T.C KARABÜK VAL L ÇEVRE VE EH RC L K L MÜDÜRLÜ Ü KARABÜK L ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 T.C KARABÜK VAL L ÇEVRE VE EH RC L K L MÜDÜRLÜ Ü KARABÜK L ÇEVRE DURUM RAPORU KARABÜK-2012

2 K A R A B Ü K Y I L I L Ç E V R E D U R U M R A P O R U K A R A B Ü K

3 HAZIRLAYANLAR Mehmet Ali TUNÇ Mustafa AYNACI Yunus ANKUT H. brahim KARAKA Asuman G RG N Çevre ve ehircilik l Müdürü Çevre ve ehircilik l Müdür Yard mc s Çevre Yönetimi ve ÇED ube Müdürü Ziraat Mühendisi Biyolog Yay nlayan : Karabük Çevre ve ehircilik l Müdürlü ü Ergenekon Mah. Hükümet Kona Kat:4 KARABÜK Tel : Faks: karabuk@cevresehircilik.gov.tr

4 ULUSAL ÇEVRE ANDI imdiki Ve Gelecek Ku aklar n Temiz Ve Sa l kl Bir Çevrede Ya ama Hakk na Sahip Oldu u Gerçe inden Hareketle Çevreye Duyarl Bir Kalk nmadan Yana Oldu umu Vurgulayarak; Do al Kaynaklar n Ekonomik Kalk nman n Hem Kayna n Hem S n r n Olu turdu unu Bilerek, Çevrenin Korunmas Ve Geli tirilmesinde Bireysel Katk Ve Kat l m n Gere ine Ve Önemine nanarak; Çevresel De erlere Sahip Ç k p Zarar Verenleri Uyaraca ma, Do al Kaynaklardan Faydalan rken Tutumlu Davranaca ma, Sürdürülebilir Kalk nma lkeleri Do rultusunda Hareket Edece ime, Bu Yönde birli i Ve Dayan ma Anlay çerisinde Hareket Ederek, Çevre Konusunda Herkese Örnek Olaca ma Söz Veririm.

5 Çevre, insanlar n ve di er canl lar n hayatlar boyunca birbirleri ile etkile im içinde bulundu u bir sistemdir. çinde bulundu umuz yüzy lda, h zl nüfus art ve sanayile me, çevrenin kirlenmesini her geçen gün art rmaktad r. Ya anan çevre sorunlar n n çe itlili i ve boyutlar dikkate al nd nda; günümüzde endüstri ve teknoloji alan nda meydana gelen h zl geli meler, ya am düzeyinin yükselmesini sa larken, di er yandan da do al dengenin bozulmas, kaynaklar n yok edilmesi ve canl lar n ya am n tehdit eden bir durumun olu mas sonucunu do urmu tur. Karabük limiz, 1937 y l nda Demir-Çelik Fabrikas n n kurulmas ile ülkemizin en önemli sanayi kentlerinden biri olmu, a r sanayi kurulu u olarak ad n Türkiye ve daha sonra dünyaya duyurmaya ba lam t r. Cumhuriyet kenti limizin, a r sanayinin merkezi olmas sebebi ile beraberinde çe itli çevre sorunlar da ortaya ç km t r. Gelecek nesillere daha sa l kl ve güvenli bir çevre b rakmak için; çevre kirlili ine sebep olan etkenlerin önlenmesi, ye il alanlar n artt r larak orman alanlar ndaki tahribat n engellenmesi ve kamuoyunun bilinçlendirilmesinin sa lanmas gerekmektedir. Çünkü çevre kirlili i; çevreden geri getirilmesi zor hatta imkans z olan varl klar da al p götürmektedir. Dünyan n ortak meselesi haline gelen çevre sorunlar n n çözümünde hep birlikte çaba sarf etmeli; gelecek nesillerin daha güzel bir ortamda ya ayabilecekleri bir dünya olu turmal y z. Karabük ili 2011 Y l Çevre Durum Raporu limizdeki kamu kurum ve kurulu lar n n verileri ile Çevre ve ehircilik l Müdürlü ü taraf ndan haz rlanm bir çevre envanteridir. Y ll k olarak haz rlanan ve her y l geli tirilerek yeniden düzenlenen Çevre Durum Raporunun ara t rma, planlama, yat r m ve bilgilendirme konular nda yararl olmas n dilerim. zzettin KÜÇÜK Karabük Valisi

6 1972 y l nda Çevre ve nsan 1992 y l nda Çevre ve Kalk nma ve 2000 li y llarda ise Sürdürülebilir Kalk nma çerçevesinde nsano lu; çevre konusunda ihtiyaçlar n n bir sonu oldu unu, tükenmez kaynaklar n tükenir oldu unu ve yak n bir gelecekte bu kaynaklardan mahrum kalaca n anlam t r. Bu nedenle çevrenin korunmas için çevre bilincinin geli tirilmesi gerekmekte olup, toplumun her kesimine büyük görevler dü mektedir. Çevre korumac l n önce kendimizden ba latmal y z. Nüfusun artmas yla, enerji tüketiminin artmas ve toprak payla m n n artmas ile biyoçe itlili in azalmas n n ya anaca a ikard r. Sera etkisi yaratan gazlar n atmosfere yay lmas sonucu ortalama s cakl klar n 3 ile 6 derece yükselerek iklim de i ikli i olu abilece i; iklim de i ikli i ile kurakl k, çölle me ve erozyon h zlanacak, içme ve kullanma sular azalacak, a r s caktan hastal klar artacak turizm ve tar m alanlar su alt nda kalacak ve deniz ürünleri azalarak yok olmakla kar kar ya kalacakt r. Is nmadan, Motorlu Ta tlardan ve Sanayiden kaynaklanan ava kirlili i canl hayat na ve ekolojik dengeye zarar vermekte olup, solunabilir temiz bir hava için el ele verilmelidir. Üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu ortaya ç kan at klar n bir bölümü nihai olarak bertararf edilirken, bir bölümü geri kazan larak yeniden kullan labilmektedir. At k Yönetiminde ana ilke at klar n kayna nda azalt lmas, kaç n lmaz olarak ortaya ç kan at klar n da mümkün olan en yüksek oranda geri kazan larak yeniden kullan lmas d r. Böylece do al kaynaklar m z n korunaca, enerji tasarrufu sa lanaca, at k miktar azalarak ülke ekonomimize katk sa lanacakt r. Bu nedenlerle çevre sorunu hepimizin ortak sorunudur. Bunun için çal lmal, insan ve çevre aras ndaki ili kinin vazgeçilmez oldu u ve ihtiyac kadar tüketen ve gelecek nesillere sorumluluk duygusuyla hareket eden ve çevre sorunlar na duyarl bir insan modelini ve Dünya anlay n ya atmal y z y l Çevre Durum Raporunun;faydal olmas n ve gelecek nesillere emanet edebilece imiz bir çevre b rak lmas dileklerimle sayg lar sunar m. Mehmet Ali TUNÇ Çevre ve ehircilik l Müdürü

7 Ç NDEK LER SAYFA NO A. CO RAF KAPSAM A.1. Giri 13 A.2. l ve lçe S n rlar 19 A.3. lin Co rafi Durumu 20 A.4. lin Topo rafyas ve Jeomorfolojik Durumu 20 A.5. Jeolojik Yap ve Stratigrafi 22 A.5.1. Metamorfizma ve Ma matizma 27 A.5.2. Tektonik ve Paleoco rafya 30 B. DO AL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynaklar 32 B.1.1. Güne 32 B.1.2. Su Gücü 32 B.1.3. Kömür 32 B.1.4. Do algaz 32 B.1.5. Rüzgar 32 B.1.6. Biyokütle 33 B.1.7. Petrol 33 B.1.8. Jeotermal Sahalar 33 B.2. Biyolojik Çe itlilik 33 B.2.1. Ormanlar 33 B Odun Üretimine Ayr lan Tar m Alanlar 36 B.2.2. Çay r ve Mera 36 B.2.3. Sulak Alanlar 36 B.2.4. Flora 36 B.2.5. Fauna 37 B.2.6. Milli Parklar,Tabiat Parklar, Tabiat An t, Tabiat Koruma Alanlar ve Di er Hassas Yöreler 37 B.3. Toprak 38 B.4. Su Kaynaklar 39 B.4.1. çme Suyu Kaynaklar ve Barajlar 39 B.4.2. Yeralt Su Kaynaklar 39 B.4.3. Akarsular 40 B.4.4. Göller ve Göletler 40 B.5. Mineral Kaynaklar 42 C. HAVA (ATMOSFER VE KL M) C.1. klim ve Hava 43 C.1.1. Do al De i kenler 43 C Rüzgar 43 C Bas nç 44 C Nem 45 C S cakl k 45 C Buharla ma 46 C Ya lar 46 C Ya mur 46 C Kar, Dolu, Sis ve K ra 46 C Seller 47 C Kurakl k 47 C Mikroklima 48 C.1.2. Yapay Etmenler 48 C Plans z Kentle me 48 C Ye il Alanlar 49 C Is nmada Kullan lan Yak tlar 49 C Endüstriyel Emisyonlar 50 I

8 C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 50 C.2. Havay Kirletici Gazlar ve Kaynaklar 52 C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman 52 C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonlar 52 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonlar 53 C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonlar 54 C.2.5. Hidrokarbon ve Kur un Emisyonlar 54 C.3. Atmosferik Kirlilik 54 C.3.1. Ozon Tabakas n n ncelmesinin Etkileri 54 C.3.2. Asit Ya lar n n Etkileri 54 C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri 55 C.4.1. Do al Çevreye Etkileri 55 C Su Üzerindeki Etkileri 55 C Toprak Üzerine Etkileri 55 C Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 55 C nsan Sa l Üzerindeki Etkileri 56 C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirlili i Üzerine) Etkileri 56 D. SU D.1. Su Kaynaklar n n Kullan m 57 D.1.1. Yeralt Sular 57 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar 57 D.1.3. Akarsular 57 D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar 58 D.1.5. Denizler 58 D.2. Do al Drenaj Sistemleri 58 D.3. Su Kaynaklar n n Kirlili i ve Çevreye Etkileri 59 D.3.1. Yeralt Sular ve Kirlilik 59 D.3.2. Akarsularda Kirlilik 61 D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 62 D.3.4. Denizlerde Kirlilik 62 D.4. Su ve K y Yönetimi, Strateji ve Politikalar 62 D.5. Su Kaynaklar nda Kirlilik Etkenleri 62 E. TOPRAK VE ARAZ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yap s 63 E.2. Toprak Kirlili i 65 E.2.1. Kimyasal Kirlenme 65 E Atmosferik Kirlenme 65 E At klardan Kirlenme 65 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme 65 E.3. Arazi 65 E.3.1. Arazi Varl 65 E Arazi S n flar 66 E Kullanma Durumu 69 E.3.2. Arazi Problemleri 72 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Tipleri 73 F.1.1. Ormanlar 73 F Ormanlar n Ekolojik Yap s 73 F lin Orman Envanteri 74 F Orman Varl n n Yararlar 78 F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konular 80 F.1.2. Çay r ve Meralar 83 F.1.3. Sulak Alanlar 84 F.1.4. Di er Alanlar (Stepler vb.) 84 F.2. Flora 84 F.2.1. Habitat ve Topluluklar 84 II

9 F.2.2. Türler ve Populasyonlar 84 F.3. Fauna 91 F.3.1. Habitat ve Topluluklar 92 F.3.2. Türler ve Populasyonlar 92 F.3.3. Hayvan Ya ama Haklar 97 F Evcil Hayvanlar 97 F Sahipli Hayvanlar 97 F Sahipsiz Hayvanlar 97 F Nesli Tehlike Alt nda Olan ve Olmas Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar 97 F Hayvan Haklar hlalleri 97 F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kurulu larla birli i 98 F.4. Hassas Yöreler Kapsam nda Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin stenece i Alanlar 98 F.4.1. Ülkemiz Mevzuat Uyar nca Korunmas Gerekli Alanlar 98 F Say l Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tan mlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyar nca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat An tlar ve Tabiat Koruma Alanlar 98 F Say l Kara Avc l Kanunu Uyar nca Çevre ve Orman Bakanl nca Belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar ve Yaban Hayvan Yerle tirme Alanlar 105 F Say l Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a - Tan mlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varl klar, Tabiat Varl klar, Sit ve Koruma Alan Olarak Tan mlanan ve Ayn Kanun ile 3386 Say l Kanunun (2863 Say l Kültür ve Tabiat Varl klar n Koruma Kanunu nun Baz Maddelerinin De i tirilmesi ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi Hakk nda Kanun) lgili Maddeleri Uyar nca Tespiti ve Tescili Yap lan Alanlar 109 F Say l Su Ürünleri Kanunu Kapsam nda Olan Su Ürünleri stihsal ve Üreme Sahalar 109 F /9/1988 Tarihli ve Say l Resmi Gazete de Yay mlanan Su Kirlili i Kontrol Yönetmeli i nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve Say l Resmi Gazete de Yay mlanan Yönetmelikle De i ik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tan mlanan Alanlar 110 F /11/1986 Tarihli ve Say l Resmi Gazete de Yay mlanan Hava Kalitesinin Korunmas Yönetmeli i nin 49. Maddesinde Tan mlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri 110 F Say l Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyar nca Bakanlar Kurulu Taraf ndan Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve lan Edilen Alanlar 110 F Say l Bo aziçi Kanunu na Göre Koruma Alt na Al nan Alanlar 110 F Say l Orman Kanunu Gere ince Orman Alan Say lan Yerler 111 F Say l K y Kanunu Gere ince Yap Yasa Getirilen Alanlar 111 F Say l Zeytincili in Islah ve Yabanilerinin A latt r lmas Hakk nda Kanunda Belirtilen Alanlar 111 F Say l Mera Kanununda Belirtilen Alanlar 111 F Tarih ve Say l Resmi Gazete de Yay mlanarak Yürürlü e Giren Sulak Alanlar n Korunmas Yönetmeli i nde Belirtilen Alanlar 111 F.4.2. Ülkemizin Taraf Oldu u Uluslararas Sözle meler Uyar nca Korunmas Gerekli Alanlar 111 F.4.3. Korunmas Gereken Alanlar 111 F Onayl Çevre Düzeni Planlar nda, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve Yap la ma Yasa Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanlar, Jeotermal Alanlar vb.) 111 F Tar m Alanlar : Tar msal Kalk nma Alanlar, Sulanan, Sulanmas Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet S n flar I, II, III ve IV Olan Alanlar, Ya a Ba l Tar mda Kullan lan I. ve II. S n f le, Özel Mahsul Plantasyon Alanlar n n Tamam 112 F Sulak Alanlar: Do al veya Yapay, Devaml veya Geçici, Sular n Durgun veya Ak nt l, Tatl, Ac veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Ba ta Su Ku lar Olmak Üzere Canl lar n Ya ama Ortam Olarak Önem Ta yan Bütün Sular, Batakl k Sazl k ve Turbiyeler le Bu Alanlar n K y Kenar Çizgisinden tibaren Kara Taraf na Do ru Ekolojik Aç dan Sulak Alan Kalan Yerler 112 F Göller, Akarsular, Yeralt suyu letme Sahalar 112 F Bilimsel Ara t rmalar çin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Dü mü veya Dü ebilir Türler ve Ülkemiz çin Endemik Olan Türlerin Ya ama Ortam Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Olu umlar n Bulundu u Alanlar 112 F Mesire Yerleri; 6831 Say l Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halk n Rekrasyonel Kullan m n Düzenleyip, Kullan m n n Do al Yap n n Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sa lamak Üzere Ayr lan Alanlar 112 III

10 G. TUR ZM G.1. Yörenin Turistik De erleri 120 G.1.1. Yörenin Do al De erleri 120 G Konum 120 G Fiziki Özellikler 122 G.1.2. Kültürel De erler 125 G.2. Turizm Çe itleri 147 G.3. Turistik Altyap 148 G.4. Turist Say s 151 G.5. Turizm Ekonomisi 152 G.6. Turizm-Çevre li kisi 153 H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1. Genel Tar msal Yap 154 H.2. Tar msal Üretim 156 H.2.1. Bitkisel Üretim 156 H Tarla Bitkileri 156 H Bu daygiller 156 H Baklagiller 156 H Yem Bitkileri 157 H Endüstriyel Bitkiler 157 H Bahçe Bitkileri 157 H Meyve Üretimi 157 H Sebze Üretimi 158 H Süs Bitkileri 159 H.2.2. Hayvansal Üretim 159 H Büyükba Hayvanc l k 161 H Küçükba Hayvanc l k 161 H Kümes Hayvanc l ( Kanatl Üretimi) 161 H Su Ürünleri 162 H Kürk Hayvanc l 162 H Ar c l k ve pekböcekçili i 162 H.3. Organik Tar m 163 H.4. Tar msal letmeler 163 H.4.1. Kamu letmeleri 163 H.4.2. Özel letmeler 163 H.5. Tar msal Faaliyetler 164 H.5.1. Pestisit Kullan m 164 H.5.2. Gübre Kullan m 164 H.5.3. Toprak Kullan m 165 I. MADENC L K I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Do al Malzemeler 166 I.1.1. Sanayi Madenleri 166 I.1.2. Metalik Madenler 168 I.1.3. Enerji Madenleri 168 I.1.4. Maden kanunu na Tabi Olan Do al Malzemeler 168 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yap ld Yerlerin Özellikleri 168 I.3. Cevher Zenginle tirme 169 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri 169 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazan m Amac yla Yap lan Rehabilitasyon Çal malar 170 J. ENERJ J.1. Birincil Enerji Kaynaklar 171 J.1.1. Ta kömürü 171 J.1.2. Linyit 171 IV

11 J.1.3. Asfaltit 171 J.1.4. Bitümlü ist 171 J.1.5. Hampetrol 171 J.1.6. Do algaz 171 J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) 171 J.1.8. Orman 172 J.1.9. Hidrolik 172 J Jeotermal 172 J Güne 172 J Rüzgar 172 J Biyokütle 172 J.2. kincil Enerji Kaynaklar 172 J.2.1. Termik Enerji 172 J.2.2. Hidrolik Enerji 172 J.2.3. Nükleer Enerji 174 J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi 174 J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Da l m 174 J.4. Enerji Tasarrufu le lgili Yap lan Çal malar 174 K. SANAY VE TEKNOLOJ K.1. l Sanayinin Geli imi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 175 K.2. Genel Anlamda Sanayinin Grupland r lmas 176 K.3. Sanayinin lçelere Göre Da l m 178 K.4. Sanayi Gruplar na Göre yeri Say lar ve stihdam Durumu 184 K.5. Sanayi Gruplar na Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullan m 184 K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunlar ve Al nan Önlemler 195 K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirlili i 195 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirlili i 195 K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirlili i 195 K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirlili i 195 K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan At klar 195 K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Plan 195 L. ALTYAPI, ULA IM VE HABERLE ME L.1. Altyap 196 L.1.1. Temiz Su Sistemi 196 L.1.2. At k Su Sistemi, Kanalizasyon ve Ar tma Sistemi 198 L.1.3. Ye il Alanlar 202 L.1.4. Elektrik letim Hatlar 202 L.1.5. Do algaz Boru Hatlar 203 L.2. Ula m 203 L.2.1. Karayollar 203 L Karayollar Genel 203 L Ula m Planlamas 205 L Toplu Ta m Sistemleri 205 L Kent çi Yollar 206 L Araç Say lar 206 L.2.2. Demiryollar 206 L Kullan lan Rayl Sistemler 206 L Ta mac l kta Demiryollar 206 L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir Ta mac l 207 L Limanlar 207 L Ta mac l k 207 L.2.4. Havayollar 207 L.3. Haberle me 207 L.4. lin Plan Durumu 207 L.5. ldeki Baz stasyonlar 207 V

12 M. YERLE M ALANLARI VE NÜFUS M.1. Kentsel ve K rsal Planlama 211 M.1.1. Kentsel Alanlar 212 M Do al Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 212 M Kentsel Büyüme Deseni 214 M Planl Kentsel Geli me Alanlar 215 M Kentsel Alanlarda Yo unluk 215 M Kentsel Yenileme Alanlar 216 M Endüstri Alanlar Yer Seçimi 216 M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 217 M.1.2. K rsal Alanlar 217 M K rsal Yerle me Deseni 217 M Arazi Mülkiyeti 217 M.2. Altyap 217 M.3. Binalar ve Yap Çe itleri 217 M.3.1. Kamu Binalar 217 M.3.2. Okullar 218 M.3.3. Hastaneler ve Sa l k Tesisleri 220 M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler 220 M.3.5. Endüstriyel Yap lar 220 M.3.6. Göçer ve Hareketli Bar naklar 220 M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçl Di er Yap lar 220 M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar 221 M.3.9. K rsal Alanda Yap la ma 221 M.3.10.Yerel Mimari Özellikler 221 M.3.11.Bina Yap m nda Kullan lan Yerel Materyaller 221 M.4. Sosyo-Ekonomik Yap 221 M.4.1. Alanlar ve sizlik 221 M.4.2. Göçler 222 M.4.3. Göçebe çiler (Mevsimlik) 222 M.4.4. Kent Topra n n Mülkiyet Da l m 223 M.4.5. Konut Yap m Süreçleri 223 M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 223 M.5. Yerle im Yerlerinin Çevresel Etkileri 223 M.5.1. Görüntü Kirlili i 223 M.5.2. Binalarda Ses zolasyonu 223 M.5.3. Havaalanlar ve Çevresinde Olu turulan Gürültü Zonlar 224 M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü 224 M.5.5. Kentsel At klar 224 M.5.6. Binalarda Is Yal t m 224 M.6. Nüfus 224 M.6.1. Nüfusun Y llara Göre De i imi 224 M.6.2. Nüfusun Ya, Cinsiyet ve E itim Gruplar na Göre Da l m 225 M.6.3. l ve lçelerin Nüfus Yo unluklar 226 M.6.4. Nüfus De i im Oran 226 N. ATIKLAR N.1. Evsel Kat At klar 228 N.2. Tehlikeli At klar 229 N.3. Özel At klar 229 N.3.1. T bbi At klar 229 N.3.2. At k Ya lar 229 N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal At k Ya lar 229 N.3.4. Pil ve Aküler 229 N.3.5. Cips ve Di er Yakma F r nlar ndan Kaynaklanan Küller 230 N.3.6. Tarama Çamurlar 230 N.3.7. Elektrik ve Elektronik At klar 230 N.3.8. Kullan m Ömrü Bitmi Araçlar 230 N.4. Di er At klar 230 N.4.1. Ambalaj At klar 230 N.4.2. Hayvan Kadavralar 234 N.4.3. Mezbaha At klar 234 N.5. At k Yönetimi 234 VI

13 N.6. Kat At klar n Miktar ve Kompozisyonu 234 N.7. Kat At klar n Biriktirilmesi, Toplanmas, Ta nmas ve Aktarma Merkezleri 234 N.8. At klar n Bertaraf Yöntemleri 234 N.8.1. Kat At klar n Depolanmas 234 N.8.2. At klar n Yak lmas 234 N.8.3. Kompost 235 N.9. At klar n Geri Kazan m ve De erlendirmesi 235 N.10. At klar n Çevre Üzerindeki Etkileri 235 O. GÜRÜLTÜ VE T TRE M O.1. Gürültü 236 O.1.1. Gürültü Kaynaklar 236 O Trafik Gürültüsü 236 O Endüstri Gürültüsü 236 O n aat Gürültüsü 236 O Yerle im Alanlar nda Olu an Gürültüler 236 O Havaalanlar Yak n nda Olu an Gürültü 236 O.1.2. Gürültü ile Mücadele 236 O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 236 O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 236 O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 237 O.1.4. Gürültünün nsanlar Üzerine Olan Etkileri 237 O Fiziksel Etkileri 237 O Fizyolojik Etkileri 237 O Psikolojik Etkileri 237 O Performans Üzerine Etkileri 237 O.2. Titre im 237 P. AFETLER P.1. Do al Afetler 238 P.1.1. Depremler 238 P.1.2. Heyelan ve Ç lar 240 P.1.3. Seller 245 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazl k Yang nlar 245 P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri 245 P.1.6. F rt nalar 247 P.2. Di er Afetler 247 P.2.1. Radyoaktif Maddeler 247 P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Di er Tehlikeli At klar 247 P.2.3. Tehlikeli Maddeler 248 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yard m Tedbirleri 248 P.3.1. Sivil Savunma Birimleri 248 P.3.2. Yang n Kontrol ve Önleme Tedbirleri 250 P.3.3. lkyard m Servisleri 250 P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden skan 250 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve S n rlararas Ta n m çin Al nan Tedbirler 251 P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 251 R. SA LIK VE ÇEVRE R.1. Temel Sa l k Hizmetleri 252 R.1.1. Sa l k Kurumlar n n Da l m 252 R.1.2. Bula c Hastal klar 253 R çme, Kullanma ve Sulama Sular 253 R Denizler 255 R Zoonoz Hastal klar 255 R.1.3. G da Hijyeni 255 R.1.4. A lama Çal malar 255 R.1.5. Bebek Ölümleri 256 VII

14 R.1.6. Ölümlerin Hastal k, Ya ve Cins Gruplar na Göre Da l m 256 R.1.7. Aile Planlamas Çal malar 257 R.2. Çevre Kirlili i ve Zararlar ndan Olu an Sa l k Riskleri 257 R.2.1. Kentsel Hava Kirlili inin nsan Sa l Üzerine Etkileri 257 R.2.2. Su Kirlili inin nsan Sa l Üzerine Etkileri 258 R.2.3. At klar n nsan Sa l Üzerine Etkileri 258 R.2.4. Gürültünün nsan Sa l Üzerine Etkileri 258 R.2.5. Pestisitlerin nsan Sa l Üzerine Etkileri 260 R.2.6. yonize Radyasyondan Korunma 260 R.2.7. Baz stasyonlar ndan Yay lan Radyasyonun nsan Sa l Üzerine Etkileri 260 S. ÇEVRE E T M S.1. Kamu Kurulu lar n n Çevre E itimi ile lgili Faaliyetleri 261 S.2. Çevre le lgili Gönüllü Kurulu lar ve Faaliyetleri 265 S.2.1. Çevre Vak flar 265 S.2.2. Çevre Dernekleri 266 S.2.3. Çevreyle lgili Federasyonlar 266 T. ÇEVRE YÖNET M VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirlili inin ve Çevresel Tahribat n Önlenmesi 267 T.2. Do al Kaynaklar n Ekolojik Dengeler Esas Al narak Verimli Kullan m, Korunmas ve Geli tirilmesi 267 T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Ta ma Kapasitesini A mayacak Biçimde Planlanmas 267 T.4. Çevrenin nsan- Psikososyal htiyaçlar yla Uyumunun Sa lanmas 267 T.5. Çevre Duyarl Arazi Kullan m Planlamas 268 T.6. Çevresel Etki De erlendirmesi 268 VIII

15 TABLOLARIN L STES SAYFA NO : B.1 Karabük li 2011 Y l Ayl k Rüzgar H z ve Yönü 32 B.2 Karabük li 2011 Y l Ayl k Kuvvetli Rüzgarl Gün Say s 33 B Y l Yenice Orman letme Müdürlü ü Alan 34 B.4 Karabük li Toprak Gruplar, C.1 Karabük li 2011 Y l Ayl k Rüzgar H z ve Yönü 43 C.2 Karabük li 2011 Y l Ayl k Kuvvetli Rüzgarl Gün Say s 44 C.3 Karabük li Uzun Y llar Ayl k Hakim Rüzgar Yönü 44 C.4 Karabük li 2011 Y l Ortalama Bas nç De erleri 44 C.5 Karabük li 2011 Y l Ayl k Ortalama Nem De erleri (%) 45 C.6 Karabük li 2011 Y l S cakl k De erleri ( C) 45 C.7 Karabük li 2011 Y l Aylara Göre Ya lar 46 C Y l na Ait Kar, Dolu, K ra, Don ve Sisli Gün Say s 46 C.9 Karabük li 2010 Y l Aral k Ay Itibariyle 1,3,6,9,12 ve 24 Ayl k Periyotlarda SY (SPI) ndis De erleri. 47 C.10 SY ndis De erleri (2010) 48 C Y l limizdeki Sanayi Tesislerinin ÇKAG LHY Kapsam nda Durumlar F.1 Yenice letme Müdürlü ü Ormanl k Alanlar, F.2 Yenice Orman letme Müdürlü ü A aç Servetinin letme efliklerine Da l m, F.3Yenice Orman letme Müdürlü ü Üretiminin Y llar tibariyle ( ) Kar la t r lmas 76 F Y l Eskipazar lçesi Ormanc l k Faaliyetleri 76 F.5 Eskipazar Orman letme Müdürlü ü 2011 Y l Üretim-Sat ve A açland rmadurumu 77 F.6 Yenice Orman letme Müdürlü ü Orman Köylerinin Kadastro Durumu, F.7 Yenice Orman letme Müdürlü ü Tahdit-Kadastro, F.8 Yenice Orman letme Müdürlü ü6831 Say l Orman Kanununun 16,17 ve 18.maddelerine Göre Verilen zinler, F Say l Mera Kanunu Çal malar ( ) 83 F.10 Karabük li Arazi Kullanma Kabiliyet S n f na Göre Arazilerin lçelere Göre Da l m (ha.) F.1 Yenice letme Müdürlü ü Ormanl k Alanlar, F.2 Yenice Orman letme Müdürlü ü A aç Servetinin letme efliklerine Da l m, F.3Yenice Orman letme Müdürlü ü Üretiminin Y llar tibariyle ( ) Kar la t r lmas 76 F Y l Eskipazar lçesi Ormanc l k Faaliyetleri 76 F.5 Eskipazar Orman letme Müdürlü ü 2011 Y l Üretim-Sat ve A açland rmadurumu 77 F.6 Yenice Orman letme Müdürlü ü Orman Köylerinin Kadastro Durumu, F.7 Yenice Orman letme Müdürlü ü Tahdit-Kadastro, F.8 Yenice Orman letme Müdürlü ü6831 Say l Orman Kanununun 16,17 ve 18.maddelerine Göre Verilen zinler, F Say l Mera Kanunu Çal malar ( ) 83 F.10 Karabük li Arazi Kullanma Kabiliyet S n f na Göre Arazilerin lçelere Göre Da l m (ha.) G.1 Karabük li Turizm letme Belgeli Konaklama Tesisleri, G.2 Karabük li Belediye letme Belgeli Konaklama Tesisleri, G.3 Kültür ve Turizm Bakanl Belgeli Yeme ve çme Tesisleri, G Y l Turist Say lar 151 H Y l Karabük li Arazi Da l m 154 H Y l Karabük li Arazi Kullan m Durumu 155 H Y l Üretim Yap lan Sulu Tar m Alan 155 H Y l Kuru Tar m Alan 155 H Y l Tarla Ürünleri Ekim Alan ve Üretim Miktar De erleri 156 H Y l Baklagiller Ekim Alan ve Üretim Miktar De erleri 156 H Y l Yem Bitkileri Ekim Alan ve Üretim Miktar De erleri 157 H Y l Meyve Ürünleri Ekim Alan ve Üretim Miktar De erleri 158 H Y l Sebze Ekim Alan ve Üretim Miktar De erleri 159 H.10 limizde Büyükba Hayvanc l k, H.11 limizde Hayvanc l n Geli tirilmesine Paralel Olarak Kurulan Kooperatifler (2011) 160 H.12 limizde Süt Üretimi (2011) 160 H.13 limizde Büyükba Et Üretimi (2011) 161 H.14 limizde Küçükba Et Üretimi (2011) 161 IX

16 H.15 limizde Yumurta Üretimi (2011) 161 H Y l Su Ürünleri Tesisleri 162 H Y l Su Ürünleri 162 H Y l Bal Üretimi 162 H Y l Süt ve Süt Ürünleri letmeleri 163 H Y l Et ve Et Ürünleri letmeleri 163 H Y l Karabük li laç Tüketimleri 164 H Y l Ticari Gübre Tüketimi 164 J.2 Karabük lindeki Hidroelektrik Santralleri, K.1 Karabük lindeki Küçük Sanayi Siteleri (2010) 178 K.2 Demir Çelik Sanayi (2011) 179 K.3 Tekstil Sanayi (2011) 179 K.4 G da Sanayi (2011) 180 K.5 Kimya Sanayi (2011) 181 K.6 Makina malat Sanayi (2011) 181 K.7 Çelik Konstrüksiyon Sanayi (2011) 181 K.8 Orman Ürünleri Sanayi (2011) 181 K.9 Madencilik Sanayi (2011) 182 K.10 Döküm Sanayi (2011) 182 K.11 Çimento Haz r Beton Ve Beton Elemanlar Sanayi (2011) 183 K.12 Dolum Tesisleri Sanayi (2011) 183 K.13 Di er malat Sanayi (2011) 183 K.14 Sanayi Yerleri Say s, stihdam Ve Sektörel Da l m ( ) 184 K.15-Demir Çelik Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (S cak Hadde), K.16 Demir Çelik Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (So uk Çekme-Transmisyon,Tel ve Çivi), K.17 Tekstil Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 186 K.18 G da Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 187 K.19 Kimya Sektöründe Faaliyette Bulunan I letmeler (2011) 188 K.20 Makine malat Sektöründe Faaliyette Bulunan Firmalar (2011) 189 K.21 Çelik Konstrüksiyon Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 189 K.22 Orman Ürünleri Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 190 K.23 Madencilik Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 191 K.24 Döküm Sanayinde Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 192 K.25 Çimento, Haz r Beton ve Beton Elemanlar Sanayinde Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 192 K.26 Dolum Tesisleri Sanayinde Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 192 K.27 Di er malat Sektöründe Faaliyette Bulunan letmeler (2011) 193 K.28 Sanayi Yerleri Say s, stihdam Ve Sektörel Da l m (2011) 194 K.29 Küçük Sanayi Sitesi Yerleri Say s Ve stihdam Durumu (2011) 194 K.30 limizdeki Sanayi Kurulu lar n n stihdamla lgili Durumu (2011) 194 L.1 limizde Yap lmas Planlanan At ksu Ar tma Tesisleri (2011) 199 L.2 Karabük li 2011 Y l Devlet Yollar Trafik-Hacim De erleri (YOGT) 203 L.3 Devlet Yollar n n llere Göre Ta t-km, Yolcu-Km Ve Ton-Km De erleri (2011) 203 M.1Karabük lindeki lkö retim Okullar ve Liseler (2011) 217 M.2 Karabük Üniversitesi Fakülte, Yüksekokul, Enstitü Adlar ve Ö renci Say lar, M Y l Ki isel Durumlar na Göre Kay tl Durumu 220 M.4 Sektörler tibari le Çal an Say lar (10 + yerleri baz nda)(2011) 221 M.5 Meslek Gruplar na Kay tl sizler (2011) 221 M.6 Mülkiyeti Hazineye Ait Ta nmazlar n Cinslerine Göre Da l m, M.7 Nüfusun Y llara Göre De i imi ( ) 223 M.8 lçe Nüfusunun Y llara Göre Da l m ( ) 224 M.9 Karabük li 2007 Y l Nüfusun Cinsiyet ve Ya Gruplar na Göre Da l m 224 M Y l lçelere Göre ehir ve Köy Nüfusu, Yüzölçümü ve Nüfus Yo unlu u 225 M ve 2007Y l Genel Nüfus Say m nda lçelere Göre ehir ve Köy Nüfusu, Y ll k Nüfus Art H z (%) 226 N.1 Evsel At klar n Konut ve yeri Da l m 227 N.2Toplam Evsel At k Miktar ve Oran 227 N.3 Karabük li Merkezde Bulunan 200 m2 den Büyük yerleri (2011) 230 X

17 P.1 Senaryo deprem sonuçlar ndan elde edilen can ve mal kay plar na ait bilgiler (2000 nüfus say m na göre) 238 P Y llar Aras nda Meydana Gelen Yang nlar 245 P Y l Yenice Orman letme Müdürlü ü Orman Zararl Türüne Göre Mücadele Faaliyetleri 246 P.4 Yenice Orman letme Müdürlü ü 2011 Y l Sonu Ola anüstü Has lat Cetveli 247 P.5 Karabük linde Ya anmas Muhtemel Afetler (2009) 248 R.1 Karabük li ve lçeleri ASM Merkezleri, R.2 Karabük li Yatakl Tedavi Kurumlar, R Y l Tespit Edilen Bildirimi Zorunlu Hastal klar 252 R Y l çme-kullanma Suyu Kontrol Ve Denetim zlemesi Gerçekle me Durumu 252 R çme Kullanma Sular Uygunsuzluk Durumu 252 R çme Kullanma Sular Uygunsuzluk Durumu 253 R Y llar Klorlama Cihaz Bulundurma Durumu 253 R ve 2011 Y llar çme Kullanma Suyu Uygunsuzluk Yönetim Çal malar 253 R.9 Zoonoz Hastal klar, R Y l 12 Ayl k Çal ma Raporu 254 R.11 Karabük li 2011 Y l Bebek Ölümü 255 R Y l Ölümlerin Hastal k Cinsiyet ve Ya Gruplar na Göre Da l m 255 R Y l Aile Planlamas Çal malar 256 T.1 ÇED Gereklidir/Gerekli De ildir Karar Verilen Faaliyetler Listesi ( ) 268 HAR TALARIN L STES SAYFA NO : Bölgenin Genelle tirilmi Jeoloji Haritas (M.T.A) 27, 211 Karabük li Deprem Haritas (1/50.000) 31, 212 Karabük li Arazi Kullan m Kabiliyet S n f Haritas (1/25.000) 70 Karabük li Arazi Kullan m Durumu Haritas (1/25.000) 71 Karabük li Turistik Harita (1/25.000) 120 Safranbolu lçesi Turistik Harita (1/25.000) 121 Karabük li Elektrifikasyon Haritas (1/20.000) 201 Karabük li Yol A Durumu Haritas (1/25.000) 204 Kuzey Anadolu Fay Zonu Haritas (Bilim ve Teknik, 1999) (1/ ) 238 Karabük linin Genelle tirilmi Heyelan Duyarl l k Haritas 244 EK LLER N L STES SAYFA NO : A.1 Stratigrafik Dikme Kesit 26 J.1. Yenice Ormanlar 172 L.1 Karabük li temiz Su Sistemi emas 196 L.2 Karabük li Ar tma Tesisi Ak m emas 200 Karabük li Kent Yerle im Krokisi, M.1 Y llara Göre Nüfus Da l m ( ) 223 M Y l lçelere Göre Nüfus Da l m 225 M Y l Nüfus Art H z 226 P.1 A-Karabük Fay n n Blok Diyagram ; B- A nmadan önceki konumu; C- Bugünkü a nma ile fay izinin konumu ( Saner vd., 1980) 239 P.2 Y llara göre maksimum ya 241 P.3 Meteoroloji Genel Müdürlü ü'nün ölçümlerine göre günlük 10 mm üzeri ya lar 242 P.4 Meteoroloji Genel Müdürlü ü'nün ölçümlerine göre y llara göre maksimum kar kal nl klar 243 XI

18 GRAF KLER N L STES C Y l PM10 - SO 2 Ayl k Ölçüm De erleri 53 E Y l Karabük li Arazi Kabiliyet S n flar ve Da l m (ha) 68 E Y l Toprak S n flar na Göre Arazi Kullan m Durumu 69 H Y l Karabük li Arazi Da l m Oranlar 154 SAYFA NO : XII

19 (A). CO RAF KAPSAM A.1. Giri Karabük linin ad n n kayna na ili kin üç görü vard r. Bunlardan birincisine göre Karabük, kara ve bük olmak üzere iki unsurdan olu an bir kent ad d r. Bu görü ü savunanlara göre kent, ad n üzerine kurulu oldu u co rafi yap dan alm t r. Anlat mlara bak lacak olursa, kara, tabiat parçalar üzerinde yerle en ve tabiata damgas n vuran insano lunun s k ba vurdu u bir s fatt r. Bu s fat Türk toponimisinde çok önemli bir yer i gal etmektedir. Bük kavram ise özellikle Orta Karadeniz de çok yo un olarak bulunan bir bitki türünün ad d r. Buna göre Karabük ad, çal l k fundal klar n karalt s anlam na gelmektedir. lin ad na ili kin ikinci görü e göre; Karabük Türkmen cemaatinin ad olup, bugün Türkiye de bu ad ta yan çe itli ilçelere ba l, yedisi köy olmak üzere, onüç adet meskun yer ad bulunmaktad r. Ta köprü ile Boyabat aras nda do u bat yönünde akan çay da bugün Karabük Çay olarak bilinmektedir y l nda düzenlenmi olan Adana Tapu Defterleri üzerinde yap lan incelemelerde Yüre ir nahiyesine ba l, Karabük ad n ta yan Türkmen toplulu u saptanm t r. Safranbolu yöresindeki köylerin büyük ölçüde Türkmen, boy, oymak ve topluluklar n n ad n ta makta olmalar, Karabük ad için de ayn durumu dü ündürmektedir. Üçüncü görü ise, daha önce, Karabük Köyünde oturan ancak imdilerde ayn adla an lan mahallede ya ayanlar taraf ndan iddia edilmektedir. Buna göre; bük yerel anlamda üzüm anlam na gelmektedir. Eskiden Karabük Köyünde bol miktarda üzüm ba bulunmaktad r. Karabük bu anlamda kara üzümlük yer anlam na gelmektedir. Karabük ve çevresinde tarih öncesi ve tarih devirlerinin ayd nlat lmas aç s ndan önemli say labilecek toplam 32 tümülüs ve 4 büyük höyük bulunmaktad r. Bunlardan 24 tümülüs, Safranbolu ile Eflani lçelerimiz aras nda, 5 tümülüs Eskipazar lçemizde ve 3 tümülüs de Ovac k lçemizde bulunmaktad r. Höyüklerden 3 tanesi Eflani lçemizde, 1 tanesi de Eskipazar lçemiz s n rlar içersinde yer almaktad r. 13

20 Eflani Köle Tepesi Tümülüsü 1998 tarihinde ngiliz arkeolog Dr. Roger Matthews ba kanl ndaki bir ekip taraf ndan Ovac k ve Eskipazar yerle imlerinde yap lan arkeolojik yüzey ara t rma sonuçlar na göre, Karabük ve çevresinde en eski yerle me, erken bronz (tunç) devrinde ba lamaktad r. Eskipazar lçemize ba l Yaz boy köyünde bulunan höyük bu anlamda Karabük ve çevresinin en eski yerle im alan olarak kabul edilmektedir. Karabük ve çevresi, Antik Devirde, Homeros un lyada destan nda ad ndan bahsetti i, Paflagonya (Paphlagonia) denilen bölgenin s n rlar içinde idi. Paflagonya n n bat s nda Bitinya, do usunda ise Pontos bölgesi vard r. Anadolu nun antik devirde siyasi, ekonomik ve toplumsal tarihi, Hitit Devletinin kurulu u ile ba lamaktad r. Karabük ve çevresi, Antik devirde Hitit lerin Kuzey Bat Anadolu yu kontrol alt na alma amac na hizmet eden bir ordu yolu geçit bölgesiydi. Hitit lerin, M.Ö tarihinde y k lmas ndan sonra Karabük ve çevresi, Frig lerin etkisi alt na girmi tir. Bu dönemde Anadolu nun toplumsal ve siyasal yap s bütünüyle de i ti. Kuzey Bat Anadolu da Kastamonu ya kadar olan alana yerle en Frig lerin yöremizde yerle mi olarak göründükleri yer, arkeolojik yüzey ara t rma sonuçlar na göre, Ovac k lçesine ba l K la Köyüdür. Burada bulunan Hesem De irmen ad verilen yap n n kap s Frig Dönemine aittir. Friglerin, Kuzey Bat Anadolu da egemenli i M.Ö. 676 tarihine kadar sürdü. M.Ö. 695 te Kafkaslardaki skitlerin (Sakalar) kovalad Kimmer oymaklar n n bir bölümü Frigya topraklar na girdi. Bütün Frig yap lar n yerle bir eden bu topluluklar geriye kaya mezarlar ndan ve tümülüslerden ba ka bir ey b rakmad lar. Karabük ve çevresinde Roma döneminden kalma birçok yap, mezar ve yerle im alan bulunmaktad r. Roma döneminin yöremizdeki en önemli yerle im alan Eskipazar lçemiz s n rlar ndaki, Hadrianopolis Kentidir. M.S. 126 y l nda bu ad alan kentin as l ismi Kaisareis Proseilemmenitai dir. Kentin kurulu tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte M.Ö. 64 tarihinde oldu u san lmaktad r. Hadrianopolis -mezar 14

21 limiz ve çevresinde Roma döneminden kalma ünlü yap tlar aras nda, Sipahiler köyü Küre Havuzu, Safranbolu Hac larobas köyünde bulunan nkaya Kaya Mezarl, Akveren ve Yörük köyleri aras nda kalan Horozini Kaya Mezarlar yer almaktad r. Hac larobas Kaya mezar Hac larobas yaz t Eskipazar lçemize ba l, Deresamail (De irmendere Mahallesi), Boncuklar (Yahyalar Mahallesi) ve Tam lar (Emiro lu Mahallesi) köylerinde bulunan 20 ye yak n Grekçe yaz t, yöreye ili kin önemli bilgiler vermektedir. Grekçe Mezaryaz t Roma Dön.I.II.yy 15

22 ç Paflagonya bölgesinin uzun zaman Roma yönetiminde kalmas, yöremizde çok say da Roma döneminden kalma eserin bulunmas na neden olmu tur. Erken Roma Dönemi Kutsal Amaçl Kaya Ni i Roma Dönemi Kaya Mezar 395 y l nda Roma mparatorlu u ikiye ayr l nca Karabük ve çevresinde bu defa da uzun sürecek bir Bizans dönemi ba lam t r. Antik dönemin konusu olmamakla birlikte, Bizans, 622 y l nda Anadolu ya dolay s yla Paflagonya y, ran (Sasani) istilas ndan kurtard ktan sonra Anadolu da yeniden askeri ve sivil örgütlenmeye gitti. Bizans mparatoru Heraklius, Anadolu yu 17 Teme (eyalete) ay rd. Bunlardan birisi de Karabük ve çevresinin içinde bulundu u Paflagonya Temi idi. Bizans döneminde Paflagonya n n tarihi aç k ve belirgin de ildir. Bildi imiz tek geli me, bölgenin VII. y.y. dan ba layarak 922 y l na kadar olan süreçte, Bizans-Müslüman Arap çat mas na konu olmas d r. Bu çat malar s ras nda bölgede Roma döneminde yap ld san lan Eflani atosu, bir akritai olan (Bizans dilinde müstahkem kale) Safranbolu ve Kastamonu kaleleri, Müslüman Araplara kar verilen mücadeleler s ras nda bölgede ön plana ç km lar ve adlar n duyururlar. Yine Bizans döneminde Eskipazar ve Safranbolu birer piskoposluk merkezi olarak yörede etkin dinsel yerle im alanlar durumuna gelir. Eflani Kilise Harabesi, Sütun Ba l klar (Bizans Dönemi) 16

23 Anadolu nun Türkle mesi süreci 1071 Malazgirt Sava ndan daha öncesine dayanmaktad r. Karabük ve çevresinde ilk olarak Türkle me sürecine giren yerle im birimi, Eskipazar daki Tam lar Köyü dür y l itibariyle Karabük ve çevresi bütünüyle Selçuklular n kontrolü alt na girmi tir. XIV. Yüzy l n ba lar na gelindi inde Eflani de oturan Candar ailesinin (1309) bu bölgede beylik kurdu una tan k olmaktay z. Candaro ullar Ali Bey in Safranbolu da hüküm sürdü ü s rada Gerede üzerinden, 1332 y l nda Safranbolu ya gelen Arap gezgin bn i Batuta, o y llar n Safranbolu sunu; Buras tepe üzerine kurulmu küçük bir kasabad r. Tepenin eteklerinde hendek, da n zirvesinde ise kale in a edilmi tir. Sözleriyle betimlemi tir. Buradan da anla laca üzere Safranbolu nun geli mesi yolunda ilk ad m Candaro ullar döneminde at lm t r y l ndan, Safranbolu nun Osmanl egemenli ine kesinlikle geçti i 1416 y l na kadar, kentin her iki beylik aras nda birkaç kez el de i tirdi i görülmektedir. Candaro ullar n n, Gerede istikametinden gelecek olan Osmanl lar gözetlemek için, çok geni görü alan na sahip Karabük e ba l Kapullu Köyünü tahkim ettikleri, bu köye kendilerine sad k bir topluluk yerle tirdikleri, köyde baz Candaro lu vak flar n n bulunmas ndan anla lmaktad r. Bu köyde ayn zamanda Osmanl vak flar n n da bulunmas, Osmanl lar n da Candaro ullar gibi ayn siyaseti izledi inin bir göstergesidir. Karabük ve çevresinde Candaro ullar ile Osmanl lar aras nda tarihlerinde gerçekle en mücadelelerde, yörede bulunan Türkmen boylar genelde Osmanl lar n taraf n tutmu tur. Osmanl lar n bu bölgede bulunan Türkmen boylar na yeni fethedilecek, gaza ve cihad yap labilecek topraklar vaad etmeleri en önemli etkendir. limiz ve çevresi, Osmanl lar n ilgisini Orhan Bey zaman ndan itibaren ( ) çekmeye ba lam t r tarihinde Eflani, Osmanl lar n eline geçerken ayn tarihte, Candaro ullar Safranbolu yu alarak buradaki Umuro ullar Beyli ine son verirler. Orhan Bey zaman nda Karabük ve çevresi, Osmanl lar n eline geçer. Ancak Rumeli ye düzenlenen fetihler, bölgeye önem verilmesini engeller. Buna ra men Osmanl lar bölgeye göçebe Türkmenleri yerle tirmeyi ihmal etmezler. Yöredeki bu Türkmen topluluklar na Yörükan- Tarakl ad verilir. Bu yerle tirmenin Safranbolu, Eskipazar ve Yenice üçgeni aras nda yo unluk kazand görülmektedir y l itibariyle Osmanl egemenli i Karabük ve çevresinde kurulur. Hamaml Köyü Erken Osmanl Hamam 17

24 II. Murat n tahta geçti i s rada sfendiyar Bey Osmanl egemenli inden kurtulmak ister. (1421) Çank r, Kalecik ve Tosya Beyi olan o lu Kas m Bey i bölgeden uzakla t r r. II. Murat n bölgeye ordu göndermesi üzerine; sfendiyar Bey can n zor kurtar r ve Sinop a çekilmek zorunda kal r. II. Murat a kar karde i ehzade Mustafa isyan eder. Bundan yararlanmak isteyen sfendiyar Bey bu defa Karabük üzerine sefer düzenler ve Safranbolu ya girer. Candaro lu- Osmanl mücadelesinde sürekli olarak Osmanl n n taraf n tutmu olan Safranbolu halk na kar iddet uygular. Kenti yerle bir eder. Kar s na ç kan her eyi yak p y kar. Halka gözda verir ve kendisine sad k kalmayanlara haddini bildirir. Safranbolu halk bir kurul olu turur ve durumu o s rada Rumeli de bulunan II. Murat a bildirir. Sultan II. Murat haberi al r almaz, ordusuyla bölgeye hareket eder. Her iki ordu 1423 tarihinde Safranbolu da kar kar ya gelir. Candaro lu sfendiyar Bey sava kaybeder ve Sinop Kalesine s n r, 1423 tarihinde taraflar aras nda anla ma imzalan r. sfendiyar Bey anla ma ko ullar na uyar. Karabük ve çevresi Osmanl yönetiminde 1423 tarihinden sonra bir süre bar içinde ya am t r. Ancak XVI. y.y. n ikinci yar s ndan itibaren ba layarak bozulan ekonomik denge beraberinde pek çok sorun getirir. Osmanl Devletinde 1564 tarihinde ba layan zahire k tl uzun sürer. mparator zahire ihtiyac n kar lamakta olan u anda Karabük iline ba l olan Safranbolu (Tarakl borlu), Eskipazar (Viran ehir) kaynaklarda Bazar olarak da ad geçen Yenice ve Eflani önemli zorluklar ya ar. Karabük ve çevresi, 1560 lardan ba layarak XVII. y.y. n ba lar na kadar Suhte syanlar n n ( medrese ö rencilerinin ç kard ayaklanmalar ) etkisi alt nda kal r. Özellikle Tarakl borlu bu isyanlardan etkilenir y l ndan itibaren Karabük ve çevresi bu defa da Celali isyanlar n n etkisi alt na girer. Bu isyan hareketi yörede tar msal ve hayvansal üretimin dü mesine neden olur. XVII. y.y. da Karabük ve çevresini konu alan di er bir geli me, Osmanl Padi ah, IV. Mehmet in kinci Lehistan Seferi s ras nda olmu tur tarihinde bu sefer için Bolu Sanca ndan, 14 kazadan toplanan arpan n miktar kiledir. Bu arpa Bart n skelesi nden, stanbul a gönderilmi tir. kinci Lehistan Seferi için devlete, Viran ehir, kile arpa vermek zorunda b rak l rken, Eflani ve Tarakl borlu, kile, Yörükhan- Tarakl borlu (Yörük Köyü) , ehabettin (Ovac k) kilo arpa vermekle yükümlü tutulmu lard r. XIX y.y. da Karabük ve çevresinde baz önemli olaylar olmakla birlikte yine de bir önceki yüzy la göre ya am n sakin geçti i söylenebilir. XIX y.y. da her eyden önce idari alanda bir de i iklik ya and tarihinde Viran ehir Voyvodal na son verildi. Milli Mücadele döneminde Karabük ve çevresindeki olaylar Safranbolu merkezli olarak geli me göstermi ve tarihe damgas n vurmu tur. I. Dünya sava s ras nda tümü Safranbolu, Karabük, Eflani ve Ulus yöresi askerlerinden olu turulan, 42. Alay 1914 y l n n A ustos ay nda, Safranbolu nun Harmanlar mevkiinde, yöre halk n n kat ld törenle Çanakkale cephesine u urlanm t r. Çanakkale Sava lar sonras nda 42. Alay dan sadece 7 ya da 8 ki i geri dönebilmi tir. I. Dünya Sava nda, Safranbolu Askerlik ubesinden cepheye sevk edilenlerden 1686 vatan evlad ehit olmu tur. Milli Mücadele döneminde Karabük ve çevresinde en önemli geli me baz ara t rmac lar n Safranbolu Olay ya da Day o lu Olay olarak bilinen vakad r. Milli Mücadele Döneminde Safranbolu Olay olarak bilinen hadise 23 Nisan 1920 tarihinde gerçekle mi tir. Mondros Ate kesi sonras tilaf Devletlerinin Anadolu yu i gal etmeleri tüm yurtta oldu u gibi Safranbolu da da üzüntü ile kar lanm t r. Nitekim 3 Haziran 1919 tarihinde Mustafa Kemal Pa a henüz Havza da iken, Safranbolu nun ileri gelenleri, bilinç seviyelerinin düzeyini gösterir ekilde telgrafla kanlar n n son damlas na kadar dü manla sava mak istediklerini bildirmi ler, i in ba ndan sonuna kadar baz alanlar d nda bu hareket noktas ndan ödün vermemi lerdir. stanbul un 16 Mart 1920 de resmen i gal edilmesi sonras nda gösterdikleri tepki bunun en güzel örne idir. Safranbolulular, 20 Mart 1920 de düzenledikleri miting hareketi 18

25 ile stanbul un resmen i gal edilmesini protesto etmi lerdir. Bu mitingde Safranbolulular, Meclisi Milli nin i gal edilmesini k nam lar; hürriyet, insanl k, adalet duygular n kendilerine ilke edinmi olduklar n belirtmi ler ve durumu büyük devletler nezdinde tepki ile kar lam lard r. Kurtulu Sava nda da Safranbolu, Kuva-i Milliye nin deri ve ayakkab ihtiyac n kar lam t r. Z. Fahri F nd ko lu, 1962 tarihinde bas lan, Karabük adl çal mas nda, u görü e yer vermi tir. Önce bir istasyon ad, sonra nahiye ve nihayet kaza ismi olan Karabük ve çevresinin Cumhuriyetten önceki devirlerde tarihsiz, mazisiz bir yer oldu u zannedilmesin. Gerçekten de, 1995 tarihinde l olan Karabük ün, belki l s n rlar içinde olan yerle im birimleri dolay s yla tarihi çok eskidir. Ancak, Karabük kenti olarak tarihi o kadar eskilere gitmemektedir. Elimizde bulunan en eski belge, Karabük ün, tarihini Candaro ullar döneminde ba latmaktad r. Bu belgede, Tarakl borlu da Karabük Köyünde Arif eyh in Devlet eh Divan ndaki 1979 akça olan yeri me ihatl k için vak ft r. Candaro lu Bayezid Bey den ve Süleyman Pa a zaman ndan. Daha önceden de belirtildi i ve bu belgeden de anla laca üzere, Karabük Köyü Candaro ullar döneminde Arif eyh ad nda bir ki iye ir ad yani din i lerini yerine getirmek için vakfedilmi tir. Karabük Köyünün vak fsal özelli i Osmanl lar döneminde de devam etmi tir tarihli Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defterinde Karabük Köyü 11 hane olarak gözükmekte; yakla k ki i civar nda bir nüfusa sahip oldu u anla lmaktad r y l nda Safranbolu ya ba l Ö lebeli Köyü nün, 13 hanelik bir nüfusa sahip mahallesi olan Karabük 1934 y l nda Ankara Zonguldak demiryolunun aç lmas ile bir istasyon ad olarak ilk kez devlet demiryolu haritas nda Cumhuriyet tarihinde ad görülmeye ba lar. Karabük ün kurulu öyküsü ayn zamanda Cumhuriyet tarihimizde endüstrile menin öyküsü ile e zamanl bir anlat m konu al r. 3 Nisan 1937 y l nda Mustafa Kemal Atatürk ün direktifleri ile zaman n ba bakan smet nönü taraf ndan Demir-Çelik Fabrikas n n temeli at l r. Böylece Karabük ün ad n Türkiye ve daha sonra dünyaya duyuracak olan süreç ba lam olur. A r sanayi kurulu u olarak Demir-Çelik Fabrikas n n üretime geçmesi ile hareketlilik kazanan Karabük te k sa zamanda köyden kurtulu u sa layan ehirle me süreci ba lam t r y l nda demiryolunun beldeden geçmesi ile yava yava nüfus çekmeye ba layan Karabük, nihayet 1939 y l nda bir belediyeye kavu mu tur tarihinde Akta nahiyesi haline dönü türülürken, Karabük nahiye yap lm t r. Karabük ad na 1940 nüfus say m nda rastlan lmaktad r. Karabük ad na ilk yer veren nüfus say m 1945 y l na aittir. Karabük ün bu ve buna ba l y llarda nüfusu h zl olarak art gösterirken, 6068 say l yasa ile 3 Mart 1953 tarihinde ilçe haline getirilmi tir. Karabük ün bir ilçe olarak ad ilk kez 1955 nüfus say m nda geçmi tir. Yurdumuzda demir çelik a r sanayinin yay lmas na, geli mesine öncülük eden ve okul ödevini gören Karabük, 550 say l Kanun Hükmünde Kararname ile 6 Haziran 1995 tarihinde 78. l olarak Türkiye siyasi haritas nda yerini alm t r. A.2. l ve lçe S n rlar Karabük line ba l ilçeler; lçeler: Yüzölçümü (km 2 ): Merkez 760 Safranbolu Yenice 620 Eskipazar 740 Eflani 587 Ovac k

26 A.3. lin Co rafi Durumu Karabük li; Bat Karadeniz bölümünde yer almakta olup, Araç ve So anl Çaylar n n birle mesiyle meydana gelen Yenice (Filyos) Irma n n olu turdu u vadilerle bunlar n aras ndaki platolardan meydana gelen bir co rafi yap ya sahiptir. Co rafi yap, engebeli olup büyük düzlükler görülmemektedir. Kuzeyde Bart n (80 km.), kuzeydo u ve do uda Kastamonu (120 km.), güneydo uda Çank r (195 km.), güneybat da Bolu (130 km.), bat da Zonguldak (170 km.) illeriyle kom udur. Ankara'ya 230 km., stanbul'a 400 km. uzakl ktad r. Karabük li, Bat Karadeniz Bölgesi nde I ve I kuzey boylam, I ve I do u enlemleri aras nda yer al r. Karabük ün yüzölçümü km 2 olup, l merkezinin rak m 254 m. dir. A.4. lin Topo rafyas ve Jeomorfolojik Durumu Karabük, Araç ve So anl Çaylar n n birle mesiyle meydana gelen Yenice (Filyos) Çay n n olu turdu u vadilerle bunlar aras nda kalan platolardan meydana gelmi bir yap ya sahiptir. Karabük il merkezinde genel olarak e im oran oldukça fazlad r. Karabük ehir merkezinde e imli (%10-20) ve az e imli (%0-10) morfoloji göze çarpar. ehir merkezinin d na do ru ise; dik (%20-40) ve çok dik (>%40) morfolojinin olmas jeoteknik problemlere yol açar. Mevcut durum yerle im olana n k s tlamaktad r. limiz etraf yüksek da ve tepelerle çevrili bir havza karakteri gösterir m. yüksekli e sahiptir. Kuzeyindeki da l k alandan kaynaklanan tali dereler, ehre do ru ta d klar maddelerle alüvyal bir dolgu olu turmu tur. Do uda yer alan Safranbolu çevresinde yükseklik 600 m. yi bulur. Buradaki kalker platosu, Gümü ve Akçasu Derelerinin birle mesinden olu an Tabakhane Deresi ile Bulak Deresi taraf ndan parçalanm t r. Bulak ve Tabakhane Dereleri Araç Çay na do ru gömük menderesler olu turarak akmaktad r. limizin kuzeydo usunda kalan Eflani lçesi ve çevresi küçük akarsularla parçalanm bir plato durumundad r. Buradan güneye do ru gidildikçe yükseklik artar. Eskipazar lçemiz çevresindeki arazi, bat daki Me ri Da ndan do uya do ru e imlidir. So anl Çay çevresinde düzlükler yer al rken, s rt olarak isimlendirilen Ovac k-çerke s n r na yak n olan alanlarda yükseklik artmaktad r. Eskipazar çevresinde ortalama yükseklik 740 m. civar ndad r. Ortalama yüksekli i m. olan Ovac k, vadilerle parçalanm plato ve düzlükler üzerinde bulunur. Bu alan çevreleyen s rt ve da lar engebeli bir arazi yap s n ortaya ç karmaktad r. Bat da kalan Yenice ise oldukça engebeli ve da l k bir yap ya sahiptir. Düzlük ve oval k olan kesim bulunmamaktad r. Karabük ve Safranbolu yu kuzeyden ku atan da l k alan n tektonizmaya u ramas ile kuzeydo u güneybat do rultulu bir fay hatt meydana gelmi tir. Bu alan n hemen güneyinde ise Araç Çay ve Yenice Irma n n içinde akt do u bat do rultulu bir senklinal bulunmaktad r. Yap bak m ndan geçirimsiz, yumu ak ve dirençsiz olan killi formasyonlar (kayaçlar toplulu u) heyelanlara uygundur. E imin son derece fazla oldu u bu alanlarda ya lardan sonra s k s k heyelan ortaya ç kar. Karabük te bulunan Ye il Mahalle, Yeni Mahalle, Bay r Mahalle, Çamdibi, Kapullu, Kartaltepe, Kayaba ve 100. y l Mahallelerinde heyelanlar büyük zararlara yol açm t r. 20

27 Karabük te genelde da l k olan dalgal bir arazi yap s n n ortaya ç kt, büyük ova ve düzlüklerin olmad söylenebilir. Karabük li Da lar Kuzey Anadolu Da lar n n bir parças n olu turan ildeki da lar k vr m da lar d r. Bu da lar n yüksekli i 2000 m. yi geçmez. Karabük ün kuzeyinde bat ya do ru uzanan geni bir da l k alan bulunmaktad r. Kuzey Da lar n n uzant lar niteli indeki bu alanda, ortalama 1400 m. yüksekli e sahip Çi dem Tepe, Boyundurluk Tepe, Tekirda, çbel Tepe, Döne en Tepe ve Ba köy Da lar yer al r. Bu alanda Karabük ün ikinci yüksek noktas n olu turan Sar çiçek Tepesi (1750 m.) bulunmaktad r. Karabük ün do usuna rastlayan alanda, Araç ve So anl Çaylar n n aras nda kalan kesimde Bürnük Tepesi (1143 m.), Esendo du Tepesi (1144 m.) ve Tepeda yer almaktad r. Karabük ün günaybat s nda Keltepe, Yenida ve Karada, güneyde Alada lar (1040 m.), güneydo uda ise Çakmak Da lar uzanmaktad r. Keltepe 1999 m. yüksekli i ile Karabük ün ve Bat Karadeniz Bölgesi nin en yüksek noktas d r. Keltepe Bölgesinden Eskipazar a do ru uzanan alanda Çal Da, Kavak Da, Kurban Tepesi, Dede Tepesi, Eleman Da lar, K saç Da lar ; Eskipazar Çay na paralel uzanan erafettin Da lar ve do uda Kuzören Da üzerindeki Dikmen Tepesi (1600 m.), Eskipazar n kuzeybat s nda Hodulca Da (1730 m.) en önemli yükseltilerdir. Yenice çevresiyle Eskipazar da yer alan da lar, Bolu ve Köro lu Da lar n n uzant lar d r. Safranbolu çevresinde, Araç Çay ve kollar n n parçalad platoluk alan üzerinde kuzeydo uya do ru uzanan Sipahi Da yer almaktad r. Daha kuzeyde kalan Eflani çevresinde düzlükler geni yer tutar. Burada 1416 m. yüksekli indeki Göktepe ve Tepeda en önemli yükseltilerdir. Ovac k çevresinde en yüksek da Çalyayla Da (1432 m.) d r. Bu alanda Ilgaz ve Köro lu Da lar n n devam olan K raç Tepe, Kocada, Sivriçam Doru u, Karada, Boduro lu ve Erenler Da lar bulunmaktad r. Karabük li Ovalar Oldukça engebeli ve e imli yap ya sahip olan Karabük te büyük düzlükler ve ovalar yoktur. Araç ve So anl Çaylar n n kenar nda küçük düzlük alanlar yer almaktad r. Eskipazar çevresinde Hamaml, Bay nd r, Sadeyaka Ovalar yer al r. So anl Çay vadisinde, Safranbolu nun Geren Köyü yak n nda Geren Ovas bulunmaktad r. Hamzalar Mevkiinde ise Eskipazar Çay n n So anl Çay na kar t alanda Cemal Ovas yer al r. Karabük li Yaylalar Merkez lçede; Avdan Yaylas (1300 m.), Sorgun Yaylas (1650 m.), Dede Yaylas (1670 m.), Büyük Düz Yaylas, Küçük Düz Yaylas, Çak ören Yaylas, Küçük Yayla, Bostanc k Düzü Yaylas, Ar cak Yaylas, Safranbolu çevresinde; Sar çiçek Yaylas ve Uluyayla, Yenice çevresinde Gökp nar, Göktepe, Me re, Yass yurt, Alabo a, Karabo a, Ba ba Yaylalar, Eskipazar çevresinde Dede Yaylas, Keltepe den Eskipazar a do ru uzanan alanda Adiller, Hasanlar, Kulat, erafettinler, E riova, Sündek, Acemler, Belen Yaylalar, 21

28 Ovac k çevresinde Boduro lu, Çak ll, manlar ve Göllü Yaylalar bulunmaktad r. A.5. Jeolojik Yap ve Stratigrafi Karadeniz Bölgesi bat bölümünde yer alan Karabük ve çevresinde, Birinci zamandan, Kuvaterner e kadar de i ik ya larda, pek çok litolojik birim gözlenmektedir. Karabük-Safranbolu Tersiyer havzas, bat da Bolu kuzeyinden ba lay p do uda Çelebiler ve Kastamonu ya de in uzanan, geni li i bat da 2-2,5 km den do uda km ye de in de i en, yakla k KD-GB uzan ml ve hemen tümüyle Eosen ya l tortul kayalarla doldurulmu, huni biçimli bir aland r. Havza, güneyden Ça layan Formasyonu ve Anadolu nap ile kuzey ve kuzeybat dan ise Jura öncesi ya l metamorfitler ve yine Ça layan Formasyonu ile s n rl d r. Karabük-Safranbolu Tersiyer havzas ve çevresinde Blumenthal (1948) taraf ndan yap lm t r. Blumenthal (1948), havzan n kuzeybat kenar n Karabük Hatt olarak adland rm ve bunun tektonik nitelikli oldu unu vurgulam t r. Bölgede temel birimleri olu turan, Paleozoyik ya l Formasyonlar bat da, kuzeyde ve do uda s n rl alanlarda yüzeylenmi tir. Temel birimler üzerine gelen Mezozoyik ya l birimler, nalt Formasyonu kireçta lar olarak ve Ulus Formasyonu da fli serisi olarak temsil edilmi lerdir. En üstte yatay ve yataya yak n katmanl birimler, senozoyik ya l formasyonlardan olu mu tur. Akarsu vadilerinde Kuvaterner ya l alüvyon çökelleri en genç birimleri olu turur Kuzey Anadolu Da lar n n bir parças olan Karabük teki da lar, ana çat s Alp Orojeniziyle ortaya ç kan k vr m da lar d r. Karabük te III. Jeolojik zamanda olu an kalkerli (Kireçta ) araziler geni yer kaplar. Kireçta lar aras nda killi ve kumlu tabakalarda bulunmaktad r. VI. Jeolojik zamanda (Kuvaterner) Ovac k çevresindeki traverten (Kalker tabaka) alan olu mu tur. Vadiler ise kuvaternerde akarsular n geli ip, plato yüzeylerini yarmas yla olu mu tur. Safranbolu ve Eflani çevresindeki kalkerli arazi metamorfizmaya (ba kala ma) u ram, zengin mermer yataklar olu mu tur. Eflani de mermer d nda çakmak ta ve kömür yataklar da bulunmaktad r. Ovac k ta bol miktarda alç ta bulunmakta, ara ara gnays ve bazaltlara da rastlanmaktad r. Yenice de dolomit ve kuvarsit, Eflani de kuvarsit yataklar bulunmaktad r. limizde, farkl devirlere ait Jeolojik birimler geni alanlarda yay lm t r. Farkl ortamlarda, farkl litolojik özelliklerde olu an bu birimler, farkl zamanlardaki tektonik olaylarla, k vr lm lar, k r lm lar, yer yer yükselimleri, yer yer de çöküntü alanlar n meydana getirmi lerdir. Stratigrafi : Karabük ve yak n dolaylar nda Üst Mesozoyik, Alt Tersiyer ve Kuvaterner ya l kayalar yüzeyler, Üst Mesozoyik ya l kayalar, genelde fli fasiyesinde olup Tersiyer havzas n n temelini olu turur. Havzan n içinde ise egemen olarak Alt Lütesiyen ya l küçük taneli k r nt lar (siltta, kilta, marn), Nummulites li kumlu kireçta lar ve Kuvaterner ya l fakat iki ayr dönemde olu mu akarsu tortullar yüzeyler. -Ça layan Formasyonu Birim önce Ketin ve Gümü (1963) taraf ndan adlanm olup, birimin tip yeri inceleme alan d nda olan Ça layan Köyü dür. Birim genelde fli fasiyesi ile temsil edilir. 22

29 Ça layan Formasyonu hemen hemen tüm Pontidler de yayg n olarak yüzeyler. Taban nda Jura öncesi metamorfitleri ve granit-granodiyorit türü sokulum kayalar n uyumsuzlukla örten birim, tavanda de i ik ili kiler sunar. Ça layan Formasyonu nu temsil eden fli ba l ca sar -kahve renkli türbiditik kumta, siltta, kumlu kireçta, gri-siyah renkli eyl ve marn ard m ndan olu ur. Bunlar n yan s ra gribeyaz renkli, katmanlanmas z ile iyi katmanlanmal, metreden birkaç kilometreye de in de i en boyutlu, Jura-Alt Kretase ya l kireçta olistolitleri ve alacal renkli, hemen tümüyle ofiyolitik gereçli olistostromlar ve de i ik tür sedimanter yap içerir. Ye in s k ma tektoni inin bir sonucu olarak geli en devrik ve bak ms z k vr mlar birim içinde çok yayg nd r. Ayn s k ma tektoni inin di er bir sonucu olarak da Karabük ili kuzeybat s nda Ça layan Formasyonu, Alt Lütesiyen ya l kaya birimleri üzerine kuzeybat dan güneydo uya do ru devrilmi tir. -Karabük Grubu (Tk) Karabük ve yak n dolay nda Alt Lütesiyen ya l kayalar dört formasyon ve dört üyeye ay rtlanm t r. Tüm bu birimler, birim içinde yer alan en büyük yerle im alan n n ad yla Karabük Grubu olarak adlanm t r. Karabük grubunu olu turan formasyonlar, alttan üste do ru Küpler, Gazez, Hastarla ve Arme e dir. -Küpler Formasyonu Birim, taban çak lta ve onun üzerinde yer alan kumlu kireçta ile temsil edilir. Formasyon un tip yeri Küpler Köyü dür. nceleme alan n n kuzeybat kesiminde, güneybat da Kayac k Mahallesi nden kuzeydo uda Tuzla Tepe ve Bulak Köyü ne kadar uzanan, dar ve uzun bir korni biçiminde yüzeyler. Ayr ca derince kaz lm olan Bulak Deresi nin taban nda da gözlenir. Birimin taban dokana, Alt Kretase ya l Ça layan Formasyonu ile aç l uyumsuz, tavan dokana ise Gazez Formasyonu ile geçi lidir. Ayr ca Arme e Formasyonu ile de yer yer fayl d r. Bulak Deresi ve Küpler Köyü d nda, birimin taban dokana güneye devriktir. Gerek bu durum, gerekse a nmaya kar çevre kayaçlar ndan daha dayan ml oldu u için Küpler Formasyonu dik ve yüksek bir topografya olu turur. Bu nedenle de uzaktan bile kolayca seçilir. Küpler Formasyonu, tip yeri olan Küpler Köyü nde, Ça layan Formasyonu üzerine taban çak lta ile uyumsuz olarak gelir. Gri-sar -boz renkli olan taban çak lta, ba l ca siyah-ye il,sar renkli türbiditik kumta, kireçta ve ofiyolitik birimlerden türemi de i ik tür ve boyutlu (mm- 80 cm) bile enlerden olu ur. Bu bile enler iyi yuvarlakla m fakat seçilmemi tir. Bunlar, sar renkli kumta ndan olu an bir hamur içinde da n k olara bulunur. Taban çak lta ile ça layan Formasyonu dokana nda yer yer erime tüpleri gözlenir. Üste do ru önce sar renkli kumta, daha sonra da kumlu, bol fosilli, kal n katmanl (75 cm-2 m) kireçta lar yla devam eden birim, daha üstte Gazez Formasyonu na geçer. Gerek çak lta lar n n kumta ndan olu an hamuru içinde gerekse daha üstteki kumlu kireçta lar içinde Assilina exponens ( Sowerby ), Nummulites uroniensis A. Hein ( A-formu), Alveolina sp. Orbitoides sp. Cuvillerina sp. Acervulina sp. 23

30 Milliolidae Victoriellidae Gastropoda gibi fosiller saptanm ve Küpler Formasyonu na Alt Lütesiyen ya verilmi tir. Birimin gerek kaya türü gerekse fosil içeri i onun, yüksek enerjili fakat s denizel bir ortamda olu tu unu gösterir. -Gazez Formasyonu ( Tkg ) Formasyon kumta, siltta, marn ve sucuk yap l kumlu kireçta ard m yla temsil edilir. Birimin tip yeri Emek Mahallesi bat s ndaki Gazez yöresidir. Gazez Formasyonu içinde Küpler Formasyonu ndaki fosil toplulu una ek olarak Lockhartia cf.alveolata Silvestri ve Discocyclina sp. fosilleri de bulunmu ve birime Alt Lütesiyen ya verilmi tir. -Hastarla Kireçta Birim sucuksu yap l kireçta lar ile temsil edilir. Bulak Deresi nin her iki yamac nda, Arme e Deresi nin Araç Çay ile birle ti i kesimde ve Kayaba Mahallesi nin bat s nda Filyos Çay n n güney yamac nda dik korni ler eklinde görülür. Tabanda Gazez, tavanda ise Arme e Formasyonu ile geçi lidir. Hastarla kireçta beyaz-boz-sar renkli, kumlu, oldukça sert, sucuk yap l, kal n tabakal kireçta lar ndan olu ur. Belirli do rultularda geli mi sistemli k r klarla tu la biçimli parçalara bölünmü olup, dik korni ler olu turur. çerisindeki fosil içeri ine bak larak birime Alt Lütesiyen ya verilmi tir. -Arme e Formasyonu Formasyon genelde küçük taneli k r nt l larla (siltta, kilta, marn ) temsil edilir ve tip yeri Arme e Deresi dir. Arme e Formasyonu inceleme alan n n en yayg n birimidir. Güneybat da Belen Köyü ile Kayac k Mahallesi nden, kuzeydo uda Emek Mahallesi ne de in hemen her yerde Arme e Formasyonu na rastlan r. Tabanda Hastarla kireçta ile geçi li ve Gazez Formasyonu ile fayl iken tavanda de i ik ili kiler sunar. Arme e Formasyonu en altta siltta -kilta ard m ile ba lar ve m kal nl ndaki bu kesim üzerine, boz renkli, ince-orta-kal n katmanl ( cm), bol Nummulites li kireçta ve mavi marn ard m gelir. Yakla k 4-6 m kal nl ndaki bu düzey ise boz-mavi renkli siltta kilta ve mavi marn ard m yla izlenir. Arme e Formasyonu nun alt kesimini olu turan ilk iki düzey Köydere Üyesi, üst kesimini olu turan üçüncü düzey ise Be binevler Üyesi olarak adlanm t r. Birimin Arme e Deresi nin a a ç r nda ölçülen toplam kal nl 29.5 m dir. Arme e Formasyonu içinde Nummulites sp. (granüllü ) Assilina sp. Discocyclina sp. Operculina sp. fosilleri mevcuttur. Birimin gerek kaya türü gerekse pelajik fosiller içermesi, k y dan uzakta ve yukarda sözü edilen di er üç formasyondan daha derin denizel bir ortamda olu mu oldu unu gösterir. 24

31 -Açma Formasyonu (Tqa) Birim, akarsu ortam ürünü olan çak lta lar ile temsil edilir ve tip yeri Yeni ehir Mahallesi kuzeyindeki Açma S rt d r. Açma Formasyonu, güneyde Filyos ve Araç Çay ile kuzeyde De irmenci fay aras nda kalan alanda yayg n olarak yüzeyler. Genelde Arme e Formasyonu nun küçük taneli ve kolayca a nabilen k r nt l lar n içinde, kuzeybat -güneydo u do rultusunda geli mi vadiler aras nda kalan dar ve uzun s rtlar, hemen tümüyle Açma Formasyonu ndan olu ur. Birim tabanda Arme e Formasyonu ile uyumsuz, tavanda ise günümüz a n m yüzeyidir. Açma Formasyonu, ço u iyi seçilmemi (unsorted) çak lta lar ile temsil edilir. Bile enleri iyi yuvarlakla m olup, bile en boyutu birkaç cm den cm ye de in de i ir. Ba l ca ofiyolitik kayaçlar, Jura ya l kireçta, Kretase ya l türbiditik kumta ve Karabük grubunu olu turan de i ik tür birimlerden türemi çak llar, sar renkli kumta ndan olu an bir hamur içinde gev ek olarak birbirlerine tutturulmu tur. Yer yer de örne in Küpler Köyü dolay nda oldu u gibi, çak lta lar ritmik dereceli katmanlanma ve tekne biçimli çapraz katmanlanma sunar ve mercek biçimli kumta düzeyleri içerir. Birimin ölçülebilen kal nl birkaç metre ile 50 m. aras nda de i ir. Birim içinde herhangi bir fosil bulgusuna rastlanmam t r. Bu nedenle birimin kesin ya bilinmemektedir. Bununla birlikte göreli ya n n En Üst Pliyosen-Pliyostesen olabilece i varsay lm t r. -Alüvyonlar ( Qaly ) So anl, Araç ve Filyos Çaylar boyunca geni alanlar kaplayan alüvyon olu uklar ba l ca kil, kum ve çak llardan olu ur. Ayr ca menderesli nehir niteli indeki bu akarsular n yataklar boyunca oldukça geni ta k n sahalar geli mi tir. Kal nl klar 5-20 m aras nda de i ir. Filyos Çay n n kuzey yamac nda ve De irmenci fay na yaslanm olarak y m yamaç döküntüleri de di er bir alüvyon türünü olu turmaktad r. Yap sal Jeoloji : Karabük-Safranbolu Tersiyer havzas nda yer alan kaya birimlerinin alpin hareketinden etkilendi i görülmektedir. Bu etkile imde daha ya l birimler kuzeybat dan güneydo uya do ru Eosen ya l kayalar üzerine itilmi oldu u görülür. Bu nedenle Alt Lütesiyen ya l kayalar yer yer Alt Kretase ya l Ça layan Formasyonu alt na aç l olarak girmi ve ona yaslanm olarak bulunur. Di er taraftan Piliyostosen ya l Açma Formasyonu da aç l bir uyumsuzlukla Alt Lütesiyen ya l birimleri örter. nceleme alan nda önemli bir k r k olan De irmenci fay güneybat daki Kayac k Mahallesi ile kuzeydo udaki Tuzla tepe ve Bulak köyü aras nda yakla k 14 km lik bir uzan m gösterir. Fay n güney blo u m kadar dü mü, derece güneye e imli bir makaslama k r eklindedir. Büyük olas l kla Lütesiyen sonunda yakla k kuzey-güney do rultulu s k ma geriliminin etkisinde kalan inceleme alan nda Tersiyer havzas n n büyük boyutlu, bak ms z bir senklinal olu turdu u ve ilerideki evrelerde bu senklinal yap n n kuzey kanad n n güneye devrilmi oldu u ve fay n olu umunu haz rlad söylenmektedir. 25

32 ekil A.1 Stratigrafik Dikme Kesit Kaynak: Karabük Jeoloji Mühendisleri Odas,

33 Bölgenin genelle tirilmi jeoloji haritas (M.T.A) Kaynak: Karabük Belediye Ba kanl, 2010 A.5.1. Metamorfizma ve Ma matizma Tortul Birimler Birinci Zaman ( Paleozoyik ) S n rl alanlarda yüzeylenen Paleozoyik ya l temel birimler, bat da, kuzeyde ve kuzeydo uda olmak üzere, üç ayr grupta görüntülenmektedir. Bu bölgelerde Kartal Formasyonu ve Y lanl Formasyonu yüzeylenmektedir. Kartal Formasyonu ( Devoniyen ) Mavimsi gri renkli siltli çamurta, boz renkli eyl, marn, siltli kumlu kireçta seviyelerinden olu an ve Alt Devoniyen ya l olarak kabul edilen bu seri, Eflani Araç aras nda yer alan Karadere istifinde görülmektedir. Kurtgeli i Tepe ve Sar Çiçek Tepe kuzeyinde ve Karabük Yenice aras nda, Filyos Vadisi yamaçlar nda da bu temel birimler yer yer yüzeylenmektedir. Kolay a nabilir litolojileri ile yumu ak bir topografya sunan birimin, üst seviyelerinde dolomit katmanlar n n kal nl klar n n artmas ve ardalanan di er litolojilerin kaybolmas ile, Kartal Formasyonu Y lanl Formasyonu na geçi gösterir. Y lanl Formasyonu ( Devon Karbonifer ) Koyu gri, siyah ms gri renkli dolomit ve dolomitik kireçta lar ndan olu an Y lanl Formasyonu, Kartal Formasyonu ile birlikte, temel birimlerin yüzeylendi i alanlarda, Kartal Formasyonu nun üst seviyesi olarak geli ti i görülmektedir. Dolomitik kireçta olarak tan mlanm t r. Bu kireçta lar çok sert, bol kalsit damarl ve koyu gri renklidir. Üzerlerine, nalt Kireçta lar ve di er daha genç birimler uyumsuz olarak geli ir. 27

34 kinci Zaman ( Mezozoyik ) nalt Formasyonu ( Jura Kretase ) nalt formasyonu, karstik özellikler gösteren katmanl kireçta lar ndan olu mu tur. Safranbolu nun do usunda, Konar Köyü nden itibaren, Asarkayas Dere Vadisi boyunca geni alanlarda yüzeylenmi tir. Bu yörede kuzey kesimde, kireçta yüzlekleri üzerinde, düden, ma ara, lapiye ve karstik kaynak gibi, yayg n karst olu umlar gözlenmektedir. Karabük ün kuzeyinde, Manast r Tepe (1.555m.), Kuru Doruk Tepe (1.378m.), Erenler Tepe (1.735m.), gibi yüksek topografyay olu turan alanlar, tamamen bu karstik kireçta lar ile kaplanm t r. Bu kireçta yüzleklerinin do u dokanaklar ndan, Gürleyik, H zar ve Ma ara Kaynaklar bo almaktad r. Karabük do usunda, Yenice ye do ru Filyos Vadisi boyunca, genç Tersiyer ya l tortul birimlerin alt nda da ayn karstik kireçta lar yer almaktad r. nalt formasyonu olarak adland r lan karstik kireçta lar, mavimsi gri, grimsi boz, yer yer siyah ms gri renkli, erime bo luklar n n d nda, gözeneksiz, kal n, çok kal n katmanl d r. Kireçta lar midye kabu u eklinde k r lmal d r. Y lanl Formasyonu nun dolomitik kireçta lar üzerinde aç k rengi ile ay rt edilmektedir. Karst yap s ile belirgin olan birimin üst dokana, Ulus Formasyonu ile uyumsuz olarak görülür. Devrakani Havzas nda bu geçi ler uyumlu olarak görülmektedir. Ulus Formasyonu ( Kretase ) Karabük ve Safranbolu dolay nda, nalt Formasyonu üzerinde geni alanlar kaplamaktad r. Fli sayesinde geli mi olan Ulus Formasyonu; eyl, marn, siltta, kumta, konglomera ve kireçta litolojilerinden olu mu tur. eyl seviyeleri, gri, mavimsi-ye ilimsi gri, boz renkli, yer yer alt seviyelerde silisli, üste do ru da karbonatl d r. Kumta ve siltta lar ; boz, gri, kahverengimsi gri renkli, ince orta kal n katmanl, keskin kö eli k r lmal, orta iyi derece boylamal ve polijenik elemanl d r. Genelde fli seviyeleri yumu ak dokusuyla yayvan bir topo rafya olu turmu tur. Bu yayvan topo rafyada, dall da n k bir akarsu ebekesi geli mi tir. nalt Formasyonu ve di er daha eski temel birimler üzerine uyumsuz olarak gelen birimi, daha genç birimler örtmektedir. Alt seviyelerde, konglomera hakim litoloji olarak görülür. Üst seviyelerde ise çamurta, siltta ve kumta hakim birimlerdir. Yer yer birim içinde, nalt kireçta bloklar, olistolitler olarak yer almaktad r. Üçüncü Zaman ( Senozoyik ) K l çlar Formasyonu (Üst Paleosen Eosen) Safranbolu lçemizde ve do usunda geni alanlarda gözlenen, Safranbolu Kireçta olarak da adland r lan bu formasyon, kireçta a rl kl litolojik birimlerden olu mu tur. nalt ve Ulus Formasyonlar üzerine transgresif olarak geli mi tir. Üste do ru Karabük Formasyonu ile dereceli geçi i olan birim, Neojen ya l çökeller taraf ndan örtülmü tür. K l çlar Formasyonu tabanda çak lta, k rm z renkli kumta, karbonatl kumta litolojileri ile ba lar ve üste do ru tamamen kireçta lar na geçmektedir. Kireçta lar krem, bej, beyaz, gri renkli, alt kesimlerde kal n, çok kal n, üste do ru orta kal n tabaka kal nl kl, düzgün katmanl, yer yer kumlu, bol fosillidir. Fosilli mikrit, istiflenmi biyomikrit, biyosparit tipli kireçta lar, t k z, midye kabu u eklinde k r l ml ve belirgin katmanl d r. 28

35 Karabük Formasyonu (Eosen) Karabük ten ba layarak, do uya do ru Araç Çay Vadisi nin her iki taraf nda yayg n olarak görülen ve genellikle ye ilimsi marnlardan olu an seviyeye Karabük Formasyonu ad verilmi tir. Genelde kolay a nabilen litolojisinden dolay, yayvan bir topografya olu turmu tur. Genellikle bej, ye ilimsi boz renkli marnlardan olu an birim içinde, karbonat çimentolu, ince-orta katmanl, gev ek tutturulmu, yar yuvarlak, yuvarlak taneli, iyi boylanmal, yer yer çak ll kumta lar yer al r. Üst seviyelere do ru, kumta lar konglomeralara geçi gösterir. En üst seviyelerde, çamurta ve siltta lar ile jipsli olu umlar da gözlenir. Araç Formasyonu Karabük Formasyonu üzerine uyumlu olarak gelen çamurta, kilta ve evaporit olu uklarla ba layan bu formasyon, genelde kumta, konglomera, marn, tüf, tüfit ve aglomera seviyeleri ardalanmas ndan olu mu tur. Yataya yak n 3 5 derece e imli katmanlardan olu ur. So anl Çay güney ve kuzeyinde geni alanlar kaplam t r. Araç Çay güney yakas nda da, Karabük ile Araç aras nda sürekli izlenir. So anl Formasyonu (Üst Eosen) limizin güneydo usunda, So anl Vadisi boyunca görülen kireçta lar So anl Kireçta lar olarak formasyon a amas nda tan mlanm t r. Aç k turuncu, krem renkli, sert kö eli, k r lmal, altta orta-kal n, üste do ru ince-orta tabakal kal nl kl, belirgin katmanl, altta marn ve karbonatl kilta ara katk l olan kireçta lar, seyrek biyomikrit, istiflenmi biyomikrit kaya tiplidir. Neojen Ya l Çökeller Araç Çay kuzeyinde yer yer örtü olarak görülen, Neojen ya l çökeller, genelde düz ve yayvan s rtlar olu turmu tur. Birim genelde gev ek tutturulmu konglomera, kumta, siltta, çamurta ve yer yer de gölsel kireçta litolojilerinden olu ur. Dördüncü Zaman (Kuvaterner) Akarsu vadileri boyunca uzanan akarsu alüvyonlar, aktüel çökelleri olu turmu tur. Vadi alüvyonlar peki memi kum, çak l, kil karma as ndan olu mu tur. So anl Çay ve Araç Çay üzerinde aç lan ara t rma sondaj kuyular ve su sondaj kuyular verilerine göre, vadi alüvyonlar n n kal nl m. yi bulmaktad r. Magmatik Kayaçlar : Karabük-Yenice aras nda, Filyos Vadisi yamaçlar nda görülen Dirgene Granotoidleri ile And raz Granitleri magmatik kayaçlar temsil eder. Granotoidler, Paleozoyik ya l temel birimleri katetmi lerdir. Kesti i birimleri farkl derecelerde de i ikli e u ratan magmatik kayaçlar n, üst dokana Üst Jura-Kretase ya l nalt Kireçta lar taraf ndan örtülmü tür. Bu ili kileri nedeniyle Mezozoyik (Dogger) ya l olarak kabul edilmi lerdir. So anl Çay Vadisinde And raz Baraj yeri dolay nda yüzeylenen granitler, farkl özellik gösterirler. Bu magmatik birim; granit, granodiorit karma eklinde görülür. Bu bölgedeki magmatik intrüzyonun, Kuzey Anadolu da yayg n görülen, Kretase sonras Laramiyen Orojenezi ile ilgili intrüzyon grubundan oldu u kabul edilmi tir. 29

36 A.5.2. Tektonik ve Paleoco rafya Geni alanlar kaplayan Senezoyik ya l tortullarda tektonik hareketler do u-bat do rultulu olarak izlenir. Karabük-Safranbolu yerle im bölgesinin kuzeybat s nda Mezozoyik ve Senozoyik ya l formasyonlar n dokana boyunca görülen Karabük fay, Kretase ya l birimleri Senozoyik ya l genç birimler üzerine iten bir ters fayd r. Türkiye topraklar n n % 96 s deprem tehlikesi ile kar kar yad r. Özellikle Kuzey Anadolu Fay (KAF) n n çevresi en aktif bölgeyi olu turur. Kuzey Anadolu Fay Hatt Karabük ehir merkezine 55 km. uzakta bulunmaktad r. Kuzey Anadolu Fay Hatt bu bölgede (KAF) Bolu- Gerede ilçesinden ba lay p, Karabük s n r nda Eskipazar lçesi smet pa a mevkiinden, Kastamonu li Tosya lçesinden geçmektedir. Karabük, I. derece deprem ku a nda yer almaktad r. Karabük li deprem haritas ekil A.4 te verilmi tir. smetpa a Gerede hatt ndan geçen do rultu at ml Kuzey Anadolu Fay Zonu günümüzde de aktif bir zondur. Bölgede daha çok do u-bat uzan ml bir çok yap sal ve morfolojik ekil görülür. Bölge, jeolojik zaman içerisinde meydana gelen orojenik hareketlerin etkisinde k vr mlanma ve faylanmaya u ram t r. Karabük ve yak n çevresi Namuriyen-Dogger aras nda karasal ortam ko ullar n ya am t r. Mesozoyik ba ndan beri meydana gelen Erken Alpin hareketleri sonucu kara halindeki Karabük ve çevresi Kretase ba ndan itibaren yava yava su alt na girmi, derin ve hareketli havza özelli i göstermektedir. Bölgede ikinci uyumsuzluk Maestrihtiyen sonunda gözlenmektedir. Bu dönemde Karabük ve yak n çevresi Alpin orojenezinin Laramiyen faz ndan etkilenerek yükselmi olabilir. Daha sonra Paleojen birimler Pireniyen ve Helvesyen fazlar ile k vr mlanmaya ba lam olup Neojen ve Kuvaterner ya l çökeller bu birimlerin üzerine uyumsuzlukla yer alm t r. Karabük Tersiyer Havzas n n güneyini s n rlayan Karagöl Fay olarak bilinen ters fay yine Ulus Formasyonunu ve küçük mostralar Tersiyer birimlerini Karabük Havzas içine itmi tir. Karabük Tersiyer havzas nda Rahmanlar ve Mangao lu dolay nda Safranbolu Formasyonunda 90 0 ye varan e imler ve devrilmeler, Karabük Havzas n n Kuzeydo u-güneybat alan n s nrlayan ters bir fay n varl n gerektirir. Ama Karabük Havzas ndaki Paleozoyik ve Mesozoyik birimleri kuzeyden güneye do ru iten bu ters fay örtü alt nda kalmaktad r. Karabük linin hemen kuzeyinden geçen ve Tersiyer çökellerini çizgisel olarak s n rlayan Karabük Fay ise kuzeydo u-güneybat uzan ml d r. 60 km izlenen bu çizgisellik boyunca kuzey bloktaki Kretase ya l Ovacuma grubu çökelleri (Ulus Formasyonu) yükselmi tir. Güneydo u bloktaki Safranbolu kireçta n n e imi genellikle 5º-10º iken bu zon boyunca sürüme nedeniyle dü ey ve devrik konumlar kazanm t r. Ancak bu fay u an aktif de ildir. Karabük Fay, ç plak gözle çok rahat bir ekilde izlenmektedir. Bat Karadeniz Bölgesi orojenik hareketler sonucunda topografik yap s engebeli bir yap olu turmu olup Karabük li kent merkezi yerle imi ve geli imini engellemektedir. 30

37 Karabük li Deprem Haritas (1/50.000) Kaynak: Karabük Belediye Ba kanl, 2010 KAYNAKLAR : Karabük Belediye Ba kanl, 2010 Karabük Jeoloji Mühendisleri Odas, 2003 Deprem Ara t rma Dairesi, ANKARA, 2003 Karabük l Kültür ve Turizm Müdürlü ü,