T.C. ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ YAġAM BOYU ÖĞRENME ve YETĠġKĠN EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

Transkript

1 T.C. ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ YAġAM BOYU ÖĞRENME ve YETĠġKĠN EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI BirleĢmiĢ Milletler BARIġI KORUMAYA HAZIRLIK EĞĠTĠMĠ PROGRAMININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ DANIġMAN Doç.Dr. Hayat BOZ Fatih VURSAVAġ EKĠM 2011

2 Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü ne, Bu çalıģma jürimiz tarafından YaĢam Boyu Öğrenme ve YetiĢkin Eğitimi Anabilim Dalında Doktora TEZĠ ÇALIġMASI RAPORU olarak kabul edilmiģtir. BaĢkan Prof. Dr. Meral UYSAL Ġmza Üye Prof. Dr. Hafize KESER Üye Doç. Dr. Hayat BOZ Üye Doç.Dr. Arif KÖKTAġ Üye Doç.Dr. Hüseyin CĠNOĞLU Onay Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.... /... / 2011 Enstitü Müdürü Prof. Dr. Necla TURAL I

3 ÖNSÖZ Ülkelerarası savaģlar, yaģanan çatıģmalar milyonlarca insanın ölümüne, yaralanmasına, çocuk ve kadınların sömürülmesine yol açmıģ, açlık, sefalet ve yoksulluğu beraberinde getirmiģtir. BirleĢmiĢ Milletlerin en önemli amacı uluslararası barıģın korunması ve uzun süreli inģasını sağlamaktır. Kalıcı barıģ ancak sosyal adaletin sağlanması, iyi yönetim ve demokratik süreç ile birlikte ülkelerin ekonomik olarak kalkınmalarına yardımcı olmak suretiyle sağlanabilmektedir. YetiĢkin eğitimi, BirleĢmiĢ Milletler ve bağlı kuruluģlarının barıģı koruma sürecindeki en önemli organı olmuģ, hem barıģı korumanın hedeflendiği ülke halkını hem de BarıĢı koruma sürecine katkı sağlayan görevli ve yetkilileri bilinçlendirerek yaralara merhem olmaya çalıģmıģtır. Bu süreçte nitelikli bir barıģı koruma eğitiminden geçmiģ bir barıģı koruma görevlisinin yaģanan acıların azaltılmasındaki oynayacağı önemli rol unutulmamalıdır. Nitelikli bir barıģı koruma eğitimi ise ancak var olan eğitim programının sürekli olarak değerlendirilmesi ve geliģtirilmesiyle sağlanabilir. Bu araģtırmada da, birleģmiģ milletler barıģı korumaya hazırlık eğitim programının değerlendirilmesi amaçlanmıģtır. Bu araģtırmayı yapmaya beni teģvik eden, araģtırma süresince akademik ve moral desteğini esirgemeyen sayın hocam Doç. Dr. Hayat BOZ a sonsuz teģekkürlerimi sunarım. Yoğun iģlerine rağmen tezimi okuyup değerlendiren sayın jüri üyesi Prof. Dr. Meral UYSAL, Prof. Dr. Hafize KESER, Doç.Dr. Arif KÖKTAġ, Doç.Dr. Hüseyin CĠNOĞLU ayrıca Prof. Dr. Rıfat MĠSER e ve kendilerinden ders aldığım sayın hocalarıma teģekkürlerimi borç bilirim. ÇalıĢmam boyunca bana her zaman destek veren sevgili eģim Melek e, ayrıca araģtırmam boyunca yardımlarını esirgemeyen sevgili çalıģma arkadaģlarım Demet, Çiçek, Gökhan, Ġbrahim ve BirleĢmiĢ Milletler çalıģanı Zeynep e teģekkür ederim. Fatih VURSAVAġ II

4 ÖZET BĠRLEġMĠġ MĠLLETLER BARIġI KORUMAYA HAZIRLIK EĞĠTĠMĠ PROGRAMININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VURSAVAġ, Fatih Doktora, Halk Eğitimi Bölümü Tez DanıĢmanı: Doç. Dr. Hayat BOZ Bu çalıģmada, barıģı koruma operasyonu görevlilerine yönelik olarak düzenlenen barıģı koruma operasyonlarına hazırlık eğitim programı, barıģı koruma operasyonlarında görev alan eğiticilerinin ve kursiyerlerin görüģlerine dayalı olarak değerlendirmek amaçlanmıģtır. ĠliĢkisel tarama modelinde gerçekleģtirilen çalıģma evrenini, 2008 yılı içerisinde Bosna, Kosova, Liberya, Sudan, Haiti, FildiĢi Sahilleri, Doğu Timur, Kongo da BirleĢmiĢ Milletler barıģı koruma operasyonlarında görevli toplam 251 kiģilik Türk Polisi kontenjanında bulunan barıģı koruma eğitimi veren eğiticiler ve bu eğitimi alıp barıģı koruma görevlisi olarak çalıģan kursiyerler oluģturmuģtur. Sayının az olması sebebi ile bütün evren çalıģılmıģtır. AraĢtırmada ihtiyaç duyulan veriler anket tekniği ve literatür taraması yapılarak elde edilmiģtir. ÇalıĢma grubuna araģtırmacı tarafından geliģtirilen Anket Formu Kursiyerlere ve Eğiticilere uygulanmıģtır. Veri toplama araçları yoluyla elde edilen veriler SPSS paket programı kullanılarak çözümlenmiģtir. Veri çözümlemede T-testi, Whitney-U testi, Regresyon Analizi kullanılmıģtır. AraĢtırmada öncelikle BirleĢmiĢ Milletler ve yapısı ile bağlı organları incelenmiģtir. Daha sonra BarıĢı Koruma, BarıĢı Sağlama ve BarıĢın ĠnĢası kavramları BarıĢ ve Güvenlik BaĢlığı altında incelenerek bu konudaki BirleĢmiĢ Milletler Güvenlik Konseyi ve Genel Kurulun etkisi değerlendirilmiģtir. Günümüze kadar devam eden ve görevi sona eren dünyanın değiģik ülkelerindeki barıģı koruma operasyonları ile ilgili kısa bilgiler verilmiģ ve sonrasında da BirleĢmiĢ Milletler barıģı koruma görevlisi olan BirleĢmiĢ Milletler polisinin yapısı, faaliyetleri, etkinliği anlatılarak BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Koruma Operasyonları Hazırlık Programı ile ilgili bir değerlendirme yapılmıģtır. III

5 AraĢtırmanın Bulgular ve Yorumlar bölümünde ise; Kursiyer ve eğiticilerin programın hedeflerinin yeterliliğine iliģkin görüģleri, programın içeriğinin yeterliliğine iliģkin görüģleri, programın eğitim durumlarının yeterliliğine iliģkin görüģleri, programın değerlendirilmesinin yeterliliğine iliģkin görüģleri ve BarıĢı Koruma Operasyonlarının değerlendirilmesinin yeterliliğine iliģkin görüģleri değerlendirilmiģtir. Sonuç olarak; Eğitici grup, kursiyer grubuna göre programın hedeflerini, içeriğini, eğitim durumlarını, kendi becerilerini ve programın değerlendirilmesini daha yeterli olarak değerlendirmektedir. Ayrıca, ankete katılanların BirleĢmiĢ Milletler eğitim programının içeriğinin yeterliliğine iliģkin görüģleri pozitif manada arttıkça, kendi becerilerinin yeterliliğine iliģkin görüģleri de anlamlı bir Ģekilde artmaktadır. Öte yandan BirleĢmiĢ Milletler ye yabancı dil öğrenmek için giden görevliler, yabancı dil öğrenmek amacı dıģındaki amaçlarla gidenlere nazaran kendi becerilerinin yeterliliği konusunda düģük görüģlere sahiptirler. AraĢtırmada eğiticilerin seçiminde ders verilen alanda yeterli uzmanlık ve deneyim koģulu aranması, eğiticilerin eğitimi seminerleri düzenlenmesi, misyonlardaki BarıĢ Koruma Eğitimi veya bu eğitimi veren kurumlar arasında bir standardizasyon oluģturulması, programa katılan kursiyer sayısının BarıĢ Koruma eğitiminin verileceği merkezin kapasitesi dikkate alınarak belirlenmesi, eğitim verilen yerin modernize edilmesi, sınıflarda iģitsel görsel araç gereç kullanımın artırılması, uygulamalı eğitimin artırılması önerilmiģtir. IV

6 ABSTRACT EVALUATION of the UNITED NATIONS PEACEKEEPING EDUCATION CURRICULUM VURSAVAġ, Fatih PhD, Public Education Thesis Supervisor: Hayat BOZ, Assistant Professor In this work, it is aimed to evaluate the Peacekeeping Operation Preparatory Education Program which is done to fulfil the need of Peacekeeping Operation Officers, basing on the point of view of the trainers and applicants working in Peacekeeping Operations. The scope of the research which is related combining consists of trainers giving the Peacekeeping Education within Turkish Police Contingent of total 250 staff working in UN Peacekeeping Operation throughout Bosnia, Kosovo, Liberia, Sudan, Haiti, Ivory Coast, East Timor, Congo in 2008, and applicants working as the Peacekeeping Officer who accomplished the education. The whole population is sampled because of the limited number. Data s have been collected by questionnaire technique and literature review. Questionnaire developed by the researcher have been applied to applicants and trainers. Data collected from data collection sources have been analyzed by using SPSS Computer Program. T-test, Whitney-U test, Regression test have been used in data analysis. First, United Nations and its structure have been researched. Later, the effect of UN Security Council and General Assembly has been evaluated through searching under the titles of Peacekeeping, Peace Sustaining, Peace Building and Peace and Security. The information has been given related to the Peacekeeping Operations in a variety of countries which continue its work or expire. Furthermore, an evaluation has been done regarding the Peacekeeping Operation Preparatory Education Program explaining the structure, activity and efficiency of UN Police, which is a UN Peacekeeping Officer. V

7 In the Findings and Interpretations section; it has been evaluated the estimations for adequacy of applicants and trainers through target of the program, estimations for adequacy of the content of program, the estimations for adequacy of education status, estimations for adequacy of evaluation of program and estimations for adequacy of evaluation of Peacekeeping Operations. As a result, trainer group evaluated curriculum content more sufficient than the trainee group. Trainer group evaluated educational circumstances more sufficient than the trainee group. Trainer group evaluated their abilities more sufficient than the trainee group. Trainer group evaluated the review of the program more sufficient compared to the trainee group. Besides, it is obviously seen that as the evaluations for the adequacy of the content of UN education program positively increase, the evaluations for the adequacy of their own abilities also increase for the participants to the questionnaire. Another subject is that the officers aiming to learn a foreign language have fewer evaluations about the adequacy of their own abilities compared to the officers with another aim than learning a foreign language. VI

8 ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ... II ÖZET... III ABSTRACT... V ÇĠZELGELER LĠSTESĠ... XII GRAFĠKLER LĠSTESĠ... XIV ġekġller LĠSTESĠ... XV BÖLÜM I GĠRĠġ Problem Amaç Önem Sınırlılıklar BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR BirleĢmiĢ Milletler, Uluslararası BarıĢ ve Güvenlik ile BirleĢmiĢ Milletlerin Eğitim Faaliyetleri BirleĢmiĢ Milletlerin Yapısı Genel Kurul Güvenlik Konseyi Ekonomik ve Sosyal Konsey Uluslararası Adalet Divanı Vesayet Konseyi Genel Sekreterlik Genel Sekreter BirleĢmiĢ Milletler Bütçesi BirleĢmiĢ Milletler Misyonları BirleĢmiĢ Milletler Bosna-Hersek Koruma Gücü (United Nations Protection Force, UNPROFOR) BirleĢmiĢ Milletler Kosova Geçici Ġdari Görevi (United Nations Interim Administration Mission in Kosovo, UNMIK) BirleĢmiĢ Milletler Batı Sahra Referandum Misyonu (Mission for the Referendum in Western Sahara, MINURSO) BirleĢmiĢ Milletler Haiti Ġstikrar Misyonu (Stabilization Mission in Haiti, MINUSTAH) BirleĢmiĢ Milletler Liberya Misyonu (Mission in Liberia, UNMIL) Sayfa VII

9 BirleĢmiĢ Milletler FildiĢi Sahili Misyonu (Operation in Côte d'ivoire, UNOCI) BirleĢmiĢ Milletler Demokratik Kongo Cumhuriyeti Misyonu (Organization Mission in the Dem. Rep. of the Congo, MONUC) Sierra Leone BarıĢı Koruma Misyonu (Mission in Sierra Leone, UNAMSIL) BirleĢmiĢ Milletler Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad Misyonu (United Nations Mission in the Central African Republic and Chad, MINURCAT) BirleĢmiĢ Milletler Doğu Timor Destek Misyonu (Mission of Support in East Timor, UNMISET) Uluslararası BarıĢ ve Güvenlik BarıĢı Sağlama BarıĢı Sağlamada Güvenlik Konseyinin Rolü BarıĢı Sağlamada Genel Kurulun Rolü BarıĢı Koruma Bölgesel Organizasyonlarla ĠĢbirliği Yapmak BarıĢı Koruma Ġçin Uygulama/Yürürlüğe Koyma Yöntemleri BarıĢı Koruma Adına Yapılan Yaptırımlar Askeri Harekâta Ġzin Vermek Yetkisi BarıĢın ĠnĢası Seçimlerde Yardımcı Olma Kalkınma Sayesinde BarıĢı Kurma BarıĢ Gücü Operasyonlarında BirleĢmiĢ Milletler Polis TeĢkilatının Vazifeleri ve Faaliyetleri BirleĢmiĢ Milletler BarıĢ Gücü Operasyonunun OluĢturulması BarıĢ gücünün geliģimi Hukuk ve Güvenlik Yoluyla Sürdürülebilir BarıĢ BirleĢmiĢ Milletler Polisi Polis Biriminin OluĢturulması Polis Kapasitesinin GeliĢtirilmesi (Standing Police Capacity, SPSC) BarıĢ Koruma Operasyonlarında Görevlendirilecek Polisler için Asgari Eğitim Gereklilikleri ve ġartları BarıĢ Gücü Operasyonlarında BirleĢmiĢ Milletler Polis Birimlerinin Görevleri Tavsiye etmek ve anlatmak Kurumları düzeltmek, yeniden yapılandırmak, tekrar inģa etmek ve kuvvetlendirmek Eğitmek, Yol Göstermek ve Becerileri Aktarmak VIII

10 Polis Ünitelerinin OluĢturulması Seçimle ilgili yardım Silahsızlanma, Terhis ve Re-entegrasyon (Disarmament, Demobilization and Reintergration, DDR) Toplum Destekli Polislik Halk Eğitimi BirleĢmiĢ Milletler Polisinin Faaliyetleri Demokratik Polisliğin Ġlkeleri ĠĢbirliği ve Anahtar Ortaklıklar Bu bölümde BirleĢmiĢ Milletler barıģı koruma faaliyetlerinde iģbirliği ile polis asker, medya iliģkileri gibi birtakım anahtar ortaklıklar anlatılmaktadır Polis ve Askeri ĠĢbirliği Polis ve Sivil ĠĢbirliği BirleĢmiĢ Milletler Polis Faaliyetlerinde Cinsiyet Perspektifi Ayrımcılık, Irkçılığa KarĢı Mücadele ve BirleĢmiĢ Milletler Polisi BirleĢmiĢ Milletler Polisi ve Medya ĠliĢkileri BirleĢmiĢ Milletler ve Eğitim Faaliyetleri BirleĢmiĢ Milletler ve YetiĢkin Eğitimi BirleĢmiĢ Milletler AraĢtırma ve Eğitim ÇalıĢmaları ile Ġlgili Kurumlar UNESCO BirleĢmiĢ Milletler Üniversitesi (UNU) BirleĢmiĢ Milletler Sistem ÇalıĢanları Koleji (UNSSC) BirleĢmiĢ Milletler Sosyal Kalkınma AraĢtırma Enstitüsü (UNRISD) BirleĢmiĢ Milletler Eğitim AraĢtırma Enstitüsü (UNITAR) Türkiye nin BirleĢmiĢ Milletler Uluslararası BarıĢı Koruma Operasyonlarına Katkısı Türkiye'nin BirleĢmiĢ Milletler (BirleĢmiĢ Milletler) BarıĢ Güçlerine Katkı ve YaklaĢımları Türk Polisi ve BarıĢı Koruma Operasyonları Eğitimi BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Korumaya Hazırlık Eğitim Programı ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR BÖLÜM III YÖNTEM AraĢtırma Modeli AraĢtırma Evreni ve Örneklemi Verilerin Toplanması IX

11 3.4. Verilerin Analizi BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUMLAR Kursiyerlere ve Eğiticilere Ait KiĢisel Bilgiler Kursiyerlerin ve Eğiticilerin Programın Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢleri Programın Hedeflerinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢler Programın Ġçeriğinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢler Programın Eğitim Durumlarının Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢler Eğitici ve Kursiyerlerin BirleĢmiĢ Milletler Eğitim Programındaki Becerilerinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢler BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Koruma Eğitim Programının Değerlendirilmesinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢler Eğitici ve Kursiyerler Yanıtlarının ve Puanlarının YaĢ, Öğrenim Durumu, BirleĢmiĢ Milletler Tecrübesi Gibi KiĢisel DeğiĢkenlere Ve Boyutlara Göre KarĢılaĢtırılması Eğitici ve Kursiyer Yanıtlarının KarĢılaĢtırılması Eğitici Grubunun Puanlarının YaĢa Göre KarĢılaĢtırılması Eğitici Grubunun Puanlarının Öğrenim Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması Eğitici Grubunun Puanlarının BirleĢmiĢ Milletler Tecrübesine Göre KarĢılaĢtırılması Kursiyer Grubunun Puanlarının YaĢa Göre KarĢılaĢtırılması Kursiyer Grubunun Toplam Puanlarının Öğrenim Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması Kursiyer Grubunun Puanlarının BirleĢmiĢ Milletler Tecrübesine Göre KarĢılaĢtırılması Programın GeliĢtirilmesine Yönelik Öneriler BarıĢı Koruma Eğitim Programı Değerlendirilmesi Eğitici ve Kursiyer Anket Formu Açık Uçlu Sorularına Verilen Yanıtlar BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERĠLER Sonuçlar Öneriler Programın GeliĢtirilmesine Yönelik Öneriler AraĢtırmacılara Yönelik Öneriler KAYNAKÇA EK: X

12 EK: EK: EK: EK: EK: EK: EK: EK: XI

13 Çizelge No: ÇĠZELGELER LĠSTESĠ Sayfa 1. BirleĢmiĢ Milletler Polis Görev Güçlerinde Görevlendirilecek Personele Yönelik Görev Öncesi Eğitim Programı Anketlere ĠliĢkin Bilgiler AraĢtırmaya Katılanların (Eğitici ve Kursiyer bir arada) KiĢisel Özellikleri Eğitici ve Kursiyerlerin BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Koruma Eğitim Programının Hedeflerinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢlere Verdikleri Yanıtların Ortalama, Standard Sapma ve Göreli Önem Sırası Eğitici ve Kursiyerlerin BirleĢmiĢ Milletler Eğitim Programındaki Becerilerinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢlere Verdikleri Yanıtların Ortalama, Standard Sapma ve Göreli Önem Sırası Eğitici ve Kursiyerlerin BirleĢmiĢ Milletler Eğitim Programındaki Becerilerinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢlere Verdikleri Yanıtların Ortalama, Standard Sapma ve Göreli Önem Sırası Eğitici ve Kursiyerlerin BirleĢmiĢ Milletler Eğitim Programının Değerlendirilmesinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢlere Verdikleri Yanıtların Ortalama, Standard Sapma ve Göreli Önem Sırası Eğitici ve Kursiyer Yanıtlarının KarĢılaĢtırılması (T-Testi) Eğitici Grubunun Puanlarının YaĢa Göre KarĢılaĢtırılması (Mann-Whitney U Testi) Eğitici Grubunun Puanlarının Öğrenim Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması (Mann-Whitney U Testi) Eğitici Grubunun Puanlarının BirleĢmiĢ Milletler Tecrübesine Göre KarĢılaĢtırılması (Mann-Whitney U Testi) Kursiyer Grubunun Puanlarının YaĢa Göre KarĢılaĢtırılması (Mann-Whitney U Testi) XII

14 13. Kursiyer Grubunun Puanlarının Öğrenim Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması (Mann-Whitney U Testi) Kursiyer Grubunun Puanlarının BirleĢmiĢ Milletler Tecrübesine Göre KarĢılaĢtırılması (Mann-Whitney U Testi) Regresyon Analizi Sonuçları XIII

15 GRAFĠKLER LĠSTESĠ Grafik No: Sayfa 1. Bağımsız DeğiĢkenler için Kısmi Regresyon Grafikleri Bağımsız DeğiĢken: Faktör 2 için Kısmi Regresyon Grafiği Bağımsız DeğiĢken: BirleĢmiĢ Milletler e gitme amacı yabancı dil öğrenmek için Kısmi Regresyon Grafiği.132 XIV

16 TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo No: Sayfa 1. BirleĢmiĢ Milletler Fonları ve Ülkelere göre Payları BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Koruma Misyonları ve BarıĢı Koruma Görevli Sayısı.. 24 XV

17 BÖLÜM I GĠRĠġ 1.1. Problem Toplumlarda meydana gelen iç çatıģmalar, bazen ülkelerin diğer ülkelerin toprak bütünlüğünü ihlal etmesi savaģları meydana çıkarmıģ, bu çatıģmalar ve savaģlar da yüz binlerce savunmasız çocuk, yaģlı ve kadının da dahil olduğu sivillerin ölümüyle sonuçlanmıģtır. Bu acı sonu önlemek adına çaba sarf eden BirleĢmiĢ Milletler, üye ülkelerin askeri personelinden oluģan BarıĢ Gücünü, çatıģmanın çıktığı ülkelere göndererek savaģın sona ermesini hedeflemektedir. Bir sonraki aģamada ise güvenliğin sağlanması amacıyla üye ülkelerin Polis Birimlerinden oluģan BarıĢı Koruma Gücünü bölgeye göndererek hem ülkenin demokrasiye geçiģini hızlandırmayı, hem de ülke içindeki güvenlik güçlerinin yeniden tesisini sağlamayı amaçlamaktadır. Örneğin Kosova, Bosna, Doğu Timur, Sudan, Liberya, FildiĢi Sahilleri, Haiti vb onlarca ülkede barıģın ve huzurun sağlanması çabasına BirleĢmiĢ Milletler ve bağlı organlarının büyük bir katkısı olmuģtur. BirleĢmiĢ Milletlerin ana kuruluģ amaçlarından biri uluslararası barıģın korunması ve uzun soluklu olarak inģasıdır. Günümüzde yaģanan çatıģmalar ve savaģlar BirleĢmiĢ Milletlerin kalıcı barıģı sağlama adına yaptığı faaliyetleri bir kez daha ön plana çıkartarak önemini vurgulamıģtır. BirleĢmiĢ Milletler "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eģitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiģ küresel bir kuruluģ" olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda kalıcı barıģ ancak sosyal adaletin sağlanması, iyi yönetim ve demokratik süreç ile birlikte ülkelerin ekonomik olarak kalkınmalarına yardımcı olmak suretiyle sağlanabilmektedir. Bu çerçevede BirleĢmiĢ Milletlerin öncüsü olan Milletler Cemiyeti, 1919 yılında Versay AntlaĢması ile uluslararası iģbirliğini güçlendirmek ve barıģ ve güvenliği sağlamak amacıyla Birinci Dünya SavaĢı sırasında kurulmuģtur. Milletler Cemiyeti nin varlığı, Ġkinci Dünya SavaĢı nın çıkmasını engelleyemediği için son bulmuģtur (The United Nations Today, 2008:3). 1

18 BirleĢmiĢ Milletler ise Çin, Fransa, Sovyetler Birliği, Ġngiltere, Amerika BirleĢik Devletleri ve (Türkiye dahil) diğer kurucu üyelerin BirleĢmiĢ Milletler AntlaĢmasının onaylamasıyla 24 Ekim 1945 yılında kurulmuģtur. BirleĢmiĢ Milletler AntlaĢmasının Önsözünde BirleĢmiĢ Milletleri kurmak için bir araya gelen hükümetlerin temsil ettikleri halkların idealleri ve ortak amaçları AntlaĢmanın önsözü teģkil eder ibaresi bulunmaktadır. Bu amaçla BirleĢmiĢ Milletler in varlığı kendi dili ile bu Ģekilde ifade edilmektedir: Hoşgörüyle davranmaya ve iyi komşuluk anlayışı içinde birbirimizle barışık yaşamaya, uluslararası barış ve güvenliği korumak için güçlerimizi birleştirmeye, ortak yarar dışında silahlı kuvvet kullanılmamasını sağlayacak ilkeleri kabul etmeye ve yöntemleri benimsemeye, tüm halkların ekonomik ve sosyal bakımdan ilerlemesini kolaylaştırmak için uluslararası kurumlardan yararlanmaya istekli olarak, bu amaçları gerçekleştirmek için çaba harcamaya karar verdik. Buna uygun olarak hükümetlerimiz, San Francisco kentinde toplanan ve yetki belgeleri usulüne uygun görülen temsilcileri aracılığıyla işbu Birleşmiş Milletler Anlaşması nı kabul etmişler ve Birleşmiş Milletler adıyla anılacak bir uluslararası örgütü kurmuşlardır (United Nations, 2011a). BirleĢmiĢ Milletler yukarıda ifade edildiği Ģekilde savaģ felaketinden gelecek kuģakları korumaya, temel insan hak ve özgürlüklerine, ayrıca insanların onur ve haysiyetine, erkeklerle kadınların ve büyük uluslarla küçük ulusların hak eģitliğini korumaya kendini adamıģtır. Bu antlaģmanın temel amaçları ise: Uluslararası barıģ ve güvenliği korumak; Hak eģitliği ve halkların kendi geleceğini belirleme ilkelerine saygı göstererek milletlerarasında dostça iliģkiler geliģtirmek; Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel, insani sorunların çözümünde iģbirliği yapmak ve temel insan hak ve özgürlüklerine karģı saygıyı teģvik etmek; Bu ortak çıkarların elde edilmesi hususunda milletler arasında uyum sağlayıcı bir merkez olmaktır (United Nations, 2011b). Bu amaçlar dıģında BirleĢmiĢ Milletler aģağıdaki ilkeler doğrultusunda hareket etmektedir. Bunlar; 2

19 Bütün üyelerinin eģit egemenliğine dayanmalıdır; Bütün üyeler iyi niyet çerçevesinde AntlaĢmada belirtilen yükümlülüklerin gereklerini yerine getirmelidir; Bütün üyeler uluslararası anlaģmazlıkları, uluslararası barıģ, güvenlik ve adaleti tehlikeye sokmadan barıģçıl yollarla çözümlemelidir; Bütün üyeler baģka bir devlete tehdit oluģturmaktan ya da baģka bir devlete karģı güç kullanmaktan kaçınmalıdır; Bütün üye devletler, BirleĢmiĢ Milletler AntlaĢmasına göre meydana gelen her uygulamaya tam destek vermelidir (United Nations, 2011b). Yukarıdaki amaç ve temel ilkeler perspektifi altında BirleĢmiĢ Milletlerin en temel görevi Uluslararası barıģ ve güvenliği korumak tır. Bu görevi kendi organları kanalı ile yaparken bu organlarını oluģturan yapıyı ise üye ülkelerin temsilcileri oluģturmaktadır. BirleĢmiĢ Milletlerin en ana organlarından biri olan Genel Kurulun silahsızlanma ve silahların kontrolü, uluslararası barıģ ve güvenliğin korunmasına yönelik konuları ele almak ve tavsiye kararları vermek ve Güvenlik Konseyi nde ele alınan ihtilaflar ve konuları kapsamamak üzere Dünya barıģı ile ilgili konularda oturumlar düzenlemek ve tavsiye kararları almak gibi görevleri bulunsa da BirleĢmiĢ Milletlerin Uluslararası BarıĢı ve Güvenliği koruma ile ilgili en önemli organı Güvenlik Konseyidir. BirleĢmiĢ Milletlerin bütün üyeleri Güvenlik Konseyi nin aldığı kararları kabul etmek ve uygulamak zorundadır. BirleĢmiĢ Milletlerin Genel Kurul gibi diğer organları üye ülkelere ancak tavsiyede bulunurken, Güvenlik Konseyinin tek baģına üye devletlerin uyması gereken kararları alma yetkisi vardır. Bu bağlamda Güvenlik Konseyinin barıģı koruma sürecinde Uluslararası barıģ ve güvenliği sağlamak ve korumak için güç kullanımına baģvurmak ya da onay vermek gibi önemli bir görevi bulunmaktadır. Genel Kurul un 1950 yılı Kasım ayında aldığı BarıĢ için birleģmek kararı uyarınca Genel Kurul; Güvenlik Konseyi nin uluslararası barıģı tehdit eden, barıģı ihlal eden ya da saldırı durumlarında üyeleri arasında oybirliği sağlayamadığı için görevini yerine getirememesi halinde harekete geçebilir. Kurul; barıģ ihlali ve saldırı gibi durumları da içeren geliģmelerde üye 3

20 devletlere ortak önlem alma konusunda tavsiyede bulunmak ve uluslararası barıģ ve güvenliğini korumak ve yeniden inģa etmek için gereken durumlarda silahlı kuvvet kullanma konularını derhal masaya yatırmakla yetkilidir (United Nations, 2011c). Güvenlik Konseyi görevini kesintisiz yerine getirecek Ģekilde yapılanmıģtır. Ayrıca üye devletlerin temsilcilerinin her zaman BirleĢmiĢ Milletler Merkezi nde bulunmaları gerekir. Son zamanlarda Mısır, Libya ve diğer Kuzey Afrika ülkelerinde yaģanan ve sivillerin ölümüyle sonuçlanan olaylarda acilen toplanabilmektedir. BarıĢı tehdit eden bir konunun ortaya çıkması halinde Konsey öncelikli olarak tarafların barıģçıl yollarla anlaģmaya varmasını tavsiye eder. Konsey, barıģçıl çözüm için ilkeler belirleyebilir. Bazı durumlarda, Konsey in kendisi araģtırma ve arabuluculuk görevini üstlenir. Görev dağılımı yapabilir, özel temsilciler atayabilir ya da genel sekretere iyi niyet görevini üstlenmesi çağrısında bulunabilir. AnlaĢmazlıkların çatıģmaya dönüģmesi halinde, Konsey önceliği çatıģmaların en kısa sürede durdurulmasına verir. Bu amaçla ateģkes talebinde bulunabilir. Konsey ayrıca, gerginliği azaltmak, tarafları birbirinden uzak tutmak ve barıģçıl çözümlerin aranabileceği huzur ortamını yaratmak için askeri gözlemcileri ve barıģ güçlerini görevlendirebilir. AntlaĢmanın 7. Maddesi uyarınca, Konsey ekonomik yaptırımlar, askeri ambargo, mali yaptırımlar, seyahat yasağı veya ortak askeri harekat dahil olmak üzere çeģitli tedbirler alabilir (The United Nations Today, 2008:9). Yaptırım seçeneği, Güvenlik Konseyi nin uluslararası barıģ ve güvenliği sağlamada sahip olduğu en önemli araçtır. ġu anda yaptırım sistemi akıllı ya da hedef odaklı niteliğiyle toplumu değil, kamuoyunun kınadığı politikalardan sorumlu tarafları cezalandırmaya yöneliktir. Konsey, Yugoslavya ve Ruanda da insanlığa karģı iģlenen suçları yargılamak için iki uluslararası ceza mahkemesi kurmuģtur. Bu mahkemeler, Konsey in yardımcı organlarıdır. 11 Eylül 2001 tarihinde Amerika BirleĢik Devletleri ne yapılan terörist saldırıları takiben Konsey ayrıca, yardımcı organ olarak Anti-Terörizm Komiteleri ni kurmuģtur. Bir çalıģma grubu ise 1993 yılından bu yana Güvenlik Konseyi reformu üzerinde hazırlık çalıģmaları yapmaktadır (The United Nations Today, 2008:10). 4

21 BirleĢmiĢ Milletler barıģı koruma operasyonlarının ilk örnekleri, 'gözlem misyonları' (observation missions) olarak, BirleĢmiĢ Milletlerin kurulmasından hemen sonra ortaya çıkmıģtır. Ġlk operasyonlar, 1948'de Filistin'de görev yapmak için kurulan BirleĢmiĢ Milletler Mütareke Gözlem Örgütü (United Nations Truce Supervision Organization, UNTSO) ile 1949 yılında Pakistan- Hindistan arasında KeĢmir'de yaģanan çatıģmalar sonrası ilân edilen ateģkesi gözlemlemek için kurulan Hindistan ve Pakistan'ın BirleĢmiĢ Milletler Askeri Gözlemci Grubu dur (United Nations Military Observer Group in India and Pakistan, UNMOGIP). Sonraki yıllarda da örnekleri gözlenen ve özellikle sınırlı sayıda silahsız subaydan oluģan gözlem grupları, görev yaptıkları bölgede kural olarak ateģkes konusunda gözlem yapmak ve bu konuda rapor hazırlayarak BirleĢmiĢ Milletleri uyuģmazlık bölgesinde yaģananlar konusunda doğru bilgilendirmek gibi bir misyona sahiptir (Basic Facts About the UN, 2003). BirleĢmiĢ Milletler Mütareke Gözlem Örgütü ve Hindistan ve Pakistan'ın BirleĢmiĢ Milletler Askeri Gözlemci Grubu nu takiben, 1956'da patlak veren SuveyĢ Krizi nedeniyle ilk 'barıģ gücü' (peace-keeping force) kurulmuģtur. Güvenlik Konseyi'nde (GK) Fransız ve Ġngiliz vetoları nedeniyle karar alınamayınca, BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulu olağanüstü acil olarak toplanarak BirleĢmiĢ Milletler Acil Durum Kuvveti- 1 (First United Nations Emergency Force, UNEF I) barıģ gücünü kurmuģtur. Daha sonraki yıllarda ise onlarca barıģ gücü kurulmuģtur. Bunlardan bazıları BirleĢmiĢ Milletler Kongo Operasyonu (United Nations Operations in the Congo, ONUC) 1960 yılında Kongo da, BirleĢmiĢ Milletler Kıbrıs BarıĢ Gücü (United Nations Peacekeeping Force in Cyprus, UNFICYP) 1964 yılında Kıbrıs ta, BirleĢmiĢ Milletler Acil Durum Kuvveti-2 (Second United Nations Emergency Force, UNEF II) 1973 yılında Mısır da, BirleĢmiĢ Milletler Koruma Gücü (United Nations Protection Force, UNPROFOR) 1992 yılında Eski Yugoslavya da ve BirleĢmiĢ Milletler Somali Operasyonu (United Nations Operation in Somalia, UNOSOM) 1992 yılında Somali de kurulmuģ barıģı koruma operasyonlarıdır. BarıĢ güçleri, çokuluslu bir yapıda olup, BirleĢmiĢ Milletler üyesi devletlerin ulusal kontenjanlarından oluģan, merkezî bir komutan tarafından yönetilen, fakat her ulusal birliğin kendi yapısını koruduğu ve hafif silahlarla donatılmıģ, her 5

22 rütbeden askerin ve polisin bir araya gelmesinden meydana gelen oluģumlardır. BarıĢ güçlerinin temel misyonu, özellikle iki düģman taraf arasında konuģlanarak, tarafların madden karģı karģıya gelmesini engelleyip, uluslararası toplumun uyuģmazlık bölgesinde var olduğunu ve sorunla ilgilendiğini göstererek, ateģkesin devamlılığını sağlamak, bir baģka değiģle barıģı korumaktır (Basic Facts About the UN, 2003). 1948'den günümüze kadar, gözlem misyonu ve barıģ gücü olarak toplam 61 barıģı koruma operasyonu oluģturulmuģ, bunların ikisi BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulu, diğerleri ise Güvenlik Konseyi tarafından kurulmuģtur. Yaygınca kullanılan 'barıģ gücü' terimi bu operasyonların tamamını kapsamaktan uzaktır. Bu deyim, BirleĢmiĢ Milletler tarafından kararlaģtırılan ve 'zorlayıcı olmayan' operasyonların sadece bir kısmını belirtmek için kullanılmaktadır. Doğrusu, Ġngilizce ve Fransızca terimlerin karģılığı da olan 'barıģı koruma operasyonları' ibaresidir. Bunlar, BirleĢmiĢ Milletler tarafından kararlaģtırılan 1950 Kore ve 1991 Irak operasyonları gibi zorlayıcı operasyonlardan birçok açıdan ayrılır. Bu iki operasyon birer zorlama tedbiri olup, hukukî dayanakları BirleĢmiĢ Milletler AnlaĢması nın VII. bölümündeki hükümlerdir. Oysa barıģı koruma operasyonları BirleĢmiĢ Milletler AnlaĢması nda açıkça öngörülmemiģ olup, özellikle soğuk savaģ ortamında genel kurulun veto nedeniyle çalıģamaz hâle gelmesi ve AnlaĢma da öngörülen tedbirleri kararlaģtıramaması nedeniyle, BirleĢmiĢ Milletler ortak güvenlik sisteminin paralize olması sonucu, bu sisteme kısmî bir alternatif olarak uygulamada doğmuģ operasyonlardır. Zorlama tedbiri niteliğindeki askerî operasyonlar bizzat savaģan bir güç olarak oluģturulup, siyasî bir kararı, barıģı bozan devlete karģı zorla empoze etme gibi çok iddialı bir amaç güderken (barıģı bozan devleti âdeta cezalandırarak, barıģı zorla inģa etmek), barıģı koruma operasyonları tamamen rızaya dayalı, uyuģmazlığın taraflarının iradesiyle gerçekleģmiģ, onların arasında konuģlanarak özellikle ateģkesin devamlılığını sağlamak ya da statükoyu korumak gibi bir misyona sahiptir. Bu misyon sayesinde, uyuģmazlığı barıģçıl yöntemlerle kökten çözmeleri için taraflara zaman açısından fırsat verilir. Ayrıca, zorlama tedbiri niteliğindeki operasyonlar bizzat 'muharip' güç olarak ağır silahlarla donatıldıkları halde, barıģ gücü birlikleri "muharip" güç olmayıp, sadece hafif silahlarla donatılırlar. Tarafsız olan ve kuvvet kullanma yetkileri 6

23 kural olarak bulunmayan barıģ gücü birlikleri, sadece meģru müdafaa durumunda kuvvet kullanabilirler (Öncü, 2006 ve Basic Facts About the UN, 2003). BirleĢmiĢ Milletler Anayasası kaleme alınırken hedeflenen kolektif güvenlik sisteminin tam anlamıyla gerçekleģememesi nedeniyle ortaya çıkan boģluğu doldurmak üzere yeni bir mekanizmaya, BirleĢmiĢ Milletler Anayasası nda adı geçmeyen barıģı koruma faaliyetlerine gerek duyulmuģtur. BarıĢı koruma çatıģma ve bunalımları yumuģatmak, büyümelerini önlemek ve uyuģmazlıkların barıģçı yollarla çözümüne yardımcı olmak için baģvurulan bir araç olarak BirleĢmiĢ Milletler tarafından geliģtirilmiģtir (Karaosmanoğlu,1981). Bu bağlamda BirleĢmiĢ Milletler çatısı altında oluģturulan BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Koruma Dairesi bünyesinde BarıĢı Koruma ile görevli birimler oluģturulmuģ ve bu birimler askeri, polis ve sivil görevlileri ile üye ülkeler tarafından da desteklenmiģtir. Son yıllarda barıģ gücüne duyulan ihtiyaç, BarıĢ gücü harekâtlarının çehresini, yapısını ve politikalarını kökten değiģtirecek bir nitelik kazanmıģtır. Genel Sekreter Ban Ki-Moon un himayelerinde baģlatılan yeniden yapılanma çalıģmaları çerçevesinde hem Genel Merkezdeki ilgili birimler, hem de barıģ gücü harekâtlarının yürütüldüğü bölgelerdeki faaliyetler ihtilaflara zamanında ve etkin müdahaleye imkân tanıyacak Ģekilde yeniden yapılandırılmaktadır. BirleĢmiĢ Milletler faaliyetleri artık ihtilafların bir insanlık trajedisine dönüģmeden bertaraf edilebilmesi üzerinde yoğunlaģmıģtır. Bu hedefe ulaģabilmek için, BirleĢmiĢ Milletler in önleyici diplomasi, barıģın sağlanması, barıģın korunması ve barıģın inģası alanlarındaki rolünü eksiksiz oynayabilmesi desteklenmelidir. BirleĢmiĢ Milletler in önleyici diplomasi ve sürdürülebilir barıģın inģasına yönelik kapasitesinin artırılması sayesinde uluslararası topluluk ihtilaflara daha etkin bir Ģekilde müdahale etme ve uzun vadeli çözümler bulma imkânına kavuģacaktır (The United Nations Today, 2008,15 16). 7

24 BarıĢı Koruma sürecinde BirleĢmiĢ Milletler BarıĢ Gücü, tarafsız bir kurum olarak anlaģmazlık olan taraflar arasındaki gerilimleri azaltabilmesi ve siyasal görüģmeler için ortam yaratabilmesi ilkesini esas alır. Ġlk önce devletlerarası çatıģmalarla uğraģmak için kurulmuģ olan barıģ gücü, daha sonra farklı siyasal amaçları olan ve kanun dıģına çıkmıģ çeģitli silahlı grupların yarattığı ülke içi çatıģmalar ve iç savaģlarda da barıģı koruma adına kullanılmıģtır (UN Civilian Police Handbook, 2003). BarıĢ gücü misyonu yapısı, 1990 lardan beri değiģmekte ve geliģtirilmektedir. Artık barıģı koruma operasyonları içerisinde polis, asker, silahsızlanma, politik ve sivil konular, adalet, insan hakları, kalkınma, kamuoyunu bilgilendirme ve cinsiyet gibi konuların ağırlıklı olduğu geniģ bir alanı kapsamaktadır. Bu değiģiklikler kapsamında, 1990 lı yılların ortasında demokrasiye geçiģ sürecini hızlandırmak, güvenliği sağlamak yerel polis ünitelerini tekrar yapılandırmak için BarıĢı Koruma Harekâtları Dairesine danıģmanlık yapmak üzere bir Polis DanıĢmanlığı kurulmuģtur. Buna bağlı olarak BarıĢı Koruma Harekâtları Dairesi ve 15 Mayıs 2000 tarihli Genel Sekreterlik Bülteni ile Asker ve Polis birimlerinin parçası olarak Sivil Polis Birimi kurulmuģtur (UN Civilian Police Handbook, 2003). Son yıllarda polis ve sivil barıģı koruma görevlilerinin önemi gittikçe artmakta ve sayıları giderek artan sorumluluk ve görevler almaktadırlar. Bunlardan bazıları yerel polis güçlerinin düzeltilmesi ve yeniden yapılandırılması, yerel polis güçlerine eğitim, rehberlik ve danıģmanlık hizmeti verilmesi, adli ve cezai reformlara yardım edilmesi, seçimlere nezaret edilmesi ve denetlenmesi, insan haklarına saygıyı geliģtirmek ve düzeltmek, iddia edilen insan hakları ihlalleri araģtırmak, çatıģma sonrası iyileģmeyi sağlamak ve ülkenin demokratik dönüģümüne yardım etmek, siyasal ve demokratik bir yönetime doğru hareket eden bir bölgenin geçiģ dönemindeki idaresini kurmak, karmaģık barıģ anlaģmalarının uygulanmasında çeģitli siyasal ve sivil gruplarla iletiģim kurarak, insani yardımın güvenli bir Ģekilde ulaģımını sağlamaktır. Bunun dıģında BarıĢı Koruma Görevlilerinin güvenlik kurumlarının yapısını düzeltmek, yeniden yapılandırmak, tekrar inģa etmek ve kuvvetlendirmek, toplum-destekli polislik ve halk eğitimi gibi yerine getirmesi 8

25 gereken görevleri de bulunmaktadır. Örneğin Kosova da görev yapıp görevini Avrupa Birliğinin kurduğu Avrupa Birliği Polis Ve Yargı Misyonu na (European Union Rule of Law Mission, EULEX) devreden BirleĢmiĢ Milletler BarıĢ Gücü BirleĢmiĢ Milletler Kosova Geçici Ġdari Yönetimi (United Nations Interim Administration Mission in Kosovo, UNMIK) ve Timur Leste de görev yapan BirleĢmiĢ Milletler BarıĢ Gücü, güvenilir ve profesyonel bir polis teģkilatı kurmak için görev almıģtır, Bütün bu süreçte BarıĢı Koruma Görevlilerin seçimi ve eğitimi barıģı koruma operasyonlarının baģarısı için en önemli faktörlerden biridir. BarıĢı Koruma Hazırlık Eğitimi ise BarıĢı Korumayı görev edinen BirleĢmiĢ Milletler Polisinin bu görevdeki çabasını, motivasyonu, bilgi ve becerisini geliģtirmenin en önemli adımıdır. Özellikle demokratik polis standartları, insan hakları, kriz yönetimi, polis ve adli otoriteler arasındaki iliģkiler, cinsel istismar, çocuk istismarı, BirleĢmiĢ Milletler Operasyonlarında baģta kadın ve çocukların korunması olmak üzere sivillerin korunması gibi konularda eğitim alan BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Koruma Görevlilerinin aldıkları eğitimin kalitesi ile verdikleri BarıĢı Koruma hizmetinin niteliği doğrudan iliģkilidir. Çokuluslu barıģı koruma birliklerindeki görevlilerin kültürel farklılıkları sürtüģmelere ve güven kaybına neden olabilir ve böylece bir barıģı koruma operasyonun etkinliğini olumsuz yönde etkileyebilir. Benzer Ģekilde kültürel konulardaki eksiklikler mahalli halk ile iliģkileri de bozabilir. BarıĢı koruma görevlilerinin iģlerini yapabilmeleri büyük ölçüde yerel halk ile iyi iliģkilere bağlı olduğundan bu görevlilerin içinde yer alacakları eğitim süreci çok büyük bir önem taģımaktadır (Schwerze, 2005). Ekonomik küreselleģmeyi olanaklı kılan teknolojiler sayesinde uluslararası etkileģimin yoğunlaģması, kültürlerarası saygıya, iģbirliğine, baģka kültürel ve fiziksel coğrafyalarda yasama, çalıģma yeterliğinin kazanılmasına olan gereksinimi artırmaktadır. Bu gereksinmelerin karģılanması da yetiģkin eğitimi sistemine yeni görevler yüklemektedir (Miser, 2002). 9

26 Bilgiye eriģmenin, bilgiyi uygulayabilmenin ve bilgi üretebilecek yeterliğe sahip olmanın yolu eğitimdir. Bu yüzden eğitimin yasam boyu sürmesi, hem bireyler hem de uluslar için yaģamsal bir zorunluluk olmuģtur (Miser, 2002). YetiĢkin Eğitimi, BirleĢmiĢ Milletler ve organlarının BarıĢı Koruma sürecindeki en önemli eli olarak hem BarıĢı Korumanın hedeflendiği ülke halkının hem de BarıĢı Koruma Sürecine katılanların bilinçlendirilmesine katkı sağlamıģtır. Bu bağlamda yaģamsal bir öneme sahip olan barıģı koruma eğitiminin BirleĢmiĢ Milletler tarafından etkili bir Ģekilde düzenlenmesi, personelinin eğitilmesi ve bu eğitimin barıģın inģası adına yaygınlaģtırılması gerekmektedir. Ayrıca barıģı koruma eğitiminin kalitesinin yükseltilmesi, insan hakları ihlallerinin azaltılması yönündeki çabalara hız verecektir. Bu sebeple barıģı koruma eğitimi programının sürekli değerlendirilmesi ve geliģtirilmesi kaçınılmaz bir gerekliliktir. Bu araģtırmada BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Korumaya Hazırlık Eğitim Programı değerlendirilecektir Amaç AraĢtırmanın amacı, BirleĢmiĢ Milletler BarıĢı Koruma Görevlilerine verilen BarıĢı Koruma Eğitim Programı nı eğiticiler ve barıģı koruma görevlisi olmaya hak kazanan kursiyerlerin görüģlerine dayalı olarak değerlendirmektir. Bu genel amaç doğrultusunda aģağıdaki sorulara cevap aranacaktır; 1. AraĢtırmaya katılanların demografik özellikleri nelerdir? 2. BarıĢı Koruma Görevlisi seçilen adayların ve eğiticilerin programın yeterliliğine iliģkin görüģlerinden; a. Programın Hedeflerinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢleri Nelerdir? b. Programın Ġçeriğinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢleri Nelerdir? c. Programın Eğitim Durumlarının Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢleri Nelerdir? 10

27 d. BarıĢı Korumaya Hazırlık Programındaki Becerilerinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢleri Nelerdir? e. BarıĢı Korumaya Hazırlık Programının Değerlendirilmesinin Yeterliliğine ĠliĢkin GörüĢleri Nelerdir? 3. BarıĢı Koruma Görevlisi seçilen adayların ve eğiticilerin yanıtları; a. YaĢlarına, b. Öğretim durumlarına, c. Daha önce baģka bir BirleĢmiĢ Milletler görevinde bulunup bulunmamaları gibi kiģisel değiģkenlere ve boyutlara göre karģılaģtırıldığında anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 4. BarıĢı Koruma Görevlisi seçilen adayların ve eğiticilerin programın geliģtirilmesine yönelik; a. BarıĢı Korumaya Hazırlık Programının hangi konuları içermesi gerektiği ile ilgili görüģleri nelerdir? b. BarıĢı Korumaya Hazırlık Programının temel amaçlarının ne olması gerektiği ile ilgili görüģleri nelerdir? c. BarıĢı Korumaya Hazırlık Programının içerik ve tarzı ile yaģanılan sorunlar ve sorunların çözümü için yapılması gerekenlerle ilgili görüģleri nelerdir? d. BarıĢı Korumaya Hazırlık Programının eğiticilerinin tarzı ve davranıģlarıyla ilgili yaģanılan sorunlar ve sorunların çözümü için yapılması gerekenlerle nelerdir? e. Eğiticilerin yeterliliklerinin arttırılmasına yönelik görüģleri nelerdir? f. Eğitim Programının etkililiğinin arttırılması için kurs yerinin fiziki olanaklarında yapılması gereken düzenlemeler ile ilgili görüģleri nelerdir? g. Eğitim sonrasında yapılan yazılı ve uygulamalı sınavlarla ilgili görüģleri nelerdir? 11

28 1.3. Önem Ülkelerde yaģanan çatıģmalarda ya da ülkeler arası yaģanan savaģlar sonrasında özellikle kadın ve çocuklardan oluģan mağdur sivillerin yaralarının sarılması, onların tekrar güvenli bir ortamda normal yaģamlarına dönüģünü sağlamak misyonunu üstlenen BarıĢı Koruma ile görevli personelin bu hizmeti daha etkili ve verimli sağlayabilmesi için sürekli olarak eğitim sürecinden geçirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda yaģamsal bir öneme sahip olan barıģı koruma eğitiminin BirleĢmiĢ Milletler tarafından etkili bir Ģekilde düzenlenmesi, personelinin eğitilmesi ve bu eğitimin barıģın inģası adına yaygınlaģtırılması gerekmektedir. Ayrıca barıģı koruma eğitiminin kalitesinin yükseltilmesi, insan hakları ihlallerinin azaltılması yönündeki çabalara hız verecektir. Bu sebeple barıģı koruma eğitimi programının sürekli değerlendirilmesi kaçınılmaz bir gerekliliktir. Literatür taraması sırasında BarıĢı Korumaya Hazırlık Eğitimi Programının değerlendirilmesine iliģkin hiçbir çalıģmaya rastlanmamıģtır. Bu sebeple bu araģtırmanın barıģı koruma eğitiminin yeterli düzeye çıkartılmasına olan faydası kadar bu konuda yapılacak diğer çalıģmalara da katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir Sınırlılıklar 1. Bu araģtırma, 2008 yılında BirleĢmiĢ Milletler Bosna, Kosova, Liberya, Sudan, Sudan (Darfur), Haiti, FildiĢi Sahilleri, Doğu Timur, Kongo Misyonların görev yapısı BarıĢı Koruma Görevlisi adaylarına verilecek olan BarıĢı Korumaya Hazırlık Eğitim Programı ile, BirleĢmiĢ Milletler Bosna, Kosova, Liberya, Sudan, Sudan (Darfur), Haiti, FildiĢi Sahilleri, Doğu Timur, Kongo Misyonlarında BarıĢı Koruma Operasyonlarında görevli olup BarıĢı Koruma Eğitimi almıģ ve eğitim vermiģ olan görevliler ile, 4.Bu kurslara katılıp BarıĢı Koruma Operasyonu Görevlisi ve Eğiticilerinin Eğitime iliģkin görüģleriyle, 12

29 5.Verilerin toplanması amacıyla hazırlanan anket formlarındaki maddeler ve açık uçlu sorular ile sınırlandırılmıģtır. 13

30 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR Bu bölümde BirleĢmiĢ Milletlerin yapısı ve organları ile uluslararası barıģ ve güvenlik kavramları tartıģılacak ayrıca BirleĢmiĢ Milletlerin eğitim faaliyetleri de barıģı koruma eğitimleriyle birlikte açıklanacaktır. Bölümün sonunda ise barıģı koruma ile ilgili yapılan çalıģmalar ve araģtırmalar aktarılacaktır BirleĢmiĢ Milletler, Uluslararası BarıĢ ve Güvenlik ile BirleĢmiĢ Milletlerin Eğitim Faaliyetleri Bu baģlık altında BirleĢmiĢ Milletlerin yapısı, bu yapının içerisindeki Genel Kurul, Güvenlik Konseyi gibi ana organları, bütçesi, dünya üzerindeki misyonları ayrıntılı olarak açıklanacaktır. Ayrıca uluslararası barıģ ve güvenlik kavramları ile barıģı korumadaki BirleĢmiĢ Milletler organlarının rolleri tartıģıldıktan sonra barıģ gücü operasyonlarındaki BirleĢmiĢ Milletler Polis TeĢkilatının vazifeleri ve faaliyetleri aktarılacaktır. Son olarak ise BirleĢmiĢ Milletlerin eğitim faaliyetleri ile Türkiye ve BirleĢmiĢ Milletler arasındaki barıģı koruma ile ilgili iliģki açıklanmaktadır BirleĢmiĢ Milletlerin Yapısı Türkiye nin de kurucu üyesi olduğu örgütün üye sayısı 192 ye ulaģan BirleĢmiĢ Milletler in yönetimi New York ta bulunan genel merkezinden yürütülmekte ve üye ülkelerde her yıl düzenli olarak yapılan toplantılar, yine bu genel merkezde gerçekleģtirilmektedir. BirleĢmiĢ Milletler yapısal olarak idari bölümlere ayrılmıģtır. Bunlar; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Genel Sekreterlik ve Uluslararası Adalet Divanıdır. Örgütün en üst düzey yöneticisi Genel Sekreterdir (United Nations, 2011d) Genel Kurul Genel Kurul ana istiģare organıdır. Bütün üye ülkelerin tek oy hakkı bulunan temsilcilerinden meydana gelir. BarıĢ ve güvenlik, yeni üyelerin 14

31 katılımı, bütçe gibi önemli konuları ilgilendiren kararlarda üçte iki çoğunluk gerekmektedir. Diğer konuları ilgilendiren kararlar salt çoğunlukla alınmaktadır (United Nations, 2010a). Genel Kurul un AnlaĢma da belirtilen görev ve yetkileri Ģunlardır: Silahsızlanma ve silahların kontrolünü öngören düzenlemeler dahil olmak üzere uluslararası barıģ ve güvenliğin korunmasına yönelik konuları ele almak ve tavsiye kararları vermek; Güvenlik Konseyi nde ele alınan ihtilaflar ve konuları kapsamamak üzere Dünya barıģı ile ilgili konularda oturumlar düzenlemek ve tavsiye kararları almak; Güvenlik Konseyi nde ele alınan ihtilaflar ve konular hariç olmak üzere AntlaĢma kapsamına giren konularda ve BirleĢmiĢ Milletler organlarının görev ve yetkilerini kapsayan baģlıklarda oturumlar düzenlemek ve tavsiye kararları almak; Uluslararası siyasi iģbirliğini, uluslararası hukukun geliģtirilmesi ve birleģtirilmesini, herkesi kapsayan temel insan hak ve özgürlüklerinin hayata geçirilmesi ve ekonomik, toplumsal, kültürel, eğitim, sağlık alanlarında uluslararası iģbirliği sağlanması için çalıģmalara baģlamak ve tavsiyede bulunmak; Kökeni her ne olursa olsun milletlerarasındaki dostça iliģkileri bozacak herhangi bir sorunun barıģçıl yolla çözülmesi konusunda tavsiyede bulunmak; Güvenlik Konseyi ve diğer BirleĢmiĢ Milletler organlarının vereceği raporları değerlendirmek; Güvenlik Konseyi nin daimi olmayan üyelerini, Ekonomik ve Sosyal Konsey üyelerini ve Vesayet Konseyi nin ek üyelerini (gerekli olması durumunda) seçmek; Güvenlik Konseyi ile birlikte Uluslararası Adalet Divanı Yargıçlarını seçmek ve Güvenlik Konseyi nin tavsiyesi doğrultusunda Genel Sekreteri atamaktır (The United Nations Today, 2008:6). 15

32 Güvenlik Konseyi Güvenlik Konseyi, AnlaĢma kapsamında uluslararası barıģ ve güvenliğin korunması konusunda birincil sorumluluğa sahiptir. Konseyin beģi daimi - Amerika BirleĢik Devletleri Çin, Fransa, Ġngiltere ve Rusya Federasyonu -, 10 u Genel Kurul tarafından iki yıllık süre için seçilen 15 üyesi vardır. Türkiye de bu 10 geçici ülkeden biri olarak yılları arasında görev yapmıģtır. Her üyenin bir oyu vardır. Ġdari konulardaki kararlar 15 üyenin 9 unun evet oyuyla alınır. Diğer konularda karar alınabilmesi için 5 daimi üyenin tamamının evet oyu dâhil olmak üzere toplam 9 evet oyu gerekir. 5 daimi üyenin her biri zaman içinde bir Ģekilde veto hakkını kullanmıģtır. Daimi üye söz konusu karara tam olarak katılmadığı, ama bu kararı veto etmek istemediği durumlarda çekimser kalabilir ve böylelikle gerekli 9 olumlu oyun bulunması durumunda karar alınmasına olanak sağlar. AnlaĢma nın 25 inci maddesi gereğince, BirleĢmiĢ Milletlerin tüm üyeleri Güvenlik Konseyi nin aldığı kararları kabul edip uygulamak zorundadır. BirleĢmiĢ Milletlerin diğer organları üye ülkelere ancak tavsiyede bulunurken, Konsey in tek baģına AntlaĢmada belirtildiği üzere üye devletlerin uyması gereken kararları alma yetkisi vardır (United Nations, 2010b). Güvenlik Konseyi nin AnlaĢma da belirlenen görev ve yetkileri aģağıdaki maddeleri içerir: BirleĢmiĢ Milletler ilke ve amaçları çerçevesinde uluslararası barıģ ve güvenliği korumak; Silah üretimini düzenleyici önlemler almak; Tarafların sorunlarını barıģçıl yollardan çözmeleri için görüģmeye davet etmek; Uluslararası uyuģmazlıklara yol açabilecek anlaģmazlıkları ve sorunları araģtırmak ve bu sorunların ya da maddelerin çözümü için tavsiyede bulunmak, Durumun ağırlaģmasını önlemek için ilgili tarafları söz konusu önlemlere uymaya çağırmak; 16

33 Konsey kararlarının etkinliğini artırmak amacıyla BirleĢmiĢ Milletler üyelerini yaptırım gibi doğrudan Ģiddet içermeyen Güvenlik Konseyi kararlarına uymaya çağırmak. Uluslararası barıģ ve güvenliği sağlamak ve korumak için güç kullanımına baģvurmak ya da onay vermek; Yerel anlaģmazlıkların bölgesel düzenlemeler aracılığıyla barıģçıl yollarla çözülmesini teģvik etmek ve bu bölgesel düzenlemelerin BirleĢmiĢ Milletler yetkisi dahilinde kullanılmasını sağlamak; Genel Kurul a Genel Sekreter ataması konusunda tavsiyede bulunmak ve Kurul la birlikte, Uluslararası Adalet Divanı yargıçlarını seçmek; Uluslararası Adalet Divanından yasal konularda hukuki rapor talep etmek; BirleĢmiĢ Milletler e yeni üye kabulü konusunda Genel Kurul a tavsiyede bulunmaktır (The United Nations Today, 2008:8-9) Ekonomik ve Sosyal Konsey Ekonomik ve Sosyal Konseyin görev ve yetkileri Ģunlardır: Uluslararası ekonomik ve sosyal konuları ele almak ve BirleĢmiĢ Milletlere üye devletlere siyasi tavsiyelerde bulunacak ana forum niteliğini taģımak; Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel, eğitim, sağlık ve ilgili konularda çalıģmalar yapmak, rapor hazırlamak ve tavsiyede bulunmak; Ġnsan haklarına ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesini sağlamak ve uygulamak; Ekonomik, sosyal ve ilgili alanlarda büyük uluslararası konferanslar hazırlamaya ve organize etmeye yardımcı olmak ve bu konferansların koordineli olarak takibini yapmak; BirleĢmiĢ Milletlere bağlı Özel teģkilatların çalıģmalarını yine onlara danıģarak ve tavsiyede bulunarak ve Genel Kurul a tavsiyelerde bulunarak koordine etmektir (The United Nations Today, 2008:10). Uluslararası ekonomik ve sosyal konuların ve siyasi tavsiyelerin tartıģılması sırasında BirleĢmiĢ Milletler Ekonomik Ve Sosyal Konseyi (Council 17