ÖĞRETMEN ADAYLARININ ALTERNATİF DEĞERLENDİRMENİN KULLANIMINA YÖNELİK ÖZ YETERLİLİKLERİNİN CİNSİYET, SINIF VE PROGRAM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Transkript

1 ÖĞRETMEN ADAYLARININ ALTERNATİF DEĞERLENDİRMENİN KULLANIMINA YÖNELİK ÖZ YETERLİLİKLERİNİN CİNSİYET, SINIF VE PROGRAM AÇISINDAN İNCELENMESİ Mustafa METİN Bozok Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü ÖZET Bu çalışma öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerinin ne düzeyde olduğunu ve cinsiyet, sınıf ve bölüm değişkenlerine göre bu yeterlilik düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma eğitim-öğretim yılı güz döneminde Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf ve Fen Bilgisi Öğretmenliği Bölümünün üçüncü ve dördüncü sınıfında öğrenim göre 201 öğretmen adayıyla yürütülmüştür. Tarama yönteminin kullanıldığı bu çalışmada veriler Buldu ve Tatar (2011) tarafından geliştirilen, üç faktörlü ve 26 maddeden oluşan Alternatif Değerlendirmenin Kullanımına Yönelik Öz Yeterlilik ölçeğiyle toplanmıştır. Uygulanan ölçekten elde edilen veriler SPSS 11.5 programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada sonuç olarak, öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerinin yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterlilikleriyle sınıf değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilirken (p<0.05) adayları öz yeterlilikleriyle cinsiyet ve program değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir (p>0,05). Anahtar Kelimeler: Ölçme-Değerlendirme, Alternatif Değerlendirme, Öz Yeterlilik, Öğretmen adayı 1. GİRİŞ Yeni öğretim programıyla birlikte öğrencilerin ne kazandığını belirlemek için yapılan ölçme ve değerlendirme faaliyetlerinin yerine öğrencilerin bilgi, beceri ve tutumlarını sergileyebilecekleri çoklu değerlendirme fırsatları sunulması gerektiği ifade edilmektedir (MEB, 2005). Bunun için yeni öğretim programında değerlendirme yapılırken; üründen çok süreci gözlemek, öğrencinin gelişimi hakkında düzenli bilgiler toplamak, öğrenci merkezli etkinliklere ağırlık vermek, öğrencinin kendisini geliştirmesine yardımcı olmak, değişik tip etkinlikler yapmak, öğrenme süreci boyunca edinilen becerileri değerlendirmek, değerlendirme sürecine öğrenci ve ailesini de katmak gibi konuları dikkat edilmesi gerektiği ifade edilmektedir (Güneş, 2007). Bu nedenle yenilenen öğretim programında daha önceden benimsenen ve yalnızca öğrencinin ne bildiğini belirlemeye çalışan geleneksel değerlendirme anlayışının yerine öğrencinin ne bildiğinin yanı sıra bilgilerini nasıl kullandığını belirlemeye çalışan alternatif değerlendirme anlayışı benimsenmiştir. Değerlendirme sürecinde öğrenenin özelliklerini merkeze alan alternatif değerlendirme öğrencinin ne bildiğini gösteren ve ne yapabileceğinin ortaya koyan bir değerlendirmedir ve bu değerlendirmenin amacı da öğrencinin ilerlemesini göstermektir (Pierce ve O Malley, 1992). Dolayısıyla alternatif değerlendirme öğrencinin gerçek yaşamla kendi bilgisi arasında ilişki kurması ve karşılaştığı problemlere çoklu çözüm yolları üretebilmesi için imkan sağlar (Korkmaz, 2004). Bu değerlendirme yaklaşımında gerçek ve performansa dayalı değerlendirme süreçlerinde öğrenci problemi analiz eder, deneyler planlar, planladığı deneyleri gerçekleştirir, veriler toplar, bulguları organize eder ve diğer bulgularla karşılaştırır (Çepni, 2007). Öğrenciler bir bilim adamı gibi bilimsel süreç becerilerini kazanırlar. Alternatif değerlendirme yaklaşımında öğrenciler hikaye yazma, mektup yazma, oyun oynama, model yapma, deney, araştırma yapma, inceleme ve gözlemler yapma gibi bir çok yaratıcı ve üst düzey becerilerini geliştirmeye yönelik etkinlikler uygulanmaktadır (Airasian, 2001). Şaşmaz Ören, Ormancı ve Evrekli (2011) alternatif değerlendirme yaklaşımını öğrencilerin kendi öğrenmelerinde sorumluluk almaları, yaratıcılıkları ve üst düzey düşünme becerileri üzerinde etkili olabileceği belirtirken Kanatlı (2008) ise bu değerlendirme yaklaşımıyla öğrencinin bilgiyi anlamlandırıp, analiz, sentez ve değerlendirme gibi üst düzey bilişsel becerilerini geliştirerek, olaylara ve konulara eleştirel, yaratıcı, problemleri çözmeye yönelik bir bakış açısı geliştirmesini sağladığını belirtmektedir. Benzer şekilde Law ve Eckes (1995) de alternatif değerlendirme yaklaşımının üst düzey düşünme becerilerini değerlendirdiğini ve öğrencilerin performansı ile gelişimi üzerine odaklandığını ifade etmektedir. Bununla birlikte Acar ve Anıl, (2009) alternatif değerlendirme yaklaşımını, öğrenme sürecinde öğrencinin gelişiminin izlenmesine olanak tanıdığını ve

2 değerlendirmeyi öğrenmenin bir parçası olarak gördüğünü ifade etmektedir. Ayrıca alternatif değerlendirme yaklaşımında öğrenmenin ölçümünü öğrenme sürerken yapılması gerektiğini savunan ve ölçme ve değerlendirmeyi öğrenmeden koparmadan yapması gerektiğini ileri süren araştırmacılar mevcuttur (Kılıç, 2006; Çepni, 2007). Bunun yanı sıra alternatif değerlendirmenin öğrencilerin araştırma yapabilme, kendini ifade edebilme, problem çözebilme, eleştirel düşünebilme ve bilimsel süreç becerilerini geliştirdiği ifade edilmektedir (Kubiszyn ve Borich, 1993; Khattri ve diğ, 1998; Airasian, 2001; Çepni, 2007; Kutlu ve diğ, 2008; Metin, 2008; Metin ve Birişçi, 2010). Alternatif değerlendirmenin öğrencilere bu tür olumlu katkılarının olması bu değerlendirme anlayışının öğretmenlerin ve ilerde öğretmen olacak adayların benimsemesinin son derece önemli olduğu göstermektedir. Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmeyi benimsemesi ve bu değerlendirme anlayışını kullanmaya istekli olması ancak bu değerlendirmeye yönelik öz yeterliliğe sahip olmasıyla mümkündür. Çünkü öz yeterlilik, bireyin belli bir performansı göstermesi için gerekli etkinlikleri düzenleyip başarılı bir biçimde gerçekleştirme kapasitesi hakkında kendine ilişkin yargısıdır. Yani öz yeterlilik bireyin yapabildikleri hakkında sahip olduğu inançlardır (Lee, 2005). Dolayısıyla alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterliliğe sahip bir öğretmen adayı da bu değerlendirme anlayışını benimsemiş, derslerinde kullanmaya istekli ve bu değerlendirmeyle ilgili neler yapabileceğini bilen biridir. Bu bakımdan öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterliliklerinin belirlenmesi, adayların öz yeterliliklerini arttırmak için neler yapılması gerektiğini kararlaştırması ve adayların öz yeterliliklerinde hangi değişkenlerin etkili olduğunun belirlenmesi önem arz etmektedir. Bundan dolayı yapılan bu çalışmanın alan yazısına önemli katkısı olacağına ve ileride bu alanda yapılacak olan çalışmalara yön göstereceğine inanılmaktadır. Araştırmanın genel amacı öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerinin cinsiyet, sınıf ve program açısından incelemektir. Araştırmanın bu genel amacın çerçevesinde aşağıda verilen sorulara odaklanılmıştır. Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterlilikleri ne düzeydedir? Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterlilikleriyle cinsiyeti arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mı? Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterlilikleriyle sınıfı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mı? Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterlilikleriyle programı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık var mı? 2. YÖNTEM Bu çalışma öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerinin ne düzeyde olduğunu ve cinsiyet, sınıf ve bölüm değişkenlerine göre bu yeterlilik düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Bu model, çok sayıdan oluşan bir evren hakkında genel bir sonuca varmak amacıyla, evrenin tümü ya da ondan alınacak örneklem üzerinde yapılan tarama düzenlemeleridir (Karasar, 2005) Araştırmanın Örneklemi Araştırmanın örneklemini eğitim-öğretim yılı güz döneminde Artvin Çoruh Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf ve Fen Bilgisi Öğretmenliği Bölümünün üçüncü ve dördüncü sınıfında öğrenim göre 201 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Öğretmen adaylarının 77 si erkek, 124 ü bayandır. Adayların 141 i üçüncü sınıfta ve 60 ı dördüncü sınıfta ve 138 i Sınıf öğretmenliği ve 63 ü Fen Bilgisi öğretmenliği programında öğrenim görmektedir.

3 2.2. Veri Toplama Aracı ve Veri Analizi Tarama yönteminin kullanıldığı bu çalışmada veriler Buldu ve Tatar (2011) tarafından geliştirilen ve 26 maddeden oluşan Alternatif Değerlendirmenin Kullanımına Yönelik Öz Yeterlilik ölçeğiyle toplanmıştır. Üç faktörden oluşan bu ölçek alternatif değerlendirmenin uygulamaya (AUÖ), sorunların üstesinden gelmeye (SGÖ) ve kaynakların kullanımına yönelik öz yeterliliklerini (KKÖ) belirlemeye çalışmaktadır. Güvenirlik katsayısı 0.89 olan ölçeğin araştırma kapsamında güvenirlik katsayısı 0,92 olarak belirlenmiştir. Uygulanan ölçekten elde edilen veriler SPSS 11.5 programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Ölçekteki olumlu maddeler "Kesinlikle Katılıyorum=5", "Katılıyorum=4", "Karasızım =3", "Katılmıyorum=2" ve "Kesinlikle Katılmıyorum=l" seçenekleriyle 5'ten l' e doğru puanlanırken, olumsuz maddeler ise tamamen tersi seçeneklerle 1'den 5'e doğru puanlanmıştır. Ölçekten elde edilen verileri, adayların bu alan yönelik öz yeterliliklerinin Çok düşük (1,00 1,79), Düşük (1,80 2,59 ), Orta (2,60 3,39 ) ise, Yüksek (3,40 4,19) ve Çok Yüksek (4,20 5,00) kategorileri içinde değerlendirilmiştir. Ayrıca değişkenler için aritmetik ortalama ve standart sapma bulunmuştur. Değişkenler arasında fark olup olmadığı p=0.05 anlamlık düzeyinde bağımsız t testi kullanılarak belirlenmiştir. 3. BULGULAR Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerinin cinsiyet, sınıf ve program açısından incelemek amacıyla kullanılan üç alt boyutlu ölçekten elde edilen bulgular aşağıda tablolar halinde sunulmuştur. Öğretmen adaylarının ölçeğin üç alt boyutuna verdiği cevapların ortalama puanları, standart sapma değeri ve düzeyi tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 Adayların ölçekten aldığı puanların ortalaması, Standart Sapması ve düzeyi Faktörler Madde Sayısı Alınan Puan Standart Sapma Ortalama Düzey AUÖ 11 40,09 5, İYİ SÜÖ 11 36,86 7, ORTA KKÖ 4 15,63 2, İYİ Tablo 1 incelendiğinde öğretmen adaylarının ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik alt boyutunda aldığı ortalama puanın 3.645, sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik alt boyutunda ve kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilik alt boyutunda olduğu görülmektedir. Bu ortalama puan değerlerine göre adayların ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik ve kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilikleri alt boyutlarında öz yeterliliklerinin iyi düzeyde olduğu sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik alt boyutunda ise orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerini belirleme ölçeğinin üç alt boyutuna öğretmen adaylarının verdiği cevapların cinsiyet değişkenine göre değişim durumlarını belirlemek amacıyla bağımsız grup t-testi uygulanmış ve analiz sonucu elde edilen veriler Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2 cinsiyet değişkenine göre ölçeğin alt boyutlarından alınan puanlara uygulanan bağımsız grup t-testi sonuçları Erkek (n=77) Bayan (n=124) x Ss x Ss t p AUÖ 38,62 6,46 41,01 5, SÜÖ 35,45 6,50 37,73 7, KKÖ 15,04 2,68 16,00 2,

4 Tablo 2 incelendiğinde bayan öğretmen adaylarının ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik, sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik ve kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilik alt boyutlarında erkek öğretmen adaylarına göre daha yüksek puan aldığı görülmektedir. Fakat cinsiyet değişkenine göre değişim durumlarını belirlemek amacıyla yapılan bağımsız grup t-testi sonucuna göre erkek ve bayan öğretmen adaylarının öz yeterlilik düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma (p>0,05) belirlenmemiştir. Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerini belirleme ölçeğinin üç alt boyutuna öğretmen adaylarının verdiği cevapların sınıf değişkenine göre değişim durumlarını belirlemek amacıyla bağımsız grup t-testi uygulanmış ve analiz sonucu elde edilen veriler Tablo 3 de verilmiştir Tablo 3 sınıf değişkenine göre ölçeğin alt boyutlarından alınan puanlara uygulanan bağımsız grup t- testi sonuçları 3. Sınıf (n=141) 4. Sınıf (n=60) x Ss x Ss t p AUÖ 39,37 6,57 41,80 3, SÜÖ 35,58 7,25 39,87 5, KKÖ 15,48 2,74 16,00 2, Öğretmen adaylarının sınıfıyla alternatif değerlendirmeye yönelik öz yeterlilik düzeyi arasındaki durumu incelemek için yapılan analizler sonucunda dördüncü sınıf öğretmen adaylarının üçüncü sınıf öğretmen adaylarına göre ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik, sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik ve kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilik alt boyutlarında daha yüksek puan aldığı tespit edilmiştir. Adayların sınıf düzeyine göre değişim durumlarını belirlemek amacıyla yapılan bağımsız grup t-testi sonucuna göre dördüncü sınıf ile üçüncü sınıf öğretmen adayları arasında ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik ve sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik alt boyutunda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma (p<0,05) tespit edilmiştir. Fakat ölçeğin kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilik alt boyutun üçüncü ve dördüncü sınıf öğretmen adayları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşmanın (p>0,05) olmadığı belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterliliklerini belirleme ölçeğinin üç alt boyutuna öğretmen adaylarının verdiği cevapların adayların öğrenim gördüğü program değişkenine göre değişim durumlarını belirlemek amacıyla bağımsız grup t-testi uygulanmış ve analiz sonucu elde edilen veriler Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4 program değişkenine göre ölçeğin alt boyutlarından alınan puanlara uygulanan bağımsız grup t-testi sonuçları Sınıf Öğretmenliği (n=138) Fen Bilgisi Öğretmenliği (n=63) x Ss x Ss t p AKÖ 40,69 6,08 38,79 5, SÜÖ 37,76 7,07 34,89 6, KKÖ 15,82 2,64 15,22 2, Tablo 4 incelendiğinde Sınıf Öğretmenliği programında öğrenim gören öğretmen adaylarının ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik, sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik ve kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilik alt boyutlarında Fen Bilgisi öğretmenliği programında öğrenim gören öğretmen adaylarına göre daha yüksek puan aldığı görülmektedir. Fakat program değişkenine göre değişim durumlarını belirlemek amacıyla yapılan bağımsız grup t-testi sonucuna göre Sınıf ve Fen Bilgisi öğretmen adaylarının öz yeterlilik düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma (p>0,05) belirlenmemiştir.

5 4. TARTIŞMA VE SONUÇLAR Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına yönelik öz yeterlilik düzeylerini ve adayların öz yeterlilikleriyle cinsiyet, sınıf ve program değişkenleri açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşmanın olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmadan elde edilen sonuçlar aşağıda sunulmuştur. Araştırmanın sonucunda öğretmen adaylarının ölçeğin üç alt boyutunda aldığı puanlar incelendiğinde adayların ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik ve kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilikleri alt boyutlarında öz yeterliliklerinin iyi düzeyde olduğu sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik alt boyutunda ise orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Benzer sonuç Şaşmaz Ören ve diğ, (2011) tarafından yapılan araştırmada ifade edilmektedir. Araştırmacılar İlköğretim Fen ve Teknoloji öğretmen adaylarının kendilerini alternatif değerlendirme öz yeterlilik ölçeğinden en iyi gördükleri alanın uygulamaya yönelik öz yeterlilik, en zayıf gördükleri alanın ise zorluklarla başa çıkmaya yönelik öz-yeterlilik olduğunu vurgulamaktadır. Bununla birlikte Ogan Bekiroğlu (2009) nun çalışmasına göre değerlendirmeye yönelik öz yeterlilik; değerlendirme becerileri ve konu bilgisi gibi içsel zorluklarla okul politikası ve özellikleri gibi dışsal zorluklardan etkilenmektedir. Bu çalışmada kullanılan öz yeterlilik ölçeğinin uygulama ve zorluklarla başa çıkma alt faktörlerinin genellikle alternatif değerlendirme yaklaşımlarının hazırlanması ve uygulanmasına yönelik içsel faktörlerle ilgili olduğu, kaynak kullanımına yönelik alt faktör maddelerinin ise dışsal faktörlerle ilgili olduğu görülmektedir. Bu duruma göre öğretmen adayları alternatif değerlendirme yaklaşımlarını rahat bir şekilde uygulayabileceklerini düşünmekte ancak zorluklarla başa çıkma konusunda bazı problemler yaşayabileceklerine inandıkları söylenilebilir. Öğretmen adaylarının cinsiyeti ile alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterlilikleri arasındaki değişimi belirlemek amacıyla yapılan analizler sonucunda; bayan öğretmen adaylarının ölçeğin üç alt boyutunda da erkek öğretmen adaylarına göre daha yüksek puan aldığı görülmektedir. Fakat erkek ve bayan öğretmen adaylarının öz yeterlilik düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma belirlenmemiştir. Yani bayan ve erkek öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterlilikleri benzer olduğu ve cinsiyete göre öz yeterliliklerinin değişmediği söylenilebilir. Araştırmada elde edilen bu sonuca benzer sonuç öğretmenler üzerinde yapılan araştırmada da görülmektedir. Banoğlu (2009) tarafından yapılan çalışmada öğretmenlerin kadın ya da erkek oluşlarına göre alternatif değerlendirme yöntemlerine ilişkin tutumlarının ve yeterlilik algılarının benzer olduğu görülmektedir. Bu bulgunun aksine literatürde Parmaksız (2004) tarafından yapılan araştırmasında Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin alternatif değerlendirme yöntemlerine yönelik yeterlik algılarında erkek öğretmenler lehine anlamlı fark bulmuştur. Benzer bir sonuca Okur (2006) un araştırmasında da rastlanmaktadır. Öğretmen adaylarının sınıfı ile alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterlilikleri arasındaki değişimi belirlemek amacıyla yapılan analizler sonucunda; dördüncü sınıf öğretmen adaylarının üçüncü sınıf öğretmen adaylarına göre ölçeğin üç alt boyutunda daha yüksek puan aldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte dördüncü sınıf ile üçüncü sınıf öğretmen adayları arasında ölçeğin alternatif değerlendirmeyi uygulamaya yönelik öz yeterlilik ve sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterlilik alt boyutunda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma tespit edilmiştir. Başka bir değişle dördüncü sınıf öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmenin kullanımına ve sorunların üstesinden gelmeye yönelik öz yeterliliklerini üçüncü sınıf öğretmen adaylarına göre daha yüksek düzeyde olduğu söylenebilir. Bu durumun dördüncü sınıf öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik deneyimlerinin artmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Literatürde de alternatif değerlendirmeyi sınıfta kullanılmasıyla bu değerlendirmeye yönelik tutumun ve ilginin arttığı ifade edilmektedir (Metin, 2010). Bu bakımdan dördüncü sınıf öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmeyi sınıfta ya da uygulamalı dersler kapsamında kullandığı ve üçüncü sınıf öğretmen adaylarına göre alternatif değerlendirmeyle ilgili bilgi ve deneyimlerinin daha fazla olduğu için alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterliliklerinin arttığına inanılmaktadır. Öz yeterlikle deneyim arasındaki ilişkiyi inceleyen birçok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalarda deneyim arttıkça öz yeterliğin arttığına dair benzer sonuçlar bulunmuştur (Köseoğlu, Yılmaz, Gerçek ve Soran, 2007; Özçelik ve Kurt, 2007). Zhang ve Burry-Stock (2003) ilköğretim ve ortaöğretimde görev yapan 297 öğretmenle yaptıkları çalışmalarında ölçme ve değerlendirme ile ilgili daha fazla

6 eğitim alan öğretmenlerin bu konudaki öz yeterliklerinin daha yüksek olduğunu tespit etmişlerdir. Literatürde belirtilen bu sonuçlar araştırmadan elde edilen sonuçları destekler niteliktedir. Araştırmada elde edilen bir diğer sonuç ise ölçeğin kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilik alt boyutunda üçüncü ve dördüncü sınıf öğretmen adayları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşmanın olmamasıdır. Bu duruma göre üçüncü ve dördüncü sınıf öğretmen adayları kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilikleri benzer olduğu ve sınıf düzeyine göre öz yeterliliklerinin değişmediği söylenilebilir. Öğretmen adaylarının alternatif değerlendirme yaklaşımında kaynakların kullanımına yönelik öz yeterliliklerinin gelişebilmesi için adayların öğretmen olmaları ve alternatif değerlendirmeye yönelik uygulamaları sınıf ortamında yapmaları gerekmektedir. Aksi takdirde adayların alternatif değerlendirme yaklaşımında kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilerinin tam olarak ölçmenin mümkün olmadığı düşünülmektedir. Dolayısıyla üçüncü ve dördüncü sınıf öğretmen adayları kaynakların kullanımına yönelik öz yeterlilikleri benzer olmasının her sınıftaki öğretmen adaylarının benzer kaynaklar ve imkanlardan yaralanma fırsatının sunulmasından kaynaklandığına inanılmaktadır. Öğretmen adaylarının öğrenim gördüğü program ile alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterlilikleri arasındaki değişimi belirlemek amacıyla yapılan analizler sonucunda; Sınıf öğretmenliği programında öğrenim gören öğretmen adaylarının ölçeğin üç alt boyutunda da Fen Bilgisi öğretmenliği programında öğrenim gören öğretmen adaylarına göre daha yüksek puan aldığı görülmektedir. Fakat sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının öz yeterlilik düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma belirlenmemiştir. Yani Sınıf ve Fen Bilgisi öğretmen adaylarının alternatif değerlendirmeyi kullanmaya yönelik öz yeterlilikleri benzer olduğu ve öğrenim görülen program göre öz yeterliliklerinin değişmediği söylenilebilir. Bu durumun lisans eğitimi esnasında bu iki programda öğrenim gören adayların alternatif değerlendirmeye yönelik bilgi düzeylerinin ve deneyimlerinin bir birine yakın olmasından kaynaklandığına inanılmaktadır. 5. KAYNAKLAR Airasian P.W. (2001) Classroom assessment: Concepts and application. New York: McGraw-Hill. Acar, M. ve Anıl, D. (2009). Sınıf öğretmenlerinin performans değerlendirme sürecindeki değerlendirme yöntemlerini kullanabilme yeterlikleri, karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. TUBAV Bilim Dergisi, 2 (3), Banoğlu, C. (2009), Bilişim Teknolojileri Öğretmenlerin Alternatif Değerlendirmeye Yönelik Yeterlilik Düzeyleri, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Buldu, S. & Tatar, N. (2011) Development of self-efficacy towards using alternative assessment scale, Asia Pacific Educ. Rev. 12: Çepni, S. (2007), Performansların Değerlendirilmesi, In. Karip, E. (Ed.), Ölçme ve Değerlendirme, Pegema Yayıncılık, 2007, 1. Baskı Güneş, F., (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma, Nobel, Ankara. Kanatlı, F. (2008). Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri Konusunda Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay. Karasar. N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (15. Baskı), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Khattri, N., Reeve, A.L., & Kane, M.B. (1998) Principles and practices of performance assessment, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Kılıç, G.B. (2006); Yeni Yaklaşımlar Işığında İlköğretim Bilim Öğretimi, Morpa Yayıncılık, İstanbul. Korkmaz, H. (2004); Fen ve Teknoloji Eğitiminde Alternatif Değerlendirme Yaklaşımları, Yeryüzü Yayınevi, Ankara. Köseoğlu, N., Yılmaz, M., Gerçek, C. ve Soran, H. (2007). Bilgisayar Kursunun Bilgisayara Yönelik Başarı, Tutum ve Öz-Yeterlik İnançları Üzerine Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, Kubıszyn, T. & Borıch, G. 1993, Educational Testing and Measurement: Classroom Application and Practice, HarperCollinsCollegePublishers, Fourth Edition

7 Kutlu O, Dogan C, & Karakaya I. (2008) Öğrenci başarısının belirlenmesi performansa ve portfolyoya dayalı durum belirleme. Ankara: Pegema Yayıncılık Law, B., & Eckes, M. (1995). Assessment ana ESL. Peguis Publishers: Manitoba, Canada. Retrived March 08, 2010 from books.google.com. Lee W.S. (2005). Encyclopedia of School Psychology, Sage Publication MEB (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (4 5. Sınıflar) Öğretim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara Metin, M. (2008). Performans Değerlendirmenin Öğretmen Adayları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi, Çağdaş Eğitim Dergisi, 354, Metin, M. (2010). Fen ve Teknoloji Öğretmenleri İçin Hazırlanan Performans Değerlendirmeye Yönelik Hizmet İçi Eğitim Kursunun Etkililiği, doktora tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Metin, M. & Birişçi, S. (2010) Öğretmen Adaylarının Performansa Dayalı Değerlendirmenin Etkisi Hakkındaki Düşünceleri: Çevre Sorunu Örneği Türk Eğitim Bilimler Dergisi, 8 (3), Ogan-Bekiroğlu, F. (2009). Assessing assessment: Examination of pre-service physics teachers attitudes towards assessment and factors affecting their attitudes. International Journal of Science Education, 31 (1), Okur, M (2006), 4. Ve 5. Sınıf Öğretmenlerinin Fen Ve Teknoloji Dersinde Kullanılan Alternatif Ölçme Ve Değerlendirme Tekniklerine İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi. Lisans Tezi. Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özçelik, H. ve Kurt, A. A. (2007). İlköğretim Öğretmenlerinin Bilgisayar Öz yeterlikleri: Balıkesir İli Örneği, İlköğretim Online Dergisi, 6(3), Parmaksız, R. Ş., (2004), Aktif Öğrenme Ve Alternatif Değerlendirme Yaklaşımlarının Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılabilirliği, Yüksek Lisans Tezi, Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Pierce, L. V. and O malley, J. M. (1992). Performance and Portfolio Assessment for Language Minority Students. Washington: National Clearinghouse for Bilingual Education. Şaşmaz Ören, F., Ormancı, Ü. ve Evrekli, E. (2011), Fen ve Teknoloji Öğretmen Adaylarının Alternatif Ölçme-Değerlendirme Yaklaşımlarına Yönelik Öz-yeterlilik Düzeyleri ve Görüşleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), Zhang, Z. ve Burry-Stock, A. J. (2003). Classroom Assessment Practices and Teachers Self-Perceived Assessment Skills. Applied Measurement In Education, 16, (4),