Yap larda Yal t m Teknolojileri

Transkript

1 Haluk Hazneci Yal t m, yaflad m z mekânlar s, su, ses ve yang n gibi etkenlerden koruyan sistemler bütünüdür. Türkiye de yal t m kurallar TS 825 ile belirlenmifltir. Bu standartta yap larda yal t m 4 ana bafll k alt nda toplanm flt r. 1- Is Yal t m 2- Su Yal t m 3- Yang n Yal t m 4- Ses Yal t m 1- Is Yal t m Türkiye, iklimlerine göre 4 bölgeye ayr lm flt r ve her bölge için ayr kriterler saptanm flt r. Bu kriterler çerçevesinde her bölgenin koflullar na göre yal t m de erleri belirlenmifltir. Bu de erler afla dad r. Birinci bölgede U= 0.70 kinci bölgede U= 0.60 Üçüncü bölgede U= 0.50 Dördüncü bölgede U= 0.40 U katsay s d fl duvarlarda Toplam Yal t m Oran n ifade etmektedir. D fl duvarlarda kullan lan her malzeme yal t ma katk sa layan bir katman olarak de erlendirilmelidir. TS 825 de bu katmanlarla da ilgili kriterler belirlenmifltir. Ara katmanlarda do ru malzemeler kullan lmadan, yal - t m de erlerini sadece tercih edilen s yal t m malzemesine yüklemek yanl fl bir uygulamad r. Ara katmanlardaki her malzeme TS 825 kriterlerine göre seçilmelidir. Böylece yal t mda kullan lacak malzeme seçimindeki alternatifler ço- alacakt r. Yal t mda sadece (λ) Lamda Katsay s n n (Is l letkenlik Katsay s ) düflük olmas na göre yap lacak yanl fl seçimler yap larda farkl komplikasyonlara neden olmaktad r. Çünkü iyi bir s yal t m malzemesinde olmas gereken tek etken lamda katsay s de ildir. Tercih edilen malzemede buhar difüzyonu, su iticilik, yang n dayan m, akustik konfor de erleri, bas nç dayan m, uzun ömürlü olmas topluca göz önüne al nmal d r. flte bu noktada malzeme seçimi ön plana ç kmaktad r. Seçilecek malzeme yukar daki kriterlerin tamam n veya büyük bir bölümünü tek bafl na karfl layacak özelliklerde olmal d r. 2- Su Yal t m Yap lar ya mur sular n n ve yeralt sular n n etkilerinden korunmal d r. Ya mur sular aç k teraslar ve çat dere ve inifllerinden binaya girmeye çal fl r. Su yal t m nda yap lacak en do ru ifllem öncelikle suya yol göstermek ve ak nt flaplar n do ru uygulamakt r. Böylece su yap ya zarar vermeden ya mur kanal na yönelir. Beton ve flaplar tek bafl na su iticilik vasf na sahip olmayabilir, bu nedenle flap ve beton yüzeyine membran veya sürme esasl su yal t m ürünleri uygulan r. Bu uygulamalarda her ne kadar buhar dengeleyiciler kullan lsa da su yal t m n n sa lanmas na ra men buhar geçiflleri çok sa l kl olmaz. Bu konuda yap lmas gereken en do ru yal t m metodu su yal t m n kristalize katk larla beton ve flaplarla do rudan çözmektir. Mimarl kta Malzeme 2010/3 1

2 3- Yang n Yal t m Yap larda yang n yal t m aranmas gereken en önemli unsurlar n bafl nda gelmektedir. TS EN de yap larda kullan lacak yal t m malzemelerinin içermesi gereken organik madde oran maksimum %1 ile tarif edilmifltir. Döflemeler, yang n duvarlar ve d fl duvarlarda kullan lacak malzemeler 90 dakika süre ile minimum 500ºC ye dayanmak zorundad r. Yal t mda kullan lacak malzemelerde de bu kriterler aran lmal d r. 4- Ses Yal t m TS 825 kapsam nda ses yal t m, yal t m n dördüncü aya olarak aranan bir niteliktir. Bu kapsamda duvar katmanlar n n toplam nda 51 desibellik bir ses yal t m de eri aran r. Ara katmanlarda kullan lan malzemeler ile mevcut standartlar içerisinde bu de eri yakalamak mümkün de ildir. Dolay s ile s yal t m katman olarak kullanaca m z üründe s yal t m özelli i kadar ses yutma özelli i de aranmal d r. Do al Yal t m Ürünleri Nelerdir? Geleneksel Türk mimarisi geçen yüzy llardan bu yana tafl, kerpiç, volkanik cüruf v.b. do al malzemeler kullanarak yal t m n dört aya n baflar ile çözmüfltür. Günümüzde do al yal t m malzemeleri sektöründeki geliflmeler geleneksel çözümleri modern üretim teknolojileri kullanarak tasar mc lar n hizmetine sunmaktad r. Son elli y ldan bu yana geliflmifl bat ülkeleri do al bir yap malzemesi olan perliti bu sektörde baflar ile kullanmaktad r. Ne yaz k ki dünya rezervlerinin %76 s ülkemizde olan bu kaynaklar bizden önce keflfetmifllerdir. Ancak son y llarda ülkemizde çevre bilincinin geliflmesine paralel olarak giriflimciler do al yal t m ürünlerine ciddi yat r mlar yapm fl ve sektörümüze yeni do al yal t m ürünleri kazand rm flt r. Do al Yal t m Malzemeleri ile Alternatif Yal t m Malzemeleri Aras ndaki Farklar 1- Malzemelerin Yönetmeliklere Uygunlu u Yap sektörü ülkemizde en h zl geliflen sektörlerin bafl nda yer almaktad r. Geçen zaman içinde bu büyüme yap malzemelerinde aranmas gereken standartlar da beraberinde getirmifltir. Art k ülkemizde yap larda kullan lacak bütün yap malzemelerinin bir standard vard r. Bu standartlar, tu ladan gazbetona, çividen yal t m sektöründe kullan lan tüm ürünlere kadar TSE taraf ndan belirlenmifltir. Yal t mda kullanaca m z bütün ürünleri seçerken, bu kriterlere dikkat etmeliyiz. Ancak TSE standartlar Alman DIN standartlar ndan aynen al n rken ülkemizde yürürlükte olan baz di er yönetmeliklerle ters düflmüfltür. Örne in Yang n Yönetmeli i baz ürünlerin, iki kattan fazla olan yap larda kullan lmas n yasaklarken, TSE 825 ayn konuda farkl de erleri uygulamaktad r. Malzeme seçiminde yönetmelikler farkl l klar da gösterse de meslek adamlar ve uygulamac lar bu farkl l klar, kiflisel ç karlar yerine tüketiciler ad na kullanmal d r. Birtak m ürünlerin kullan m na yasalar flimdilik izin verse de kamu vicdan ad na bu ürünlerin kullan m nda sorumluluk tafl nmal d r. Yasal düzenlemelerin bu ürünlerin kullan m bat l ülkelerdeki gibi yasaklamas zaman içinde beklenmektedir. 2- Malzemelerin nsan Sa l na Uygunlu u Yaflad m z mekânlar, insanlar n kullan m için yap lmaktad r ve insan ömrünün yar ya yak n bölümü binalarda geçer. 2 Mimarl kta Malzeme 2010/3

3 Bu nedenle yap larda kullan lacak malzemeleri seçerken dikkatli olunmal ve insan sal na zararl ürünler kullan lmamal d r. Maalesef sektörümüzde konulan bütün standartlara ve yasalara ra men, bilerek veya bilinçsizce insan sa l na uygun olmayan ürünler kullan lmaktad r. Özellikle s yal t m sektöründe stren türevi içeren ürünlerin kullan - m son derece yayg nd r. Strenin kanser yap c özellikleri t bben kabul edilmifl olup canl larda tür de ifltirici özelli e sahip oldu u bilinmektedir. Lifli yal t m malzemelerinde ise phenol formaldeit kullan lmaktad r. Ürünlerin içeri inde % 5-7 oran nda kullan lan bu ürünler çevre ve insan sa l için büyük tehlikeler oluflturmaktad r. Özellikle CFC (Chlorofluorocarbon) içeren ürünler zehirlilik testinden geçememifl olmas na ra men yal t m malzemeleri satan firmalar n vitrinlerinde yer almaktad r. Daha pek çok malzeme çeflitli zararl kimyasallar içermektedir. Do al yal t m malzemeleri, do al olmalar, buhar difüzyonu yapmas, radyasyon içermemesi, ses yutuculuk özelli- i, su geçirmezli i, yang na dayan m ve hijyen özellikleri ile de erlendirildi inde insan sa l na uyumlu malzemelerdir. 3- Malzemelerin Yap Sa l na Uygunlu u ve Hijyen Yap lar infla edilmekte, yaflamakta ve günü gelince y k lmaktad r. Bu süre boyunca insanlar bar nd rmaktad r. Bu yüzden yap lar n ne kadar sa l kl oldu u ve insan sa l na ne kadar hizmet etti i önemlidir. Stren türevi ürünler yap sa l na zarar vermektedir, çünkü uygulaman n yap lmas ndan bir süre sonra su ve nemden dolay kütlesini kaybetti- i ve jelleflti i için yap n n d fl duvarlar ile aralar nda boflluk oluflur. Oluflan boflluklarda bakteri üretimine neden olmaktad r. Bu bölgelerde oluflan bakteriler ve afl r nem hem betona ve hem de betonun içerisindeki çeli in korozyona u ramas na neden olur. Ayr ca stren türevi yal t m ürünleri zararl kemirgenlerin üremesi ve yaflamas için ideal ortamlar yaratmaktad r. Örne in bir gökdelenin yirmi sekizinci kat nda rastlanan farelerin, o binan n d fl cephe yal t m nda kullan lan stren türevi ürünlerden beslenerek, kemire kemire o kata kadar ulaflt tespit edilmifltir. Do al yal t m malzemeleri ise su geçirmez, kütlesini kaybetmez, bakteri üremesi veya kemirgenlerin yaflamas için uygun ortamlar yaratmaz. nsan sa l na oldu u gibi binalar n da sa l na uygundur. 4- Kyoto Sözleflmesi ve Çevresel De erlendirme Kyoto Protokolü küresel s nma ve iklim de iflikli i konusunda mücadeleyi sa lamaya yönelik olarak, Birleflmifl Milletler klim De iflikli i Çerçeve Sözleflmesi içinde imzalanm flt r. Bu protokolü imzalayan ülkeler, karbondioksit ve sera etkisine neden olan di er befl gaz n sal n m n azaltmaya söz vermifllerdir. Bu sözleflmeyi imzalayan ülkeler 2012 y l na kadar sera gaz sal n mlar n 1990 y l seviyesinden ortalama %5 afla ya çekmek zorundad rlar. Türkiye de bu sözleflmeyi imzalam fl ve sera gaz sal n m n azaltmak için gerekli düzenlemeyi yapaca taahhüdünü vermifltir. Stren polimerinin kimyasal prosesle fliflirilmesi s ras nda yüksek miktarlarda sera gaz oluflur ve kullan m s ras nda da bu sal n m devam ederek çevreyi ve insan sa l n tehdit eder. Avrupa ülkelerinde hem üretimi ve de kullan m yasaklanm flt r. Türkiye de de insan sa l n korumak, çevreyi korumak ve Kyoto Sözleflmesi taahhütlerini yerine getirmek için baz düzenlemelerin yap lmas beklenmektedir. Do al yal t m malzemelerinin hem üretimi s ras nda ve hem de kullan m boyunca sera gaz sal n m olmaz. 5- Yang n S n f TS EN de yap larda kullan lacak yal t m malzemelerinin içermesi gereken organik madde oran maksimum %1 ile tarif edilmifltir. Bir malzemenin A1 s n f olabilmesi için 2 Mimarl kta Malzeme 2010/3 3

4 saat süre ile 500 dereceye maruz kald nda kütle kayb % 1 in alt nda olmal d r. Bu aç dan bak ld nda stren türevi malzemeler A1 veya A2 s n f na giremez. Üstünde kaplama da olsa bu durum de iflmez, 68 derecede gazlafl r. H zl bir yanma ile gaza dönüflür ve ortada kütle kalmaz, yüksek oranda karbondioksit sald için bo ucu ve zehirleyici etkisi vard r, su ile sönmez, yang n köpükleri ile de zor söner. Do al yal t m malzemeleri A1 s n f ndad r. Yüzeye aç k alev geldi inde alev geciktiricili i çok yüksektir. Is y ileriye transfer edebilmesi için her 1 mm için art 170 derecelik bir s art fl gerekir C bile yap sal bozulma olgusu göstermez. 6- Su Yal t m Is yal t m malzemelerinin en temel özelli i s iletim katsay lar n n düflük olmas d r. Bu özellik malzemelerin bünyesinde bulunan durgun hava, k lcal aral klar veya gözeneklerden gelir. Stren türevi yal t m malzemeleri su ile temas ettiklerinde bünyelerine su emerler. Bunun sonucunda malzemelerin s iletim katsay lar düfler, yani s yal t m özellikleri bozulur. Is yal t m katsay s n n düflmesi bir yana, yal - t m malzemesinin insan sa l ve bina sa l düflünüldü ünde suyu emmemesi gerekir. Do al yal t m malzemelerinde yap lan K lcal (Kapiler) Su Emme Katsay s Analizi sonuçlar s f ra yak nd r. 7- Ses Yal t m (Akustik Konfor) Stren türevi malzemelerle ses yal t m 4 desibel civar ndad r, yeterli konforu sa lamaz. Do al yal t m s vas nda ise her bir cm kal nl k için desibel civar nda bir ses yal - t m sa lan r. 8- Buhar Difüzyon Direnci (Binan n Nefes Almas ) Stren türevi nefes almayan ürünlerle yap lan yal t mlar sonucu binalarda yüksek oranda nem birikimi olmaktad r, bu oluflum insanlarda akci er hastal klar, romatizmal hastal klar ve daha birçok rahats zl klar n oluflumuna sebep olmaktad r. Temiz ve do al ürünlerle tasarlanan yap lar, nefes alan binalar insan sa l için uygundur. 9- Radyasyon De erlendirmesi Dünya sa l k örgütü yap larda kullan lacak malzemelerin üzerinde tafl yabilece i radyasyonla ilgili kriterler oluflturmufltur bekerel radyasyon içeren malzemeler yasal kabul edilmektedir bekerel radyasyon tafl yan ürünlerin kullan m na içerisinde insan bulunmayan yap larda izin verilir. Bu limitin üzerinde radyasyon tafl yan ürünlerin yap larda kullan lmas kesinlikle yasakt r. Ancak maalesef ülkemizde bünyesinde 1000 bekerelin üzerinde radyasyon tafl yan ürünler kontrolsüzce üretilmekte sat lmakta ve kullan lmaktad r. Do al yal t m malzemelerinde radyasyon riski yoktur. 10- Malzeme Ömrü Yap lar n ana malzemesi betondur. Betonun da hesaplamalara göre yüz y ll k bir ömrü vard r. Bu durumda seçilecek bütün ürünlerin yaklafl k beton ömrüne sahip olmalar gerekir. Do al yal t m malzemelerinin ömürleri bina ömürle- 4 Mimarl kta Malzeme 2010/3

5 ri ile özdefltir. Özellikle d fl cephede kullanaca m z ürünlerin binan n yap sal özelliklerini korumas aç s ndan çok dikkatle seçilmesi gerekir. Bu tür malzemelerde aranan bir baflka kriter ise malzeme fonksiyonlar n zaman içerisinde performans anlam nda kaybetmemesidir. Maalesef günümüzde kullan lan baz yal t m ürünleri palyatif anlamda tercih edildi i için kullan m ömürlerini k sa zaman içerisinde kaybetmektedir. 11- Binada Oluflan Is Köprüleri ve Is Yal t m Katsay s (W/mK) Stren türevi ürünler piyasada plaka fleklinde sat lmaktad r. Uygulamalara bak ld nda 1 M 2 için 8 adet dübel at l r. Ayr ca plakalar aras ndaki boflluklar kapatmak için de mineral s va kullan l r. Dübel ve mineral s va, bina ile mantolama ürünü aras nda s köprüsü oluflturur. Oluflan s köprüleri ile s yal t m katsay s hesab de iflir. Bu hesaplama yöntemi TS EN ISO 6946 da belirtilmifltir. Bu durumda beyan edilen s yal t m katsay s ile gerçek s yal t m katsay s aras nda ciddi farklar oluflur. Do al yal t m s valar yekpare olarak binaya uygulan r ve s köprüleri oluflmaz, beyan edilen ürün lamdas ayn zamanda uygulama lamdas d r. 12- Dübel Tutuculuk Stren türevi yal t m malzemeleri ile yap lan birçok uygulamalarda dübel boyu, stren türevi malzeme, file, s va gibi katlar n toplam boyunu ucu ucuna karfl lar ve binaya çok az bir boyla tutunur. Bu nedenle özellikle binalar n üst katlar nda rüzgâr yükleri nedeniyle dübeller atar, plakalar bu yüzden kopar. Do al yal t m s vas nda dübel kullan lmad için bu tür bir problem oluflmas mümkün de ildir. 13- Yap n n Fiziksel Özelliklerine Gösterdi i Uyum Ülkemizde yap sektörü betonarme yap sistemleri üzerine yo unlaflm flt r. Bu durumda beton ile birlikte kullanaca - m z di er ürünlerin tümünün s l genleflme farkl l klar nda betonla ayn davran fl göstermesi gerekir. Farkl davran fllar zaman içerisinde yüzeysel sürtünmelerden dolay malzemelerin birbirinden kopmas na ve dökülmesine sebep olur. Bu durumda özellikle teras yal t m ve d fl cephe yal - t mlar nda kullan lan malzemelerin çimento bazl olmas na dikkat edilmelidir. Genleflmeye sebep olan ana kütle oldu- u için d fl yal t m katmanlarda kullan lacak malzemelerin genleflme ataletini önlemek için az da olsa elastometrik karakter tafl malar gerekir. Yal t m sektöründe bu tür do al ve ba yap s itibari ile elastometrik ürünleri bulmak mümkündür. 14- Uygulama Kolayl Yap larda kullan lan yal t m ürünlerinin uygulamas kolay ve pratik olmal d r. Bu pratiklik zaman ve iflçilik anlam nda ekonomi sa layacakt r. Ayn yüzeyde yal t m n dört aya için sekiz kat malzeme kullanmak yerine bu ifllemi iki kat ile baflarmak günümüzde yenilikçi do al yal t m malzemeleri ile mümkün olmaktad r. 15- Malzemenin Sa lad Toplam Ekonomi Ülkemizde yap sektöründeki rekabet, maliyetler aç s ndan Mimarl kta Malzeme 2010/3 5

6 yanl fl malzeme seçimlerine neden olmaktad r. Bafllang çta ekonomik oldu u gerekçesi ile tercih edilen stren türevi malzemeler k sa zaman içerisinde mukavemet ve performans n kaybetmektedir. Özellikle markalaflma yolunda ilerleyen büyük inflaat firmalar bu hataya düflmektedir. Bu ba lamda kullan lacak yal t m malzemelerinin seçiminde esas kriter maliyetleri birkaç puan yüksek de olsa uzun y llarda fiziksel dayan m n ve fonksiyonel performans n kaybetmeyen ürünleri seçmek olmal d r. Örne in befl y l ömrü olan bir malzeme ile malzemenin fiyat 10 TL ise, ömrü yap ömrü ile özdefl olan bir malzemenin fiyat 10 TL ile mukayese edilmemelidir. Yal t mda kullan lacak ürünlerin fonksiyonlar aç s ndan seçimleri tamamen mimar ve tasar mda eme i bulunan kiflilerin baflar s ve baflar s zl d r. Tasar mda malzeme tercihi yaparken farkl fonksiyonlar farkl malzemelerle katman katman yapmak yerine, tek bafl na farkl iflleri bir seferde yapabilen ürünleri seçmek tasar mc n n baflar s d r. Örne in bir mantolama detay olufltururken, ayn yüzeyde s yal t m için bir malzeme, ses yal t m için bir baflka malzeme yüzey ve yang n dayan m için yine bir baflka malzeme seçmek yanl flt r. Tasar mc bu noktada malzeme bilgisi ile öyle bir ürün seçmelidir ki tek malzeme ile bütün sorunlar çözülebilsin. Aksi halde ayn yüzeyde kullan lan farkl malzemeler s l ve yüzeysel gerilim farkl l klar ndan dolay farkl davran fllar gösterir. Böylece yap n n bu yüzeydeki ömrü azal rken iflçilik hatalar ndan oluflacak riskler ve maliyetlerde artacakt r. Bu aç dan yal t m ürünlerinin seçiminde en önemli kriterlerden biri, birçok fonksiyonu tek bafl na yapabilen ürünleri tercih etmektir. Perlitli Yal t m S valar : çimento esasl, hafif, çok yüksek s yal t m özelli ine sahip, su itici (Hydrofobik), nefes alan, yanmayan, yanmamas n n ötesinde (F 120) kategorisinde yer alan (F120: yap y 120 dakika süre ile yang n n etkilerinden koruma özelli i) ve tek katta uygulanan özel bir yal t m s vas d r. Özellikle tek katta uygulan yor olmas, uygulamada zaman tasarrufu sa lamaktad r. Perlitli Yal t m fiaplar : zemin flaplar 600 kg.m 3 yo unluktad r. Klasik flaplar 150 kg/m 3 a rl kla uygulanmaktayken perlitli yal t m flaplar nda bu 36 kg/m 3 ye düflmektedir. Böylece binaya gelen a rl k dört kat daha azalmaktad r. 6 cm. kal nl nda uyguland nda binada katlar aras nda 66 desibel ses yal t m sa lanmaktad r. Binalarda uygulamas zorunlu olan yang n yönetmeli i gere ince döflemeler yang na karfl korunmaktad r. Haluk Hazneci, nflaat Mühendisi, Çullas D fl Tic. A.fi. 6 Mimarl kta Malzeme 2010/3