LCD Panelli Etkileşimli Tahtanın Özel Eğitim Uygulama Okullarında Kullanımı

Transkript

1 LCD Panelli Etkileşimli Tahtanın Özel Eğitim Uygulama Okullarında Kullanımı Ömer ARPACIK *, Engin KURŞUN ** ve Yüksel GÖKTAŞ *** Öz Ülkemizde uygulanmaya başlayan FATİH projesi ile sınıflara etkileşimli tahta kurulmakta ve öğrencilere tabletler dağıtılmaktadır. Bu proje ile teknolojiden eğitimde daha fazla yararlanarak eğitimin kalitesinin artırılması hedeflenmektedir. Özel eğitim uygulama okullar için özellikle zihinsel engelliler için FATİH projesi büyük bir önem arz etmektedir. Zihinsel engelli öğrencilerin eğitiminde teknolojinin kullanımı ile ilgili birçok çalışmada, teknolojinin bu öğrencilerin öğreniminde etkili olduğu belirtilmiştir. Bu zihinsel engelli öğrencilerin eğitiminde etkileşimli tahta kullanımının öğrenci, öğretmen ve eğitim süreci açısından nasıl farklılıklar oluşturacağının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Örneklem olarak 2 öğretmen ve 6 öğrenci ile çalışılmış, veriler gözlemler ve görüşmeler ile elde edilmiştir. Çalışma sonucunda etkileşimli tahtanın zihinsel engelli öğrencilerin eğitiminde kullanımının avantajlarının ve dezavantajlarının olacağı görülmüş fakat uygun öğrenciye uygun içerikler hazırlandığında dezavantajların giderilebileceği belirtilmiştir. Anahtar Kelimeler: Zihinsel engel, teknoloji, özel eğitim, etkileşimli tahta Giriş Ülkemizde uygulanmaya başlayan FATİH projesi ile sınıflara etkileşimli tahta kurulmakta ve öğrencilere tabletler dağıtılmaktadır. Bu proje ile teknolojiden eğitimde daha fazla yararlanarak eğitimin kalitesinin artırılması hedeflenmektedir. Teknoloji gündelik hayatı kolaylaştırmada fakat normal bireylere yönelik geliştirilen teknoloji engelli bireylere yönelik sınırlı katkı sağlamaktadır (Williams & Nicholas, 2006). Ülkemizin %12.2 sinin (Sabancı Üniversitesi, 2013) engelli olduğu düşünüldüğünde bu kişiler için geliştirilecek teknolojilerin ne kadar önemli olacağı açıktır. * Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Erzurum, omerarpacik@gmail.com ** Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Erzurum, enginkursun@gmail.com *** Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Erzurum, yukselgoktas@gmail.com 239

2 Özellikle zihinsel engelliler için bu açıdan FATİH projesi büyük bir önem arz etmektedir. Zihinsel engelliler, zihinsel fonksiyonlarında ve davranışlarında önemli derecede bozulma olan kişilerdir (Braddock, Rizzolo, Thompson, & Bell, 2004). Zihinsel engellilerin temel problemi öğrenmelerinin zor bir şekilde gerçekleşmesi, geç öğrenip çabuk unutmalarıdır (Rezaiyan, Mohammadi, & Fallah, 2007). Bunun sebebi bilgi işleme süreçlerindeki çeşitli güçlüklerden kaynaklanmaktadır (Lopresti, Bodine, & Lewis, 2008). Bu öğrenme güçlükleri de FATİH projesi kapsamında gelen etkileşimli tahta ve tablet bilgisayarlar kullanılarak belirli ölçüde azaltılabileceği düşünülmektedir. Özel eğitim uygulama okullarındaki eğitim süreçlerini gözlemlediğimizde; etkileşimli tahta ve tablet teknolojilerinin burada okuyan öğrencilerin başarılarına önemli bir etkisinin olacağı tahmin edilmektedir. Alan yazında (Cromby ve vd. 1996, Hamm vd., 2006, Uzun vd, 2011), özellikle zihinsel engelli öğrencilerin eğitiminde teknoloji kullanımının öğrenmelerinde, devinsel becerilerinin gelişmesinde olumlu sonuç verdiği belirtilmektedir. Bunun yanı sıra özel eğitim uygulama okullarında öğretmenlerle yapılan ön görüşmeler sonucunda ve öğrencilere verilen kitaplar incelendiğinde bu okullardaki kitapların çok sade olduğu dikkat çekmiştir. Bu kitaplardaki içeriklerin FATİH projesi kapsamında dağıtılan etkileşimli tahta ile kullanılacak bir materyal olarak geliştirilmesi ve uygulanmasının öğrencilerin öğrenmelerine katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Fakat henüz proje kapsamını özel eğitim uygulama okulları alınmamıştır. Bu çalışmada da FATİH projesi ile dağıtılan etkileşimli tahta bir özel eğitim uygulama okulunda kullanılarak öğrenciler ve öğretmenlerin açısından ne gibi farklılıklar oluşturacağının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Yöntem Bu çalışmada bir özel eğitim uygulama okulunda zihinsel engelli öğrencilerin eğitiminde etkileşimli tahta kullanımının öğrenci, öğretmen ve eğitim süreci açısından nasıl farklılıklar oluşturacağının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bir durum çalışması kapsamında Erzurum ilinde bir özel eğitim uygulama okulunda seçilen bir sınıfa etkileşimli tahta kurulmuş ve etkileşimli tahta ile uygulamalar yapılmış; hem de öğretmenler uygulamaların dışındaki zamanlarda da bu tahtayı çeşitli amaçlar 240

3 için kullanmışlardır. Etkileşimli tahtanın kullanımı ile ilgili öğretmenlerle görüşmeler yapılmış ve öğrencilerin kullanımı sonucunda gözlenmiştir. Örneklem Çalışmanın örneklemini Erzurum ilinde bulunan bir özel eğitim uygulama okulundaki 6 öğrenci ve 2 öğretmen oluşturmaktadır. Öğrenciler zihinsel engelli, otistik ve down sendromu tanısı konulmuş öğrencilerdir. Öğretmenler ise eğitim fakültelerinin özel eğitim bölümlerinden mezun branş öğretmenleridir. Veri Toplama Araçları ve Analizi Veriler gözlemler ve görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Görüşmeler yarı yapılandırılmış görüşme formları ile gerçekleştirilmiş ve nitel analiz yöntemleriyle analiz edilmiştir. Gözlemler için ise süreç içerisinde çeşitli zamanlarda kamera kaydı yapılmış ve bu kayıtlar analiz edilmiştir. Bulgular Yapılan çalışma sonucunda öğretmenler tarafından etkileşimli tahtaya yoğun bir ilgi olduğu görülmüştür. Öğretmenler sınıflarında bu teknolojiyi kullanmak istemişler ve bunun faydalı olacağını belirtmişlerdir. Öğretmenler ön görüşmelerde etkileşimli tahtanın kullanımının çok olumlu sonuç vereceğini düşünmüşler fakat süreç içerisinde karşılaştıkları problemler ve sınırlılıklardan dolayı başta düşündükleri kadar verim alamadıklarını belirtmişlerdir. Hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin yeni bir teknoloji ile karşı karşıya olmaları, öğretmenlerin ders içerisinde bunun nasıl etkili bir şekilde kullanılacağı hakkında bilgi sahibi olmamaları ve öğrencilerin problemli davranışlar sergilemelerinden dolayı başlangıçta problemler yaşanmış fakat öğretmenler ilerleyen haftalarda bu problemleri aştıklarını belirtmişlerdir. İlk başta çok etkili olacağı düşünüldü. Sınıf yönetimi konusunda diğer öğrencilerin kontrol altında olmaması problemli davranışların ortaya çıkmasına sebep oldu. Fakat diğer öğretmen arkadaki öğrencilerin kontrolünü sağlayarak bu problemli davranışları engelledi. 241

4 Çocukların hepsinin dikkatini hedef davranışa çektik. İlk başta zorlandık problemli davranışlardan dolayı. Ama daha sonraki davranışlarımızda izleme aşamalarında gördük ki akıllı tahta etkili bir şekilde kullanıldığında çocuklara faydalı olabiliyor. İlk ve son ders arasında fark vardı. Ertuğrul kalkar gezerdi ama izleme oturumlarında bu davranışı söndü. Öğrenci neye nasıl tepki vereceğini öğrendi. Davranışlar oturduğu için süreç kolaylaştı. Öğretmenler etkileşimli tahta kullanımı ile bir başka nokta olarak öğrencilerin ön beceriye sahip olmaları gerektiğini belirtmişlerdir. Zihinsel engelli öğrenciler akranlarına göre birçok beceriye sahip değillerdir. Öğretmenler gösterme, söyleme gibi basit olarak görülen direktifleri bile kavramakta zorlanan bu öğrencilerin, bu becerileri önceden kazanmış olmaları gerektiğini bunun yanı sıra süreçte de etkileşimli tahtada bu gibi çeşitli becerileri kazandıklarını belirtmişlerdir. Akıllı tahta ile çalışmadan önce öğrencilerin belirli beceriye sahip olması gerekiyor. Ertuğrul un gösterme davranışı yoktu Yasin in çok azdı. Yasin gösterme davranışını kazandı. Farklı özelliklere sahip öğrencilerin etkileşimli tahtada verilen içeriğe farklı tepkiler verdiği çalışmadan çıkan bir başka önemli bulgu olmuştur. Öğretmenler otistik, down sendromlu ve zihinsel engelli öğrencilerin etkileşimli tahta ile yapılan öğretimde seslere, efektlere farklı tepkiler verdiklerini belirtmişlerdir. Ayrıca öğretmenler etkileşimli tahtanın grup çalışmalarından ziyade bireysel çalışmalarda daha etkili olacağını belirtmişlerdir. İşlenecek konunun önce bireysel olarak öğretilmesi, daha sonra grup çalışmasına geçilmesinin gerektiğini belirtmişlerdir. Grup olarak değil bireysel çalışmalarda etkili olabilir. Önce bireysel olarak çalıştırılmalı sonra grup eğitimine geçilmeli. Öğrenciler ve eğitim açısından bakıldığında etkileşimli tahtanın büyük olması, görsellerin daha kaliteli olması öğretimi geleneksel materyallerden daha verimli kılacağı belirtilmiştir. Fakat geleneksel öğretim öğrencilerin materyallere dokunabilmesi ve etkileşimli tahtada bunun mümkün olmaması öğretmenler tarafından bir dezavantaj olarak görülmüştür. Ayrıca materyallerin etkileşimli tahtada ses, video, animasyon gibi çoklu ortam araçları ile desteklenebilmesi 242

5 teknolojini getirdiği avantajlar olarak belirtilmiştir. Örneğin bir hayvan konusu anlatılırken, hayvanın hem resmi, hem sesi hem de video ile gösterilmesi motivasyonu ve öğretim kalıcılığını artıracağı belirtilmiştir. Milli eğitim ayrı olarak görsel dokunsal materyal vermiyor biz yapıyoruz. Kartlara mesela uzun kısayı anlatırken materyal geliştiriyoruz. O zamanda kalite çok düşük oluyor. Akıllı tahta olsa renk eklerdin büyütürdün daha etkili şekilde bir eğitim yapardın sesi yükseltirdin. Öğrenciler gözlemlendiğinde ise ilk başta etkileşimli tahta ile karşılaştıklarında fazla ilgi göstermedikleri görülmüştür. Eğitim başlandığında yapılan bir uygulamada ekrandaki hayvana dokunmaları ve alkış sesi, yıldız gibi efektlerin çıkması öğrencilerin hoşuna gitmiştir. Fakat bu efektler kimi öğrenci için olumlu bir etki göstermişse de kimi öğrenci için olumsuz bir etkisi olmuştur. Çocuk efektlere odaklanmış ve hedef davranıştan ziyade efektleri çıkarmayı öğrenmiştir. Fakat bu tek bir içerik için geçerli olmuştur. Bunun yanı sıra öğretmenler etkileşimli tahta ile kullanılacak çoklu ortam öğelerinin öğrenciler için bir avantaj olacağını vurgulamışlardır. Çekinen bir öğrenci tahtaya geldiğinde ilgisiz ve gergin davranışlar göstermiş fakat efektler sonucunda içerik hoşuna gitmiş ve öğretmenlerin sorularına daha rahat cevap vermiştir. Sonuç Yapılan çalışma sonucunda öğretmenler tarafından etkileşimli tahtaya yoğun bir ilgi olduğu görülmüştür. Öğretmenler sınıflarında bu teknolojiyi kullanmak istemişler ve bunun faydalı olacağını belirtmişlerdir. Yapılan ön görüşmelerde beklentilerin yüksek olduğu görülmüş fakat uygulama sonrasında başlangıçtaki beklentilerin hepsini karşılamadığı ve öngörülmeyen sonuçların doğduğu öğretmenler tarafından belirtilmiştir. Sınıflarda bir öğrenciye öğretim yaparken diğer öğrencilerden bunu izlemesi olumlu olarak görülse de, aşırı davranışlara sahip öğrencilerin bulunduğu sınıflarda etkileşimli tahtada bireysel çalışmanın sınıf kontrolüne olumsuz bir etkisi olduğu bunlara bir örnektir. 243

6 Öğrenciler ve eğitim açısından bakıldığında etkileşimli tahtanın büyük olması, görsellerin daha kaliteli olması öğretimi geleneksel materyallerden daha verimli kılacağı belirtilmiştir. Fakat geleneksel öğretim öğrencilerin materyallere dokunabilmesi ve etkileşimli tahtada bunun mümkün olmaması bir dezavantaj olarak görülmüştür. Materyallerin etkileşimli tahtada ses, video, animasyon gibi çoklu ortam araçları ile desteklenebilmesi teknolojini getirdiği avantajlar olarak belirtilmiştir. Örneğin bir hayvan konusu anlatılırken, hayvanın hem resmi, hem sesi hem de video ile gösterilmesi motivasyonu ve öğretim kalıcılığını artıracağı belirtilmiştir. Fakat zihinsel engelli öğrencilerde öğretimin sade olması gerekliliği ses, video, animasyon gibi öğelerin kullanımının dikkatli bir şekilde tasarlanması gerektiği aksi halde bu öğelerin öğrenciler için olumsuz bir etkisi olacağı belirtilmiştir. Bu sonuçlara bakıldığında etkileşimli tahtanın özel eğitim uygulama okullarında önemli bir role sahip olacağı açıktır. Fakat bireyden bireye farklılık göstereceği için içeriklerin bireylerin özelliklerine göre tasarlanması önem arz etmektedir. 244

7 KAYNAKÇA Braddock, D., Rizzolo, M. C., Thompson, M., & Bell, R. (2004). Emerging Technologies and Cognitive Disability Journal of Special Education Technology, 19(4), 14. Cromby, J. J., Standen, P. J., & Brown, D. J. (1996). The potentials of virtual environments in the education and training of people with learning disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 40(6), 13. Hamm, E. M., Mistrett, S. G., & Ruffino, A. G. (2006). Play Outcomes and Satisfaction with Toys and Technology of Young Children with Special Needs. Journal of Special Education Technology, 21(1), 6. Lopresti, E. F., Bodine, C., & Lewis, C. (2008). Understanding the Needs of Persons with Disabilities. IEEE Engıneerıng In Medıcıne And Bıology Magazıne, 11. Rezaiyan, A., Mohammadi, E., & Fallah, P. A. (2007). Effect of computer game intervention on the attention capacity of mentally retarded children. International Journal of Nursing Practice, 13, 5. Sabancı Üniversitesi (2013). Engelsiz Türkiye İçin: Yolun Neresindeyiz? İstanbul: Sabancı Üniversitesi. Williams, P., & Nicholas, D. (2006). Testing the usability of information technology applications with learners with special educational needs (SEN). Journal of Research in Special Educational Needs, 6(1), 11. Uzun, C., Kaya, K. Y., Kurşun, E., & Cagiltay, K. (2011). Critical Points And Dynamics Of Instructional Design And Development Process In The Creation Of Learning Material For Teaching Basic Concepts To Students With Mental Disabilities Via Multitouch Screen. Paper presented at the 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY 245