Satış Sözleşmesinin Koşulları Bakımından Çeşitleri. Örnek Üzerine Satış. Satılan Örneğe Uygun Değilse. ayıba ilişkin hükümlere dayanabilir

Transkript

1 Örnek Üzerinde Satış Satış Sözleşmesinin Koşulları Bakımından Çeşitleri Beğenme Yoluyla Satış Taksitle Satış Kısmi Ödemeli Satışlar Önödemeli Taksitle Satış Örnek Üzerine Satış TANIM : Tarafların sözleşmenin konusu olan malın alıcıya veya üçüncü bir kişiye bırakılan bir örneğe ya da tespit ettikleri bir mala uygun olması üzerinde anlaşmalarıyla yapılan satıştır. 247 Şarta bağlı bir satış değildir sözleşme kurulduğu anda hüküm doğurur Bu yolla ancak çeşidiyle (nev'en) belirlenen taşınır niteliğindeki şeyler satılabilir. Çünkü, taşınmazlarda ve bireyleştirilmiş taşınırlarda bir örneğin verilmesi veya tespit edilmesi (Rembrant'ın bir yapıtının örneği ya da bir tarlanın örneği gibi) düşünülemez. Örnek en geç sözleşmenin kurulması anında tevdi ya da tespit edilmiş olmalıdır Satıcının örnekteki nitelikleri üstlenme iradesi bulunmalıdır. Örnek kendisine verilen kişi örneğin saklanması ve bozulmaması için gerekli önlemleri alır. Satılan Örneğe Uygun Değilse Satışın «örnek üzerine satış» olduğunu ispat yükü alıcıdadır. TMK 6 Örneğin tevdî (teslim) edilmiş olması, genellikle sözleşmenin numune üzerine yapıldığına dair fiilî bir karine oluşturur; bunun aksini ileri süren, iddiasını kanıtlamalıdır ifayı reddedebilir alıcı ifayı kabul edebilir ifa edilmemesinin sonuçlarından yararlanır ayıba ilişkin hükümlere dayanabilir İSPAT YÜKÜ Madde 248- Örnek üzerine satışta kendisine örnek verilen taraf, elindeki örneğin kendisine verilmiş örnek olduğunu ispat yükü altında olmayıp, örneğin biçimi değişmiş olsa bile, bu değişiklik gözden geçirmenin zorunlu bir sonucu ise, alıcının iddiası doğru sayılır. Ancak, karşı tarafın her hâlde bunun aksini ispat hakkı vardır. Örnek, alıcının elindeyken bozulmuş veya yok olmuşsa, kusuru olmasa bile, satılanın örneğe uygun olmadığını ispat yükü alıcıya düşer. Örnek alıcıya verilmişse Örneğin kararlaştırılan örnek olduğunu ispat örneğin biçimi değişmiş olsa bile, bu değişiklik gözden geçirmenin zorunlu bir sonucu ise bozulmuş veya yok olmuşsa, kusuru olmasa bile, satılanın örneğe uygun olmadığını ispat yükü alıcıya düşer. Örnek üçüncü kişiye verilmişse Alıcının iddiası doğru sayılır BEĞENME KOŞULUYLA SATIŞ Tanım : Beğenme koşuluyla satış, alıcının satılanı deneyerek veya gözden geçirerek beğenmesi koşuluyla yapılan satıştır. 249 Alıcı, satılanı kabul etmekte veya hiçbir sebep göstermeksizin geri vermekte serbesttir. 250 İradi koşula bağlı satış söz konusudur Beğendiğini ve alıkoymak istediğini açıklaması tek taraflı bir hukuki işlemdir. Kabul beyanı değildir. Deneme yoluyla satış olduğunu ispat yükü alıcıdadır 1

2 Koşul geciktirici ya da bozucu koşul olarak kararlaştırılabilir. Geciktirici ise Satılan, alıcının zilyetliğine geçmiş olsa bile, satılanın mülkiyeti, beğenme koşulunun gerçekleştiği ana kadar satıcıda kalır.250 Yarar ve hasar zilyetliğin devri ile geçer Bozucu ise Bozucu şarta bağlı yapılmışsa mülkiyet zilyetliğin devri ile geçer Geciktirici şartta geri alma istihkak davası Bozucu şartta sebepsiz zenginleşme? Çoğunluğa göre koşulun gerçekleşmesiyle baştan itibaren hüküm ifade eder. Bir görüşe göre sözleşme beğenme anında hüküm ifade eder.. Zapttan/Ayıptan sorumluluk DENEME VEYA GÖZDEN GEÇİRME SATICININ YANINDA ALICININ YANINDA sözleşme veya âdete göre gereken süre içinde ; böyle bir süre yoksa, satıcının ihtarı üzerine alıcı, Uygun süre sonra yapacağı reddederse kabul edip etmediğini açıklamazsa satıcı, sözleşmeyle bağlılıktan kurtulur Süresinde açıklayamama satıcının kusurundan kaynaklanmışsa ek süre talep edebilir. SUSMA RED ANLAMINA GELİR Kabul ederse satılanı beğenmediği ni hemen bildirmez veya onu geri vermezse, Satılan, denenmeksizin veya gözden geçirilmeksizin alıcıya verilmişse, Alıcının, herhangi bir çekince belirtmeksizin satış bedelinin tamamını veya bir kısmını ödemesiyle beğenme koşulu gerçekleşmiş olur satılanı deneme veya gözden geçirme amacını aşacak biçimde kullanması yla SUSMA KABUL ANLAMINA GELİR Red beyanı vaktinde varacak şekilde gönderilmelidir. Geri yollama ve muayene ücreti kural olarak alıcıya aittir. Taksitle Satış KISMİ ÖDEMELİ SATIŞLAR 1. Taksitle Satış 2. Önödemeli Taksitle Satış Tanım (TBK) : Satıcının, satılan taşınırı alıcıya satış bedelinin ödenmesinden önce teslim etmeyi, alıcının da satış bedelini kısım kısım ödemeyi üstlendikleri satıştır. 253 Tanım (TKHK): Taksitle satış, satım bedelinin en az iki taksitle ödendiği ve malın veya hizmetin sözleşmenin düzenlendiği anda teslim veya ifa edildiği satım türüdür. 6/A Zilyetliğin devri değil teslim diyor, (zilyetliğin havalesi, hükmen teslim?) Konusu: Taşınır ve haklar/ Tapusuz taşınmaz (?) Geçerlilik Koşulları TBK 253 TKHK 6/A yazılı şekilde yapılmalı yazılı şekilde yapılmalı Malın satıcının ticari faaliyeti sözleşmede belirtilecekler: kapsamında satılıyorsa a) Tüketicinin ve satıcı veya sözleşmede belirtilecekler: sağlayıcının isim, unvan, açık 1. Tarafların adı ve yerleşim yeri. adresleri ve varsa erişim bilgileri, 2. Satışın konusu. b) Malın veya hizmetin Türk Lirası 3. Satılanın peşin satış bedeli. olarak vergiler dahil peşin satış fiyatı, 4. Taksitle ödeme sebebiyle c) Vadeye göre faiz ile birlikte belirtilecek ilave bedel. ödenecek Türk Lirası olarak toplam 5. Toplam satış bedeli. satış fiyatı, 6. Alıcının nakden veya aynen d) Faiz miktarı, faizin hesaplandığı üstlendiği diğer bütün edimler. yıllık oran ve sözleşmede belirlenen 7. Peşinat ve taksitlerin tutarı ile faiz oranının yüzde otuz fazlasını vadesi ve ikiden az olmamak geçmemek üzere gecikme faizi oranı, üzere taksit sayısı. e) Peşinat tutarı, TBK 8. Alıcının yedi gün içinde sözleşme yapılması konusundaki irade açıklamasını geri alma hakkı. 9. Öngörülmüşse, mülkiyetin saklı tutulmasına veya satış bedeli alacağının devrine ilişkin anlaşma kayıtları. 10. Temerrüt veya vadenin ertelenmesi durumunda, yasal faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere ödenecek faiz. 11. Sözleşmenin kurulduğu yer ve tarih. TKHK f) Ödeme planı, g) Borçlunun temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları. Satıcı veya sağlayıcı, bu bilgilerin sözleşmede yer almasını sağlamak ve taraflar arasında akdedilen sözleşmenin bir nüshasını tüketiciye vermekle yükümlüdür. Sözleşmeden ayrı olarak kıymetli evrak niteliğinde senet düzenlenecekse, bu senet, her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde ve sadece nama yazılı olarak düzenlenir. Aksi takdirde, kambiyo senedi geçersizdir. Taksitle satışlarda; tüketici, borçlandığı toplam miktarı önceden ödeme hakkına sahiptir. Tüketici aynı zamanda, bir taksit miktarından az olmamak şartıyla bir veya birden fazla taksit ödemesinde bulunabilir. Her iki durumda da satıcı, ödenen miktara göre gerekli faiz indirimini yapmakla yükümlüdür. Satıcı veya sağlayıcı, taksitlerden birinin veya birkaçının ödenmemesi halinde kalan borcun tümünün ifasını talep etme hakkını saklı tutmuşsa, bu hak; ancak satıcının veya sağlayıcının bütün edimlerini ifa etmiş olması durumunda ve tüketicinin birbirini izleyen en az iki taksidi ödemede temerrüde düşmesi ve ödenmeyen taksit toplamının satış bedelinin en az onda biri olması halinde kullanılabilir. Ancak satıcının veya sağlayıcının bu hakkını kullanabilmesi için en az bir hafta süre vererek muacceliyet uyarısında bulunması gerekir. Sözleşme şartları tüketici aleyhine hiçbir şekilde değiştirilemez. 2

3 YA S A L T E M S İ L C İ N İ N R I Z A S I Sınırlı ehliyetsizlerin yapacakları taksitle satış sözleşmesine, yasal temsilci en geç sözleşmenin kurulduğu anda yazılı rıza vermiş olmalıdır. S Ö Z L E Ş M E N İ N H Ü K Ü M V E S O N U Ç L A R I N I D O Ğ U R M A S I 1. Alıcı bakımından, taraflarca imzalanmış sözleşmenin bir nüshasının eline geçmesinden yedi gün sonra hüküm ve sonuçlarını doğurur. Satıcı geri alma süresi içinde malı alıcıya devretmişse alıcı, malı ancak olağan bir gözden geçirmenin gerektirdiği ölçüde kullanabilir; aksi takdirde sözleşme hüküm ve sonuçlarını doğurmuş olur. G E R İ A L M A A Ç I K L A M A S I Alıcı, bu süre içinde irade açıklamasını geri aldığını satıcıya yazılı olarak bildirebilir. Geri alma bildiriminin sürenin son gününde postaya verilmiş olması, sonuç doğurması için yeterlidir. Bu haktan önceden feragat edilemez. Alıcının geri alma hakkını kullanması hâlinde, kendisinden cayma parası istenemez. P E Ş İ N A T I Ö D E M E B O R C U V E S Ö Z L E Ş M E N İ N S Ü R E S İ 256 Alıcı, peşin satış bedelinin en az onda birini en geç teslim anında peşin olarak, satış bedelinin geri kalan kısmını da sözleşmenin kurulmasını izleyen üç yıl içinde ödemekle yükümlüdür. Kanunda belirlenen asgari peşinatı tamamen almaksızın, satılanı alıcıya devreden satıcı, peşinatın ödenmeyen kısmı üzerinde istem hakkını kaybeder. A L I C I N I N D E F ' İ L E R İ 257 Alıcı, satıcının taksitle satıştan doğan alacağı ile kendisinin satıcıdan olan alacağını takas etme hakkından önceden feragat edemez. Alacağın devredilmesi durumunda alıcının, satış bedeli alacağına ilişkin def'ileri sınırlanamaz ve ortadan kaldırılamaz. Peşinattan vazgeçilmesi karşılığında, satış bedelinde yapılacak artırma hükümsüzdür. Bakanlar Kurulu, satılanın türüne göre peşinat miktarı ile yasal ödeme sürelerini yarıya kadar indirebileceği gibi, iki katına kadar çıkartabilir. S A T I Ş B E D E L İ N İ N T A M A M E N Ö D E N M E S İ 258 Taksit borcu kambiyo senedine bağlanmış olmadıkça, alıcı satış bedelinin kalan kısmını her zaman bir defada ödeyerek borcundan kurtulabilir. Y E T K İ L İ M A H K E M E V E T A H K İ M 262 Yerleşim yeri Türkiye'de olan alıcı, tarafı olduğu taksitle satış sözleşmesinden doğacak uyuşmazlıklar konusunda, yerleşim yerindeki mahkemenin yetkisinden önceden feragat edemeyeceği gibi, tahkim sözleşmesi de yapamaz. Bu durumda, peşin satış bedeline ilave edilen bedelin ödenmemiş taksitlere isabet eden kısmı, yarısından az olmamak üzere ödeme süresinin kısaltılmasına uygun olarak indirilir. 3

4 S A T I C I N I N S E Ç İ M L İ K H A K L A R I Alıcı peşinatı ödemede temerrüde düşerse taksitleri ödemede temerrüde düşerse satıcı satıcı Satıcının geri kalan satış bedelinin tamamını isteyebilmesi veya sözleşmeden dönebilmesi, ancak bu hakkı açık biçimde saklı tutmuş olmasına ve alıcının kararlaştırılan satış bedelinin en az onda birini oluşturan ve birbirini izleyen en az iki taksidi veya en az dörtte birini oluşturan bir taksidi ya da en son taksidi ödemede temerrüde düşmüş olmasına bağlıdır. sadece peşinatı isteyebilir sözleşmeden dönme muaccel olmuş taksitleri geri kalan satış bedelinin tamamını Ancak, satıcının dönme dolayısıyla isteyebileceği miktar, ödenmiş olan taksitler tutarına eşit veya daha fazla ise satıcı sözleşmeden dönemez. Satıcı, satış bedelinin geri kalan kısmının tamamen ödenmesini isteme veya sözleşmeden dönme haklarını kullanmadan önce, alıcıya en az onbeş günlük bir süre tanımak zorundadır. S Ö Z L E Ş M E D E N D Ö N M E Satıcı, alıcının taksitleri ödemede temerrüde düşmesi sebebiyle satılanın alıcıya devrinden sonra sözleşmeden dönerse, her iki taraf aldığını geri vermekle yükümlüdür. Satıcı, ayrıca hakkaniyete uygun bir kullanım bedeli ve satılanın olağandışı kullanılması sebebiyle değerinin azalması hâlinde tazminat da isteyebilir. Satıcı, alıcının peşinatı ödemede temerrüde düşmesi yüzünden satılanın devrinden önce sözleşmeden dönerse, alıcıdan sadece ödenmeyen peşinat üzerinden, sözleşmeden döndüğü tarihe kadar işleyecek yasal faiz ile sözleşmenin kurulmasından sonra, satılanın uğramış olduğu değer kaybı sebebiyle tazminat isteyebilir. Üst sınır Ancak satıcı, sözleşme zamanında ifa edilmiş olsaydı elde edecek olduğundan fazlasını isteyemez. Ceza koşulu kararlaştırılmışsa, peşin satış bedelinin yüzde onunu aşamaz. U Y G U L A M A A L A N I H Â K İ M İ N M Ü D A H A L E S İ Hâkim, temerrüde düşen alıcının borçlarını ödeyeceği konusunda güvence vermesi ve satıcının da bu yeni düzenleme dolayısıyla herhangi bir zararının söz konusu olmaması koşuluyla, alıcıya ödeme kolaylıkları sağlayabilir ve satıcının satılanı geri almasını yasaklayabilir. Taksitle satışa ilişkin hükümler, aynı ekonomik amaçla yapılan işlemlere de uygulanır. Bir taşınırı edinme amacıyla yapılan ödünç sözleşmelerinde satıcının, mülkiyeti saklı tutma kaydı ile birlikte veya bundan bağımsız olarak satış bedeli alacağını ödünç verene devretmesi veya satıcı ile ödünç verenin başka surette anlaşarak, alıcının satış bedelini daha sonra taksitler hâlinde ödemek üzere malın teslimini sağlamaları durumunda, taksitle satışa ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır. Ödünç sözleşmesinde, taksitle satış sözleşmelerine konulması zorunlu olan hususların yer alması şarttır. Ancak, bunlardan peşin satış bedeli ile toplam satış bedeli yerine, ödünç alınan miktar ile ödünç verene ödenecek toplam ödünç miktarı gösterilir. Peşin satışla bağlantılı taksitle ödünç sözleşmelerinde, ödünç verene, yasal asgari peşinatın ödenmiş ve peşin satış bedelinin ödünç sözleşmesinin yapılması sırasında herhangi bir ilave yapılmaksızın tamamen karşılanmış olması hâlinde, taksitle satışa ilişkin hükümler uygulanmaz. Alıcının tacir sıfatıyla hareket ettiği veya malın bir ticari işletmenin ihtiyacı için ya da meslekî amaçlarla satın alınması durumunda, taksitle satışa ilişkin hükümlerden sadece 259 uncu maddenin ikinci fıkrası, 260 ıncı maddenin birinci fıkrası ve 261 inci maddesi hükümleri uygulanır. 4

5 ŞEKİL Mülkiyetin Geçişi Taşınır Taşınmaz Taşınır Taşınmaz Cebri Arttırma Sözlü İhaleyle Sözlü İhaleyle İhalenin kesinleşmesi İhalenin kesinleşmesi İhtiyari Açık Arttırma Sözlü İhaleyle Sözlü İhaleyle İhaleyle Tescil İhtiyari Özel Arttırma Sözlü İhaleyle Tapu Mem. Resmi Senet Düzenlemesi Zilyedliğin Nakli Tescil 5