Gaitada gizli kan pozitifliği yalnızca kolon-rektum patolojileri ile açıklanabilir mi? Ulusal Kanser Sempozyumu Ankara 2014

Transkript

1 Gaitada gizli kan pozitifliği yalnızca kolon-rektum patolojileri ile açıklanabilir mi? Ulusal Kanser Sempozyumu Ankara 2014

2 Seher Civcik 1, Mehmet Ali Eryılmaz 2, Ayşe Kara 1, Atiye Odabaş 1, Tuba Uca 1, Seyfettin Abuoğlu 3, Tahir Özkürkçigil 4 1 Konya Kanser Erken Teşhis-Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM), 2 Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Kliniği, 3 Konya Halk Sağlığı Müdürlüğü, Kanser Şubesi, 4 Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Bilgi İşlem Birimi,

3 GİRİŞ Gaitada gizli kan testi, kolo-rektal kanser taramalarında en sık kullanılan testtir. Kolonoskopi, kolorektal kanser taramalarında kullanılan en son ve en güvenilir tetkiktir. Gaitada gizli kan testi sonrasında başvuranların %2-15 inde kolonoskopiye ihtiyaç duyulmaktadır. Brawley WD, Kramer BS. Prevention and Early Detection of Cancer. In: Braunwald E., Fauci AS, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL., (eds) Harrison s Principles of Internal Medicine. MCGraw Hill Medical Publishing, USA, 2001, pp Allison JE, Tekawa IS, Ransom LJ, Adrain AL. A comparison of fecal occult-blood tests for colorectal-cancer screening. N Engl J Med 1996;334:

4 GİRİŞ Gaitada gizli kan tespiti için kullanılan dört farklı yöntem vardır. Radyoaktif işaretleme yöntemi; radyoaktif maddenin intravenöz enjeksiyonunu takiben gaitanın radyoaktivitesinin ölçümü prensibine dayanır. Fiziksel Yöntem; gaitanın eritrositler ve hematin kristalleri yönünden mikroskobik incelenmesi temeline dayanır, insan deneyimi gerektirir. İmmünokimyasal yöntem; lateks aglütinasyon teknolojisi kullanılır (Kolon ve rektum kanamaları için daha duyarlı bir yöntemdir) Kimyasal yöntem; hem fraksiyonunun yalancı peroksidaz aktivitesine dayanır (Diyet uygulaması gerekir, taramalarda sık kullanılır). Altekin E, Solak A, tuncel P. The Comparison of Guaiac-Based and Immunochemical Methods for Fecal Occult Blood Screening. Türkiye Klinik Biyokimya Derg 2003; 3: ( )

5 GİRİŞ Kimyasal Yöntem; (Tarama testi ) Guaiac-based test uygulaması Üç gün demirsiz diyet sonrası alınan dışkı örneklerinin hidrojen peroksit damlatılarak incelenmesi ile yapılmaktadır. Bu testte guaiac kartının, hidrojen peroksidaz damlatıldıktan 30 saniye sonra maviye dönüştürülmesi pozitif kabul edilmiştir. Testin diyeti takiben ikinci bir kez daha tekrarlanması duyarlılığını arttırmaktadır Mıtchell SH, Schaefer DC, Dubagunta S. A new view of occult and obscure gastrointestinal bleeding. Am. Family Physician 2004; 69(4):

6 GİRİŞ Kolonoskopi 50 yaş üzeri kişilerde kolo-rektal kanser taramalarında önerilmektedir. İnvaziv olması, hazırlık sürecini içermesi, teknik ve alt yapı yetersizliği nedeniyle bu yaş grubunda herkese yapmak mümkün olmamaktadır. GGK(+) olan kişilerde yapılmış olması tanı ve tedavi için gereklidir. Kolorektal Kanser tarama programı ulusal standartları Vaizoğlu SA, Turhan T, Temel F, Bolat Ö, Baydar O, Babacanlı A, Asarcıklı F, Güler Ç. Birinci basamakta 50 yaş ve üzeri bireylerde kolorektal kanser ile ilşkili olabilecek bazı faktörlerin ve gaitada gizli kan tetkikine uyumun değerlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics 2010;13(2):76-86.

7 GİRİŞ Kolo-rektal patolojiler GGK(+) liği ile belirti verdiği gibi, üst GİS patolojileride GGK(+) liğine neden olabilir. Üst GİS patolojilerini tanımlamanın en pratik yolu Gastroskopi yapmaktır. Koruk İ, Çam H, Aydınlı M, Yılmaz N, Dağ MS, Demir U, Balkan A,. Üst GİS kanaması ile refere edilen hastalarda endoskopik aktif kanama oranları. Endoscopy 2013;21(1):11-14.

8 AMAÇ Gaitada Gizli Kan (GGK) pozitif hastaların kolonoskopi bulguları ve ilave tetkik olarak yapılan gastroskopi bulgularını paylaşmayı amaçladık.

9 Yöntem Kolon ve rektum kanseri tarama programı ulusal standartları gereği olarak, Konya KETEM e başvuran kişilere bilgilendirme yapıldıktan sonra rıza gösterenlere gaitada gizli kan tetkiki yaptırması istendi.

10 Yöntem Tetkik sonucu pozitif gelenlere diyet önerisini takiben, test bir hafta sonra tekrarlandı. GGK tetkiki ikinci kez pozitif gelenlere kolonoskopi yapıldı.

11 Yöntem Kolonoskopi değerlendirmesi normal olarak tanımlanan hastalardan mide şikayeti olanlara ilave tetkik olarak gastroskopi önerildi. Kabul edenlere gastroskopi yapıldı.

12 Yöntem GGK(+) liğine neden olan kolorektal ve mide hastalıkları, kolonoskopi ve gastroskopi bulguları ışığında tanımlanmaya çalışıldı.

13 Bulgular Şubat 2009 ile Şubat 2014 tarihleri arasındaki 5 yılda, Konya KETEM e kolo-rektal kanser taraması için, 608 (%5) i erkek, (%95) u kadın kişi başvurdu. Bunların yaş ortancası 54 (40-76) idi.

14 Bulgular Bunlardan 1173 (%9,9) ünde GGK (+) tespit edildi. Tetkik bir haftalık diyet uygulandıktan sonra tekrar edildi ve 322 (%2,7) kişide ikinci kez GGK (+) geldi.

15 Bulgular 322 kişinin hepsine kolonoskopi yapıldı; 195 (%60,6) kişide anal kanal, rektum ve kolon normal olarak tanımlandı. 125 (%38,7) kişide kolon-rektum ve anal kanalın benign lezyonları gözlendi. 2 (%0,7) kişide kolon kanseri tespit edildi. (Tablo 1)

16 Bulgular Tablo hastanın Kolonoskopi bulguları n % Normal bulgular ,6 Hemoroid 48 14,9 Anal fissür 27 8,4 Kolon polibi 19 5,9 Kolon divertikülü 15 4,7 Rektum polibi 5 1,5 Perianal fistül-apse 5 1,5 İltihabi barsak hastalığı 3 0,9 Soliter rektal ülser 3 0,9 Kolon kanseri 2 0,7

17 Bulgular Kolonoskopide patolojik bulguya rastlanmayan 195 kişinin, tetkiki kabul eden 89 (%45,6) una ilave tetkik olarak gastroskopi yapıldı. Gastroskopide bunların %96,6 sında GGK(+) liğine neden olabilecek bulgulara rastlandı (Tablo 2).

18 Bulgular Tablo 2. İlave tetkik olarak gastroskopi yapılan, 89 hastanın gastroskopi bulguları n % Normal bulgular 3 3,4 Özofajit 4 4,5 Antral gastrit 23 25,8 kronik atrofik gastrit 14 15,7 Eritematöz gastrit 32 36,0 Alkalen reflü gastrit 6 6,7 Peptik ülser 3 3,4 Duodenal ülser 2 2,2 Mide ülseri 2 2,2

19 Tartışma Kolorektal kanser, dünyada görülen en sık dördüncü kanser tipi olup, yavaş büyüyen ve semptom verebilecek boyutlara geç dönemde ulaşan bir kanserdir. En sık semptomları gaitada kan varlığı ve dışkılama alışkanlığındaki değişikliklerdir. İnsidansı 40 yaşlarında artış göstermeye başlar ve yaşlarında tepe noktasına ulaşır. Mc Loughlin RM, O Morain CA. Colorectal cancer screening. World J Gastroenterol 2006 Nov 14;12(42): Section 1: Hematology and Oncology, In: Beers MH., Porter RS., Jones VT., Kaplan VJ., Berkwits M., (eds) The Merck Manual of Diagnosis and Treatment. Merck Research Laboratories, USA. 2006, pp

20 Tartışma Türkiye de kolon ve rektum kanseri sıklığı kadınlarda, Meme kanserinden sonra ikinci sırada yer alır. Erkeklerde ise dördüncü sırada yer almaktadır. Bizim çalışmamızda 40 yaş üstü herkese tarama önerildi ve kabul edenlere GGK testi yapıldı, pozitif olanlara kolonoskopi yapıldı. Eser YS. Türkiye de Kanser insidansı, In: Tuncer M. (Ed), Türkiye de Kanser Kontrolü, T.C. Sağlık Bakanlığı T.C. SağlıkBakanlığı Kanserle Savaş Daire Başkanlığı, Onur Matbaacılık, Ankara, 2007, p 42.

21 Tartışma Kolorektal kanser tanısında GGK taramasının bir defa yapılmasının sensitivitesi %26-69 arasındadır. İkinci kez tekrarlandığında sensitivitesi %90 a ulaşmaktadır. Bu testin avantajı, invaziv olmaması, evde de uygulanabilmesi, bağırsak temizliği gerektirmemesi ve kısa sürede yapılabilmesidir. Biz Konya KETEM de GGK testini iki kez pozitif tanımladıktan sonra kolonoskopi yaptık. Ahlquist DA, Wieand HS, Moertel CG, et al. Accuracy of fecal occult blood screening for colorectal neoplasia. A prospectivestudy using Hemoccult and Hemo- Quant tests. JAMA 1993; 269: Mandel JS, Bond JH, Church TR,et al. Reducing mortality from colorectal cancer by screening for fecal occult blood. Minnesota Colon Cancer Control Study. N Engl J Med 1993; 328: Andra IS, Adrian S, Eugen D, Luana A, Florea V. The feasibility of FOBT tests in colorectal screening in Dobrogea. Romanian Journal of Gastroenterology September 2005; 14(3):

22 Tartışma GGK testini pozitif yapan, beslenme alışkanlıkları, ilaç kullanımları ve üst GİS patolojileri gibi kolo-rektal patolojilerin dışında nedenler olabilir (Tablo 3).

23 Üst GİS patolojileri Tartışma GGK(+) liği yapabilecek patolojiler ve uygulamalar Alt GİS patolojileri Alınan Gıdalar İlaçlar ve uygulamalar Özofajit Ülseratif kolit Et, sucuk Aspirin Özofagus varisi Crohn hastalığı Turp İndometazin Eroziv gastrit Divertikülit Şalgam NSAID Kronik gastritler Kolonda Polip Karnabahar Heparin Alkalen R Gastrit Rektal polip Mantar Steroidler Duodenum ülseri Kalıtsal polipozis Elma Kolşisin Peptik ülser Anjiodisplaziler Muz C vitamini Vaskülit Anal fissür Kavun Demir ilaçları Adenomlar Hemoroidler Havuç Antimetabolitler Mide ülseri Kolon kanseri Brokoli Diş fırçalama Mide kanseri Rektum kanseri Greyfurt Lokal İyot

24 Tartışma Diyet uygulaması sonrası GGK testi tekrarı yapılarak, yalancı pozitiflikler dışlanabilir. İmmünokimyasal yöntem ile GGK bakarak kolo-rektal bölge dışındaki kanamalar dışlanabilir. Kolonoskopi ile alt GİS patolojilerini tanımlamak mümkündür. Kolonoskopi normal tanımlananlarda, üst GİS lezyonlarını tanımlama açısından Gastroskopi yapılabilir. Altekin E, Solak A, tuncel P. The Comparison of Guaiac-Based and Immunochemical Methods for Fecal Occult Blood Screening. Türkiye Klinik Biyokimya Derg 2003; 3: ( ) Kolorektal Kanser tarama programı ulusal standartları Koruk İ, Çam H, Aydınlı M, Yılmaz N, Dağ MS, Demir U, Balkan A,. Üst GİS kanaması ile refere edilen hastalarda endoskopik aktif kanama oranları. Endoscopy 2013;21(1):11-14.

25 Tartışma Biz çalışmamızda GGK(+) tanımlanan 1173 hastada, GGK testini diyet uygulamasını takiben 1 hafta sonra tekrarladık. 322 hastada ikinci kez pozitif olduğu için bu hastaların hepsine kolonoskopi yaptık. 2 hastada erken evre kolon kanseri tespit ettik.

26 Tartışma İki kez GGK(+) olduğu halde kolonoskopide patoloji tanımlanmayan 195 hastadan mide şikayeti olan 89 hastaya gastroskopi yaptık, Bunların tamamında benign mide patolojileri tespit ettik.

27 Sonuç GGK(+) tespit edilen hastaların, mide şikayeti olanlarına kolonoskopinin yanı sıra gastroskopide yapılmalıdır.

28 TEŞEKKÜRLER