Kerevit (Astacus leptodactylus Eschscholtz,1823) in Gastroenteropankreatik Sisteminin Histolojik Yapısının İncelenmesi

Transkript

1 F. Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 15(1), , 2003 Özet Kerevit (Astacus leptodactylus Eschscholtz,1823) in Gastroenteropankreatik Sisteminin Histolojik Yapısının İncelenmesi Sibel Ş. KÖPRÜCÜ, Berrin G. TARAKÇI *, Kenan KÖPRÜCÜ ve Muzaffer M. HARLIOĞLU Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Yetiştiriciliği Anabilim Dalı, ELAZIĞ * Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı, ELAZIĞ kkoprucu@firat.edu.tr Kerevit (Astacus leptodactylus) in gastroenteropankreatik sisteminin histolojik yapısı incelendi. Histolojik kesitlere hematoksilen-eosin boyaması yapıldı. Mide, bağırsak ve hepatopankreas ın histolojik yapıları belirlendi. Ayrıca, immunohistokimyasal boyama teknikleri kullanılarak kerevit in gastroenteropankreatik endokrin hücrelerinde glukagon ve insülin immunoreaktiviteleri incelendi. Bunlardan sadece hepatopankreasta glukagon immunoreaktivitesine rastlandı. Gastroenteropankreatik endokrin hücrelerinde insülin immunoreaktivitesi ise bulunamadı. Anahtar Kelimeler: Kerevit (Astacus leptodactylus), gastroenteropankreatik sistem, histoloji, immunohistokimya. An Investigation on the Histological Structure of Gastroenteropancreatic System of Freshwater Crayfish (Astacus leptodactylus Eschscholtz,1823) Abstract In the present study, histological structure of gastroenteropancreatic organs of freshwater crayfish (Astacus leptodactylus) were investigated. Histologic sections were stained with hematoxyleneosin. Histological structures of the stomach, intestine and hepatopancreas were determined. In addition, glucagon and insulin immunoreactivity were investigated in the gastroenteropancreatic endocrin cells of freshwater cryfish using immunohistochemical staining. Glucagon immunoreactivity was found only in the hepatopancreas. However, insulin immunoreactivity in the gastroenteropancreatic endocrin cells weren t observed. Keywords: Freshwater crayfish (Astacus leptodactylus), gastroenteropancreatic system, histology, immunohistochemistry. 1.Giriş Kerevit (Astacus leptodactylus), Astacidae familyasına ait olup, iç sularımızda yaygın olarak bulunmaktadır. Nehir, göl, gölet ve bataklıklarda çoğu kez çakıllı ve taşlı zeminlerde, taşların altında ya da sığ çamurların içinde barınırlar [1]. Canlı, taze, dondurularak veya konserve edilerek değerlendirilirler [1]. Avrupa da çok yüksek ticari öneme sahiptir ve lüks yiyecek olarak düşünülmektedir. Protein kaynağı olarak kerevit eti düşük kaloriye sahip olup, B vitamini, sodyum, potasyum, kalsiyum ve magnezyum yönünden zengin bir besindir [2]. Ayrıca, C vitamini ve karoten içeriğinin bir çok ticari balık türünden daha yüksek olduğu bildirilmiştir [3]. Ticari besin değeri yüksek olan kerevitin genel olarak morfolojisi, beslenmesi, besin değeri, üretimi ve yetiştiriciliğiyle ilgili bir çok araştırma yapılmıştır [4-9].

2 S. Ş. Köprücü, B. G. Tarakcı, K. Köprücü ve M. M. Harlıoğlu Keban Baraj Gölü Ağın Bölgesi (Elazığ) nde yaşayan Astacus leptodactylus un ise besin değeri [3, 10] ve biyolojisi [11-13] üzerine bazı çalışmalar yapılmış olmasına rağmen histolojik yapısıyla ilgili araştırmalara rastlanılmamıştır. Yapılan bu araştırma ile, Astacus leptodactylus un gastroenteropankreatik sisteminin histolojik yapısının incelenmesi amaçlanmıştır. 2. Materyal ve Metot Araştırmada, Keban Baraj Gölü Ağın Bölgesi (Elazığ) nden, pinter ağı kullanılarak yakalanan 15 adet kerevit (Astacus leptodactylus) kullanıldı. Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi laboratuvarına getirilen kerevitlere genel anestezi altında otopsi yapıldı. Mide, bağırsak ve pankreastan alınan doku numuneleri %10 luk tamponlu nötral formalinde tespit edildi. Yıkama işleminden sonra dehidrasyon ve bloklama işlemleri yapıldı. Hazırlanan parafin bloklardan mikrotomda 5-6 mikron kalınlığında kesitler alındı. Histolojik yapının incelenmesi için hematoksilen-eosin boyaması kullanıldı [14]. İmmunohistokimyasal boyama immunoperoksidaz metodu ile yapıldı. Glukagonun ve insülinin hepatopankreasta immunohistokimyasal yolla demonstrasyonu, avidin-biotin horseradish peroksidase (ABC-HRP) tekniği ile gerçekleştirildi [15]. Kesitler deparafinize ve dehidre edildikten sonra ph sı 7,2 olan 0,1 M fosfat buffer saline (PBS) solüsyonu içinde 10 dakika bekletildi. Takiben endojen peroksidazı bloke etmek için metanolde hazırlanan %0,3 lük H2O2 kullanıldı (30 dakika). Kesitler PBS ile iki kez yıkandıktan sonra primer antiserum, mouse anti glukagon veya mouse anti insülin ile saat süreyle 4 oc de inkübe edildi. Primer antiserum %2,5 lik bovine serum albumini ve %0,25 sodyum azid içeren PBS ile 1:1000 oranında sulandırıldı. Kesitler daha sonra goat anti-mouse IgG (Sigma) ile ve bunu takiben streptavidin-biotinli horseradish peroksidaz kompleksi (Dako) ile oda sıcaklığında 1 saat süreyle inkübe edildi. Her ikisi de PBS ile 1:50 oranında sulandırıldı. Kesitler her inkübasyon öncesi 30 dakika süre ile PBS solüsyonu ile yıkandı. Daha sonra kesitler, glukoz-oksidaz diamino benzidin nikel (GDN) [16] substratına daldırılıp su ile yıkandı ve eosin ile boyanıp leica marka araştırma mikroskobunda değerlendirilerek önemli bulgular mikrofotoğrafi ile tespit edildi. 3. Sonuçlar Astacus leptodactylus un mide ve bağırsaklarının; mukoza, muskularis ve serosa olmak üzere 3 tabakadan oluştuğu gözlendi. Midenin mukozasında çok katlı epitel hücreleri ve mukus hücreleri mevcuttu. Epitel hücrelerinin alt kısmında bağ dokusuna rastlandı. Bu bölgede bol miktarda kapillar damarların olduğu görüldü. Muskularis tabakasında iskelet kası yapısında kalın bir sirküler kas katmanının yer aldığı saptandı. Bu tabakanın dışında ise ince bir bağ dokusundan ibaret serosa tabakası tespit edildi (Şekil 1). 100

3 Kerevit (Astacus leptodactylus Eschscholtz,1823) in Gastroenteropankreatik Sisteminin Histolojik... Şekil 1. Astacus leptodactylus un midesinden alınan enine kesit. a. çok katlı epitel tabakası, b. mukus hücreleri, c. kas katmanı. H&E, x100. Bağırsağın epitel katmanının tek katlı değişken bir yapıda olduğu belirlendi. Bu epitel hücreleri arasında mukus hücrelerinin varlığı göze çarptı. Mukus hücrelerinin sayısının bağırsağın son kısmına doğru gidildikçe arttığı tespit edildi. Epitel tabakasının alt kısmında geniş bir gevşek bağ dokusu, bunun altında ise sıkı bir bağ dokusunun olduğu gözlemlendi. Bu tabakanın dışında midenin muskularisine göre daha ince olan sirküler kas katmanının, en dışta ise yine ince bir bağ dokudan oluşan serosa tabakasının varlığı dikkati çekti (Şekil 2). Hepatopankreasın tubuler bir yapıda olduğu görüldü. Basit kolumnar epitel hücrelerinden oluşan tubuler yapıların birbirlerinden gevşek bir bağ dokusu tarafından ayrıldığı saptandı (Şekil 3). Yapılan immunohistokimyasal çalışmalarda, hepatopankreasın tubuler hücrelerinde glukagon içeren hücreler belirlendi (Şekil 4). Ancak, insülin immunoreaktivitesi gösteren herhangi bir hücreye rastlanılmadı (Şekil 5). 101

4 S. Ş. Köprücü, B. G. Tarakcı, K. Köprücü ve M. M. Harlıoğlu Şekil 2. Astacus leptodactylus un bağırsaklarından alınan enine kesit. a. epitel tabakası, b. bağ doku, c. sıkı bağ doku, d. kas katmanı. H&E, x400. Şekil 3. Astacus leptodactylus un hepatopankreasından alınan kesit. H&E, x

5 Kerevit (Astacus leptodactylus Eschscholtz,1823) in Gastroenteropankreatik Sisteminin Histolojik... Şekil 4. Astacus leptodactylus un hepatopankreasında glukagon immunoreaktivitesi gösteren hücreler. İHK, x400. Şekil 5. Astacus leptodactylus un hepatopankreasında insülin immunoreaktivitesinin gözlenmeyişi, İHK, x

6 S. Ş. Köprücü, B. G. Tarakcı, K. Köprücü ve M. M. Harlıoğlu 4. Tartışma Bu çalışmada, Keban Baraj Gölü Ağın Bölgesi (Elazığ) nde yaşayan Astacus leptodactylus un gastroenteropankreatik sisteminin incelenen histolojik yapısında; mide mukozasının çok katlı, bağırsakların ise tek katlı epitel hücrelerinden oluştuğu ve bu hücrelerin arasında mukus hürelerinin varlığı tespit edilmiştir. Kas tabakasının ise mide de bağırsaklara oranla daha kalın olduğu görülmüştür. Çalışmanın bu bulguları, bazı araştırmacıların [5, 7, 8] bildirdiği diğer tatlı su kerevitlerine ait mide ve bağırsakların histolojik yapılarıyla benzerlik göstermiştir. Ayrıca, bir araştırmada Penaeus japonicus ta mid-gut bezlerinden bahsetmişlerdir [7]. Bu çalışmada ise alınan kesitlerde bu bezlere rastlanılamamıştır. Hepatopankreasın bir lumen etrafında basit kolumnar epitel hücrelerinden oluşan tubuler bir yapı göstermesi, diğer kerevitlerin [4-6] hepatopankreasları ile ilgili bildirilerle uyum sağlamıştır. Bazı araştırmacılar [5, 6] tatlı su kerevitlerinin hepatopankreaslarındaki bazı enzim ve salgı granüllerinin varlığını histokimyasal yöntemlerle belirlemiş olmalarına rağmen bugüne kadar immunohistokimyasal boyamalar kullanılarak bu enzim ve salgı granülleri tespit edilmemiştir.yapılan bu çalışmada ise, immunohistokimyasal boyama tekniği kullanılarak Astacus leptodactylus un hepatopankreasında glukagon immunoreaktivitesi gözlendi. İnsülin içeren hücrelere ise rastlanmadı. Glukagonun Astacus leptodactylus un hepatopankreasında immunohistokimyasal yolla tespit edilmesinin, glukagonun kerevitlerin hepatopankreasındaki fizyolojik etkisinin araştırılması için yapılacak olan çalışmalara ışık tutacağı sanılmaktadır. Kaynaklar 1. D. Atay, Kabuklu Su Ürünleri ve Üretim Tekniği. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayın No: 914, Ankara, J. S. Goddard, Food and Feeding. In: Freshwater Crayfish: Biology, Management and Explotation. Chapman and Hall, London, M. M. Harlıoğlu, K. Köprücü, An Investigation on the vitamin A 2, C, E and β-carotene contents of freshwater crayfish of (Astacus leptodactylus, Eschscholtz, 1823). Fırat Üniversitesi, Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12, 2, , B. A. Heffington, An ultrastructural study of the hepatopancreas of Procambarus clarkii (Gırard) (Decapoda, Astacidae). Crustaceana, 15, , P. L. Barker, R. Gibson, Observations on the feeding mechanism, structure of the gut, and digestive physiology of the European lobster Homarus gammarus (L.) (Decapoda: Nephropidae). Journal of Experimental Marine Biology and Ecology, 26, , E. D. Lowell, L. B. Allison, A study of growth and cell differentiation in the hepatopancreas of the crayfish. Developmental Biology, 10, , K. Nakamura, K. Yonekura, Anatomy of the mid-gut gland of the prawn, Penaus japonicus. Bate. Mem. Fac. Fish., 29, , T. J. Parker, On the stomach of the freshwater crayfish. J. Anat. Physiol., 11, 1, M. M. Harlıoğlu, D.M., Holdich, Meat yields in the introduced freshwater crayfish, Pacifastacus leniusculus (Dana) and Astacus leptodactylus Eschscholtz, from British waters. Aquaculture Research 32, ,

7 Kerevit (Astacus leptodactylus Eschscholtz,1823) in Gastroenteropankreatik Sisteminin Histolojik Y. Özdemir, K. Köprücü, E. Şeker, M. N. Çakmak, Kerevit (Astacus leptodactylus ssp.) in besin kalitesinin araştırılması. X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Eylül, Adana, Su Ürünleri Yetiştiricilik-Hastalıklar-Ekonomi-Avlama-İşleme Seksiyonları, Cilt I, s , M. M. Harlıoğlu, K. Köprücü, The effectiveless of antennules of female Astacus leptodactylus Eschscholtz in non-cannibalistic behaviour on stage 2 juveniles. Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Dergisi, 15, 1-2, , M. M. Harlıoğlu, The effect of temperature on the mating and spawning of freshwater crayfish, Astacus leptodactylus (Eschscholtz, 1823). Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Dergisi, 16, 3-4, , M. M. Harlıoğlu, Comparision of some body parameters between Astacus leptodactylus (Eschscholtz, 1823) and Pacifastacus leniusculus (Dana, 1852). Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Dergisi, 17, 1-2, 47-56, L. G. Luna, Manual of Histologic Staining Methods of the Armed Forces Institute of Pathology. McGraw-Hill Book Company, New York, L. A. Stenberger, Immunocytochemistry. Third, Edition, Wiley, New York, S. Shu, G. Ju, L. Fan, The glucose oxidase-dab-nickel method in peroksidase histochemistry of the nervous system. Neurosci Lett, 85, ,

8 S. Ş. Köprücü, B. G. Tarakcı, K. Köprücü ve M. M. Harlıoğlu 106