Anne Baba Rehberi GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ -3 YAŞ. FMV Özel Erenköy Işık Anaokulu. Rehberlik Ve Psikolojik Danışma Servisi. Bülten No: 2.

Transkript

1 Anne Baba Rehberi FMV Özel Erenköy Işık Anaokulu Rehberlik Ve Psikolojik Danışma Servisi Bülten No: 2 Ekim 2012 GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ -3 YAŞ 3 yaşından itibaren oyun çağına giren çocuk, motor becerilerinin gelişmesiyle çevre üzerindeki egemenliğini genişletmeye başlamıştır. Dil ve bilişsel becerilerinin gelişimiyle, çevresindeki dünya hakkında sorular sormaya, sayı saymaya başlar, şarkı-şiir öğrenmeye ilgilidir, kendisinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve o dünyada kendisinin bir birey olduğunun farkındadır. Bu dönemde çocuk kendine özgü bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar. Bu nedenle çevrede olup biten her şeye, cinsel farklılıklara ve kendi bedenine karşı bir merak ve öğrenme isteği gösterir. Yaş dönemi özellikleri çocuğa, çevreye, aile tutumlarına ve çocuğun önceki yıllardaki deneyimlerine göre farklılık gösterebilir. Farklı çocuklar aynı çevreyi farklı deneyimleyebilirler. Her çocuğun farklı ve değerli olduğu unutulmamalı; çocuğun gelişimi diğer çocuklarla kıyaslanmadan kendi içerisinde değerlendirilmelidir. Bu dönemde çocuk, giderek daha olumlu ve dengeli bir bireye dönüşmeye başlar, grup halinde oynamak, oynarken birbirleriyle konuşmak, grup içinde oynamak istedikleri diğer çocukları seçmek bu dönemde gözlenebilecek davranışlardır. Gündüz yaşanan olaylar, yaşantılar, ya da çevreden duydukları uykuda da etkisini sürdürebilir ve buna bağlı olarak korkulu rüyalar görebilir. Sosyal Beceriler ve Oyun Sembolik oyun bu dönemde gelişimini sürdürür; çocuk gibi yapmak tan hoşlanır. Parmağını kitabın satırlarında gezdirerek okur gibi yapmak, telefon eder gibi görünmek çocuğa haz verir. Bunlar gibi sembolik hareketlerle dış dünya ile ilgili deneyimler yaşar. Oyun sırasında kendi kendine konuşma giderek azalır ve yerini başkalarıyla konuşmaya bırakır; ancak bebeklerine okulda yaşadıklarını taklit yoluyla yansıtabilir. Kendi hayal ürünü kişiler ve nesneler ile dolu sembolik oyunlar oldukça canlı ve inandırıcıdır. Sayfa 1

2 Bu dönemde çocuk: Anne babasını örnek alır, onların yaptıklarını yapar. Telefona cevap verebilir. Onay almak bu dönemde önemlidir. Sınırlar ve kuralları test eder. Yemek yerken çatal-kaşık kullanabilir. Ellerini yıkar ama kurulurken gerekirse yardım edilmelidir. Çevresine güven ve sevgiyle yaklaşır. Yetişkinlere günlük etkinliklerde yardım etmekten hoşlanır. Paylaşma duygusu giderek gelişir. Kendisi soyunabilir ancak giyinmek için desteğe ihtiyaçları olabilir. (düğmeli ve fermuarlı kıyafetlerde) Motor Gelişim Özellikleri 3 yaş çocuğu kendisinden istenilen insan resmini bir baş olarak çizebilir, bu yaştaki çocuğa en önemli görünen insan uzvu baştır. Bu dönemdeki tipik bir insan çizimi, başı gösteren bir daire ile dairenin içine çizilen iki yuvarlak göz ve ağızdır. Taklit ederek çapraz yapmaya çalışır. 3-4 temel rengi eşleştirir. Büyük boya fırçası ya da ellerini kullanarak resim yapmaktan çok hoşlanır, kağıdın tümünü renklerle süsler. Dil Gelişimi Özellikleri Neden sonuç içeren düşünceler tek bir cümlede ifade edilebilir. Konuşmaları ben merkezlidir. Konuşurken başkalarının bakış açısını dikkate almaz. Yeni kelimelere karşı ilgi duyar. Akıcılık gelişmekte olup, bazı sözcükler telaffuz edilemeyebilmekte veya yanlış söylenebilmektedir. (yağmur - yaamuy ) Öykülerden ve büyüklerin sohbetlerinden zevk almaya başlar. Basit cümlelerle bir konudan diğerine hızlıca geçebilmektedir. Ben ve Sen kelimelerini doğru kullanabilir. Konuşurken ses tonunu duruma göre değiştirebilir, Adını, soyadını, cinsiyetini ve bazen yaşını söyleyebilir Parktaki aletlere tırmanabilir. Düz çizgi üzerinde yürüyebilir. Daire etrafında dönebilir. Tek-çift ayak atlayıp zıplayabilir. Pedalları kullanarak 3 tekerlekli bisiklete binebilir. Merdiven inip çıkabilir. Kalın boyalarla (pastel-mum) boyama yapabilir. Sayfa 2

3 Zihinsel Gelişim Özellikleri Dikkat süresi 4-5 dakikadır. Sürekli aynı soruları sorabilir. Anladığı kısa öyküleri ve hayallerini anlatabilir. Ezbere kısa şiir-şarkılar okuyabilir. Düşüncelerini kısa cümlelerle açıklayabilir. Ne, Neden, Kim sorularını sıkça kullanır. Temel renkleri tanır. 10 a kadar sayabilir. Duygusal Gelişim Özellikleri Duyguları inişli çıkışlıdır. Çok hızlı duygu değişikliği yaşayabilir. Ağlama nöbetleri ve tutturmalar görülebilir. Yabancı olduğu nesne ve etkinliklere karşı isteksiz ya da kaygılı olabilir. Bazen bebek gibi davranabilir. Rüyalar önemlidir, onlarla ilgili konuşmaktan hoşlanır. Konulan sınırlar dışı davranabilir. Zaman zaman etrafındaki kişilere negatif tutumlar sergileyebilir. Kendinden emin görünür. Kontrollü özgürlüğe ihtiyaçları vardır. Anne-Babalara Öneriler Bu yaş döneminde çocuğun merak ve öğrenme eğiliminin doğal uzantısı olan ve sürekli tekrarlanan sorularına anne-babalar olarak yadırgamadan, basit, kısa ve doğru cevaplar endişesiz bir şekilde verilmelidir. Yine cinsel kimlikleri gelişmeye başladığı için cinsel içerikli sorular da aynı şekilde yanıtlanmalıdır. Çocuğun gelişim düzeyine uygun olmayan bilginin güçlük yaratacağı unutulmamalıdır. Çocuğa büyük kağıtlar, pastel boya, kuru boya vererek resim yapmaya özendirilmelidir. Net yönergeler vererek çocuğun istediğiniz özellikteki nesneleri size vermesi istenebilir. (Bana büyük arabayı ver, bana kırmızı kovaları ver gibi.) Çocuk yetişkinlerden çok çocuklarla olmaya eğilimlidir. Bu nedenle diğer çocuklarla bir arada olacağı ortamların hazırlanması önemlidir. Sayfa 3

4 Puzzle ve küplerle şekiller yapma konusunda çocuk özendirilebilir gerektiğinde yardımcı olunmalıdır. Büyük-küçük, kısa-uzun dan oluşan sıralama oyunlarını evdeki nesnelerle dokunmasına izin vererek oyunlar kurulabilir. Yaş düzeyine uygun kitapları resimlerini göstererek anlatıp, diğer sayfayı onun anlatmasını istemek dil gelişimini desteklemektedir. Öyküler anlatın, onun da anlatmasını özendirin. Yapabildiklerini aferin diyerek ödüllendirmek onu cesaretlendirecektir. Bağımsızlığını öğrenebilmesi için ona ortam hazırlamak önemlidir. Ayakkabısını çıkarırken yanında beklemek yerine, ayakkabını çıkarttıktan sonra oyun oynamak için seni salonda bekliyorum gibi) Kitabını kendisinin seçmesine fırsat tanınabilir. Düzen alışkanlığı geliştirmek için bazı işleri birlikte yapmaya motive edilmelidir. ( Oyuncaklarını dağıtmışsın, istersen gel birlikte toplayalım gibi) Uyulması gereken kuralları öğretirken sürtüşmeye gitmek yerine, istenmeyen davranışın yerine geçebilecek farklı bir etkinlik veya nesne bulunmalıdır. Çocuğu ilgilenebileceği nesnelere yönelterek istenmeyen davranıştan vazgeçirmek mümkün olur. Fiziksel enerjisini yapıcı ve yararlı hale getirecek ortam ve etkinlikler yaratılmalıdır. Sayfa 4

5 GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ 4 YAŞ 4 yaş çocuğu kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu, başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür ve beklemeyi öğrenir. Buradaki esas ilke, çocuğun isteklerinin bazılarına er geç kavuşacağına inanmasıdır. Bu dönemde çocuk kendisiyle oynamasını istediği 2-3 arkadaşını seçer, seçtiği arkadaş genellikle kendi cinsindendir. Sorgulama davranışı 4 yaşında en yüksek düzeye ulaşır. 4 yaşında çocuklar oldukça hareketlidir; fazla enerji isteyen tırmanma, sıçrama, atlama, bisikleti hızlı kullanma, takla atma gibi tüm bedensel aktiviteleri sever. Artık koşma, ani durma ve tekrar koşmayla ani dönüşleri başarıyla becerir. Sosyal Becerileri ve Oyun Arkadaşları arasındaki çatışmalarda fiziksel tepkiler yerine sözel ifadeler kullanmanın gereğini anlar. Paylaşma-sıra bekleme özelliği gelişir. Oyun arkadaşlarının duygularını anlamaya, paylaşmaya çabalar. Küçük kardeşine ilgi gösterir, sevgi ile yaklaşır. Yer oyunları karmaşık ve biraz da dağınıktır. Drama içeren oyunları tercih edebilir. Yaş dönemi özellikleri çocuğa, çevreye, aile tutumlarına ve çocuğun önceki yıllardaki deneyimlerine göre farklılık gösterebilir. Farklı çocuklar aynı çevreyi farklı deneyimleyebilirler. Her çocuğun farklı ve değerli olduğu unutulmamalı; çocuğun gelişimi diğer çocuklarla kıyaslanmadan kendi içerisinde değerlendirilmelidir. Yemek yerken kaşığı-çatalı rahatlıkla kullanır. Ellerini yıkar ve kurular. Dişlerini fırçalar. Tuvalet ihtiyacını karşılayabilir. Giysilerini giyip çıkarabilir. Ayakkabı ve giysi bağlarında yardıma ihtiyaç duyabilir. Bağımsız ve inatçıdır; kendi isteğiyle hareket etmeye meyillidir. İsteklerine karşı gelindiğinde yetişkinlerle kaba bir tarzla konuşabilir. Mizah anlayışı oluşmaya başlar. Çeşitli malzemelerle bir şeyler üretmeye çalışarak yaratıcılığını sergiler. Sayfa 5

6 Motor Gelişim Özellikleri Ayak değiştirerek, kendi başına merdiven inip-çıkabilir. Sıçrama, koşma, tırmanma yetenekleri artar. Hareket halindeki topa vurabilirler. Tek ayağının üzerinde 3-5 saniye durabilir. 10 ya da daha fazla küple kule oluşturabilir. Yetişkini taklit ederek elini tümüyle açar taklit ve başparmağını her bir parmağının ucuna değdirir. 4 yaş çocuğu kolları ve bacakları temsil eden uzantıları kafaya ekleyerek çöp adamlar çizer. İnsan figürü çizmek sevdiği eylemlerdendir. Örneğe bakarak çapraz işaretini çizebilir. Dört temel rengi uygun bir biçimde eşleştirir ve isimlerini söyleyebilir. Dil Gelişimi Özellikleri Konuşması dil bilgisi kurallarına uygun ve anlaşılabilirdir. Konuşması az sayıda çocuksu nitelikteki ifadeleri kapsar. Israrla neden, niçin, nasıl ve ne zaman içeren sorular sorar. Uzun öyküleri dinler. Gerçekte olanla hayal ürünü düşüncelerini zaman zaman birbirine karıştırarak aktarır. Şakalardan ve fıkralardan zevk alır, uygunsuz sözler ve argo kelimelerden hoşlanabilir. Yakın geçmişteki olayları sebep-sonuç ilişkisi içinde aktarabilir. Sayfa 6

7 Zihinsel Gelişim Özellikleri Hayal güçleri gelişmiştir. Genelleştirmeyi öğrenmeye başlar 10 a kadar sayabilir. Bazı şekilleri tanırlar. Yardımsız oyuncaklarını toplar. Dikkatli ve öğrenmeye meraklıdır. Doğru ve yanlış arasındaki farkı anlamaya başlar. Duygusal Gelişim Özellikleri Nadir de olsa dikkat çekmek için bebek gibi davranırlar. Korkularında artış olur. Karanlık, böcek, yalnız kalma en sık karşılaşılanlardır. Kendilerine güvenirler. Yetenekleri ve yapabildiği aktiviteler artmıştır. Sorumluluk almayı severler. Kurallara uyarlar. Anne-Babalara Öneriler Çocukla konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen gösterilmelidir. Nesnelerin isimleri kullanılarak konuşulmalıdır. Tekrarla sordukları sorular sabırla yanıtlanmalıdır. Dış dünyayı anne-babalar aracılığıyla öğrendikleri için açıklamalar anlayabileceği nitelikte- yapılmalı ve konuşma içeren aktivitelere ağırlık verilmelidir. Ev yerine farklı sosyal ortamlarda birlikte vakit geçirmek önemlidir. Sayfa7

8 GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ - 5 YAŞ 5 yaş çocuğu daha bilgili ve olgun bir birey olarak görünür, çevresine karşı dostça bir yaklaşım içindedir. En belirgin özellikleri arasında, yeterli ve dengeli oluşu gelmektedir. 5 yaşındaki çocuk, yeteneklerinden en iyi biçimde yararlanmak ister; hak ettiği sorumluluk ve ödüllere biraz olsun sahip olmaktan hoşlanır. 5 yaş çocuğu, yaşadığı kültür çevresine uyum göstermeyi başarılı bir kontrolle gerçekleştiren çocuktur. Bu özellikleriyle 5 yaş çocuğu, yüksek derecede toplumsallaşmış bir birey görünümündedir. 4 yaş çocuğu, yarım bırakılan bir şeye duyarsızken 5 yaş çocuğu başladığını bitirmeyi sever. O, artık daha çabuk karar verir. Kas hâkimiyeti gelişmiştir, düzenli cümleleriyle insanlarla olan kişisel ve sosyal ilişkileri artmıştır. Bunun yanı sıra kendine ilişkin düşünceleriyle ailesine, okula ve topluma uyumu belirgin bir biçimde artmıştır. Ne kendisi, ne de çevresiyle çelişki halindedir. Kritik durumlarda soğukkanlı olmayı başarır. Güven duygusu ve soğukkanlılık 5 yaş çocuğunun övülecek yapısını açıklar. Dikkatlidir. Kendi kendini eleştirir. Fakat kendine güveni de vardır. Söylenenlere inanır ve uyar, belleği güçlüdür. Kısaca 5 yaşındaki çocukta, motor dengenin, düşüncenin, bireysel-toplumsal ilişkilerin, benlik kavramının; evde, okulda ve toplum içinde uyumun daha belirli olduğu görülür. Yaş dönemi özellikleri çocuğa, çevreye, aile tutumlarına ve çocuğun önceki yıllardaki deneyimlerine göre farklılık gösterebilir. Farklı çocuklar aynı çevreyi farklı deneyimleyebilirler. Her çocuğun farklı ve değerli olduğu unutulmamalı; çocuğun gelişimi diğer çocuklarla kıyaslanmadan kendi içerisinde değerlendirilmelidir. Sosyal Becerileri ve Oyun 5 yaşta çocuğun kendi başına ya da arkadaşlarıyla oynadığı evcilik ya da dramatik oyunları geliştirir. Grup oyunlarını tercih eder; 2-3 arkadaşı ile birlikte oynar; ev dışında daha mutlu olur. Arkadaşlarını kendi seçmek isteyen 5 yaş çocuğu arkadaşlarıyla kolay işbirliği yapar; kendi yaşıtlarıyla oynamayı tercih eder. Oyunlarında dürüst olma ve kurallara uyulması gerekliliğini anlar. Ev içinde ve dışında çeşitli malzemelerle bir şeyler tasarlayıp tüm yaratıcılığını kullanır. Oyunları oldukça karmaşıklaşmıştır. Legolarla ayrıntılı objeler yaparlar. Gerektiğinde liderlik yapar ya da lideri izler. Çatal kaşık kullanmada ustalaşmıştır. Yardımla bıçak kullanabilirler. Ellerini ve yüzünü yıkayıp kurulayabilir ancak bedeninin diğer bölümlerini yıkarken yardım alması gerekebilir. Sağını solunu karıştırmadan ayakkabısını giyer. Çevresine karşı daha kontrollü ve duyarlı bir yaklaşım içindedir. Düzenli ve temiz olması gerektiğinin farkındadır. Saatin günlük programla ilişkisini anlayabilir. Oldukça belirgin bir mizah anlayışına sahiptir. Kendisinden küçük çocuklara ve hayvanlara karşı sevecen ve koruyucu bir tavır içindedir. Arkadaşlarının duygularını paylaşmaya ve sıkıntı içinde olan arkadaşlarını rahatlatmaya çalışır. Ev işlerine ufak çapta yardım edebilir. Aldığı sorumluluğu yerine getirir. Sayfa 8

9 Gerektiğinde sırasını bekler. Başkalarının haklarına saygı gösterir. Burnunu mendille silebilir. Nezaket kurallarına uyar. Problem çözme becerileri gelişir. Ailece yapılan aktivitelerden hoşlanır. Doğru, yanlış gibi kavramları öğrenir. Farklı özellikleri olan insanlara olumlu tavırlar gösterir. Kolay arkadaş edinir. Tehlikeli olan durum ve kazalardan kaçınır. Herhangi bir tehlike anında yetişkinden yardım ister. Motor Gelişim Özellikleri Sağ veya sol el tercihi belirginleşir. Parmak ucunda yürüyebilir. Yumuşak materyallere parmak uçlarını kullanarak şekil verir. Makasla karmaşık şekilleri keser. İp atlayabilir. Kâğıdı çeşitli şekillerde katlayabilir. Ritme uygun dans ederler. Bir kaptan başka bir kaba su boşaltabilirler 5 yaşında çocuk kendi duygu ve düşüncelerini ortaya koyacak girişimlerde bulunur; bu amaçla resim yapmayı sık olarak tercih eder. Yaptıkları resimler mantıklıdır. Kendi resimlerini tanımlayıp anlatabilirler. Ev figürleri resimlerinde görünür ve baca, pencere, kapı eklenebilir. Sınırlı boyamaları taşırmadan boyama gayretini gösterirler. İnsan figürlerinde kafa ve gövde bulunur; kafada gözler, burun, ağız olur; kollar ve bacaklar ise gövdeden çıkar. Birkaç harfi kendiliğinden yazabilirler. Kalemi daha rahat kullanmaya başlar; yatay, dikey, zikzak, eğik ve dalgalı çizgiler çizer. Daire, üçgen, artı gibi şekilleri kopya edebilir. Dil Gelişimi Özellikleri 5 yaşındaki çocuk hep konuşmak ister; her şeyin nedeni ile ilgilenir, bilgisini arttırmak için sorular sorar. Konuşması oldukça akıcıdır, dil bilgisi kurallarına uyan ifadeler içerir. Ezbere şiir okumaktan ya da çocuk şarkıları, çeşit çeşit tekerlemeler söylemekten hoşlanır. Kendine öykü okunması veya anlatılması çok hoşuna gider, sonradan kendi başına öyküyü tam ayrıntılarıyla oyununda canlandırır. Somut isimleri nesneyi kullanarak tanımlar. Sayfa 9

10 Zihinsel Gelişim Özellikleri Neden-sonuç ilişkisi yapabilir. Dikkat süresi artmıştır. Karşıtlık kavramını anlayabilirler. Gerçek ile hayal arasındaki farkı daha iyi anlamaya başlar. Sabah, öğle, akşam, dün, bugün, yarın gibi zaman kavramlarını anlar. 20 ye kadar sayabilir. 0 9 rakamlarını tanır. Şaka, fıkra, bilmece ve tekerleme gibi söz oyunlarından zevk alır. Duygusal Gelişim Özellikleri Duygularını uygun şekilde ifade eder. Başkalarını duygularını anlar. Yaptığı işlerde yetişkinlerin onayını ister. İstekleri yerine gelmediğinde tepkisini uygun şekilde ifade eder. Kolayca utanır. Yanlış davranınca suçluluk hisseder. Kendilerine saygı duyulmasını beklerler. Ölüm hakkında duyguları ortaya çıkar. Anne- Babalara Öneriler Koyduğunuz sınırlar konusunda kararlı ve tutarlı olunmalıdır. İyi davranışları övülmelidir. Böylece davranış kalıcı olacaktır. Onu başkalarının yanında eleştirmenizden hoşlanmayacaktır. Doğru ve yanlış davranışların neler olduğu öğretilebilir. Oyun sırasında kurallara uyması beklenebilir. Boyama, kesme, yapıştırma içeren el işleri birlikte yapılabilir. Hayal gücüne dayalı oyunlar eğlenceli vakit geçirmenizi sağlayabilir. Fiziksel egzersize dayalı oyunlar enerjisini boşaltmasına yardımcı olacaktır. Küplerle, legolarla kuleler, evler inşa edilebilir. Kendi kendine giyinmesine izin verilebilir. Ona kitap okumanızdan hoşlanacaktır. Günlük yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini paylaşmasına fırsat verilmelidir. Sayfa 10

11 GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ- 6 YAŞ 6 yaş çocuğu değişmekte olan bir çocuktur. 6 yaşında çocuk kararsız bir görünümdedir; karar verme güçlükleri çeker, bir şeyin olumlu ve olumsuz iki yönü arasında hızla gelip gider. Bu dönemin başlarında dengesiz ve olumsuz bir gelişim dikkat çeker. Bu döneminde çocuk; motor ve dil gelişimi açısından büyük aşamalar kaydetmiş ve dengenin gelişmesi sonucu hızlı yürüyebilen, futbol oynayabilen, el-göz koordinasyonunun gelişmesi sonucu da iki elini bağımsız olarak kullanabilen bir birey haline gelmiştir. 6 yaş zihni ve duygusal gelişmeleri bakımından okula devam edebilecek kadar olgun olunan bir yaştır. Bu dönemde çocuğun küçük kasları oldukça gelişmiş olduğundan, diğer yaşlara oranla el işlerinde daha beceriklidir. Kesip yapıştırır, boya yapar, resim yapar, tüm araç ve gereçleri iyi kullanır. Okuma yazma ve sayıları kullanma yeteneğinin ilk adımlarını atabilir. Harfleri yazmaya çalışır, bazılarını ters yazar; bazı çocuklar ad ve soyadlarına ek olarak birkaç kelime daha yazabilirler. Bazı sorumluluklar yüklenir, söylenenleri dikkatle dinler, dikkat süresi uzar. Kendisiyle gerçek nitelikte eğitim uygulamaları yapılacak bir çağa gelmiştir. Canlı ve coşkulu olduğundan yeni şeylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemelere girmeye çok isteklidir. Fakat öğrendikleri şeyler hala gözlemlediği ve yaptığı şeylere dayalı olup, soyut düşünemezler. Yaş dönemi özellikleri çocuğa, çevreye, aile tutumlarına ve çocuğun önceki yıllardaki deneyimlerine göre farklılık gösterebilir. Farklı çocuklar aynı çevreyi farklı deneyimleyebilirler. Her çocuğun farklı ve değerli olduğu unutulmamalı; çocuğun gelişimi diğer çocuklarla kıyaslanmadan kendi içerisinde değerlendirilmelidir. Sosyal Becerileri ve Oyun 6 yaş çocuğu sürekli yeni şeyler denemek ister; yeni oyunlar bulur ve uygular; birçok hayali rollere girer. Grup oyunlarından çok hoşlanır. Oyunlarda ve ilgi alanlarında kız ve erkek çocukları arasında farklılık göze çarpar. Bu yaş döneminde daha çok sayıda arkadaşla ilişki kurar, bireysel oyunun yerini grup oyunları alır. Toplum içinde kendisinden beklenen uygun davranışları gösterir. Başkalarının duygularını anlar. Kurallı oyunların kurallarına uyar, başkalarına oyunun veya etkinliğin kurallarını açıklar. Kendine güven duyar. Sorumluluk almaktan hoşlanır. Yeni ve alışılmamış durumlara uyum sağlar. Kendi arkadaşlarını kendisi seçer. Zaman, yer ve ayrıntılarla ilgili bilgi verildiğinde gerçeğe yakın dramatik oyunlar oynar. İş birliğine dayanan oyunlara katılır. Kendisini ifade etmede özgün yollar kullanır. İstediklerine ulaşmada sosyal olarak kabul edilebilir davranışlar gösterir. Elini, yüzünü yıkar, kurular. Kendi kendine giyinir, soyunur. Giysilerindeki düğmeleri ilikler, çözer. Sayfa 11

12 Yemek yerken uygun araç gereci kullanır. Dişlerini fırçalar, saçlarını tarar. Bıçakla yumuşak nesneleri keser, ekmeğine yumuşak nesneleri sürer. Ayakkabılarını bağlar. Tabağına servis tabağından yiyecek alır. Duruma ve hava şartlarına uygun giyecekler seçer. Tuvalet gereksinimi ile ilgili işleri yapar. Motor Gelişim Özellikleri Denge tahtasında ileriye-geriye doğru yürür. Başlama ve durma komutlarına uyarak tempolu yürür. Kendi başına ip atlar. Kendi bedeni etrafında döner. Ayak değiştirerek merdiven iner ve çıkar. Atma ve tutma davranışlarını gerektiren etkinliklere katılır. Yardımla sekerek yürür. Ritmik hareketleri yapar. Topu yakalayabilmek için ellerinden çok kollarını kullanır. Orta boy topu yerde birden fazla sıçratır. Parmak ucunda koşar. Topukları üzerinde koşar. Yaklaşık 30 cm. yükseklikten atlar. Ritmik olarak seker. Tek ayak üzerinde 8 10 saniye durur. Düşmeden 10 kez öne doğru çift ayak sıçrar. Kâğıt üzerine çizilmiş basit şekilleri keser. Hamur gibi yumuşak materyalleri kullanarak 2 3 parçadan oluşan şekiller yapar ve bunlardan bir kompozisyon oluşturur. Modele bakarak daire, kare, dikdörtgen ve üçgen çizer. Yatay, dikey, eğri ve eğik çizgileri ve bunların kombinasyonlarını çizer. İşaret parmağı ile diğer elinin parmaklarını sayar. Üç metre uzaktaki hedefe top atar. Baskı ve yapıştırma işlemlerini düzgün olarak yapar. Yetişkin gibi kalem tutar. 1 5 arası rakamları kopyalayabilir. İsmini kopyalayabilir. Çocuk 6 yaşına yaklaştıkça resimlerdeki oranlar daha gerçekçi olmaya başlar. Ayrıntılar çoğalır. Bu gelişim döneminde çocuk yeni kavramlar peşindedir; çizdiği canlandırdığı simgeler durmadan değişir. İnsan figüründe neredeyse tüm ayrıntılar yer alır. Ancak çizdiği tüm figürler için söylenebilir ki; bugün çizdiği ile ertesi gün çizdiği bir figür birbirinden farklı görünebilir. Bir objenin içinde, arkasında olan ve görünmemesi gereken şeyleri sanki görüyormuş gibi çizer. Sayfa 12

13 Dil Gelişimi Özellikleri Tekil ve çoğul ifadeleri birbirine dönüştürerek kullanır. Bazı sözcüklerin eş ve karşıt anlamlarını bilir. Ne zaman, neden, nasıl? gibi soru sözcüklerini içeren soruları cevaplar. Çünkü, daha sonra gibi bağlaçlar kullanarak konuşur. Olayları oluş sırasına göre anlatır. Yer bildiren sözcükleri yerinde ve doğru olarak kullanır. İsteklerini uygun tümcelerle ifade eder. Birleşik cümleler kullanır. Cümlelerinde genellikle özneye uygun fiil kullanır. Kullandığı tümce yapıları yetişkininkine yakın olur. Soyut ifadeleri anlar. Zihinsel Gelişim Özellikleri 20'ye kadar atlamadan sayar arasında verilen nesne grupları ile rakamları eşleştirir. Nesneleri kullanarak toplama ve çıkarma yapar (1 den 10 a kadar). Yaşadığı şehrin ve sokağın adını söyler. Dün, bugün ve yarın ile ilgili konuşur. Nesneleri bir özelliğine göre (renk, şekil, boyut gibi) gruplandırır. Sorulan sorulara kendine özgü cevaplar verir. Nesnelerin bir sıra içindeki konumunu (birinci, ikinci, üçüncü gibi) isimlendirir. Haftanın günlerini sırasıyla söyler. Kısa bir süre gösterilip gizlenen resimdeki nesneleri hatırlar. Gösterilen iki resimden birinde var olan farklılıkları gösterir. Günlük yaşamda kullanılan sembolleri tanır. Belli bir olaydan sonra ne olacağını tahmin eder. Eşleştirme, ilişki kurma, gruplandırma ve sıralamayı neye göre yaptığını açıklar. Basit neden- sonuç ilişkilerini açıklar. Günlük deneyimlerini anlatır. Birbirini izleyen üç emir cümlesinde istenileni sırası ile yerine getirir Duyguları ile düşünür. Gözlemler ve deneyler sonucu bir takım hükümler verebilir. His ve heyecanlanma etkisinde kalarak yargılara varır. Olayları objektif olarak eleştiremez. Sayfa 13

14 KAYNAKCA Duygusal Gelişim Özellikleri En önemli duygusal ihtiyaçları sevilmek, beğenilmek, değer verilmektir. İlgi merkezi olma isteği kuvvetlidir. Başarılı olma ihtiyacı kuvvetlidir. Gerçek başarılar elde edemezlerse hayali başarılarla övündükleri görülür. Bu dönemde korku, öfke, kıskançlık, neşe, sevgi gibi duygular bir çocuğun gününü birbiri ardına doldurabilir. Duygusal halleri çabuk değişir. Giyim, konuşma, zevk bakımından arkadaşlarını taklit ederler. Rekabete girerler. Sosyal yönden saygınlık kazanmak amacıyla güç gösterilerine girerler. Eşya ve aileleriyle övündükleri görülür. Kızgınlık, mutluluk, sevgi gibi duygularını belli eder. Sık kendini över. Bu dönemin sonunda kendi kusurlarını görmeye başlar ve eleştirir. İyilik ve kötülük kavramları, ana-babanın beğendiği ve beğenmediği davranışları ile ilgili olarak değişir. Davranışlarının büyükler tarafından beğenilmesine önem verirler. Kusurlu görülmek onları endişelendirir. "Başkalarına zarar vermek kötüdür" gibi genel değer yargılarına varabilirler. Bu dönemde çocuklara hangi davranışların iyi veya kötü olduğunu tanıtmak faydalıdır. Anne-Babalara Öneriler Anne-babalar çocuklarına kitaplar okuyarak, okumanın değerini iyi bir canlı örnek olarak çocuklarını okumaya özendirebilir. Çocuğa yönelik resimli kitapları çocuğun ulaşabileceği yerde bulundurularak, çocuğun kitapla oynamasına ve sayfaları karıştırmasına izin verilebilir. Resimler üzerinde konuşmalar, tartışmalar yapılabilir. Çocuğa basit hikayeler okunup; üzerinde konuşulabilir. Okunan hikaye ile çocuğun yaşadığı olylar arasında ilişkiler kurulabilir. Çocuğun özgüven kazanması için çeşitli etkinliklere yönlendirilebilir. ( Bale, yüzme, jimnastik vb.) Yavuzer, Prof. Dr. Haluk: Çocuğunuzun İlk 6 Yılı, İstanbul (2010), Remzi Kitabevi. Koca, Elif: Çocuğunuzu Ne Kadar Tanıyorsunuz? İstanbul (2006), Goa Kitabevi www. meb.gov.tr Sayfa 14