, Solomons 2. A.Denizli Protein Kromatografisi ve Yeni Nesil Polimerik Sistemler 3. El-Kak,A., Manjini,S., Vijayalakshmi,M.A., (1992) Interaction of immunoglobulin G with immobilized histidine: mechanistic and kinetic aspects, Journal of Chromotography A, say 604,sayfa Huang, P.Y., Carbonell, G.R., (1999) Affinity chromatographic screening of soluble combinatorial peptide libraries, Biotechnology and Bioengineering, Say 63, sayfa Herak, D.C., Merrill, E.W., (1990), Affinity Cross-Flow Filtration: Some New Aspects, Biotechnology Progress, Say 6, sayfa Vijayalakshm, A., Nedonchelle, E., Pitiot, O,. (2000) A Preliminary Study for Isolation of Catalytic Antibodies by Histidine Ligand Affinity Chromotography, as an Alternative to Conventional Protein A/G Methods, Applied Biochemistry and Biotechnology, Say 83, Sayfa Vijayalakshmi A., Kamalanathan, A.S., (2007) Puri_cation of oligouronides by immobilized l- histidine pseudoaffnity chromatography, Journal of Chromatography B, 23 June El-Kak, A., Vijayalakshmi, M.A., 1991, J. Chromatogr: Biomedical Applications, 570, El-Kak, A., and Vijayalakshmi, M.A., 1992, J. Chromatogr. B, 604, Fassina, G., Ruvo, M., Palombo, G., Verdoliva, A., Marino, M., 2001, J. Biochem. Biophys. Methods, 49, Füglistaller, P., 1989, J. Immunol. Methods, 124, Hasnaoui, M., Debbia, M., Cochet, S., Cartron, J.P., Lambin, P., Bertrand, O., 1997, J. of Chromatogr. A, 766, Herak, D.C. and Merrill, E.W., 1990, Biotechnol. Prog., 6, Hjorth, R., 1997, Trends Biotechnol., 15, Huang, P.Y., and Carbonell, R.G., 1999, Biotechnol. Bioeng., 63, Say, R., Garipcan, B., Emir, S., Pat r, S., Denizli, A., Macromolecular Materials and Engineering, 287(8) ,

18 B YOLOJ PROJE ÖZET (18. Araflt rma Projeleri Yar flmas Biyoloji 1. si) Projenin Ad : Glutatyon Peroksidaz Enziminin In S l co Analizi: Biyoinformatik Yaklafl m Projeyi Haz rlayanlar : Melike KAZAK Okulu : Özel TAKEV Fen Lisesi- zmir Dan flman Ö retmen : Funda SEMENDERO LU Girifl ve Amaç Biyoinformatik, genom projesi kapsam nda ortaya ç kan; moleküler biyoloji,biyokimya, t p, genetik, bilgisayar mühendisli i ve istatistik gibi bilim dallar n yap s nda bar nd ran multidisipliner bir bilim dal d r. Biyoinformatik, genomics ve proteomics projeleri sonucunda ortaya ç kan binlerce aminoasit ve DNA dizinim sonuçlar n n oldukça h zl bir flekilde karfl laflt r lmas n sa lamaktad r. Materyal ve Metot Sunulan projede, önemli bir antioksidan sistem enzimi olan glutatyon peroksidaz enziminin insan metabolizmas nda yer alan izoformlar n n saptanmas, de iflik izoformlar n aminoasit frekans farklar, filogenetik akrabal klar, aktif merkez yap lar, her bir izoformun biyokimyasal özellikleri, üç boyutlu yap içerisindeki katlanmam fl bölgeleri, bu izoform enzimlerin hangi kromozomlarda yer ald ve baz canl gruplar nda yer alan ayn enzimin aminoasit dizinim benzerlikleri gibi araflt rma sorular n n in silico analizi yap lm flt r. Bulgular Proje sonuçlar na göre, izoformlar ayn biyokimyasal reaksiyonu katalizlemelerine ra men moleküler yap lar nda oldukça ciddi farkl l klar saptanm flt r. Sonuç ve Tart flma Projenin en önemli ç kt lar ndan bir tanesi de GPX-1 enziminin 198.pozisyonundaki aminoasitin Prolin yerine Lösin olmas kanser riskinin art fl ile. Toplumumuzda kanserin önceden tespitine yönelik, GPX- 1 enziminin saflaflt r l p, 198.pozisyonunun saptanmas toplum sa l na yönelik önemli katk lar sa layabilir. Sunulan proje, Türkiye'deki ilk biyoinformatik projesi olma bak m ndan orjinallik içermektedir. Kaynaklar European Bioinformatics Institute, Swiss Bioinformatics Institute, 16

19 MEF ULUSAL VE ULUSLARARASI 21. ARAfiTIRMA PROJELER YARIfiMASI B YOLOJ PROJE ÖZET (19. Araflt rma Projeleri Yar flmas Biyoloji 1. si) Projenin Ad : nsektisit'in Salmo Turutta Macrostigma (DUMER L 1858) Üzerindeki Genotoksik Etkisinin Eritrosit Mikronükleus Testi ile Belirlenmesi Projeyi Haz rlayanlar : Burcu DEM R - Sinem GÜLfiEN Okulu : Mu la Anadolu Lisesi - Mu la Dan flman Ö retmen : Mehmet Ali ONARAN Girifl ve Amaç Bu çal flmada organofosforlu insektisitlerden biri olan chlorpyrifos ethyl'in Salmo trutta macrostigma üzerindeki genotoksik etkisinin belirlenmesi için eritrosit mikronukleus testi kullan lm flt r. Çal flmada 96 saat süreyle 125, 150, 175, 200 ve 225 ppm'lik dozlarda chlorpyrifos ethyl'e maruz b rak lan 24 adet S.trutta macrostigma bireyinin eritrositlerinde mikronukleus oluflum frekanslar hesaplanm flt r. Sonuçta en yüksek mikronukleus frekans %2.19 ile 225 ppm'lik doza maruz b rak lan S. trutta macrostigma bireylerinde tespit edilmifl ve doz art fl na ba l olarak mikronukleuslu eritrosit say s nda artma oldu u gözlenmifltir. Materyal ve Metod - Pestisitin Uygulanmas S. trutta macrostigma örnekleri, 80 x 35 x 45 cm ebatlar nda olan ve daha önceki çal flmalara dayan larak belirlenen 125, 150, 175, 200 ve 225 ppm'lik dozlarda organofosforlu bir insektisit olan chlorpyrifos ethyl (0,0-diethyl 0-(3,5,6-trichloro-2-pyridyl) phosphorothioate) ihtiva eden akvaryumlara al narak 96 saat süreyle insektisite maruz b rak lm fllard r. - Preparatlar n ncelenmesi Preparatlar haz rland ktan sonra binoküler fl k mikroskobu alt nda eritrositlerdeki mikronukleus say mlar için tarama ifllemine tabi tutulmufllard r. Her bir preparatta 1000 tane eritrosit taranarak, bunlar n sitoplazmas içerisinde ana nukleus yan nda küçük mikronukleuslar içeren eritrositler kaydedilmifltir. Bulgular Yap lan say mlar sonucunda uygulanan insektisit doz art fl na ba l olarak mikronukleuslu eritrosit frekans nda art fl oldu u saptanm flt r. Buna göre kontrol grubunda belirlenen mikronukleuslu eritrosit frekans %0.06 iken 225 ppm'lik doz grubunda bu say n n %2.19'a yükseldi i ve doz art fl ile birlikte mikronukleuslu eritrosit say s aras nda giderek artan bir iliflkinin oldu u görülmüfltür. Yap lan istatisti i de erlendirmelerde ise bal klara uygulanan doz gruplar aras ndaki farkl l klar n anlaml oldu u (P<0,0001) gözlenmifltir. Sonuç ve Tart flma Bu çal flmada Eflen Çay etraf ndaki ova bölgesi olarak bilinen tar m arazilerinde ve seralarda en çok kullan lan organofosforlu insektisitlerden biri olan chlorpyrifos ethyl'in uygulanan dozlar Salmo trutta macrostigma'y genotoksik bir etki yapt eritrosit MN testi ile saptanm flt r. Akuatik ortamlardaki toksik maddelerin genotoksik etkileri hakk nda daha kolay ve ucuz bir yöntemle bilgi sa lanacakt r. 17

20 Kaynaklar 1. Al-Sabti, K., Metcalfe, C.D Fish Micro-nuclei for Assesing Genotoxicity in Water. Mutat. Res.,343 pp Al-Sabti, K Micronuclei Induced By Selenium, Mercury, Methyl Mercury and Their Mixtures in Binucleated Blocked Fish Erythrocyte Cells. Mutat. Res.320 pp Al-Sabti, K Monitoring The Genotoxicity of Radiocontaminants in Swedish Lakes By Fish Micronuclei. Cytobios 70, pp Al-Sabti, K Handbook of Genotoxic Effects and Fish Chromosomes. Josef Stephan nstitute Press. Ljubjina Slovenia pp Bahari, I.B.,Noor, F.M., Daud, M.N Micronucleated Erythrocytes as an Assay to Assess Actions By Physisal Genotoxic Agents in Clarias gariepinus. Mutat. Res. 313 pp Burgeot, T., His, E., Galgani F The Micronucleus Assay in Crassostera gigas for The Detection of Seawater Genotoxicity. Mutat. Res. 342 pp, Elaz Tar m l Müdürlü ü Y l Program na Göre Yönetimli Çiftçi Pestisit Mücadele htiyaç Listesi. 8. Heddle,E., et all The Induction of Micro-nuclei as a measure of Genotoxicity. Mutat. Res.,123pp Karacan, A.R Çevre Ekonomisi ve Politi-kas. Ege Üni.. Yay nlar. No. 6, zmir. 10. Kocabatmaz,M., Ekingen,G De iflik Tür Bal klarda Kan Örne i Al nmas ve Hematolojik Metodlar n Standardizasyonu. Do a Bil. Der., Seri D1, 8(2), Majone, F.,et all Induction of Micro-nuclei by Mitomycin C and Colchicine in the Marine Mussel Mytilus galloprovincialis. Mutat. Res. 244 pp, Minisi, S., Ciccotti, E., Rizzoni, M Micronucleus Test in Erythrocytes of Barbus plebejus (Teleostei, Pisces) From Two Natural Environments: A Bioassay For The in-situ Dedection of Mutagenesis in Freshwater. Mutat. Res. 367pp Poongothai, K., Shayin, S., Usharani, V Induction of Micronuclei in Fish By Polluted Water and Heavy Metals. Cytobios 86 pp