Eğitim Teknolojisi BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR VE TARİHSEL SÜREÇ. Ünitenin Örüntüsü. Teknoloji Eğitim Teknolojisinin Temel İlkeleri

Transkript

1 Eğitim Teknolojisi BÖLÜM 1 TEMEL KAVRAMLAR VE TARİHSEL SÜREÇ Yrd. Doç. Dr. Murat ÇAVUŞ Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı 1.Ders Eğitim Teknolojisi; genelde eğitime, özelde öğrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin işe koşulmasıyla öğrenme ya da eğitim süreçlerinin işlevsel olarak yapısallaştırılmasıdır. Diğer bir deyişle; öğrenme-öğretme süreçlerinin tasarımlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işidir. Ünitenin Örüntüsü Teknoloji, Eğitim Teknolojisi, Öğretim Teknolojisi ve Öğretim Tasarım ve Teknolojisi Kavramları Öğretim Materyali Kavramı Teknoloji, Eğitim ve Öğretim Teknolojisi Tarihi Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi Öğretim Araç ve Materyallerinin Tarihi Eğitim Teknolojisinin Temel İlkeleri 1. Hedef 2. İşlev 3. Konu ve Yöntem 4. Kapsam 5. Program Teknoloji Teknoloji en yalın anlamı ile kuramsal bilgilerin ve bilimsel yasaların uygulamaya dönüştürülmesi işidir. Teknoloji genel anlamda kazanılmış yeteneklerin işe koşulmasıyla doğaya egemen olmak için gerekli işlevsel yapılar oluşturma olarak ifade edilebilir. Eğitim Teknolojisinin Temel İlkeleri 6. Personel 7. Süreç 8. Çevre 9. Başarı 10. Değerlendirme 1

2 Eğitim Teknolojisinin Yararları Serbesti Birinci Kaynaktan Bilgi Fırsat Eşitliği Çeşitlilik ve Kalite Öğretim Teknolojisinin Öğrenme Ortamındaki Uygulama Aşamaları 1. Tasarlama 1.1. Öğretimsel sistemlerin tasarımı 1.2. Mesaj tasarımı 1.3. Öğretim stratejileri 1.4. Öğrenicinin özellikleri Eğitim Teknolojisinin Yararları Yaratıcılık Bireysel Öğretim Kopya Edilebilen Bir Sistem Üretken Eğitim ve Hızlı Öğrenme Öğretim Teknolojisinin Öğrenme Ortamındaki Uygulama Aşamaları 2. Geliştirme 2.1. Yazılı teknolojiler 2.2. Görsel - işitsel teknolojiler 2.3. Bilgisayar tabanlı teknolojiler 2.4. Kaynaştırılmış teknolojiler Öğretim Teknolojisi Eğitim Teknolojisi; genelde eğitime, özelde öğrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin işe koşulmasıyla öğrenme ya da eğitim süreçlerinin işlevsel olarak yapısallaştırılmasıdır. Öğretim teknolojisi kavramı ise, öğrenme-öğretme ortamının en etkin şekilde düzenlenmesi için gösterilen sistematik ve planlı etkinlikler bütünü olarak tanımlanabilir. Öğretim Teknolojisinin Öğrenme Ortamındaki Uygulama Aşamaları 3. Kullanma 3.1. Medya kullanımı 3.2. Yeniliğin yaygınlaştırılması 3.3. Uygulama ve kurumsallaştırma 3.4. Politika ve düzenlemeler 2

3 Öğretim Teknolojisinin Öğrenme Ortamındaki Uygulama Aşamaları 4. Yönetim 4.1. Proje yönetimi 4.2. Kaynak yönetimi 4.3. Dağıtım sisteminin yönetimi 4.4. Bilgi yönetimi Öğretim Tasarım ve Teknolojisi Öğrenme ve performans problemlerinin analizi için öğretimsel ve öğretimsel olmayan süreç ve kaynakların tasarlanması, gelişimi, uygulanması, değerlendirilmesi ve yönetimini kapsar. Öğretim Teknolojisinin Öğrenme Ortamındaki Uygulama Aşamaları 5. Değerlendirme 5.1. Problem analizi 5.2. Kriter dayanaklı ölçme 5.3. Sürece yönelik (formative) değerlendirme Öğretim Materyali Öğretim materyali genel olarak hedefleri geçekleştirmek amacıyla araçlardan faydalanarak yapılan ders sunum içeriklerini kapsar Ürüne yönelik (summative) değerlendirme Öğretim teknolojisinin tarihçesi incelendiğinde kavram üzerinde bazı değişimler olduğu gözlenmektedir. Eğitim teknolojisi Öğretim teknolojisi Öğretim tasarımı ve teknolojisi Eğitim Teknolojisinin Tarihi Eğitim teknolojisinin tarihi gelişimi incelendiğinde 5 döneme ayrılmaktadır: 1. Dönem: Eğitim teknolojisinin endüstriyel teknolojiden yaklaşık bir yüzyıl kadar geride bulunduğu dönemdir. 2. Dönem: Eğitim teknolojisi altın çağına İkinci Dünya Savaşı ile başlamıştır. 3. Dönem: Kitle eğitimi ve bireysel öğretim söz konusudur. 4.ve 5. Dönem: Eğitim teknolojisinin bu iki yönlü gelişiminin sonucu yöntem ve araçların birleştirilerek daha ileri düzeyde otomasyon ve bir basamak ilerisinde de sibernasyon dönemlerini kapsamaktadır. 3

4 Öğretim Teknolojisinin Tarihçesi Öğretmen tarafından dersin sunumunda kullanılacak görsel-işitsel materyallerin tasarımı yerine, öğretimin doğrudan öğrenci için tasarlanması kavramı. B.F.Skinner, Sidney L.Pressey, N.A.Crowder gibi araştırmacılar tarafından ifade edilen öğrenme teorisindeki gelişmeler. Sistem Anlayışı olarak ifade edilen ileri donanım teknolojisinin etkisi. Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi 3. Davranışsal hedeflerin yaygınlaşması. Mager : Hedefleri ayrıntılı hazırlamadan bahsediyor.(1960) Tyler: Hedeflerin davranışa dönüştürülmesi gerektiğini ortaya atıyor. Bloom: Hedefler taksonomisini getiriyor (Bilişsel, duyuşsal, psiko-motor) Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi 1. II. Dünya savaşı: Askerler için hazırlanan eğitim materyalleri ve testlerini psikologlar geliştirdiler. Eğitimde materyal geliştirmeye ilişkin organizasyonlar kuruldu. R.Miller: Ayrıntılı görev analizi yöntemini geliştirdi (İş analizi). Bir işin yapılmasındaki tüm işlemlerin adım adım aşamalı olarak belirlenmesi gerektiğini vurguladı. Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi 4. Norm dayanaklı yerine kriter dayanaklı değerlendirme Norm dayanaklı: Grup içindeki duruma göre değerlendirme Kriter dayanaklı: Bireyin bağımsız olarak hedefleri kazanma durumuna bakılıyor. Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi 2. Skinner: Programlı öğretim hareketi, programlı öğretim materyalleri. Programlı öğretim eğitime sistematik bir yaklaşım getirmiştir. Hedeflerin belirlenmesi, hedeflere ulaşılacak adımların belirlenmesi, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi vb. Bireysel öğrenme Pekiştirme ve anında dönüt Adım adım öğrenme (Bilgisayar destekli eğitimin temeli atılıyor.) Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi 5. Gagne Öğrenme hiyerarşisini getiriyor. Dikkati çekme, motivasyon sağlama, hedeften haberdar etme, geçiş, işleniş, dönüt, transfer Öğrenme Ürünleri Sözel bilgi, bilişsel stratejiler, tutumlar, zihinsel beceriler, psiko-motor beceriler 4

5 Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi 6. Sputnik in uzaya fırlatılması. Scriven ve Cronbach: Formative ve Summative değerlendirme olmalıdır. Formative: sürece dayalı, not verme amaçlanmaz.quizler vb. Summative: Ürüne dayalı not verme amacıyla yapılır. Ara sınav ve final gibi. Özellikle sürece dayalı değerlendirmenin de yapılması savunuluyor. Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi ve sonrası: Performans teknolojisi hareketi, Oluşturmacılık (Constructivism) ve bilgisayar ve elektronik temelli sistemlerin etkisi ile aktif öğrenme materyalleri artıyor. Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi : Öğretim tasarım modelleri geliştirildi. Sistematik yaklaşımın önemini vurguluyor. Öğretim Materyallerinin Tarihi Geçmişten günümüze öğretim materyallerinin tarihi aşağıda kısaca verilmektedir: 1920 den önce tebeşir ve ders kitabı ağırlıktaydı lerde okul müzeleri kuruluyor. İçinde filmler, resimler, fotoğraflar vb yer alıyor. Öğretim Tasarımı ve Teknolojisi Tarihi : Mikrobilgisayar eğitim teknolojisini etkiliyor. Derslerde kullanılıyor. Bu konuda yayın ve materyaller artıyor. Bilişsel psikoloji önceki etkisini yitiriyor. Öğretim Materyallerinin Tarihi Görsel öğretim hareketi 1920 lerden sonra hız kazanıyor yılında Thomas Edison şöyle diyor: Kitapların bir süre sonra okullarda modası geçmiş olacak. Gelecek on yılda filmler büyük devrim yaratacak demiştir. Ancak dediği olmamıştır larda işitsel teknolojiler devreye giriyor. Radyo programları 5

6 Öğretim Materyallerinin Tarihi II. Dünya Savaşı ile birlikte göze ve kulağa hitap eden araç ve materyaller çok sayıda geliştirilmiştir. Tepegöz ve slayt projektörü de bu dönemde kullanılmıştır. 1950: Öğretimsel televizyon geliyor. Sonra bilgisayarlar devreye giriyor. İlk bilgisayar 1940 larda yapılıyor. Ancak 1960 lı yıllarda Bilgisayar destekli öğretim hareketi başlıyor. Öğretim Materyallerinin Tarihi 1980 li yıllarda bilgisayarın okullardaki etkisi artıyor. Mikrobilgisayarlar küçük ve ucuz olmaları sebebiyle tercih ediliyor den sonra okullarda bilgisayar teknolojisi yaygınlaşıyor. Öğretmenler eğitiliyor. Sonra 1990 lı yıllarda multimedya, uzaktan eğitim, web temelli eğitim vb. hızla yaygınlaşıyor. 6

7 Temel Kavramlar Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Temel Kavramlar Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA Eğitim Nedir? Bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci (Ertürk,1997) Öğrenme, ya bir davranış değişikliğinin veya yeni bir davranışın oluşması; eğitim ise içinde yaşanılan toplumca arzu edilen davranışların bireyde oluşturulması sürecidir (Çilenti, 1984) e-posta: Web: hacettepe.edu.tr Öğretim Nedir? Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi için planlanan, kasıtlı ve sistematik eğitim (Demirel, 2003) Eğitim Teknolojisi Nedir? Eğitim teknolojisinin eğitim süreci içindeki yeri Program Geliştirme: Eğitimin planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi işlemleri dir Çilenti (1984). Program Geliştirmede aşamalar: Eğitimin planlanması, Eğitimin yürütülmesi Değerlendirme Eğitim teknolojisinin başlangıcı: Bunu nasıl öğretirim? Program geliştirme süreciyle bağlantısı: eğitimin yürütülmesi aşaması, yani bireylerin özel amaçlara (hedeflere) ulaşmalarının sağlandığı aşama. Eğitim teknolojisi, öğrencileri, eğitim programlarında belirlenmiş olan özel amaçlara ulaştırma süreciyle uğraşan bilim dalı dır. Eğitim Teknolojisi Nedir? Sistem Yaklaşımı Eğitim teknolojisi, öğretme-öğrenme süreçlerinin yapısallaştırılması, yani öğretme-öğrenme süreçlerinin tasarlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işi dir (Alkan, 1998). Programı oluşturan bütün ögeler birbirleriyle organik bir ilişki içindedirler. Bu nedenle eğitim teknolojisi programın bütünüyle ilgilidir ve programın bütününü kapsar. Eğitim teknolojisi, öğrenme ile ilgili sorunların analizi ve çözümünde insanları, yöntemleri, düşünceleri, araçgereçleri ve organizasyonu içeren karmaşık ve tümleşik bir süreç dir (Ergin, 1998) Öğretim Hedefleri Konu Alanı Giriş Davranışları Dönüt Öğretim Stratejisi Öğretim Yöntem ve Teknikleri Öğretim Materyalleri (Geri Bildirim) Değerlendirme Sistem yaklaşımı bir bütünü, onu oluşturan parçaları ve parçalar arasındaki ilişkileri göz önünde bulundurarak ele alıp incelemektir. Program geliştirme sürecine sistem yaklaşımıyla bakıldığında programın boyutlarından birinde olan bir değişmenin sistemde yer alan diğer boyutları da etkilediği anlaşılır. -6-1

8 Temel Kavramlar Sistem Yaklaşımı ve Öğretim Materyalleri Öğretme-Öğrenme ve İletişim Süreçleri Öğretim araç ve materyalleri öğretim programının hem bir alt ögesi hem de alt sistemidir. Öğretim sürecinde kullanılan araç ve materyallerin eğitim hedefleriyle, konu alanıyla, öğrenci giriş davranışlarıyla, öğretim strateji yöntemleri ile uyumlu olması gerekir. Bu uyumlu çalışma gerçekleşmediğinde bundan bütün yapı etkilenir. Bir öğretim etkinliği sırasında öğrenen bireylere herhangi bir konuda bir şeyin öğretilebilmesi için öğreticiyle öğrenenler arasında o konuda bir iletişimin kurulması gerekmektedir. Öğretme-öğrenme süreçlerinde gerçekleştirilen tüm etkinliklerin temelde birer iletişim etkinliğidir. İletişim-Öğrenme-Öğretme Başarılı bir öğretim etkinliği için etkili bir iletişim gereklidir. Öğrenme - Öğretme Süreci, en genel anlamıyla bir iletişim sürecidir. İletişim ise, iki birim arasındaki anlamlı mesaj alış verişi süreci olarak tanımlanabilir. İletişim iki birim arasında birbiriyle ilişkili mesaj alışverişidir. İletişim Sürecinin Ögeleri Bir iletişimde etkili olan beş değişkenden söz edilebilir: Bunlar; "Kaynak, Mesaj, Kanal, Alıcı ve Dönüt" dür. Kaynak bilgiyi, mesajı ileten birimdir. Bu birim, kitap, gazete, dergi, radyo, TV ya da yüz yüze iletişimde bir insan olabilir. Mesaj iletişimin içeriğidir. İletilmek istenen bilgi, fikir, mesajı oluşturur. Kanal mesajın sunuluş biçimidir. Mesaj, sözlü ya da yazılı olarak sunulabilir. Alıcı mesajın gönderildiği birimdir. Mesajı okuyan, dinleyen, izleyen; kişidir. Dönüt ise, alıcının mesaja verdiği tepkidir; alıcının mesajı nasıl yorumladığını gösterir Geleneksel İletişim Modeli İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Kaynak Kim? Mesaj Ne? Kanal Nasıl? Alıcı Kime? Yaşantı Alanı Kaynak Kodlama Mesaj Yaşantı Alanı Kod Çözme Alıcı Geri Bildirim (Dönüt) Neden? Nerede? (Ortam) Ne zaman? Ortak Yaşantı Alanı 5N 2K Dönüt

9 Temel Kavramlar KAYNAK Mesajın ileti birimi Sınıfta İletişim Süreci MESAJ İletişimin içeriği ALICI Mesajın gönderildiği birim Öğretme-Öğrenme Süreci ile İletişim Süreci Arasındaki Benzerlik Öğretmen Mesaj Kanal Öğrenci Öğretmen Öğretim İçeriği Öğretim araç ve yöntemleri Öğrenci (Kaynak) (Mesaj) (Kanal) (Alıcı) Yöntem Öğrenme Tepkileri (Dönüt) DÖNÜT Alıcının mesaja verdiği tepki KANAL Mesajın sunuluş biçimi Öğretmenin Yanıtlayacağı Sorular İletişim Sürecinin Etkililiği Öğretmenin iletişim becerisini artırmak amacıyla iletişim olgusunu çözümlerken öncelikle kendi kendisine şu gibi soruları sorması ve yanıtlaması gerekir; İleteceğim mesaj sonrasında ne olmasını bekliyorum? Ortamı etkileme anlamında neyi başarmak istiyorum? Gerçekleştireceğim iletişim sonucunda öğrencilerimin neye inanmalarını, ne söylemelerini, ne yapmalarını istiyorum? Psikolojik anlamda, öğrencilerimde hangi etkileri oluşturmak ve onlardan hangi tepkileri almak istiyorum? Bir iletişim sürecinin etkililiğini belirleyen koşullar: Simgelerin benzer biçimde tanımlanması Dilin anlaşılır bir şekilde kullanılması Çoklu kanal kullanılması Dönüt sisteminin sağlanması İletişim Süreçleri ve Sonuçları İletişim süreçleri Ortama yaptığı olumlu katkılar, Bıraktığı etkiler, Başvurulduğunda/kullanıldığında yarattığı etkileşim açısından aynı niteliklere sahip değildir. İletişim Süreci ve Ögeler Bir iletişim etkinliği yaşanırken amaçlanan sonuçlara ulaşılmasında, tarafların (kaynak ve hedef) sorumluluk almalarının önemli bir yeri vardır. Sınıfta öğretmenin çabaları yanında öğrencinin de katılımı önemlidir. Öğrenme-öğretme süreçlerinde mesajı ileten kişi her zaman karşısında sorumluluk bilincine sahip, üst düzeyde güdülenmiş bireyler bulamayabilecektir. Bu durum mesajın iletilmesi sürecinde kalıcı etkilerin yaratılamayışı anlamına gelir. Bunun anlamı şu şekilde açıklanabilir. Mesajı ileten kişi olarak öğretmen: Mesajın içeriğini ve Mesajın iletilme biçiminin özenle düzenlenmelidir

10 Temel Kavramlar Materyal Nedir? Materyallerin, hedeflere ulaşmak için seçilip, belli ilkeler doğrultusunda düzenlenen içeriğin, görsel ya da yazılı formları oldukları söylenebilir. İletmek istediğimiz içeriği ya da mesajı; görsel, işitsel, yazılı ya da dokunsal formlarda taşıyan öğrenme ortamı unsurları olarak tanımlanabilir. Bir slayt, bir tepegöz saydamı, bir film şeridi, bir teyp ya da video kaseti, bir CD gibi. Öğretim Materyallerinin Getirileri Soyut fikirleri somutlaştırırlar. Zamandan ekonomi sağlarlar. İçeriğin tutarlı biçimde sunulmasını olanaklı kılarlar. Bireysel farklılıklara hizmet etmeyi kolaylaştırırlar. Öğretim ortamını zenginleştirirler. Başvuru Kaynakları Alkan, C. (1998). Eğitim teknolojisi (Yenilenmiş 6. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Çilenti, K. (1984). Eğitim teknolojisi ve öğretim. Ankara: Gül Yayınevi. Ergin, A. (1998). Öğretim teknolojisi iletişim (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Teşekkürler!!!

11 Materyal Geliştirme Süreci-Aşamalar Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Materyal Geliştirme Süreci-Aşamalar Materyal Geliştirme Süreci: Hedef Kitlenin Özellikleri Hedef kitlenin (öğrenenin) özelliklerinin belirlenmesi basamağında çeşitli durumlara bakılır. Örneğin, bireylerin öğrenmeleri beklenen konuyla ilgili olarak halihazırda sahip oldukları ön öğrenmeler (bilgi ve beceriler) belirlenir. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA e-posta: Web: hacettepe.edu.tr Materyal Geliştirme Süreci-Aşamalar Materyal Seçme, Geliştirme ya da Kullanma Sürecinin Önkoşulları Hedef analizi (Hedeflerin incelenmesi) Öğrenme ve Öğrenenin özelliklerinin belirlenmesi İçerik (mesaj) analizi ve tasarımı İçerik ve aracın bütünleştirilmesi (entegrasyonu) Materyalin öğrenme ortamına taşınması Materyal Geliştirme Süreci: Hedef Kitlenin Özellikleri-2 Bu basamakta ayrıca bireylerin bireysel ve sosyal özellikleri (bireylerin yaşı, güdülenme düzeyleri, tutumları, beklentileri vb.), öğrenme stilleri (bilgiyi işleme alışkanlıkları) ve zekâ profilleri de incelenir. Materyal Geliştirme Süreci: Hedef Analizi Sürecin ilk basamağı bir hedef analizinin yapılmasıdır. Bu aşamada hedefin hangi hedef alanıyla ilgi olduğu sorusunun yanıtı verilir. Hedefin, hedef alanlarından bilişsel, duyuşsal veya psikomotor alanlarından hangisiyle ilgili olduğuna bağlı olarak farklı seçim ve tasarım ilkelerinin uygulanması gerekebilir. Materyal Geliştirme Süreci: İçerik Analizi Sürecin bir sonraki basamağında bir içerik analizi yapılır. İletilmek istenen mesajın türüne göre mesaj farklı biçimlerde tasarlanır. İçerik ve aracın bütünleştirilmesi basamağında hedefe, içeriğe ve hedef kitlenin özelliklerine uygun olarak çeşitli formatlar seçilir. Materyal, bu ölçütler göz önünde bulundurularak geliştirilir

12 Materyal Geliştirme Süreci-Aşamalar Hedeflerin İncelenmesi: Temel Dil Becerileri ve Materyal Seçimi Öğrenci Özelliklerinin Belirlenmesi: Çoklu Zekâ Anlayışı ve Materyal Seçimi Konuşma Becerisi Dinlediğini Anlama Becerisi Okuduğunu Anlama Becerisi Yazma Becerisi Teyp kaseti Video kaseti Metin + Resim Resim 1- Sözel-Dilsel Zekâ Metin + Şiir 2- Mantıksal-Matematiksel Zekâ Cümle yapılarının sembolik ifadeleri 3- Uzamsal - Görsel Zekâ Resim + Şekil 4- Müzikal - Ritmik Zekâ Müzik + Dans + Şarkı 5- Bedensel - Kinestetik Zekâ Dans + Hareket 6- Sosyal - Kişilerarası Zekâ Drama + Diyaloglar 7- İçsel - Özedönük Zekâ Film + Fotoğraf 8- Hedeflerin İncelenmesi: Temel Dil Becerileri ve Materyal Kullanımı Edgar Dale in Katkıları Dilbilgisi (Gramer) Öğretimi Özetleme Becerisi Filmi, dilbilgisi (gramer) kuralının vurgulandığı noktalarda kesip, tartışarak izleme. Filmi bütün olarak izleme. Dale'in Yaşantı Konisi Dale, yaşantılarla kavramların oluşumu arasındaki ilişkilerden yararlanarak, hedef-hedef davranışlara eriştirecek öğretme durumlarının seçiminde, öğretmen ve eğitimcilere yardımcı olmak üzere "yaşantı konisi" adını verdiği çok esnek bir model geliştirmiştir. Öğrenci Özelliklerinin Belirlenmesi: Zihinsel Gelişim Dönemleri ve Materyal Seçimi Somut İşlemler Dönemi (5-12 Yaş) Soyut İşlemler Dönemi (12- Yaş) Nesnenin resmini değil, kendisini kullanmak daha uygun olur. Çizimlerde ayrıntıdan kaçınılmalı, basit çizgiler yeğlenmelidir. Resim ya da şekiller kullanılabilir. Ayrıntılı çizimler kullanılabilir. Dale in Konisinin Orijinal Yapısı

13 Materyal Geliştirme Süreci-Aşamalar Basitten Karmaşığa Soyuta Somuttan Başkalarının yardımıyla edinilen Kendi kendine edinilen Sözel sembollerle edinilen yaşantılar Görsel sembollerle edinilen yaşantılar Radyo, plak, şerit, resimlerle edinilen yaşantılar Hareketli resimlerle edinilen yaşantılar Televizyonla edinilen yaşantılar Sergiler yardımıyla edinilen yaşantılar Geziler yoluyla edinilen yaşantılar Gösteriler yoluyla edinilen yaşantılar Dramatizasyonla edinilen yaşantılar Model ve numunelerle edinilen yaşantılar Doğrudan doğruya edinilen maksatlı yaşantılar Göz veya kulakla Gözle Göz veya kulakla Göz ve kulakla Bütün duyu organlarıyla Çok sayıda duyu organıyla edinilenden Az sayıda duyu organıyla edinilene Kendi kendine edinilenden Başkalarının yardımıyla edinilene Başvuru Kaynakları Alkan, C. (1998). Eğitim teknolojisi (Yenilenmiş 6. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Çilenti, K. (1984). Eğitim teknolojisi ve öğretim. Ankara: Gül Yayınevi. Ergin, A. (1998). Öğretim teknolojisi iletişim (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Dale in Yaşantı Konisi Yaşantı Konisinin İlkeleri Yaşantı Konisinin dayandığı bilimsel ilkeler şöyle sıralanabilir: Öğrenme işlemine katılan duyu organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenir ve o kadar geç unuturuz. En iyi öğrendiğimiz şeyler kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir. Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlerimizin yardımıyla öğrenebiliriz. En iyi öğretim, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir. Teşekkürler!!! Yaşantı Konisinin Temel Özellikleri Bu ilke ve sonuçlara uygun olarak Dale' in modelinde; Kavramların oluşumuna temel olan yaşantı türleri sırası göz önünde tutularak bütün duyu organlarıyla edinilebilecek somut yaşantılar koninin tabanına, sayısı gittikçe azalan duyu organlarıyla edinilebilecek daha soyut yaşantılar daha yukarılara yerleştirilmiştir. Bireylerce kendi kendine edinilebilecek, yaparak öğrenme ürünü yaşantılar koninin tabanına, başkaları yardımıyla edinilebilecek yaşantılar ise daha yukarılara konulmuştur. İkisinden biri göz olan iki duyu organı söz konusu olduğunda, diğer koşullar eşitse, gözle edinilen yaşantılar koninin tabanına, karmaşık olanlar ise sırayla daha yukarılara konulmuştur

14 Öğretim Materyallerinin Tasarlanması, Hazırlanması ve seçimi Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Öğretim Materyallerinin Tasarlanması, Hazırlanması ve Seçimi Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA e-posta: Web: hacettepe.edu.tr Materyal Seçiminde Uygulanacak Ölçütler (Materyallerin Öğretim Değerini Saptama) Seçilen materyal öğretim programıyla uyumlu mu? Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel mi? Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmış mı? Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgiyi sürekli tutacak özelliklere sahip mi? Materyal öğrencinin katılımını sağlayıcı özelliklere sahip mi? Materyal, teknik özellikleri açısından yeterli mi? Materyal, önyargılardan arındırılmış bir yapıda mı? Materyalin kullanımına ilişkin gerekli kullanma kılavuzları ve diğer metinler mevcut mu? Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında ve Seçilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar (1) Belli bir eğitim durumunda çok çeşitli araç ve materyal kullanmak yerine en uygun olanı seçmek önem taşımaktadır. Öğretim araç ve materyalinin seçiminde aşağıdaki şu ana başlıklardaki ölçütler göz önünde bulundurulmalıdır. Öğrencinin Özellikleri: Eğitim ortamında kullanılan araçların öğrencinin gelişim düzeyine ve önbilgilerine uygun olması gerekir. Öğretmen Özellikleri: Öğretmen kullanımda kendisini yetersiz hissettiği araçlar yerine kendine güvenerek kullanabileceği ve öğrencileri kolaylıkla yönlendirebileceği materyal ve araçları tercih etmelidir. Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında ve Seçilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar (2) Öğretim Hedefleri: Kullandığımız araç ve materyalin dersin hedeflerine uygun olması gerekmektedir. Öğrenci Sayısı: Sınıf mevcudunun az olduğu durumlarda hemen hemen tüm öğrenciler, öğretim araç ve materyallerinden yararlanabilirler. Fiziksel Koşullar: Araç ve materyallerin seçiminde sınıftaki fiziksel koşullar da göz önünde bulundurulmalıdır. Konu Alanının Özellikleri: Araç ve materyaller konu alanının özelliklerine göre seçilmelidir. Öğretim Materyallerinin Seçimi Araç ve materyallerin seçiminde şu sorulara olumlu cevap verilmelidir. Sunduğu kavram veya fikirleri iyi açıklayabiliyor mu? İncelenen konuya anlamlı bir katkıda bulunuyor mu? Öğrencilerin yaş, zekâ ve geçmiş yaşantılarının düzeyine uygun mu? Öğrencileri daha iyi düşünmeye ve eleştirici olmaya yöneltiyor mu? Verilen mesajlar (kullanılan materyaller) öğrencilerin yaş, zekâ ve geçmiş yaşantılarının düzeyine uygun olmalıdır

15 Öğretim Materyallerinin Tasarlanması, Hazırlanması ve seçimi Görsel İşitsel Araçların Nitelikleri Araçlarda şu niteliklerin bulunması gerekmektedir: İşlenecek konuları çeşitli yönlerden açıklayabilmelidir. Öğrencilerin dikkatinin konu üzerine çekilmesinde, ilgilerinin uyanmasında ve yeni bilgilerinin doğmasında etkili olmalıdır. Öğrencileri kendi kendine düşünmeye alıştırmalı ve incelemeye yöneltmelidir. Çeşitli duyuların yardımıyla doğru ve tam öğrenmeyi sağlamalıdır. Araç, gruba uygun olmalıdır. Araç, amaca uygun olmalıdır. (Amaca uygun araç seçilmelidir.) Görsel İşitsel Araçların Nitelikleri-2 Araçlarda şu niteliklerin bulunması gerekmektedir: Araç, amaca uygun olmalıdır. Amaca uygun araç seçilmelidir. Materyalleri Hazırlama İlkeleri Basit, sade ve anlaşılabilir olmalı Dersin hedef ve davranışlarına uygun olmalı Görsel özellikler materyalin önemli noktalarını vurgulamak amacıyla kullanılmalı Öğrencinin gelişim ve öğrenim özelliklerine uygun olmalı Öğrenciye alıştırma ve uygulama olanağı sağlamalı Öğretmenler kadar öğrencilerin de kullanılabileceği düzeyde basit olmalı Gerektiğinde kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalıdır. Karmaşık bir süreci gerektiren bir kavramın öğretilmesi görsel ögelerle basitleştirilebilir ve bu sayede anlaşılması ve hatırlanması kolay olabilir Kaynak:

16 Öğretim Materyallerinin Tasarlanması, Hazırlanması ve seçimi Görsel Tasarımda Amaçlar Bilgi verme ve öğretim amaçlı görselleri tasarlarken, materyalin, mesajın kaynağı (öğretmen) ile alıcı (öğrenen birey) arasındaki iletişimi geliştirme açısından temel olarak 4 ana amaca hizmet etmesi gözetilir: Okunaklılığı garantilemek, Verilmek istenen mesajı yorumlamaya harcanan emeğin miktarını azaltmak, İzleyenlerin etkin katılımını sağlamak, Verilmek istenen mesajın en önemli kısmına odaklanılmasını sağlamak. Kaynak: Başvuru Kaynakları Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Teşekkürler!!! Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık

17 Görsel Tasarımın Unsurları: Görsel Unsurlar Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları: Görsel Unsurlar Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA e-posta: Web: hacettepe.edu.tr Görsel Unsurlar: Gerçekçi Gerçekçi (realistic) görseller, üzerinde durulan gerçek nesneyi gösterir. Örneğin bir arabanın resmi gerçekçi bir görsel olarak kullanılabilir. Burada gerçekçi renklerin kullanılmış olması gerçekçiliğin derecesini yükseltir. Bu durum, renk ögesinin öğretim amaçlı kullanılmasına iyi bir örnektir. Ancak hiç bir resim veya simge tamamen gerçekçi olamaz. Gerçek nesnelerin üç boyutlu hareketli resimlerde bile resimlenemeyen yanları mutlaka vardır. Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları Görsel Unsurlar Yazılı Unsurlar Destekleyici Unsurlar Görsel Unsurlar: Benzeşik Benzeşik (analojic) görseller, bir kavramı veya konuyu açıklamak için o kavrama benzer başka bir kavramla ilgili bir şey göstererek benzerliklere dikkat çekme işlevini görürler. Bu tür görseller, öğrencilerin eski bilgileri kullanarak yeni bilgileri yorumlamalarına ve bu yolla öğrenmelerin gerçekleşmesine yardımcı olurlar. Görsel Unsurlar Görsel Unsurlar: Şematik Bir öğrenme etkinliği için seçilen görsel ögeler konunun özelliğine göre değişebilir. Görsel unsurlar üç bölümde ele alınabilir: gerçekçi, benzeşik ve şematik. Şematik (organizational) görseller, akış şemaları, grafikler, haritalar, şematik ve sınıflama çizelgelerini kapsar. Bu tür görseller, kavramlar ve ana noktalar arasındaki ilişkileri göstererek öğrenenlerin konunun içerik yapısını görmelerine yardımcı olurlar

18 Görsel Tasarımın Unsurları: Görsel Unsurlar Ascending colon Appendix DIGESTIVE SYSTEM, LARGE INTESTINE Transverse colon Descending colon Sigmoid colon Rectum Esophagus Liver Gallbladder Duodenum Small intestine Jejunum Ileum Appendix DIGESTIVE SYSTEM Stomach Pancreas Transverse colon Ascending colon Descending colon Rectum Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (1) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (3) Yakınlık Birbiriyle ilgili ögeler birbirine yakınlaştırılmalı, birbirinden farklı mesajlar veren kavram ve ögeler de birbirlerinden uzaklaştırılmalıdır. Materyaldeki görsel unsurlar olabildiğince basit ve kolay anlaşılır olmalıdır. Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (2) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (4) Uyumluluk Aşamalı şekilde (bir dizi halinde) birbirlerini takip eden öğretim materyallerinde düzen (yerleşim, renk, yazı biçimi gibi) aynı olmalıdır. Grafik tasarım, bir mesajı iletmek için metnin ve görsellerin algılanabilir ve görülebilir bir düzlemde düzenlenmesidir. Materyaldeki görsel unsurlar olabildiğince basit ve kolay anlaşılır olmalıdır. Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (3) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (5) Materyaldeki görsel unsurlar olabildiğince basit ve kolay anlaşılır olmalıdır. Karşılaştırma yapılmıyorsa bir materyalde, farklı konulara ilişkin birden fazla resim bulunmamalıdır. Diş ve Göz Muayenesi Arasındaki Farklar Dişlerin Bakımı Göz Muayenesi

19 Görsel Tasarımın Unsurları: Görsel Unsurlar Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (6) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (7) Görsel unsurlarda oransızlıktan kaçınılmalıdır, esnek bir denge sağlanmaya çalışılmalıdır. Görsel ögeleri yerleştirme açısından dikkat edilmesi gereken bir nokta en fazla dinamik olan kısmın sunum materyalinin sol üst kısmı olduğudur. Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (6) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (8) Görsel unsurlarda oransızlıktan kaçınılmalı, esnek bir denge sağlanmaya çalışılmalıdır. En önemli görsel öge sol üst köşeye yerleştirilmeli ya da dikkati çekecek biçimde vurgulanmalıdır. Okul Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (6a) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (9) Görsel unsurlarda oransızlıktan kaçınılmalı, esnek bir denge sağlanmaya çalışılmalıdır. En önemli görsel öge sol üst köşeye ya da merkeze yerleştirilmeli ya da dikkati çekecek biçimde vurgulanmalıdır

20 Görsel Tasarımın Unsurları: Görsel Unsurlar Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (10) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (12) İçerikte vurgulanmak istenen eşitlik, büyüklük ya da resmiyet ilişkileri, ögelerin materyale yerleşim düzeni ile gösterilmelidir. Yönlendirme Öğrenenin dikkatini çekmek için kullanılabilecek etkili stratejilerden biri işaretlemedir. Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (10) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (13) İçerikte vurgulanmak istenen eşitlik, büyüklük ya da resmiyet ilişkileri, ögelerin materyale yerleşim düzeni ile gösterilmelidir. Yönlendirme Ögelerin materyal üzerinde yer aldığı düzlem de biçimlendirme ya da yönlendirme işlevi görür. Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (11) Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (14) Yönlendirmeler Çeşitli yönlendiriciler kullanarak dikkat istenilen şekilde yoğunlaştırabilir. Örneğin, bir ok işareti kullanma anahtar kavramları vurgulamak için sözcükleri kalınlaştırma bir listedeki maddeleri göstermek için madde imi kullanma Çeşitli unsurları renklendirme Yönlendirme Ögelerin materyal üzerinde yer aldığı düzlem, yönlendirme işlevi görür. Bu nedenle oluşum sürecini yansıtan bir düzlem seçmek önerilmektedir

21 Görsel Tasarımın Unsurları: Görsel Unsurlar Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi (14) Yönlendirme Ögelerin materyal üzerinde yer aldığı düzlem, yönlendirme işlevi görür. Bu nedenle oluşum sürecini yansıtan bir düzlem seçmek önerilmektedir Başvuru Kaynakları Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Teşekkürler!!!

22 Görsel Tasarımın Unsurları: Yazılı Unsurlar Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları: Yazılı Unsurlar Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA Yazılı Unsurlar: Harf Stili Yazıların kolay okunabilmesi için sade bir yazı tipi seçilmelidir. Yazıların kolay okunabilmesi için sade bir yazı tipi seçilmelidir. e-posta: Web: hacettepe.edu.tr Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları Görsel Unsurlar Yazılı Unsurlar Destekleyici Unsurlar Yazılı Unsurlar: Stil Sayısı Hazırlanan materyalde birkaç değişik türde farklı yazı tipi kullanılmamalıdır. Vurgulanma yapmak gerektiğinde vurgulama işlemi en fazla iki farklı stille gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır. Hazırlanan materyalde birkaç değişik türde farklı yazı tipi kullanılmamalıdır. Vurgulama yapmak gerektiğinde vurgulama işlemi en fazla iki farklı stille gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır. Yazılı Unsurlar Yazılı Unsurlar: Büyük Harf Kullanımı Harf Stili Stil Sayısı (çeşitliliği) BÜYÜK HARF Renk Harf Boyutu (Punto) Harflerin Arasındaki B o ş l u k l a r Satırların Arasındaki Boşluklar Kolay okunabilir En fazla dört Zorunlu durumlarda Zemin rengiyle zıt Yaşın gereklerine uygun Harflerin yapısına göre Okumayı kolaylaştırması veya zorlaştırması BİR METİNDE YAZILARIN EN İYİ DERECEDE OKUNABİLİR OLMALARINI SAĞLAMAK İÇİN YALNIZCA KÜÇÜK HARF VE ANCAK GEREKTİĞİ YERLERDE VEYA ZORUNLU DURUMLARDA BÜYÜK HARF KULLANMAK GEREKİR. KÜÇÜK BAŞLIKLAR BÜYÜK HARFLERLE YAZILA- BİLİR ANCAK ÜÇ SÖZCÜKTEN FAZLA OLAN İFADELER VE CÜMLELER KÜÇÜK HARF KURALINA UYGUN YAZILMALIDIR. Bir metinde yazıların en iyi derecede okunabilir olmalarını sağlamak için yalnızca küçük harf ve ancak gerektiği yerlerde veya zorunlu durumlarda büyük harf kullanmak gerekir. Küçük başlıklar büyük harflerle yazılabilir ancak üç sözcükten fazla olan ifadeler ve cümleler küçük harf kuralına uygun yazılmalıdır

23 Görsel Tasarımın Unsurları: Yazılı Unsurlar Yazılı Unsurlar: Büyük Harf Kullanımı BÜYÜK HARFLERDE BÜTÜN HARFLERİN BOYUTLARI AYNI OLDUĞU İÇİN GÖZÜN HARFLERİ AYIRTETME GÜCÜ AZALMAKTA VE BU NEDENLE DE OKUMA HIZI DÜŞMEKTEDİR. OYSA KÜÇÜK HARFLERDE HER HARFİN BOYUTU VE ŞEKLİ FARKLI OLDUĞUNDAN GÖZ HARFLERİ DAHA KOLAY SEÇEBİLMEKTE VE OKUMA DA DAHA KOLAY OLMAKTADIR. Büyük harflerde bütün harflerin boyutları aynı olduğu için gözün harfleri ayırtetme gücü azalmakta ve bu nedenle de okuma hızı düşmektedir. Oysa küçük harflerde her harfin boyutu ve şekli farklı olduğundan göz harfleri daha kolay seçebilmekte ve okuma da daha kolay olmaktadır. Renk Öğesinin Kullanımı Önemli objelere dikkat çekmek için bu objelerde parlak ve açık renkler kullanılmalıdır. (Ancak gözü rahatsız eden veya görülemeyecek derecede açık renkler kullanılmamalıdır.) Etkili renk kombinasyonları kullanılmalıdır. Aynı ekranda farklı iki yerde yanıp sönen veya parlak nesneleri kullanmaktan kaçınılmalıdır. Önemli noktalara dikkat çekmek için farklı renkler kullanılmalıdır. Bir materyalde kullanılan renk sayısı sınırlandırılmalıdır. Metinlerde ve resimlerde zemin rengine zıt renkler kullanılmalıdır. Birden çok görsel objede tutarlı zemin rengi kullanılmalıdır (hepsinde renk aynı olmalı). Görsel objelerde kullanılan renkler konusunda tutarlı olunmalıdır. Yazılı Unsurlar: Renk Arka alan ve Önalan Renk Zıtlıkları Materyallerde uygun renk kullanımı materyali zenginleştirir, hareket etkisi kazandırır. Renk Düzeni ve Rengin Çekiciliği Bir sunum ekranındaki renk düzeni kendi içinde uyumlu olan renklerden oluşturulduğu zaman izleyicide daha olumlu ve uzun süre hatırlanacak izlenimler bırakacaktır. Renkler ayrıca okunurluğu da doğrudan etkilemektedir. Bir görseldeki önemli unsurlar özellikle sözcükler kolayca görülebilmelidir. Bunu sağlamanın en kolay yollarından birisi zemin ile önalanda zıt renkleri kullanmaktır. Renk ögesinin diğer işlevleri: Benzerlik ve farklılıkları vurgulamak Önemli noktalara veya ayrıntılara dikkat çekmek Duygusal bir etki yaratmak Arka alan ve Önalan Renk Kullanımı Materyallerde Renk Kullanımı Sarı zemin üstüne Siyah Beyaz zemin üstüne Yeşil, Mavi veya Kırmızı Mavi zemin üstüne Beyaz Beyaz zemin üstüne Siyah Siyah zemin üstüne Sarı Renk kullanımına ve zemin şekil ilişkisine dikkat edilmelidir. En iyi okunabilirlikten en az okunabilirliğe doğru bir sıralamanın yapıldığı bu tabloda Sarı zemin üstüne siyah birinciliği almaktadır

24 Görsel Tasarımın Unsurları: Yazılı Unsurlar Görsel Unsurların Özellikleri: Renk Kullanımı Yazılı Unsurlar: Harflerin Arasındaki Boşluklar Materyallerde renk, aslına uygunluğu artırmak, vurgulamak, duygusal etki yaratmak için kullanılmalı ve zemin figür ilişkisine dikkat edilmelidir. Harflerin arasındaki boşluklar materyalin okunmasını kolaylaştırabilir veya zorlaştırabilir. Harflerin yapısına göre (A, I, K H, M, N - C, G, O) boşluklar ayarlanmalıdır. Renkler ve Kullanımı Renk Grupları Renkler Etkileri soğuk renkler sıcak renkler mavi, yeşil ve eflatun kırmızı ve turuncu uzaklaşıyormuş gibi bir his yakınlaşma hissi Öğretim Amaçlı Kullanım fon (zemin) rengi olarak önemli ipuçları verirken (DUR ve GİRİLMEZ) Yazılı Unsurlar: Satırların Arasındaki Boşluklar (1) Tepegöz, saydam bir madde üzerindeki yazı, resim vb. şeyleri büyülterek bir ekrana, duvara, tahtaya veya perdeye yansıtan ders aracıdır. Bir metindeki satırlar birbirlerine çok yakın olduğu zaman metni okumak zor olur. Yazılı Unsurlar: Harf Boyutu Bir bülten panosuna asılan bir metnin uzak bir mesafeden okunabilir olması beklenir. Öğrencilere verilecek/dağıtılacak materyallerde farklı yazı tipi büyüklüklerini kullanmak gerekebilir. Satırların Arasındaki Boşluklar (2) Tepegöz, saydam bir madde üzerindeki yazı, resim vb. şeyleri büyülterek bir ekrana, duvara, tahtaya veya perdeye yansıtan ders aracıdır. Bir metindeki satırlar birbirlerinden çok uzak olduklarında metindeki ifadeler birbirlerinden kopukmuş gibi bir izlenim yaratır

25 Görsel Tasarımın Unsurları: Yazılı Unsurlar Satırların Arasındaki Boşluklar (3) Tasarımda Biçimsel Yapı-3 Tepegöz, saydam bir madde üzerindeki yazı, resim vb. şeyleri büyülterek bir ekrana, duvara, tahtaya veya perdeye yansıtan ders aracıdır. Biçimlendirme Hitap edilen izleyici kitlesinin ve ortamın özellikleri farklı tasarım biçemlerini (yazı tipi, resim türleri gibi) kullanılmasını zorunlu kılar. Eğer satırlar arasındaki uzaklık ortalama harf büyüklüğünden 1,5 kat büyük olursa metin rahat bir şekilde okunur. Tasarımda Biçimsel Yapı Şekil Materyali izleyicinin tanıdık olduğu bir şekle sokmak gerekir. Başvuru Kaynakları Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Tasarımda Biçimsel Yapı-2 Denge Bir sunum ekranındaki ögeler dikey veya yatay eksen veya hem dikey hem de yatay eksenler dikkate alınarak eşit ağırlıkta dağıtıldığında izleyicide denge ve eşitlik duygusu uyandırır. Teşekkürler!!!

26 Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları: Destekleyici Unsurlar Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları Görsel Unsurlar Yazılı Unsurlar Destekleyici Unsurlar Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA e-posta: Web: hacettepe.edu.tr Materyalleri Çekici Kılan Unsurlar (Destekleyici Unsurlar) Dikkat Çekicilik (Sürprizler): Bireylere yeni bilgiler verildiği sürece ve bilgiler iletilirken farklı uyarıcılar kullanıldığı sürece dikkatlerini bir konuya vermeyi sürdürebilirler. Ortam monotonlaştığında bireyler konudan kolayca kopabilirler. Bireylerin dikkatlerini sürekli ve canlı tutabilmenin yollarından birisi de şaşırtıcı, beklenmedik, sürpriz olabilecek uyarıcıları sunmaktır. Materyalleri Çekici Kılan Unsurlar (Destekleyici Unsurlar)-2 Dokunulabilirlik (Desen): Görsellerin pek çoğu iki boyutludur. Bir materyale dokunulabiliyor olması bireylere konu hakkında daha açık ve yalın bir fikir verebilir. Desen, görsel bir öge olarak, renk ögesi gibi kullanılarak dokunma duygusunun yarattığı etkiye benzer bir etki yaratabilir. Desen, önem fikri verme, ayırma veya bütünleştirme amaçlı kullanılabilir. Materyalleri Çekici Kılan Unsurlar (Destekleyici Unsurlar)-3 Etkileşimlilik: Etkileşimlilik unsuru bütün materyallere uygulanabilir bir özelliktir. Örneğin, izleyicilerden yansıtılan görseldeki bir soruyu yanıtlamaları istenebilir. Materyaldeki ögelerin yerleri değiştirilerek veya belli kısımların üstleri kartlarla kapatılarak sorular yanıtlarla eşleştirilebilir. Tasarımda Biçimsel Yapı: Çizgilerin Kullanımı Hizalama: Materyaldeki ögeler arasında dikey ve yatay çizgiler varmış gibi hizalanmış iseler izleyici bu unsurları ve aralarındaki ilişkileri daha çabuk kavrar

27 Tasarımda Biçimsel Yapı: Çizgilerin Kullanımı-2 Çizgi, göz hareketlerini özel bir bölgeye çekerek dikkati çekme işlevini gören tek boyutlu bir ögedir. Çizgiler eylem, yön ve hareket gösterir. Çizgiler ayrıca bir takım şeyleri birleştirme veya ayırma işlevini de yerine getirirler. Çizgiler ayrıca üzerine kurgu yapılabilecek temel yapı olarak da kullanılabilirler. Yatay çizgiler durgunluk hissi verir. Yatay Çizgi A 1 B Dikey çizgiler güç göstergesidir, gözlerin dikkatini yukarıya doğru çeker. 2 3 Dikey Çizgi Öğretim Tasarımı Kuramı Sistemler Kuramı İletişim Kuramı Öğrenme Kuramı Öğretim Kuramı Köşegen çizgiler hareket ve dinamizm hissi verir. Çapraz köşegenler zıtlık hissi verir. Eğik (kavisli) çizgiler ayrıca hareket hissi verir

28 Köşegen Çizgi Başvuru Kaynakları Öğretim Sistemleri Tasarımı Süreci Tasarım Heinich, R., Molenda, M., Russell, J. D. ve Smaldino, S. E. (1999). Instructional media and technologies for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan Publishing Company. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Analiz Geliştirme Değerlendirme Uygulama Teşekkürler!!!

29 Sunum Materyallerinin Hazırlanması Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Sunum Materyallerinin Hazırlanması Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06532, Beytepe ANKARA Sunum Materyallerinin Hazırlanması PowerPoint Slaytları ve Tepegöz Saydamları Hazırlama e-posta: Web: hacettepe.edu.tr Yansıların Hazırlanması Yansı Hazırlarken Planlama Yansılar, bir sunucu tarafından bir ekrana yansıtmak amacıyla bir tepegözde kullanılan geniş boyutlu slaytlara denebilir. Yansılar aracılığıyla kavramlar, süreçler, rakamsal gerçekler, istatistikler ve plânları görsel olarak sunulur ve özetlenir. Bazı kullanımlarda tahtaya yazma işini ortadan kaldırma işlevini görürler. Yansıların hazırlanması ve kullanılmasında plânlama (kontrol listesi) Sunucunun hitap ettiği kitlenin özellikleri nelerdir? Yansılar hangi hedef davranışların gerçekleşmesine yarayacak veya hangi amaca hizmet edecek? Bir içerik plânı hazırlandı mı? Yansılar amaçlara ulaşmada uygun materyaller mi? Başka materyallerle birlikte kullanımı daha etkili sonuçlar ortaya çıkarabilir mi? Her yansı ile ilgili olarak bir içerik düzenlemesi yapıldı mı? Tepegöz Yansılarının Hazırlanması Çeşitli yazılımlar kullanılarak bilgisayarda hazırlama: Sunu programlarını kullanma (MS PowerPoint) Bir sözcük işlemci program kullanma (MS Word) Bir yansıda kullanılacak bir içerik eğer kâğıt üzerinde hazırlanmış ise (bir sanat çalışması gibi) bu içerik bir tarayıcı yardımı ile bilgisayar ortamına aktarılabilir. Bir asetatın üzerine elle (özel asetat kalemleriyle) yazma çizme Yansıları Asetata Kopyalama Yansıları asetata basma: Bilgisayarda hazırlanan bir yansı yazıcıda doğrudan asetatın üstüne basılabilir. (Piyasada değişik türde asetatlar bulunmaktadır.) Bilgisayarda hazırlanan içeriğin kâğıt çıktısı alındıktan sonra fotokopi makinasında asetata kopyalanabilir

30 Sunum Materyallerinin Hazırlanması Yansıları Asetata Kopyalama-2 Fotokopi makinalarını kullanmanın üstünlükleri: Fotokopi makinasının küçültme veya büyültme özelliğini kullanarak hazırlanan içerik olduğundan büyük veya küçük bir şekilde asetata yansıtılabilir. İçeriğin bulunduğu kâğıt çıktının bir bölümü kapatılarak içerik farklı asetatlara çekilebilir. Yansıları Hazırlarken Uyulması Gereken Kurallar Yansılar yatay biçimde hazırlanmalıdır. (Yansıların yatay biçimde hazırlanması yansıtılacak materyalin en iyi şekilde görüntülenmesini sağlar.) Yansıları Hazırlarken Uyulması Gereken Kurallar Yansılarda görsel düşünceler yer almalıdır. Şemalar, şekiller, çizelgeler ve grafikler ana konuyla bütünleştirilmelidir. Yansıları Hazırlarken Uyulması Gereken Kurallar Bir yansıda sadece bir kavram veya sınırlandırılmış konular verilmeye çalışılmalıdır. Yansıları Hazırlarken Uyulması Gereken Kurallar Söz kalabalığı yapılmamalıdır. Mümkün olan en az düzeyde metin kullanılmalıdır. Bir satırda 6 sözcük ve her yansıda 6 veya daha az sayıda satır yer almalıdır. Yansıları Hazırlarken Uyulması Gereken Kurallar Anahtar sözcükler izleyicilerin önemli noktaları anlamalarını ve akılda tutmalarını sağlar

31 Sunum Materyallerinin Hazırlanması Yansıları Hazırlarken Uyulması Gereken Kurallar Yansıları Hazırlarken Uyulması Gereken Kurallar Metinlerin yazı tipi, yazı tipi büyüklüğü ve kalınlığı vb. özellikleri açısından okunabilir olmaları önemlidir. Metindeki satırlar arasında yeterli bir boşluk olmalıdır. Başlığın altına eklenecek bir çizgi, izleyicinin başlığı içerikten daha kolay ayırt etmesine yardımcı olacağından başlığın ayırt edici olmasına özen gösterilmelidir. Yansıları Hazırlarken Uyulacak Kurallar Yansılar çerçevelenerek kullanılmalıdır. Bu durum dikkatin dağılmasını engeller. Bir konu ile ilgili verilmesi gereken çok fazla bilgi varsa, bir kaç saydama bölünmeli; bütün bilgiler tek bir saydamda verilmemelidir. Yansılar karmaşık düşünceleri ardışık bir yapıda sunabilmelidir. Karmaşık şekil ve grafiklerin verilmesi söz konusuysa, bir temel saydam üzerine aşamalı biçimde diğer saydamlar konularak, tüm şekil aşama aşama oluşturulmalıdır. Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-1 Baş Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-2 Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-3 Gövde Kollar

32 Sunum Materyallerinin Hazırlanması Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-4 Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-1 Baş Bacaklar Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-2 Baş Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-3 Baş Gövde Gövde Kollar Karmaşık Şekillerin/Kavramların Aşamalı Bir Şekilde Verilmesi-4 Baş Gövde Kollar Bacaklar Yansıtıcı/Tepegöz Kullanımıyla İlgili İlkeler Yansıtıcının (Projektörün)/Tepegözün yalnızca bir yardımcı araç olduğu ve öğretmenin yerini tutamayacağı unutulmamalıdır. Yansıtıcı (Projektör)/Tepegöz kullanılıyorken öğretmenin yüzü öğrencilere dönük olmalı; Aracın yanında durulmalı ve saydam görüntüsü perdedeyken sınıfta dolaşılmamalıdır. Öğrencilerin dikkatini yalnızca o anda vurgulanan noktaya çekmek için, slayt/saydam üzerindeki diğer bilgilerin görüntülenmemesine çalışılmalıdır

33 Sunum Materyallerinin Hazırlanması Basılı Bir Metni Aynen Kullanmanın Yaratabileceği Sakıncalar Kitap veya dergiden alınan bölüm, yansılarda önerilen kullanım biçiminin aksine yatay değil dikey olabilir. Basılı bir materyaldeki bilgi miktarı bir yansıda kullanılabilecek bilgi miktarından çok fazla olabilir. Bir kitaptaki yazılı bir bölüm, okuyucunun kendi hızında ve yakın pozisyonda okumasına uygun özellikleri taşıdığından yansıtılmaya uygun olmayabilir. Kitaptan bir bölümü aynen alarak bir yansıda kullanmak telif hakları açısından da uygun olmayabilir 45 EĞİTİM YÖNETİCİLİĞİ SINAVLARINA HAZIRLIK ihanetten dolayı Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılabilir. (m. 105/III) Başkomutanlık, Türkiye Büyük Millet Meclisinin manevi varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. Genel Kurmay Başkanı;Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir. Cumhurbaşkanına Anayasada öngörülen hallerde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı vekillik eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. (m. 106) b. Bakanlar Kurulu Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan oluşur. Başbakan Cumhurbaşkanınca Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanır. Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır. Gerektiğinde Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir. (m. 109) Bakanlar Kurulunun programı, kuruluşundan en geç bir hafta içinde Başbakan veya bir bakan tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisinde okunur ve güvenoyuna başvurulur. (m. 110) Bakanlar Kurulunun başkanı Başbakandır. Başbakan bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu bu siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur. Her bakan, kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden ayrıca sorumludur. Bakanlar dokunulmazlık ve yasaklamalar bakımından Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleriyle aynı durumdadırlar. (m. 112) Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinden önce Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları çekilir. Seçimin başlangıç tarihinden üç gün önce;seçim dönemi bitmeden seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise, bu karardan başlayarak beş gün içinde, bu bakanlıklara Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya dışından bağımsızlar Başbakanca atanır. 116 ncı madde gereğince seçimlerin yenilenmesine karar verildiğinde Bakanlar Kurulu çekilir ve Cumhurbaşkanı geçici Bakanlar kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atar. Geçici Bakanlar Kuruluna Adalet, İçişleri ve Ulaştırma Bakanları Türkiye Büyük Millet Meclisindeki veya Meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasi parti gruplarından, oranlarına göre üye alınır. (m. 114) YARGI ORGANI Anayasaya göre, yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. (m. 9)Hakimler görevlerinde bağımsız olup Anayasaya, kanuna, hukuka ve vicdani kanaatlarına göre hüküm verirler. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez;genelge gönderemez;tavsiye ve telkinde bulunamaz. (m. 138) GÖRSEL ARAÇLAR Yazı Tahtaları Kara Tahta: Geleneksel sınıf ortamında her öğretmenin en çok kullandığı araç kara tahtadır. Kara tahta, öğretmenin verdiği sözel mesajların görsel hale gelmesini sağlayan bir araçtır. Üzerinde renkli tebeşirle çizilen şekil, resim ve diyagramlar öğrenmeyi somutlaştırmak için çok sık kullanılan görsel öğretme yoludur. Çok amaçlı tahtalar (Beyaz tahta): Günümüzde yavaş yavaş emektar kara tahtanın yerine almaya başlayan bu tahtalar tebeşir yerine silinen boyalı kalemlerin kullanıldığı tahtalardır. Bu tür tahtalara yazı yazılması, şekil vb. nesnelerin çizilmesi ve silinmesi daha kolaydır. Tebeşirin kullanıldığı kara tahtalara göre daha temiz bir kullanımları olduğu söylenebilir. Bu durum hem öğrencinin hem de öğretmenin tahtayı etkili bir araç olarak kullanmasına olanak sağlar. Elektronik tahta: Çok amaçlı tahtalara benzer bir yapısı olan bu tahtalar elektronik beyaz tahtalardır. Bu tahtaya yazılan yazılar tahtaya tutturulmuş olan bir yazıcıdan çıktı olarak alınabilmekte veya bir bilgisayara aktarılarak elektronik olarak saklanabilmektedir. Askı/Kanca tahtası: Bu tür tahtalar, normal bir tahtaya bir iğne vb. gibi araçlarla tutturulamayan heykel vb. gibi hafif olmayan eserlerin/ürünlerin sergilenmesinde kullanılır. Meslek okullarında yaygın kullanım alanları bulunmaktadır. Pazen Tahta: Kara tahtanın yanı sıra sınıflarda pazen tahta (flannel board) en çok kullanılan araçlar arasında yer almaktadır. Bir tabaka karton, tahta, beyaz köpük veya aynı büyüklükte bir mantarın üzerine pazen ya da tüylü bir kumaş geçirilerek yapılır. Kara tahtanın yanında uygun bir yere konabilir. Kitap Sayfasının Yansı Materyaline Dönüştürülmesi GÖRSEL ARAÇLAR: Yazı Tahtaları Kara Tahta Çok Amaçlı Tahtalar Elektronik Tahtalar Askı/Kanca Tahtası Pazen Tahta Manyetik Tahta Dosya Tahtalar Bülten Tahtası Yansıların Kullanımında (Yansıtılmasında) Katlama Teknikleri Yansıların Kullanımında (Yansıtılmasında) Katlama Teknikleri Birinci türde, yansının üzeri bir kâğıt veya karton parçası ile kapatılır ve gösterilen noktalar tartışıldıkça aşamalı bir şekilde karton sağa veya sola kaydırılarak yansının diğer kısımları yansıtılır. İkinci şekilde ise yansının çeşitli bölümleri bant kullanılarak kâğıtlarla kapatılır. Sunu boyunca ilgili bölümlerdeki kâğıtlar kaldırılarak yansıdaki konular ayrı ayrı ele alınır. - Sabit katlama tekniği - Seçmeli katlama tekniği