Dünyaca ünlü Mayo Clinic ten prostat sorular na cevaplar inflamasyon büyüme kanser

Transkript

1 Dünyaca ünlü Mayo Clinic ten prostat sorular na cevaplar inflamasyon büyüme kanser GÜNEfi K TABEV

2 Önsöz P rostat hastal temelde, meme hastal klar n n erkekteki karfl l gibidir. Nas l kad nlar meme kanserinden korkuyorlarsa erkeklerde prostat kanserinden kormaktad rlar. Prostat kanseri günümüzde erkeklerde en s k gözlenen kanseridir. Kad nlardaki meme kanseri gibi prostat kanseri de zaman zaman zor kararlar ve beklenmedik sonuçlara neden olabilmektedir. Fakat bu hikayede daha fazla bilgi sahibi olma gere iniz bizi bu kitab yazmaya itmifltir. Prostat hastal klar -kanser dahil- art k basitçe ve s kl kla tedavi edilebilinmektedir. Anahtar nokta erken teflhistir. Erken teflhis sonucunda tüm prostat hastal klar çok az yan etkilerle baflar l bir flekilde tedavi edilebilinmektedir. Bu nedenle ilk uyar bulgular n bilmeniz ve 40 yafl n üzerinde y ll k prostat kontrolünüzü yapt rmak önemlidir. Bu kitapta tipik bir prostat kontrolünde karfl laflaca n z bilgileri bulabilirsiniz. Prostat spesifik antijen (PSA) tarama testi Mayo Klinik ürologlar taraf ndan anlat lm flt r. En s k rastlanan 3 prostat hastal da semptomlar ve tedavi alternatifleri dahil tart fl lm flt r. En iyi tedaviyi seçmenize yard mc olabilmek için doktorunuza sorabilece iniz sorular da haz rlad k. Bir bölümü prostat kanser tedavisinin potansiyel yan etkilerine ve bunlarla nas l mücadele edilebilece ine ay rd k. Prostat hastal riskinizi azaltmak için gerekli diet ve egzersiz önerilerinde bulunduk. Ayr ca s kça sorulan sorulara cevaplar da burada bulabileceksiniz. Biz inan yoruz ki prostat hastal klar hakk nda daha fazla bilgi sahibi oldukça onlar n erken tan s ve uygun tedavi seçenekleri hakk nda daha iyi kararlara varabileceksiniz. Doktorunuzun tavsiyeleri ile birlikte bu kitap daha uzunve sa l kl bir hayat yaflaman za yard mc olacakt r. David M. Barrett, M.D. v

3

4 çindekiler Önsöz v K s m 1: Primer Prostat Bölüm 1: Prostat Hakk nda 3 Sa l kl prostat 4 fller ne zaman ters gitmeye bafllar 5 Bir soruna iflaret edebilecek belirtiler 6 Risk alt nda m s n z? 7 Sorular n za cevaplar 9 Bölüm 2: Prostat Kontrolü Yapt rmak 11 Temel tan sal testler 11 PSA hakk nda daha fazla bilgi 14 Büyük tart flma 17 Daha iyi bir görüntüleme arac aray fl 20 Sorular n za cevaplar 21 K s m 2: Nonkanseröz Durumlar Bölüm 3: Prostatit ile Yaflamak 25 Sizinki hangi tip 28 Tedavi plan n n düzenlenmesi 29 Gerçekten prostatit de ilse 31 Sorular n za cevaplar 31 vi

5 Bölüm 4: Benign Prostat Hiperplazisini Anlamak 33 Hayat n ortak gerçe i 34 Doktora gitmek 34 Tan koymak 35 Sorular n za cevaplar 48 Bölüm 5: BPH da Tedavi 39 Dikkatle beklemek 39 Ilaç tedavisi 40 Cerrahi 42 Is tedavisi (Termoterapi) 45 Cerrahi d fl yöntemler 48 Seçeneklerinizi tartmak 49 Sorular n za cevaplar 54 K s m 3: Prostat Kanseri Bölüm 6: Kanser oldu unu ö renmek 57 Kanseri iflaret eden semptomlar 59 Prostat kanseri tan s nas l konur 60 Kanserin s n flamas 61 Kanser yay lm flm d r? 63 Kanserin evrelenmesi 67 Sa kal m istatistikleri 68 Sorular n za cevaplar 69 Bölüm 7: Seçenekleriniz nelerdir? 71 Kanseri kendi haline b rakmak 72 Prostat bezinin ç kar lmas 73 Radyasyon ile kanserin tahrip edilmesi 77 Kanser hücrelerini dondurma (kriyoterapi) 81 Sorular n za cevaplar 83 vii

6 Bölüm 8: Kanser lerledi inde 85 Hormonlar ile kanserin kontrolü 85 Testiküler cerrahi seçimi 88 Kemoterapi kullan m 90 Deneysel yöntemlerin denenmesi 91 A r y azalt c stratejiler 93 Sorular n za cevaplar 96 Bölüm 9: Komplikasyonlarla Baflaç kmak 97 Inkontinans kontrol etmeyi ö renmek 97 mpotans için al nabilecek yard mlar 104 Barsak hastal klar ile u raflmak 109 Sorular n za cevaplar 111 Bölüm 10: Hayatla Birlikte Hayata Devam Etmek 113 Kontrollere haz rlamak 113 Kanserin duygusal hasar ile baflaç kmak 114 Dayan kl l n za yeniden kavuflman z 119 Daha iyi hissetmek için daha iyi yemek 121 fle geri dönmek 124 Aile ve arkadafllarla iletiflim 126 Bir destek grubuna kat lmak 128 Sorular n za cevaplar 131 K s m 4: Prostat Sa l Bölüm 11: Prostat Hastal Önlenebilir mi? 135 Kanserden koruyucu besinler tüketin 135 Ya unutun 139 Daha fazla tah l, meyve sebze tüketin 139 Aktif olun 143 Doktorunuzu düzenli olarak ziyaret edin 149 Sorular n za cevaplar 149 viii

7 Bölüm 12: Destek Tedavileri ve Alternatif Tedavi Seçenekleri 151 Diyet ve flifal otlar 152 Zihin ve beden terapileri 156 Geleneksel Çin t bb 158 Di er tedavi edici yöntemler 160 S rad fl tedavilere yaklafl m 161 Seçim sizindir 163 Ek kaynaklar 165 ix

8 Bölüm 2 Prostat Kontrolü Yapt rmak P rostat hastal na karfl n en iyi silah kendinizdir.e er durumu erken evrede yakalayabilirseniz baflar l bir tedavi flans n z olabilir.bunu nas l yapabilirsiniz? Düzenli prostat kontrolü yapt rarak. Prostat kontrolünü ne zaman yapt rman z gerekti ini gösteren belirli bir program yoktur. E er yafllar nda iseniz ve prostat hastal için kuvvetli aile öyküsü veya prostat ile iliflkili semptomlar n z yoksa genellikle y ll k muayeneye gerek yoktur. Bununla birlikte 40 l yafllara ulaflt n zda y ll k prostat muayenesi yapt rmal ve hayat n z boyunca düzenli kontrol yapt rmaya devam etmelisiniz. Yafl n z, doktorunuz, aile hikayeniz ve test sonuçlar na göre tipik bir muayenede yap lacaklar de iflmektedir. Temel tan sal testler Birçok erkek y ll k fizik muayene s ras nda prostat kontrolü yapt - r r. Fizik muayene s ras nda kan bas nc n z n ölçülmesi ve akci erlerinizin dinlenmesi gibi standart prosedürlere ve testlere ek olarak afla dakilerden bir k sm n veya hepsini yapt rabilirsiniz: Dijital Rektal Muayene: Prostat hastal için yap lan temel ve kolay bir testtir. Bununla birlikte utand r c veya rahats z edici göründü ü için birçok erkek için fizik muayenenin en endifle verici bölümüdür. 11

9 Mayo Klinik Prostat Sa l 13 Sa l k kurumlar aras nda erkeklerin ne zaman dijital rektal muayene yapt rmaya bafllayaca hakk nda farkl görüfller bulunmaktad r. Bir k sm 50 yafl, di er k sm ise 40 yafl tavsiye etmektedir. Mayo Klinik ürologlar Amerikan Üroloji Derne i nin (AUA) önerilerini de dikkate alarak 40 yafl ndan bafllayarak y ll k dijital rektal muayene yapt r lmas n önermektedir. drar testi drar n zdaki k rm z kan hücreleri prostat iltihab na veya belki de bir tümöre iflaret edebilir. Üretra iltihab veya mesane problemleri gibi di er durumlar da idrarda kana neden olabilir. Buna ilaveten e er doktorunuz sizde BPH oldu unu düflünüyorsa normal idrar testi tan s n do rulamada yard mc olabilir. Kan testi Kolunuzdan küçük bir miktar kan al n r ve prostat spesifik antijen (PSA) denilen madde araflt r l r. Semeni s v laflt rmaya yard mc olan bu antijen prostat bezinde do al olarak üretilmektedir. Bununla birlikte küçük bir miktar kan dolafl m na girer ve kan n zda dolafl r.kan n zda normalden daha fazla tespit edilirse bu, prostat inflamasyonu, büyümesini veya kanserini gösterebilir. Birçok erkek ilk defa 40 ile 50 yafl aras nda PSA bakt rmaktad r. leriki bölümlerde bu testi ayr nt l olarak tart flaca z. Ultrason E er doktorunuz dijital rektal muayene, kan veya idrar testlerinin sonucu için flüphe duyarsa prostat n z daha ileri tetkik etmek isteyebilir. Bu da transrektal ultrason ad verilen bir yöntemle yap - labilir. Ultrasonografi vücudunuzun içini gösteren ve ses dalgalar n n kullan ld bir görüntüleme tekni idir. Ultrason bir radar gibi çal - fl r; ses dalgalar gönderilir ve cismin yo unlu una göre de iflik derecelerde yans t l r veya emilir. Kanserli doku sa l kl dokudan daha kal n ve yo un oldu u için ses dalgalar n n yans mas de ifliktir.

10 14 Bölüm 2 Transrektal ultrason s ras nda doktorunuz rektum içine ses dalgalar veren, ince, kayganlaflt r lm fl bir probe ilerletir. Dalgalar n yans mas bilgisayar taraf ndan çevrilir ve bir video görüntüsüne dönüfltürülür. Bu ifllem her ne kadar baz erkekler taraf ndan biraz rahats z edici bulunsa da zarars zd r. E er doktorunuz ciddi bir bulgu bulmazsa daha ileri testlere gerek duymayabilir. E er ultrason sonucu kanseri düflündürürse, bunu do rulamak için biyopsiye ihtiyaç duyulur. Prostat spesifik antijen (PSA) hakk nda daha fazla bilgi PSA testi prostat kanserini tespit etmeye yard mc olmas için G da ve laç Kurumu (FDA) taraf ndan 1986 y l nda onaylanm flt r. Test onayland ndan beri kanser olgular n n özellikle tedavi edilebilen erken evrelerdeki olgular n say s nda bir art fl olmufltur. Kolunuzdan bir kan örne i al nd ktan sonra bu örnek, immünokimyasal denilen bir metotla test edilece i laboratuara gönderilir. Bu test kan n zda ne kadar PSA bulundu unu tespit eder. Mililitre bafl na 0 ile 4 nanogram (ng /ml) aras ndaki sonuç normaldir. Bununla birlikte PSA düzeyleri kiflinin yafl yla artmaya meyilli oldu u için baz t bbi merkezler standartlar n yafla göre ayarlam flt r (Bkz Mayo Klinik PSA Standartlar ). E er PSA düzeyiniz normalin üstündeyse, bu sizin muhakkak kanser oldu unuz anlam na gelmez. Baz erkekler normalden daha yüksek PSA düzeyine ve sa l kl bir prostata sahiptir. Kanser d fl ndaki durumlar da kan n zdaki PSA miktar n artt rabilir. BPH: Prostat n kanser nedenli olmayan bu büyümesi yüksek PSA düzeyine neden olabilen en s k nedendir. Prostat dokusu büyüdükçe, bu dokudaki hücreler normalden daha fazla bazen normalin 3 kat na kadar PSA üretir. Prostatit: Prostat n iltihap veya enfeksiyona ba l irritasyonu bezdeki hücrelerin artm fl miktarda PSA salg lamas na neden olur. Kanser: Prostattaki kanser hücreleri de PSA üretir. Normalden yüksek PSA de eri prostat kanserini gösterebilir.

11 Mayo Klinik Prostat Sa l 15 Mayo Klinik PSA Standartlar Mayo Klinik ürolo lar normal PSA aral n saptamak için afla daki yafla göre düzeltilmifl skalay kullanmaktad r. Yafl Normal PSA Aral ng/ml * ng/ml ng/ml ng/ml * Mililitre bafl na nanogram PSA seviyesini yükseltebilen di er nedenler: Ejakülasyon: Yaflland kça prostat beziniz kan dolafl m n za orgazm s ras nda daha fazla PSA salg lamaya bafllar. 50 ile 80 yafl aras ndaki erkeklerde ejakülasyondan sonraki 1 saat içinde kandaki PSA düzeyi % 40 artmaktad r. Bu art fl 48 saate kadar devam edebilir. Bu yüzden do ru sonuç sa layabilmek için PSA testinden en az 2 gün önce seksüel aktiviteden kaç nman z gerekir. Üriner sistem enfeksiyonu: Prostat bezindeki enfeksiyon gibi üriner sistem enfeksiyonu da PSA düzeyini artt rabilir. Son zamanlarda yap lan prostat ifllemleri: Kitapta daha sonra ayr nt l olarak tart fl lan bu ifllemler inflamasyon yaparak ve normalden yüksek PSA düzeyine neden olarak prostat bezinizi geçici olarak irrite eder: Prostat biyopsisi Prostat n transüretral rezeksiyonu Prostat n transüretral insizyonu Prostat masaj Prostat n mikrodalga tedavisi Prostat n laser tedavisi Prostat n balon dilatasyonu Bu ifllemlerden herhangi biri yap ld ktan sonra PSA testi yap labilmesi için 2 hafta ile 2 ay beklenmesi gerekmektedir. Bu, PSA düzeyinin ifllemden önceki seviyesine düflmesini sa lar.

12 16 Bölüm 2 PSA testi ne kadar do rudur? PSA testi erken evre kanseri yaklafl k % 80 tespit etmektedir. Erken prostat kanserli yaklafl k % 20 erkekte sonuçlar normal gelebilmektir. Bu da testin tek dezavantaj d r - prostat kanserli her 5 erkekten 1 inde kanseri erken olarak yakalayamamaktad r. PSA testinin bir di er dezavantaj ise kanser ile di er prostat hastal klar n ay rt edememesidir. Yüksek PSA düzeyi olan erkeklerin sadece üçte birinde kanser bulunmaktad r. Yüksek PSA düzeyi olan di er üçte ikilik bölüm BPH, prostatit veya di er nedenlere ba l olabilir. Sonuç olarak kanser olmayan birçok erkekte kanseri ekarte etmek için ek test yap lmal d r. Hala PSA testi meme kanserinde kullan lan mammografiden ve Finasterid ve PSA Finasterid (Proscar) BPH tedavisinde kullan lan bir ilaçt r. Prostat büyümesini uyaran baz hormonlar bask layarak prostat bezinin küçülmesini sa lar. Finasterid kel erkeklerde saç büyümesini h zland ran Propecia isimli ilaçla ayn ilaçt r. Finasterid prostat bezindeki hormon düzeylerini de ifltirerek PSA yap m n azalt r. PSA daki azalma % 50 kadar olabilir ve bu azalma prostat kanseri olsan z bile görülebilir. PSA düzeyi kanser varl n iflaret edece ine düfler. Bu durum ilaç kullanan erkeklerde PSA testinin do rulu u hakk nda soru iflareti oluflturur. Baz doktorlar PSA testinin finasterid alan erkeklerde yararl olmad n düflünmektedir. Bununla birlikte di er bir grup ise finasterid ile normal s n rlara düflürülmüfl PSA l erkeklerde bile bu testin yararl olabilece ine inanmaktad r. Örne in 70 yafl ndaki bir erkek için normal PSA s n rlar ng/ml ise finasterid kullanan 70 yafl ndaki bir erkek için normal s n rlar ng/ml olmal d r. laç kullanman z doktorunuz için PSA sonuçlar n do ru de- erlendirebilmesi için önemlidir.

13 Mayo Klinik Prostat Sa l 17 akci er kanserinde kullan lan gö üs röntgeninden daha do ru bir görüntüleme testidir. Büyük tart flma Doktorlar n ve t bbi kurumlar n hepsi PSA testinin yararlar n n s - n rlamalar n karfl layabilece i konusunda görüfl birli inde de ildir. Bu nedenle bu basit test bugün t pta en tart fl lan görüntüleme testlerinden biri olmufltur. Yararlar Düzenli PSA taramalar herhangi bir belirti ortaya ç kmadan çok önce prostat kanserinin tan s na yard mc olur. Böylelikle prostat kanserinin organa s n rl evredeyken saptanmas n kolaylaflt r r. S - n rl kanserin tedavi edilmesi di er organlara yay lm fl kanserin tedavisinden daha kolayd r. Bütün prostat kanserleri ayn de ildir. Baz lar çok yavafl büyür ve prostatta s n rl kal r. Baz lar ise daha h zl ilerler ve di er organlara daha çabuk yay l r. E er PSA testleri prostat kanserinin agresif forma dönüfltü ünü tespit ederse hayat kurtar c olabilir de prostat kanserinden ölüm oran nda ilk azalma tespit edildi. Birçok doktor bu oran n azalmas nda en önemli faktörün PSA testi oldu una inanmaktad r. Buna ra men sa l k uzmanlar bu testlerin prostat kanserinden ölüm oran n azaltt n kesin olarak ispatlayamam fllard r. S n rlamalar PSA testi ideal veya mükemmel olmaktan uzakt r. Erkeklerin % 20 sinde prostat kanserini tespit edemez ve hastalara prostat sa l klar hakk nda yanl fl bir güven duygusu verebilir. Yüksek PSA düzeyli erkeklerin üçte ikisi genellikle gereksiz yere endifle duyar ve gereksiz, pahal t bbi tetkikler yap l r. Testin gereksiz yere tedavi verilmesine neden olup olmayaca tart flmal d r. Yavafl büyüyen bir tür kanseriniz varsa, herhangi bir sorunla karfl laflmadan y llarca yaflayabilirsiniz. Fakat baz erkekler

14 18 Bölüm 2 için bunu kabul etmek zor olabilir. Genelde insanlar kanser olduklar n ö rendikleri zaman ondan kurtulmak için cerrahi veya radyoterapi gibi birtak m çareler ararlar. Bu tedaviler idrar tutamama (inkontinans) veya sertleflme sorunlar (impotans) gibi yan etkilere neden olabilir. Sonuçta hastalar normal, üretken bir hayat sürebilecekken; yaflam kalitelerinde gereksiz azalma olabilir. Sonuç olarak, prostat kanserinin erken tedavisinin geçekten hayat kurtar p kurtarmad flüphesi ortaya ç kmaktad r. Baz lar Mayo Klinik te yap lm fl olan birtak m çal flmalar hayat kurtard n iddia etmekle birlikte di er çal flmalar bu sonucu o kadar da desteklememektedir. Bu çal flmalar ülkenin baz kesimlerinde PSA taramas yap l yor olmas na ra men prostat kanserinden ölümlerin azalmad n göstermektedir. Sonuçlardaki bu farkl l n nedeni, testin bu yerlerde sadece birkaç y ld r yap l yor olmas ve hayat kurtar c etkilerinin görülebilmesi için biraz daha zamana ihtiyac n olmas olabilir. Gelece i kararlaflt rma fiu an yürütülmekte olan iki çal flma PSA hakk nda tart flmay çözebilir ve baz sorular cevaplayabilir. Bununla birlikte sonuçlar n al nmas için y llar geçmelidir. PLCO: Prostat, Akci er, Kal n barsak (Kolorektal), Yumurtal k (Over) çal flmas Milli Kanser Enstitüsü taraf ndan sponsorlu u yap lan, genifl, multimilyon dolarl k, kanser görüntülemesinin ve erken tesbitinin hayat kurtar p kurtarmad n araflt ran bir çal flmad r. Prostat kanseri için erkekler 4 y l boyunca y lda bir de erlendirilip daha sonra 12 y l takip edilmektedir. PIVOT: Prostat Kanserinde Gözleme Karfl n Müdahale çal flmas Department of Veterans Affairs ve Milli Kanser Enstitüsü taraf ndan finanse edilmektedir. PIVOT prostata s n rl kanseri en iyi flekilde tedavi etmeyi belirlemeye çal flan genifl, uzun süreli bir çal flmad r. Prostat n cerrahi yolla ç kart lmas m yoksa herhangi bir tedavi uygulamadan kanserin yay l p yay lmayaca n gözlemlemenin mi daha iyi oldu unu araflt rmaktad r.bu çal flmaya kat lanlar düzenli olarak muayene edilmekte ve periyodik olarak hayat kalitelerini sorgulayan anketleri doldurmaktad r.

15 Mayo Klinik Prostat Sa l 19 Güncel tavsiyeler Bu arada siz ne yap yorsunuz? PSA testi yapt rmal m s n z, yapt rmamal m? Bunun tam bir cevab bulunmamaktad r. T bbi kurulufllar n üçte biri PSA testini desteklemekte, üçte biri karars z, di er üçte biri ise desteklememektedir. Amerikan Kanser Cemiyeti (The American Cancer Society ACS) ve AUA PSA testinin destekleyicilerindendir. Elli yafl ndan bafllayarak tüm erkeklere yap lmas n tavsiye etmektedirler. Ayr ca zenci erkeklerde ve ailesinde prostat kanseri hikayesi bulunanlardan PSA görüntülemesine 40 yafl nda bafllanmas n önermektedirler. AUA ve ACS bu testin hayat boyu yap lmas n önermektedir.bununla birlikte baz doktorlar bu testin 70 yafl ndan sonra de erini kaybetti ine ve daha fazla yap lmas n n gereksiz oldu una inanmaktad r. Mayo Klini i nin görüflü Mayo Klinik ürologlar PSA testinin eksikliklerini bilmekte ve bunun kusursuz bir test olmad konusunda görüfl birli indedir. Fakat erken evre prostat kanserini tespit etmede mevcut en iyi test oldu u için bu testin kullan lmas n desteklemektedirler. Özellikle tedavi edilebilir kanseri olan genç erkeklerde faydal d r. Di er kanserlerde oldu u gibi, prostat kanseri erken tespit edildi inde tamamen iyileflme flans n z daha fazlad r. Ayr ca erken tespit tedavi için daha iyi kararlar n verilmesini olanak sa lar. ACS ve AUA a uygun olarak Mayo Klinik ürologlar prostat kanseri için yüksek risk tafl m yorsan z 50 yafl ndan itibaren y ll k PSA testi yap lmas n tavsiye etmektedir. E er zenciyseniz veya ailenizde prostat kanseri öyküsü varsa 40 yafl ndan itibaren yapt rmaya bafllayabilirsiniz. Mayo Klinik ürologlar ayr ca 75 yafl na kadar y ll k PSA testi yapt rmaya devam edilmesini tavsiye etmektedir. 75 yafl ndan sonra y ll k dijital rektal muayene genellikle yeterlidir. E er yanl fl bir sonuçla karfl laflmak veya kanser tespit edildi inde ne yapman z gerekti i konusunda kayg lar n z varsa bu kayg lar doktorunuz ile tart flmakta tereddüt etmeyin.

16 20 Bölüm 2 Daha iyi bir görüntüleme arac aray fl Araflt rmac lar PSA testinin dezavantajlar n azaltacak veya kald racak, prostat kanseri için daha do ru ve özgül bir görüntüleme testi aramaya devam etmektedir. Son zamanlarda çal fl lanlardan baz lar flunlard r: Serbest-PSA testi: PSA 2 formda bulunmaktad r- kan proteinlerine ba lanan PSA ve proteinlere ba lanmayan, serbest PSA olarak adland r lan PSA. fiu an mevcut olan testler kan n zdaki total PSA miktar n belirlemek üzere hem ba l hem de serbest PSA y ölçmektedir. Bununla birlikte araflt rmac lar kanserin daha çok ba l PSA üretti ini, BPH n n ise serbest PSA daki art flla ilgili oldu unu bulmufltur. Serbest PSA testi kan n zda ne kadar proteine ba lanmam fl ve ne kadar proteine ba lanm fl PSA oldu unu belirler. Düflük serbest PSA yüzdesi oldu unda, PSA düzeyindeki yükselmenin nedeni daha çok kanser olabilir. Yüksek serbest PSA yüzdesinde ise neden daha çok BPH olabilir. PSA h z testi: Bu test PSA düzeyinizdeki de iflme oran n belirler. Bilim adamlar prostat kanseri olanlarda PSA moleküllerinin say s n n BPH veya prostatite oranla daha h zl artt na inanmaktad r. PSA yo unluk testi: Prostat spesifik antijen yo unlu u (PSAD) PSA düzeyinizin prostat hacmine bölünmesi ile elde edilir. Prostat hacmi ultrason ile belirlenebilir. Yüksek PSAD genellikle daha çok kanseri iflaret eder. Ultrasensitif (Afl r duyarl ) PSA testi: Bu özel test kan n zda çok küçük miktarlarda bulunan PSA y tespit eder. E er daha önceden prostat kanseri nedeniyle tedavi edilmiflseniz, bu test di er testlerden çok daha önce (belki 1 veya 2 y l) hastal n nüks etmesini tespit edebilir. Di er belirleyiciler: PSA ya benzeyen birkaç madde daha erken prostat kanseri belirleyicisi olarak kullan labilir. Bunlar n aras nda insan glandüler kallikreini, kromogranin A ve prostat spesifik membran antijeni (PSMA) bulunmaktad r. Gen araflt rmas : E er araflt rmac lar prostat kanserinden sorumlu bir gen bulabilirlerse, bu geni tafl yan erkekler kanserin çok er-

17 Mayo Klinik Prostat Sa l 21 ken evrede belirlenebilmesi için çok s k gözlem alt nda tutulabilir. Hatta bu erkekler diyeti de içeren yaflam stillerinde de ifliklikler yaparak kanseri önlemede baflar l olabilirler. Sorular n za cevaplar Aile doktorumuz prostat muayenesi yapabilir mi? Tabiki. Aile hekimleri prostat kanseri veya di er anormallikler için erkeklerin taranmas nda çok önemli yer tutar. Dijital rektal muayene ve PSA testi hemen hemen her aile hekiminin aflina oldu u rutin testlerdir. Ne zaman bir ürolo a gitmeliyim? Aile doktorunuz test sonuçlar n z de erlendirerek e er prostat kanserinden flüphelenirse veya BPH, prostatit gibi kanser olmayan durumlar bir ürolo un tedavi etmesinin daha iyi olaca n düflünürse, size bir ürolo a gitmenizi tavsiye edebilir. E er ifleme probleminiz varsa, PSA düzeyiniz yükselmiflse veya dijital rektal muayenede bir anormallik tespit edilirse bir ürolo a gitmeniz tavsiye edilebilir. E er doktorum rutin olarak PSA testi istemezse bunu ben yapt rabilir miyim? Yapt rabilirsiniz. Birçok sa l k sigortas istedi iniz testi yapt rman - za imkan sa lar: Bununla birlikte sa l k sigortas testin masraflar n ödemeyebilir. Bu testi istemeden önce sigorta plan n z n masraflar ödeyip ödemedi ini doktorunuz ve sigorta sorumlunuz ile kontrol ediniz. E er kendiniz ödemek zorundaysan z PSA testi yaklafl k $45 tutmaktad r. PSA düzeyim uzun süredir çok düflük seyretmektedir. fiu an normal s n rlar içinde olmakla birlikte bir miktar yükseldi. Bunun araflt r lmas gerekir mi? Yaflland kça PSA düzeyiniz bir miktar yükselir. Bununla birlikte normal s n rlarda bile olsa PSA düzeyinizde belirgin bir de ifliklik oldu unda de erlendirilmesi gerekir.

18 22 Bölüm 2 79 yafl nday m. Bundan sonra neden PSA testi yapt rmama gerek yok? PSA testi çok erken evredeki kanseri tespit etmede daha yararl d r. E er 75 yafl ndan sonra prostat kanserinin erken bulgular varsa kanserin ciddi sorunlar yaratmas pek beklenmez. Bu yüzden gereksiz yere test yap lmamal ve hasta endifleye sokulmamal d r. Hayat n n ileri döneminde prostat kanseri geliflen erkekler genellikle baflka nedenlerden dolay ölürler.